Biomedyczne podstawy :

Ontogeneza – kolejne etapy w życiu człowieka, przemiany jakie zachodzą w życiu od zapłodnienia do śmierci.

Okresy rozwoju człowieka dzielą się na:

Okres prenatalny – przed urodzeniem, wewnątrzmaciczny

Fazy:

0. Jaja płodowego, do 10-12 dnia od zapłodnienia. Zapłodnione jajo przesuwa się przez jajowód i macicę, kończy się zalęgnięciem w ścianie macicy. Inaczej faza zygoty.

1. Zarodkowa, trwa do końca 8 tygodnia od zapłodnienia tj. od utworzenia się łożyska. Powstają wówczas narządy pierwotne.

2. Płodowa, od 9 tygodnia do porodu. Dalszy rozwój narządów właściwych – od przekształcenia się błony kosmówki w łożysko, które zmienia charakter związków między ustrojem matki a płodem.

W okresie zarodkowym formują się zawiązki większości narządów. Środowisko wewnątrzmaciczne zdrowej matki zapewnia płodowi optymalne warunki rozwoju. Czerpie gotowe składniki pokarmowe z krwi matki zużywając energie na wzrost. Łożysko jest wytworzone w 2 miesiącu ciąży. Stanowi nieprzenikliwą barierę dla ciał upostaciowanych (krwinek). Rozwija się z tkanej płodu i matki. W łożysku następuje przekazywanie substancji odżywczych i tlenu z krwi matki do krwi płodu.

0. W 3 tygodniu zarodek ma ok. 2 mm. Wytwarza się pierwotna cewka naczyniowa, z której w następnym tygodniu ukształtuje się serce.

1. W 4 tygodniu zarodek ma już zawiązki mózgu, oczu, żołądka, nerek, a serce rozpoczyna pracę wykonując ok. 60 skurczów na min.

2. Ok. 7-8 tygodnia wykształca się twarz, układ mięśniowy i nerwowy stwarza możliwości wykonania pierwszych ruchów.

3. W 3 miesiącu można określić płeć dziecka. Płód ma ok. 8 cm. długości, ma wykształcone prawie wszystkie narządy wewnętrzne.

4. W 5 miesiącu odczuwalne są ruchy płodu.

5. W ostatnim okresie ciąży dziecko wykonuje już nie tylko ruchy poprzez skurcze mięśni, zaczyna wykonywać ruchy „oddechowe”. Pracują także nerki. Dziecko oddaje pewną ilość moczu do wód płodowych, potem te wody łyka, aspiruje do płuc. Działa przewód pokarmowy.

6. Ciąża trwa ok. 266 dni od owulacji, jest to właściwy czas rozwoju wewnątrzmacicznego.

Okres perinatalny – związany z porodem

Poród dzieli się na trzy fazy.

0. Pierwsza to wstępne skurcze macicy, aż do rozwarcia ujścia szyjki i tzw. Ustalenia się główki, czyli wejścia jej do kanału rodnego.

1. Druga, najważniejsza faza porodu to przejście główki, a za nią całego ciała przez kanał rodny.

2. Trzecia faza polega na urodzeniu łożyska.

Noworodki, które rodzą się przed 38 tygodniem nie zawsze zwie się wcześniakiami. Wcześniak to dziecko, które rodzi się za wcześnie, bo za mało waży (do 2, 5 kg).

Okres postnatalny – po urodzeniu

Dzieli się na:

0. Okres noworodkowy – do końca 28 dnia życia

1. Okres niemowlęcy – do końca 1 roku życia

2. Okres poniemowlęcy – do końca 3 roku życia

3. Okres przedszkolny – do końca 6 roku życia

4. Okres wczesnoszkolny lub młody wiek szkolny – o granicy płynnej, do przejawienia się objawów dojrzewania płciowego – 10 rok życia

5. Okres dojrzewania – 11-14 rok życia

6. Okres młodzieńczy – do 20-25 roku życia

Józef BOCHEŃSKI

ZARYS HISTORII FILOZOFII

© Copyright by PHILED Kraków 1993

ISBN 83-86238-07-0

PRINTEDINPOLAND

Wydawnictwo Philed sp. z o.o.

Skład i opracowanie: Studio FALL

Druk: Oficyna Wydawnicza “Dajwór" Kraków 1993

Spis rzeczy

Wstęp

1. Historia ............................. 9

2. Historia filozofii ........................ 15

2a. Pojęcie filozofii ........................ 22

I. Starożytność

3. Wstęp do filozofii starożytnej ................. 31

4. Presokratycy .......................... 39

5. Sokrates i Platon ........................ 47

6. Arystoteles ........................... 56

7. Stoicy ............................. 69

8. Epikureizm i sceptycyzm; synkretyzm ............ 76

9. Neoplatonizm ......................... 81

II. Średniowiecze

10. Wstęp do historii filozofii średniowiecznej .......... 93

11. Wczesne chrześcijaństwo; Św. Augustyn ........... 98

12. Filozofia we wczesnym średniowieczu ........... 107

13. Filozofia w XIII wieku ................... 115

14. Św. Tomasz z Akwinu .................... 124

15. Św. Tomasz z Akwinu (c.d.) ................. 131

16. Walka o tomizm; Duns Szkot ................ 139

17. Ockham i upadek scholastyki ................ 144

III. Czasy nowożytne

18. Wstęp do historii filozofii nowożytnej ........... 153

19. Filozofia renesansu ..................... 159

20. Racjonaliści XVII wieku .................. 165

21. Empiryści brytyjscy; encyklopedyści ............ 173

22. Immanuel Kant ....................... 179

23. Niemiecka filozofia idealistyczna .............. 191

24. Pozytywizm ......................... 200

25. Wnioski z historii filozofii .................. 207

26. Najważniejsze wyrażenia filozoficzne ........... 212

Posłowie ............................. 217

1. Historia

1. Etymologicznie słowo “historia" pochodzi z greckiego historia (latopia), które znaczy pierwotnie badanie, dociekanie, wtórnie opisywa­nie, opis, a u autorów bizantyjskich nawet obraz, malowidło. Stąd w jeżyku francuskim i angielskim mówi się dotąd o histoirenaturelle i naturalhistory (rozumiejąc przez to opis przyrody, tj. nauki przyrodnicze); w języku polskim ten użytek słowa był także znany, dzisiaj jednak znaczenie słowa zostałozacieśnione do opisu tego, co się stało. Historia jest więc dyscypli­ną naukową, zajmującą się wypadkami przeszłymi, zjawiskami, które występowały względnie wystąpiły w czasie przeszłym.

2. Dość ważne jest rozróżnienie przedmiotowego i podmiotowego zna­czenia słowa “historia" w tym nowoczesnym, ciaśniejszym rozumieniu. A mianowicie mówi się niekiedy, że coś stało się “w toku historii", że “historia się nie powtarza" itp. W tego rodzaju zwrotach nie chodzi nam o naukę, czyli opis wypadków, lecz o same wypadki; jest to znaczenie przedmiotowe słowa “historia". Kiedy indziej natomiast mówimy że ktoś “pisze historię", albo że kto inny “ma u siebie historię", mając na myśli, że pisze, względnie przechowuje w swoim mieszkaniu książkę zawierającą opis wypadków przeszłych. Jest to znaczenie podmiotowe słowa historia. Chcąc być ścisłym należałoby zamiast “historia" w drugim znaczeniu (pod­miotowym) używać słowa “historiografia", albo podobnego.

3. W nowszych czasach przyjęte jest dalsze jeszcze zacieśnienie znaczenia słowa “historia" do dziedziny zjawisk humanistycznych, tj. zwią­zanych z życiem człowieka. Niektórzy definiują nawet historię jako naukę

o zjawiskach przeszłych występujących w społeczeństwie, ale definicja ta. choć nie pozbawiona uzasadnienia, jest może zbytecznie skomplikowana, jako że człowiek jest istotą społeczną i wszystko, co go dotyczy ma charakter mniej lub więcej społeczny.

4. Jes'li chodzi o metodę historiografii, a więc i o jej przedmiot formalny, można odróżnić w dziejach tej nauki trzy stopnie rozwoju.

a) W pierwszym okresie historiografia występuje jako proste kronikar­stwo, tj. stanowi zwykłe zbieranie i opisywanie zjawisk. Jest, w świetle dzisiejszych pojęć, tylko magazynowaniem materiałów do historii tak pojętej, jak ją rozumie szczebel drugi.

b) W tym drugim okresie powstaje tzw. historia pragmatyczna, nie zadawalająca się zbieraniem i opisywaniem faktów, ale starająca się wykryć i opisać zachodzące między faktami związki przyczynowe. Tak np., podczas gdy kronikarz zadowoli się opisem wyruszenia Bato­rego pod Smoleńsk i przebiegu kampanii, historyk pragmatyczny będzie się starał wykryć wszystkie przyczyny, które spowodowały ten fakt: będzie więc dociekał, jakie było wówczas ogólne położenie polityczne, gospodarcze i kulturalne, jaki był charakter samego Batorego, jego doradców, jego przewidywania i plany. Historia w opracowaniu pragma­tycznym jest już kunsztowną siecią współzależności przyczynowych, stanowi nie luźny zbiór materiałów, lecz zwartą jedność, system podobny do aksjomatycznego.

c) Wreszcie, w miarę postępu socjologii staje się coraz jaśniejszym, że historia, nawet pragmatyczna, nie może być nazwana nauką w ścisłym słowa znaczeń iu, że jest ty l ko krokiem wstępnym do prawdziwej nauki, a mianowicie do nauki o społeczeństwie, zwanej socjologią. Albowiem wydaje się, że każda nauka ma na celu ustalanie praw ogólnych, a drogą do ustalenia tych praw w socjologii jest indukcyjne badanie rozwoju społeczeństw, który opisuje właśnie historia. Istnieje już dzisiaj dość powszechnie świadomość tego stanu rzeczy, ale fakt, że socjologia jest ciągle jeszcze w powijakach i że przedmiot jej jest tak niesłychanie trudny, sprawił, iż mało zaważył on na metodzie historiografii.

5. Pod jednym względem jednak niewątpliwie wyszliśmy poza etap czysto pragmatycznej historii, a mianowicie rozumiemy dziś jedność historii ludzkiej. Stanowi ona zwartą całość (a) poniekąd już w prze­strzeni, wskutek wzajemnego oddziaływania na siebie grup ludzkich osiad­łych w różnych częściach świata; znacznie bardziej (b) w czasie, gdzie nic, co się dziś dzieje nie jest niezależne od tego, co się działo przed dalekimi nawet wiekami, ale głównie (c) jeśli chodzi o współzależność różnych dziedzin życia społecznego, a więc politycznego, gospodarczego, intelek­tualnego, religijnego i estetycznego. Pod tym względem jest dzisiaj jasnym, że jeśli istnieje np. historia religii, historia gospodarcza, albo historia doktryn politycznych, to nie w tym znaczeniu, jakoby to były różne i nieza­leżne od siebie nauki, ale że te dyscypliny są tylko działami jednej wielkiej historii ludzkości, że żadnej z nich nie można zrozumieć bez znajomości innych.

6. Na szczególną uwagę zasługuje druga z poruszonych jedności - jed­ność rozwoju ludzkości w czasie. Henryk Bergson, jeden z największych filozofów naszej epoki, przedstawił tę jedność, swoim zwyczajem, w obra­zie poetyckim, który pozwolę sobie tutaj państwu powtórzyć, jako że jest niezmiernie uderzający i może posłużyć do zapamiętania doktryny. Nasz bieg w przyszłość bliżej nam nieznaną (Bergsonowi chodzi w tym miejscu o śmierć indywidualną) nie jest samotnym biegiem przez pustynną okolicę. Trzeba go sobie wyobrażać jak wielką szarżę mas kawalerii. Człowiek współczesny biegnie na przedzie, ale za nim tłoczą się miliony jego poprzedników na spienionych koniach, prące w tym samym kierunku, nie pozwalające mu upaść, ani się zatrzymać. Pod uderzeniem tej olbrzymiej masy padają przeszkody, których nie potrafilibyśmy przełamać sami. Być może, że pęd potrafi nas przenieść nawet poza śmierć. Nie o to jednak nam w tej chwili chodzi. Obraz Bergsonowski jest o tyle trafny, że wszystko niemal czym jesteśmy, cała treść naszego życia psychicznego, naszych poglądów, ideałów, popędów, jest uwarunkowana przez przeszłość. Tkwimy w historii i żaden bunt z naszej strony nie potrafi tej prawdy przekreślić. Możemy pochodowi ku przyszłości nadać trochę zmieniony kierunek, ale na ogół, w wielkim zarysie, dzieje się i dziać będzie to, ku czemu pchnęła ludz­kość jej własna historia.

11

10

Nic dziwnego, że zrozumienie tej prawdy stanowi dla wszystkich myślą­cych ludzi wszystkich czasów wielką pobudkę do uczenia się historii, o któ­rej stare łacińskie podanie mówi, że jest magistra vitae - mistrzynią życia.

7. Historia dzieli się tak, jak dzieli się cywilizacja ludzka w najszer­szym słowa znaczeniu: mamy więc historię gospodarczą, polityczną, ustro­jową, historię religii, historię wychowania, historię sztuki itd. Każdy z tych działów historii rozpada się znowu na poddziały: historię faktów i historię doktryn. Tak np. jes'li chodzi o wychowanie, możemy badać z jednej strony, jak w danym kraju i danej epoce wychowywano młodzież, z drugiej, jakie panowały wówczas na sprawę wychowania poglądy. Dociekanie w drugiej dziedzinie będzie historią doktryn (zwaną w naszej dziedzinie historią pedagogiki). Historia filozofii jest typową historią doktryn i dlatego musimy się nią zająć bliżej.

8. Historia doktryn natrafia na specyficzne trudności, (a) Podczas gdy fakty większego znaczenia zapisują się zazwyczaj dość trwale w pamięci następnych pokoleń, a fakty powszechne mają przynajmniej szansę zostać w pomnikach - np. sposób w jaki w danej epoce urządzano szkoły albo żęto zboże - doktryny wywierające wielki wpływ na życie bywają nieraz dzie­łem ciasnego koła myślicieli, nie zauważonych przez współczesnych i łatwo zapomnianych, nawet wówczas, gdy ich poglądy żyją i działają szeroko. Kto np. z współczesnych inteligentów polskich wie coś bliższego o dwóch myślicielach, którzy w tak decydujący sposób zaciążyli na naszym życiu i pojęciach, mam na myśli św. Augustyna i Spinozę? Niech jakiś kataklizm zniszczy ich dzieła, a doszukanie się źródła panujących doktryn i poglądów będzie zadaniem niesłychanie trudnym, (b) Druga trudność historii doktryn to jej pozorna przynajmniej, jak mawiał Kant, rapsodyczność. Podczas gdy życie gospodarcze np. kształtuje się powoli, wysiłkiem wielkich mas, w dziedzinie doktryn powierzchowny obserwator widzi na płaskiej nizinie same tylko niebotyczne szczyty, które trudno mu powiązać w prawo rozwo­ju, (c) A wreszcie ci sami wielcy myśliciele, których spotykamy w historii doktryn, są zwykle tak trudni do zrozumienia, tak niezrozumiałym językiem mówią i myśl swoją podają tak fragmentarycznie, że historia doktryn wymaga z reguły więcej wysiłku twórczego niż jakakolwiek inna.

9. Zarazem historia doktryn jest bardzo ważną częścią historii, którą każdy pragnący znać dzieje winien poznać dokładnie. Na to twierdzenie zgadzają się wszyscy, od Carlysle'a do Bucharina, choć niejednakowo oceniają rolę doktryn w życiu społeczeństwa. Jedni, hołdujący skrajnemu spirytualizmowi. skłonni są widzieć w doktrynach główny najważniejszy czynnik rozwoju; inni. przesadzając w kierunku materializmu sądzą, że doktryny są zjawiskiem wtórnym, wynikłym wyłącznie, jako rodzaj dziejo...