MATERIAŁY POMOCNICZE NA KURS SZEREGOWCÓW OSP

KOMENDA POWIATOWA

Państwowej Straży Pożarnej

w Sieradzu

Sieradz 2008 rok

I. Definicje i pojęcia podstawowe. 1. Organizacja oddziałów i pododdziałów taktycznych.

1. Gotowość bojowa - zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez
   zespół ratowniczy.

2. Ratownik biorący udział w akcji - osoba przygotowana, przeszkolona, odpowiednio
   wyposażona i zobowiązana do niesienia pomocy.

3. Rota - podstawowy zespół ratowników zdolnych do wykonywania czynności składowych zadania
   ratowniczego, pracujących w ramach zastępu.

4. Zastęp - najmniejsza jednostka taktyczna ratowników stanowiących obsadę pojazdu bojowego,
   może składać się z rot.

5. Sekcja - najmniejszy pododdział taktyczny, stanowiący zespół wyszkolonych ludzi,
   wyposażonych w sprzęt techniczny i środki ochrony osobistej, zdolny do samodzielnego
   wykonywania zadań ratowniczych. Składa się z zastępów.

6. Pluton - pododdział straży pożarnych składający się z trzech sekcji, zdolny do samodzielnego
   wykonywania określonych zadań.

7. Kompania - oddział straży pożarnych składający się z trzech plutonów oraz pododdziału
   specjalnego, zdolny do samodzielnego wykonywania określonych zadań.

8. Zmiana służbowa - zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym, podzielonych
   na sekcje, zastępy i roty.

9. Dowódca zmiany - ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową.

10. Dyspozytor - ratownik wyznaczony do pełnienia służby w Stanowisku Kierowania, którego
    zakres zadań określają odrębne regulaminy szczegółowe.

1.10.1. Siły i środki - zorganizowane i przygotowane jednostki ratownicze oraz sprzęt i środki gaśnicze, którymi one dysponują w czasie działań.

11. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Państwowej Straży Pożarnej (JRG PSP) - podstawowa
    jednostka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie
    i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń.

12. Stanowisko kierowania (PA, PSK, WSKR, KCKR) - miejsce z którego zapewniona jest
    możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie działań
    ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi
    podmiotami ratowniczymi.

13. Alarm bojowy - rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia, syreny lub innych
    środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej.

14. Dysponowanie sił - stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań jednostek
    ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.

2. Pożar

1. Pożar - niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym.

2. Zagrożenie pożarowe - zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających
   wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.

3. Rozwój pożaru - intensyfikacja procesu spalania.

4. Rozprzestrzenianie się pożaru - przyrost powierzchni lub objętości pożaru.

5. Ognisko pożaru - przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.

6. Strefa spalania - przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania.

7. Strefa zadymienia - przestrzeń zapełniona dymem, w której prowadzenie działań jest
   utrudnione i występuje zagrożenie dla zdrowia i życia osób przebywających w niej.

8. Strefa oddziaływania cieplnego - przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza
   niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.

9. Sytuacja pożarowa - stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie.

10. Powierzchnia pożaru - rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę.

11. Obwód pożaru - linia okalająca powierzchnię pożaru.

12. Pożar wewnętrzny - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.

2.12.1. Pożar wewnętrzny ukryty - pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.

2

2

2.12.2. Pożar wewnętrzny otwarty - pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.

13. Pożar blokowy - pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu
    obiektów.

14. Pożar przestrzenny - pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów, upraw itp.

15. Pożar zewnętrzny - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza
    obszarem budynku.

16. Ognie lotne - nie spalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru
    i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie
    nowych źródeł pożaru.

17. Ognie żgące - języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem
    podczas pożaru wewnętrznego o słabej wymianie gazowej, w momencie dopływu powietrza
    bogatego w tlen (np. wskutek otwarcia drzwi).

18. Teren pożaru - obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne
    obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz
    zagrożone pośrednio przez ognie lotne.

19. Teren akcji - obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi
    działaniami położone poza granicami terenu pożaru.

2.20. Elementy terenu pożaru

1. Front pożaru - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość
   rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

2. Tył pożaru - linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się
   i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.

3. Skrzydła pożaru -linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu
   pożaru.

4. Oś pożaru -linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie
   z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.

2.21. Elementy terenu akcji

1. Stanowisko wodne - miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją.

2. Punkt czerpania wody - miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej.

3. Stanowisko rozdzielacza - miejsce ustawienia rozdzielacza.

4. Stanowisko gaśnicze - miejsce pracy prądownika.

5. Stanowisko bojowe - miejsce, w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające
   z potrzeb akcji.

2.21.6. Stanowisko dowodzenia - miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi.
2.22. Pogorzelisko - miejsce gdzie był pożar, są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po

zakończeniu działań.

3. Formy działań taktycznych.

1. Natarcie - podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na
   ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.

2. Obrona - forma działania taktycznego polegająca na oddziaływaniu określonymi środkami na
   obiekty zagrożone pożarem.

1. Obrona bliższa - obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem
   niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.

2. Obrona dalsza - działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do
   wytworzenia nowych ognisk pożaru.

3. Działania połączone - forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia
   szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy
   strefie spalania.

4. Przeciwogień - gaszenie pożarów przestrzennych lasów, upraw itp. przez zapalenie przed
   frontem pożaru ustalonej powierzchni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się
   pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.

5. Ugrupowanie bojowe - ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego,
   realizowane w szyku bojowym.

3

3

3.6. Szyk bojowy - rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności
w danym ugrupowaniu bojowym.

1. Szyk frontalny - ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru.

2. Szyk oskrzydlający jedno lub dwustronny - rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego
   lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.

3. Szyk okrążający - rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru

4. Szyk "kątem w przód" lub "kątem w tył" - ustawienie stanowisk tak, by najdalej
   wysunięte torowały drogę dla pozostałych.

5. Szyk "występ w lewo" lub "występ w prawo"- działania stosowane przy intensywnie
   rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku
   przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk
   dogaszających.

6. Szyk piętrowy - działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych
   poziomach.

7. Działania wewnętrzne - działania prowadzone ze stanowisk bojowych usytuowanych
   wewnątrz obiektu.

8. Działania zewnętrzne - działania prowadzone ze stanowisk bojowych rozmieszczonych na
   zewnątrz obiektu.

9. Działania skoncentrowane - działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji
   niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.

3.10. Stanowiska gaśnicze i bojowe

1. Wyższe - usytuowane powyżej ogniska pożaru.

2. Równe - usytuowane na poziomie ogniska pożaru.

3. Niższe - usytuowane poniżej ogniska pożaru.

4. Osłonięte - stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed
   skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

5. Odkryte - stanowisko bojowe na którym ratownik pracuje bez przesłon i narażony jest na
   niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

6. Ruchome - stanowisko ze zdolnością manewrowania i przemieszczania się.

7. Stałe - stanowisko bez możliwości przemieszczania się.

11. Lokalizacja pożaru - powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie
    intensywności procesu spalania.

12. Likwidacja pożaru - gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego
    wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.

13. Ewakuacja - działania zorganizowane prowadzące do wyprowadzenia ze strefy zagrożonej
    ludzi, zwierząt i mienia.

14. Ratownictwo - forma działań polegająca na niesieniu pomocy w sytuacjach bezpośredniego
    zagrożenia życia i zdrowia ludzi, zwierząt oraz zagrożenia mienia.

15. Rozpoznanie - zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji
    co do warunków i przebiegu zdarzenia.

1. Rozpoznanie ogniowe - działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru
   i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej.

2. Rozpoznanie wodne - działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych
   i możliwościach ich wykorzystania.

3. Rozpoznanie ratownicze - działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu
   zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.

4. Rozpoznanie wstępne - działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną
   orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania.

5. Rozpoznanie szczegółowe - działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na
   ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.

6. Rozpoznanie bojem - forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji z równoczesnym
   prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego
   zagrożenia.

3.16. Działania ratownicze - czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia a także
likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

4

4

17. Odcinek bojowy - część terenu akcji, na którym działa jeden lub więcej pododdziałów
    realizujących wydzielone zadanie bojowe stanowiące część zadania bojowego.

18. Współdziałanie - systematyczne lub doraźne uzgodnienie wysiłków pododdziałów
    sąsiadujących ze sobą i wykonujących zadanie bojowe zmierzające do osiągnięcia wspólnego
    celu.

4. Dowodzenie

1. Kierownik akcji ratowniczej - kierujący działaniami ratowniczymi.

2. Dowódca - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do
   wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.

3. Dowódca sekcji - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma
   prawo wydawać polecenia i rozkazy podległej sekcji.

4. Dowódca plutonu - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma
   prawo wydawać polecenia i rozkazy podległemu plutonowi.

5. Dowódca kompanii - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma
   prawo wydawać polecenia i rozkazy podległej kompanii.

6. Dowódca odcinka bojowego (DOB) - osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca
   od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki
   ich działania na przydzielonym odcinku bojowym.

7. Rozkaz bojowy (1) - polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas
   prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej.

8. Rozkaz bojowy (2) - polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej,
   określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych
   i likwidowania pożaru.

9. Zamiar taktyczny - określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich
   realizacji.

10. Ocena sytuacji - określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju i rozprzestrzenienia
    się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.

11. Ocena możliwości - określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na
    terenie akcji po ocenie sytuacji.

12. Zmiana kierującego działaniami - przekazywanie obowiązków kierownika działań
    ratowniczych innemu dowódcy.

13. Sztab akcji - pomocniczy organ kierującego działaniami ratowniczymi.

14. Odwód taktyczny - pozostawione w rezerwie siły i środki będące w dyspozycji dowódcy
    kierującego działaniami ratowniczymi.

15. Łączność - sposoby i środki służące do przekazywania informacji.

II. Organizacja działań ratowniczo -gaśniczych 1. Kierowanie i zasady przejmowania kierowania

1.1.Kierującym działaniem ratowniczym(dalej KAR) jest pierwszy przybyły na miejsce zdarzenia dowódca, do czasu przybycia jednostki lub dowódcy hierarchicznie wyższych.

1.2. Kierowanie działaniem ratowniczym obowiązany jest przejąć dowódca wg następującej
hierarchii:

• naczelnik OSP,

• dowódca terenowej służby ratowniczej,

• dowódca zakładowej służby ratowniczej,

• dowódca zakładowej straży pożarnej,

• dowódca gminnej zawodowej straży pożarnej,

• dowódca JRG PSP.

3. Kierowanie działaniem ratowniczym na terenie zakładu pracy posiadającego zakładową
   straż pożarną lub zakładową służbę ratowniczą należy do dowódców tych jednostek.

4. Kierowanie działaniem ratowniczym mogą przejąć:

- komendant powiatowy PSP,

5

5

• komendant wojewódzki PSP,

• komendant główny PSP.

5. Przyjmujący kierowanie obowiązany jest zapoznać się z sytuacją, rozlokowaniem sił i środków
   oraz wydanymi wcześniej rozkazami. Moment przejęcia kierowania winien być podany do
   wiadomości uczestnikom akcji i zgłoszony do RSK, a czas odnotowany w dokumentacji
   operacyjnej.

6. Zasady przejmowania kierowania działaniami:

a) uprawniony do przejęcia kierowania powinien odszukać dotychczasowego KAR,

b) po zauważeniu osoby uprawnionej do przejęcia kierowania, dotychczasowy kierujący
melduje się i składa raport zawierający:

- krótką ocenę sytuacji pierwotnej(przed rozpoczęciem działań lub przed przejęciem kierowania
działaniami od innego dowódcy),

• treść podjętych decyzji,

• liczbę, rodzaj i kierunki działania jednostek ratowniczych,

• rozmieszczenie stanowisk bojowych oraz zastosowanie środków gaśniczych i technik
  postępowania,

• krótką ocenę aktualnej sytuacji.

3. po złożeniu raportu przejmujący i przekazujący kierowanie działaniami dokonują oględzin terenu
   pożaru,

4. po ocenie sytuacji nowy kierownik oświadcza, że przejmuje kierowanie działaniami ratowniczymi
   i przekazuje tę informację do właściwego PSK,

e) niezwłocznie po przejęciu dowodzenia nowy kierownik wyznacza zadanie dla poprzedniego
kierującego.

1.7. W razie braku możliwości kierowania działaniem ratowniczym przez osoby wymienione w pkt. 1-
3 kierującego działaniem ratowniczym wyznacza:

• dla działań o zasięgu ponad wojewódzkim- kierujący KCKR,

• dla pozostałych działań - kierujący WSKR.

1.8. W przypadku działań jednostek ochrony ppoż. gdzie obowiązki KAR sprawuje osoba wyznaczona
odrębnym regulaminem i porozumieniem jednostki pożarnicze zostają jej podporządkowane i realizują
wyznaczone zadania.

2. Prawa i obowiązki KAR.

2.1. Kierujący akcją ratowniczą lub innym działaniem ratowniczym, prowadzonym przez jednostki ochrony ppoż. jest uprawniony do zarządzenia:

a) Ewakuacji ludzi z rejonu objętego działaniem ratowniczym w przypadku zagrożenia życia i zdrowia,
w szczególności gdy:

-istnieje możliwość powstania paniki,

-przewidywany rozwój zdarzeń może spowodować odcięcie drogi ewakuacyjnej.

2. Zakazu przebywania w rejonie objętym działaniem ratowniczym osób postronnych lub
   utrudniających prowadzenie działania ratowniczego.

2. Ewakuacji mienia, w szczególności gdy:

• istnieje możliwość rozprzestrzeniania się pożaru lub innego zagrożenia,

• usytuowanie mienia utrudnia prowadzenie działania ratowniczego.

d) Prac wyburzeniowych oraz rozbiórkowych, szczególnie w sytuacjach:

• zagrożenia ludzi, zwierząt lub mienia,

• potrzeby dotarcia do źródeł zagrożenia,

-potrzeby podania środków gaśniczych, użycia neutralizatorów oraz podprowadzenia substancji toksycznych i mas gorącego powietrza,

- potrzeby zapewnienia dróg dojścia i ewakuacji.

e) Wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym szczególnie w celu:

• zapewnienia właściwego ustawienia i eksploatacji sprzętu ratowniczego,

• zapewnienia dróg komunikacyjnych dla potrzeb działania ratowniczego

• eliminacji zagrożeń spowodowanych przez środki komunikacji.

f) Przejęcie w użytkowanie na czas niezbędny do działania ratowniczego: pojazdów, środków
technicznych i innych przedmiotów, a także ujęć wody, środków gaśniczych oraz nieruchomości
przydatnych w działaniu ratowniczym, chyba że przepisy stanowią inaczej.

6

6

g) Odstąpienie od zasad uznanych powszechnie za bezpieczne, z zachowaniem wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń jeżeli wg oceny KAR istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego a więc gdy:

• z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego,

• fizyczne możliwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu,

możliwe jest wykonanie określonych czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie.

Poniższe uprawnienia następują wyłącznie w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności.

2.1.1. KAR jest uprawniony także do żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, jednostek gospodarczych i organizacji społecznych oraz od obywateli. Udzielenie pomocy może polegać na współdziałaniu w realizacji zadań wymienionych w pkt. 2.1. od a) do g), udostępnieniu nieruchomości, środków i przedmiotów np. ujęcia wody, pojazdu, środków technicznych itp., albo na bezpośrednim wykonaniu wskazanych czynności.

KAR ma także prawo:

1. wydawać rozkazy i polecenia,

2. podzielić teren akcji na odcinki bojowe i wyznaczyć ich dowódców,

3. powołać sztaby akcji, składające się ze specjalistów i dowódców różnych dziedzin,

4. korzystać z dróg, gruntów i zbiornikowe państwowych, komunalnych i prywatnych,

5. korzystać z komunalnych i prywatnych ujęć wody i środków gaśniczych.

Po zakończeniu działania ratowniczego KAR przekazuje miejsce objęte tym działaniem właścicielowi, zarządcy, użytkownikowi obiektu lub przedstawicielowi Policji bądź organom samorządu terytorialnego.

2.2. Kierujący działaniem ratowniczym ponosi odpowiedzialność za:

• przebieg akcji,

• życie i zdrowie ludzi,

• sprzęt użyty w akcji.

2.3. Do obowiązków KAR należy:

1. Przejęcie kierowania wg obowiązujących zasad.

2. Przeprowadzenie rozpoznania zdarzenia.

3. Dokonanie prawidłowej oceny sytuacji.

4. Podjęcie decyzji i ustalenie planu działania w tym :

• planu ratownictwa ludzi i zwierząt,

• głównego kierunku działań bojowych,

• rodzaju ugrupowania jednostek,

• planu ewakuacji mienia,

• punktów czerpania wody dla jednostek poż.,

• planu przeprowadzenia prac wyburzeniowych i rozbiórki konstrukcji,

• podziału terenu akcji na odcinki bojowe, wyznaczenie im dowódców, granic i zadań,

• ilości sił i środków na odcinkach bojowych,

• miejsc zgrupowania odwodu taktycznego,

• sposobu prowadzenia dalszego rozpoznania,

• organizacji łączności.

5. Określenie zamiaru taktycznego i wydanie rozkazu

6. Utrzymanie łączności z SK.

7. Rozpoznanie pożaru przez cały czas jego trwania,
   h) Korygowanie planu akcji.

i) Kontrolowanie wykonywania rozkazów.

j) Kalkulowanie potrzeb i dysponowanie dalszych sił i środków, uruchomienie odwodów operacyjnych.

Zasady organizowania odwodów operacyjnych określają odrębne przepisy, k) Współdziałanie z innymi służbami, kierownictwem ZP i specjalistami.

2.4. Obowiązki kierownika akcji ratowniczej po zakończeniu działań:

1. skontrolować teren i upewnić się, że pożar został całkowicie ugaszony bądź wyeliminowane
   inne zagrożenia.

2. Wydać rozkaz o zakończeniu akcji, zwinięciu i złożeniu sprzętu.

3. Złożyć meldunek o zakończeniu działań do SK.

4. Przyjąć meldunki od podległych dowódców.

5. Przekazać pogorzelisko.

6. Wydać rozkaz o odjeździe z miejsca akcji.

g) Kontrolować dojazd jednostek do koszar.

h) Dopilnować osiągnięcia przez jednostki stanu gotowości bojowej.

7

i) Sporządzić i podać meldunek o działaniu ratowniczym.

j) Sporządzić dokumentację i wziąć udział na polecenie przełożonego w dochodzeniu

popożarowym. k) Poinformować SK o zakończeniu kierowania akcją.

III. Bezpieczeństwo prowadzenia działań ratowniczych

1. Postanowienia ogólne

1. Obowiązkiem właściwego dowódcy (kierownika) akcji ratowniczej oraz wszystkich osób biorących
   w niej udział jest stosowanie wszelkich dostępnych metod, sposobów i środków zmniejszających
   zagrożenie życia lub zdrowia uczestników akcji.

2. W okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności podczas akcji ratowniczej
   dowódca może odstąpić od zachowania zasad bhp, stosując w zamian inne środki
   zabezpieczające, będące w danej sytuacji w jego dyspozycji.

3. Dowódcy obowiązani są przeprowadzać rozpoznanie zagrożenia oraz nadzorować sposoby
   prowadzenia akcji ratowniczych ze zwróceniem uwagi na zabezpieczenie zdrowia i życia osób
   uczestniczących w akcji.

4. Dowódcy zobowiązani są osobiście kontrolować i nadzorować pracę podkomendnych oraz stan ich
   bezpieczeństwa w miejscach o szczególnym stopniu zagrożenia.

2. Odrębne przepisy regulują zagadnienia bezpieczeństwa pracy w zakresie:

a) prowadzenia działań na drogach publicznych, b działań przy zagrożeniu materiałami chemicznymi

3. zagrożeniu dymem i gazami pożarowymi,

4. zagrożeniu niewypałami (niewybuchami),

5. zagrożeniu prądem elektrycznym,

6. zagrożeniu materiałami promieniotwórczymi,

7. w obrębie zagrożonych konstrukcji budowlanych,
   h) pracach na wysokości,

i) działań przy użycia śmigłowca,

j) działań podczas gaszenia pożarów,

k) działań w zakresie ratownictwa technicznego,

l) działań na akwenach i pod wodą,

ł) działań podczas klęsk żywiołowych.

IV. Elementy organizacji akcji ratowniczo-gaśniczej 1. Przyjęcie zgłoszenia zdarzenia

Powinno dać zarys powstałego zagrożenia oraz dodatkowe dane dotyczące lokalizacji zdarzenia. Należy więc zebrać następujące informacje:

1. nazwa i przeznaczenie obiektu,

2. adres i możliwość dojazdu,

3. nazwisko i imię właściciela, użytkownika,

4. występujące zagrożenie,

5. lokalizacja pożaru w obiekcie,

6. personalia nr telefonu osoby zgłaszającej.

2. Analiza danych odbywa się w SK po przyjęciu zgłoszenia i ma ona

na celu ustalenie:

1. rodzaju i wielkości zagrożenia,

2. ilość i rodzaj dysponowanych sił i środków,

3. potrzeby sprzętu specjalistycznego,

4. trasy dojazdu do miejsca zdarzenia,

5. dodatkowych danych o obiekcie,

6. potrzeby współpracy z innymi służbami.

8

3. Dysponowanie sił i środków

Przeprowadza służba dyżurna Powiatowego Stanowiska Kierowania zapewniając przybycie odpowiednich ilości i rodzaju sił i środków w najkrótszym czasie.

3.1. Dysponowanie sił i środków odbywa się w oparciu o:

1. analizę danych ze zgłoszenia,

2. aktualny stan i ilość sprzętu pozostających w podziale bojowym,

3. plany postępowania na wypadek pożaru lub innego zdarzenia,

4. czasu dojazdu do miejsca zdarzenia,

5. kart charakterystyk obiektów,

6. innych ustaleń przyjętych lokalnie.

3.2. Zadysponowanie jednostki ratowniczo-gaśniczej oraz jednostek ochotniczych straży pożarnych
następuje po uruchomieniu sygnału alarmowego funkcjonującego w danej jednostce (np. sygnał
syreny w jednostce OSP). Na sygnał alarmu strażacy:

a) przerywają wszelkie zajęcia,

2. wyłączają gospodarcze i warsztatowe urządzenia i instalacje elektryczne,

3. spokojnie udają się najkrótszą drogą do pojazdów, zajmując w nich wyznaczone miejsce
   zgodnie z pełnioną funkcją,

4. przodownicy I rot sprawdzają zamknięcia skrytek, stan liczebny załogi i zgłaszają dowódcy
   zastępu gotowość do odjazdu,

5. dowódca zastępu odbiera kartę zgłoszenia zdarzenia, określa drogę dojazdu i nakazuje odjazd.

3.3. Jednostki wyposażone w radiotelefony nawiązują i utrzymują kontakt radiowy w czasie dojazdu
i pobytu na miejscu zdarzenia.

4. Dojazd.

Musi zapewnić szybkie i bezpieczne dotarcie zastępu do miejsca zdarzenia.

4.1. Określając warunki dojazdu należy:

1. przeanalizować dane ze zgłoszenia zdarzenia,

2. korzystać z kart dojazdowych,

3. zebrać dodatkowe informacje o miejscu i rozmiarach zdarzenia,

4. obserwować zewnętrzne objawy pożaru i zdarzenia

5. wybrać właściwe miejsce ustawienia pojazdu.

2. Pojazdy udające się do akcji mogą korzystać z uprzywilejowania w ruchu drogowym zgodnie
   z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Stosować należy zasadę ograniczonego zaufania
   w stosunku do innych użytkowników dróg.

3. Załoga powinna przejawiać pełną inicjatywę w pokonywaniu wszelkich trudności napotkanych
   w drodze do miejsca zdarzenia.

4. W przypadku awarii pojazdu własnego, napotkania po drodze innego zdarzenia wymagającego
   udziału służb ratowniczych - decyzja co do dalszego postępowania należy do dowódcy zastępu.
   Decyzja zależeć musi od rodzaju i stopnia zagrożenia obiektu, ludzi, zwierząt bądź mienia.
   O decyzji musi być powiadomione właściwe terenowo PSK.

2. Wybierając miejsce ustawienia pojazdu należy przestrzegać następujących zasad:

1. o miejscu ustawienia pojazdu decyduje dowódca zastępu uwzględniając możliwość realizacji
   zadania bojowego,

2. ustawienie zapewniać musi optymalną pracę z zachowaniem zasad bezpieczeństwa,

3. pojazd nie może być narażony na uszkodzenia termiczne i mechaniczne.

4. zapewniona musi być swoboda manewrowania i możliwość szybkiego wycofania z miejsca
   zdarzenia,

5. pojazd nie może tarasować drogi ratownikom i innym pojazdom ratowniczym.

5. Rozpoznanie

Każde działanie na miejscu zdarzenia musi być poprzedzone rozpoznaniem. O składzie osobowym patrolu rozpoznania decyduje dowódca zastępu biorąc pod uwagę stan osobowy zastępu, stopień rozwoju zdarzenia, występujące zagrożenie, możliwość penetracji terenu.

9

9

1. Rozpoznanie wstępne ma dać ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie
   decyzji dotyczących wyboru głównego kierunku i celu działania, rozmieszczenia sił i środków
   stojących w dyspozycji dowodzącego oraz zadysponowania dalszych sił i środków. Rutynowo
   rozpoznanie to powinien prowadzić patrol składający się z dowódcy zastępu i przodownika I roty.

2. W rozpoznaniu wstępnym ustalamy:

1. co się pali lub rodzaj i charakter zagrożenia,

2. czy jest zagrożone życie ludzi lub zwierząt,

3. co jest bezpośrednio zagrożone,

4. jakie zagrożenia mogą utrudniać prowadzenia akcji,

5. ilość i lokalizację dróg dojścia do ogniska pożaru lub miejsca zdarzenia.

5.3. Wyniki rozpoznania wstępnego muszą być uzupełnione poprzez rozpoznanie szczegółowe,
prowadzone w trakcie działań przez wszystkich ratowników, a pozwalające na ocenę efektywności
działań oraz dokonanie ewentualnych korekt postępowania.

5.4. Rozpoznanie ogniowe - w jego wyniku ustalamy:

1. rodzaj pożaru,

2. intensywność pożaru i kierunki jego rozprzestrzeniania się,

3. co jest objęte pożarem i na której kondygnacji,

4. czy istnieje zagrożenie wybuchem lub zawaleniem

5. co się znajduje na kondygnacji objętej pożarem i zagrożonych,

6. jakie są drogi dojścia do ognisk pożaru,

7. jakie występują możliwości oddymiania,

h) czy zachodzi konieczność wyłączenia gazu i energii elektrycznej,

i) czy nie występują inne zagrożenia.

5. Rozpoznanie ratownicze omówiono w rozdziale V.8.2

5. W sytuacjach szczególnych, gdy nie jest możliwe prowadzenie rozpoznania wstępnego, podjąć
   należy "rozpoznanie bojem" polegające na równoczesnym rozpoznawaniu sytuacji i wykonywaniu
   działań ratowniczo-gaśniczych. Informacje zebrane tą drogą muszą być uzupełnione
   w rozpoznaniu szczegółowym.

5.7. W przypadkach gdy rozpoznanie prowadzone jest bez udziału dowódcy zastępu - patrol (rota)
prowadzący rozpoznanie ma obowiązek informowania dowódcy o wynikach rozpoznania.
W meldunku należy zawrzeć:

- nr patrolu lub roty,

kierunek prowadzonej obserwacji, co i gdzie zaobserwowano, wnioski z rozpoznania.

5.8. Rozpoznanie wodne ma zapewnić uzyskanie informacji o stanie zasobów wodnych w stopniu
pozwalającym na zabezpieczenie ciągłości działań gaśniczych.

a) rozpoznanie wodne prowadzi się już w czasie jazdy do pożaru korzystając z takich
dokumentów jak:

• karta dojazdowa,

• plan ratowniczy powiatu,

• plany miast gmin itp.

b) Rozpoznanie powinno dać odpowiedź jak zorganizować zaopatrzenie wodne ustalając:

• rodzaj zasobów: hydrant, rzeka, staw, jezioro, itp.,

• wydajność lub zapas wody,

• odległość od miejsca pożaru oraz stan dróg dojazdowych,
  możliwość manewrowania pojazdami pożarniczymi

c) W przypadku zbiorników i cieków naturalnych ustalić należy dodatkowo:

• głębokość zbiornika i ujęcia,

• odległość lustra wody od brzegu,

• zamulenie dna,

• czystość wody.

d) W przypadku utrudnionego dojazdu lub ograniczonej możliwości manewrowania pojazdami a także
niewielkich zasobów wodnych należy zdecydować się na wybór punktów nawet bardziej odległych,
ale gwarantujących ciągłość pracy.

5.9. Rozpoznanie warunków atmosferycznych i mikroklimatycznych - prowadzone jest w celu
ustalenia wpływu jakie warunki te wywierają lub mogą wywrzeć na przebieg pożaru bądź innego
zdarzenia.

a) Czynniki rozpatrywane to:

• temperatura otoczenia,

• wiatr,

• opady,

10

• prądy powietrzne,

• zmiany w składzie chemicznym mas powietrza otaczających miejsce zdarzenia.

b) Rozpoznanie powinno dostarczyć danych dotyczących:

• siły i kierunku wiatru,

• temperatury co szczególnie istotne jest w okresie zimy lub suszy,

• stopnia zadymienia pomieszczeń,

• aktualnej wilgotności materiałów zagrożonych lub wpływu wilgoci na rozwój pożaru podczas
  opadów atmosferycznych,

• ilości i kierunku prądów konwekcyjnych.

c) W rozpoznaniu stwierdzić nie tylko stan aktualny ale w oparciu o zebrane informacje przewidywać
należy zmiany w sytuacji mikroklimatycznej, mogące wystąpić na skutek zmian w sytuacji
pożarowej.

5.10. Rozpoznanie warunków terenowych.

a) Rozpoznanie to ma na celu:

• ustalenie warunków terenowych na miejscu akcji

• umiejętne wykorzystanie warunków terenowych do organizacji akcji (wykorzystanie lub
  ominięcie takich elementów jak: wyrwy, uskoki ziemne, rowy, mosty, tunele, wiadukty, linie
  energetyczne itp.,

• określenie warunków pracy pomp poprzez ustalenie różnic wzniesień pomiędzy punktem
  czerpania wody a miejscem pożaru.

b) Wyniki rozpoznania powinny dać dowódcy podstawy do rozstrzygnięcia takich kwestii
jak:

• czy zachodzi konieczność zamknięcia dróg publicznych i jakie są możliwości organizacji ruchu,

• jak zorganizować system dostarczania wody,

• jak poprowadzić i zabezpieczyć linie wężowe,

• w jaki sposób zorganizować łączność dowodzenia i współdziałania,

• ustalenie możliwości przejazdu i ustawienia dużych ugrupowań jednostek ratowniczych,

• określenie możliwości przejazdu i ustawienia ciężkich pojazdów ratowniczych.

5.11.Rozpoznanie nie jest i nie może być czynnością jednorazową. Musi być prowadzone aktywnie i ciągle, od momentu zgłoszenia zdarzenia do całkowitego zakończenia działań. Korzystać należy z wszelkich możliwych źródeł informacji. W każdym uzasadnionym przypadku rozpoznanie prowadzić przy współudziale właścicieli lub użytkowników obiektów.

6. Ocena sytuacji.

Przeprowadzana jest przez KAR i ma ona na celu ustalenie:

• rozmiaru zagrożenia dla ludzi, zwierząt i mienia,

• czy może nastąpić wybuch lub zawalenie,

• jak szybko pożar może rozprzestrzeniać się na objętej nim kondygnacji,

• jakie występują możliwości rozprzestrzeniania się pożaru,

• jaki jest główny kierunek rozprzestrzeniania się pożaru,

• w jakim stopniu zadymienie lub substancje toksyczne mogą komplikować sytuację
  i utrudniać prowadzenie działań ratowniczych,

• czy siły i środki przybyłe do akcji są wystarczające,

• ile czasu zajmie przybycie dodatkowych sił,

• jakie rozmiary przyjmie zdarzenia do czasu przybycia wymaganej ilości sił i środków,

• czy wystarczające są zasoby środków gaśniczych,

• czy istnieją dodatkowe zagrożenia i czy potrzebna jest pomoc innych służb ratowniczych.

7. Zamiar taktyczny i decyzja działań

Dokonuje ich KAR na podstawie ciągłego rozpoznania i oceny sytuacji. Polegają one na:

• wyborze rodzaju, formy i kolejności działań,

• określeniu ilości i rozmieszczenia stanowisk bojowych,

• wyborze środka gaśniczego i określeniu z jaką intensywnością będzie podawany,

• ustaleniu sposobu zaopatrzenia w środki gaśnicze

• zorganizowaniu łączności,

• ustaleniu ilości i wezwaniu dodatkowych sił,

• określeniu zadań dla innych służb współpracujących na miejscu zdarzenia.

11

8. Rozkaz bojowy

KAR wypracowany zamiar taktyczny przekazuje do wykonania w formie rozkazu bojowego.

a) Rozkaz bojowy powinien zawierać i określać:

• krótką charakterystykę sytuacji,

• formę działań taktycznych,

• rodzaj środków gaśniczych i ew. warunki ich podawania,

• miejsce działania i lokalizację stanowisk bojowych,

• kierunki działań i drogi dojścia na stanowiska,

• zadania dla poszczególnych zastępów,

• sposoby zabezpieczenia ratowników'

• organizację łączności,

• zaopatrzenie w środki gaśnicze,

• wyznaczenie odwodu taktycznego,

• stanowisko dowodzenia.

2. Rozkazy bojowe kończą się komendą "wykonać". W zależności od szczebla dowodzenia należy
   różnicować ich formę oraz stopień uszczegółowienia

3. Rozkaz powinien być przekazywany wykonawcom osobiście i bezpośrednio. W sytuacjach
   szczególnych rozkazy mogą być przekazane przez stosowane środki łączności lub za pośrednictwem
   innych osób np. gońców, łączników itp.

4. Rozkaz musi być jasny, zwięzły, logiczny, konkretny i zrozumiały dla wykonawcy.

5. W sytuacjach szczególnych wykonawca może żądać potwierdzenia rozkazu na piśmie, głównie
   w przypadku odstępowania od przyjętych zasad bezpieczeństwa pracy.

f) Rozkaz musi zostać wykonany. W przypadkach pojawienia się nowych okoliczności nie
uwzględnionych przez rozkazodawcę (np. nagłego zagrożenia) ratownik może podjąć działanie
według własnego rozeznania sytuacji, o czym musi powiadomić rozkazodawcę.

V. Realizacja zadań bojowych w różnych warunkach 1. Praca w warunkach wysokiej temperatury wymaga:

1. wykorzystywania naturalnych zasłon, które zmniejszą promieniowanie cieplne np. nierówności
   terenowych, elementów konstrukcji obiektu, występujących urządzeń itp.,

2. stosowania wodnych zabezpieczeń w postaci kurtyn wodnych, prądów mgłowych lub
   rozproszonych,

3. wykonania przesłon sztucznych np. tarcz ochronnych,

4. stosowania ubrań żaro i ognioochronnych,

5. obniżania temperatur przez zwiększenie wymiany gazowej po otwarciu okien, drzwi, klap
   dymowych lub wykonanie dodatkowych otworów. Zwracać należy wówczas uwagę na
   wyeliminowanie groźby rozgorzenia,

6. przy dłuższym czasie pracy w niekorzystnych warunkach termicznych stosowania częstej wymiany
   ratowników i nie dopuszczania do przegrzania organizmów,

7. w warunkach szczególnie trudnych zapewnienia pomocy medycznej,

h) przy pożarach zewnętrznych lokalizowania stanowisk bojowych od strony nawietrznej (z wiatrem).

2. Działania w warunkach zadymienia

1. Dym jest mieszaniną drobnych, nie spalonych cząstek materiału palnego z powietrzem.
   Występują w nim cząstki w postaci sadzy, popiołu, fragmenty ciał stałych, par i gazów
   powodujące rozpraszanie światła. Utrudnia on obserwację w przestrzeni w której przebywamy.
   W dymie zawartych jest szereg substancji toksycznych stwarzających zagrożenie dla zdrowia
   i życia ratowanych i ratowników.

2. Prowadząc działania ratowniczo-gaśnicze w warunkach zadymienia obowiązkowo
   należy przestrzegać następujących zasad:

1. Bezwzględnie stosować sprzęt ochrony dróg oddechowych i sprzęt oświetleniowy.

1. Maski należy zakładać i zdejmować w strefie czystego powietrza możliwie najbliżej miejsca akcji.
   W żadnym przypadku nie zdejmować masek aparatów ochronnych w strefie zadymienia.

12

3. Sprawdzić obecność i stężenie toksycznych par i gazów, bądż substancji lotnych pożarowo
   niebezpiecznych, jeżeli dysponujemy odpowiednim wyposażeniem technicznym.

4. Przy stwierdzeniu obecności substancji toksycznych, oddziałujących na skórę stosować specjalne
   ubrania ochronne.

5. Wyposażyć ratowników w sygnalizatory bezruchu.

6. Wszelkiego rodzaju działania w strefie zadymienia prowadzić w grupach minimum 2 osobowych.

7. W sytuacjach ekstremalnych typować do działań ratowników z dużym doświadczeniem
   zawodowym.

8. Bezwzględnie utrzymywać stałą łączność pomiędzy ratownikami za pomocą radiotelefonów lub linek
   ratowniczych.

9. Ponadto ratownik w strefie zadymienia powinien:

1. w strefie nierozeznanej badać teren przed sobą w celu uniknięcia miejsc niebezpiecznych,

2. zapamiętywać punkty pozwalające na zachowanie orientacji i odtworzenia drogi powrotnej
   (wycofując się korzystać z rozciągniętej linki ratowniczej lub linii wężowej),

3. unikać obchodzenia elementów wyposażenia wnętrza lub elementów konstrukcyjnych, aby nie
   doprowadzić do zaplątania się linki,

4. poruszać się wzdłuż ścian zgodnie z kierunkiem określonym przez dowódcę zastępu,

5. przy wchodzeniu grupą należy poruszać się rzędem. Grupę prowadzi dowódca zastępu, wszyscy
   utrzymują kontakt wzrokowy lub odległość pozwalającą na wyczuwanie poprzednika ręką.
   Strażak idący jako ostatni kontroluje otoczenie i prowadzi obserwację grupy. Jako środek
   łączności można wykorzystywać linkę lub wąż trzymane przez wszystkich członków grupy,

6. na klatkach schodowych należy poruszać się w pobliżu ścian. Schodząc w dół należy poruszać
   się tyłem, badając nogą każdy kolejny stopień, a ciężar ciała rozkładać na maksymalnie dużą
   powierzchnię,

7. zwracać uwagę, aby linia wężowa nie została zaczepiona lub zaciśnięta między elementami
   konstrukcji bądź wyposażenia wnętrza,

h) pootwierać wszystkie napotkane po drodze drzwi

i) znaleźć taki poziom, na którym zasięg widoczności jest największy, niejednokrotnie należy

pochylić się tuż nad podłożem, j) dokonywać stałej obserwacji miejsca pracy, nasłuchiwać trzasków i szumów, badać zmiany

temperatury. 10. Opuścić pomieszczenia i przerwać pracę w przypadku gdy:

1. nastąpiła gwałtowna zmiana sytuacji pożarowej stanowiąc zagrożenie dla ratowników, o ile nie
   ma możliwości jej przeciwdziałania,

2. wystąpiło złe samopoczucie ratownika,

3. zużyto powietrze lub tlen do granic niezbędnych na czas wycofania się ze strefy zagrożenia,

4. uszkodzony został sprzęt ochrony dróg oddechowych lub specjalne ubranie ochronne.

11. Dopuszczalne jest wejście do pomieszczeń zadymionych bez sprzętu ochrony dróg oddechowych
w przypadku gdy:

1. powierzchnia pomieszczeń jest niewielka a zadymienie słabe,

2. istnieje łatwy dostęp z zewnątrz,

3. występuje stan wyższej konieczności a ratownik może zastosować zastępcze proste środki
   ochrony np. zwilżone tampony, poruszać się w pobliżu okien i innych otworów itp.

12. Oddymiać pomieszczenia poprzez zwiększenie wymiany powietrza, osadzanie lub wypieranie
dymu.

3. Praca w różnych warunkach atmosferycznych

3.1. W czasie niskich temperatur otoczenia należy:

1. unikać oblewania wodą ludzi i sprzętu,

2. rozdzielacze ustawiać w miarę możliwości wewnątrz obiektów, a jeżeli jest to niemożliwe
   zasypywać je śniegiem, ziemią lub okrywać szmatami,

3. zapewnić ciągły przepływ wody przez linie wężowe,

4. w przypadku bardzo niskich temperatur stosować środki obniżające temperaturę krzepnięcia
   wody

5. wyposażyć zastępy w sprzęt do rozmrażania hydrantów, armatury wodnej i pomp,

6. w przypadku wystąpienia oblodzenia stosować środki zapobiegające wypadkom,

13

g) zapewnić ratownikom częste podmiany, umożliwić wypoczynek, ogrzanie się, wymianę odzieży,

dostarczyć ciepłe napoje i posiłki. 3.2. W czasie działań podczas silnego wiatru należy:

1. zwracać szczególną uwagę na możliwość szybkiego rozprzestrzeniania się pożaru i dalekich
   przerzutów ognia,

2. ze względu na możliwość nagłych przerzutów ognia (ognie lotne) obronę dalszą prowadzić
   większą ilością sił i środków,

1. bezwzględnie utworzyć odwód taktyczny,

2. na froncie pożaru podawać zwarte prądy wody o dużym zasięgu rzutu i wydajności,

3. na tył pożaru podawać silne prądy rozproszone lub pianę gaśniczą,

3. stanowiskom bojowym pracującym na głównym kierunku rozprzestrzeniania się ognia zapewnić
   możliwość odwrotu,

g) stanowiska gaśnicze na drabinach zabezpieczyć przed wywróceniem lub upadkiem strażaka,
h) po zakończeniu akcji starannie wygasić pogorzelisko i zapewnić długotrwały dozór.

4. Działania w trudnych warunkach terenowych

W terenie trudnodostępnym poprzez np. strome wzniesienia, grząskie podłoże lub nieprzejezdny z innych przyczyn należy stosować się do następujących zasad:

1. wykorzystywać sprzęt, który może być przenoszony przez ratowników lub w skrajnych
   przypadkach dostarczony z powietrza,

2. tam gdzie jest to możliwe wykorzystywać pojazdy terenowe (także innych instytucji) do
   przewożenia sił i środków na miejsce zdarzenia,

3. przy braku odpowiedniego zaopatrzenia wodnego w pobliżu miejsca pożaru wykorzystywać
   dostępne sposoby dostarczania wody na duże odległości,

1. bez wyraźnej potrzeby nie dokonywać przegrupowania sił i środków,

2. stworzyć możliwość alarmowego wycofania wprowadzonych do działań sił i środków,

4. w rozpoznaniu korzystać z informacji miejscowej ludności w celu ustalenia najkorzystniejszych
   dróg dotarcia na miejsce zdarzenia,

5. w dowodzeniu wykorzystywać systemy łączności bezprzewodowej w celu ograniczenia zbytniego
   przemieszczania się ratowników. Zwracać uwagę na możliwość wystąpienia cienia radiowego

h) w przypadku przedłużających się działań zapewnić zaplecze logistyczne,

i) w związku z pracą sprzętu w warunkach trudnych przewidzieć należy utworzenie odwodu taktycznego sprzętu i punkty naprawy.

5. Działania w warunkach zagrożenia materiałami żrącymi, toksycznymi i wybuchowymi

1. zachować maksymalne środki ostrożności,

1. w miarę możliwości dojeżdżać do miejsca zdarzenia od strony nawietrznej tj. zgodnie z kierunkiem
   wiatru,

2. ustawiać pojazdy w bezpiecznej odległości od strefy zagrożenia oraz wyżej niż miejsce zdarzenia,

2. do rozpoznania i działań ratowniczych przystępować tylko w odpowiednich ubraniach ochronnych
   właściwych dla danego rodzaju zagrożenia oraz w aparatach oddechowych,

3. ustalić zagrożenia i strefy skażenia za pomocą odpowiednich analizatorów, eksplozymetrów,
   dozymetrów lub innych żródeł informacji,

3. wyposażyć każdego strażaka w indywidualny pakiet przeciwchemiczny,

g) oznaczyć strefy zagrożenia odpowiednimi znakami ostrzegawczymi i ogrodzić linkami (taśmami),
h) uprzedzić o zagrożeniu ludność i przeprowadzić ewakuację z miejsc zagrożonych,

i) wezwać siły specjalistyczne i ściśle współpracować z innymi podmiotami ratowniczymi,

j) likwidować źródła skażenia przez zamykanie ujścia par i gazów, zmniejszenie powierzchni

parowania oraz neutralizowanie szkodliwych substancji, k) zapewnić bezpieczeństwo ratownikom pracującym w strefie zagrożenia oraz ściśle kontrolować

sytuację w obrębie akcji,

l) o podejmowanych działaniach i istniejącej sytuacji informować na bieżąco PSK. m) prowadzić dokumentację.

14

6. Działania podczas niebezpieczeństwa porażenia prądem

elektrycznym

1. Stosować sprzęt i środki zabezpieczające przed porażeniem prądem elektrycznym.

2. Unikać kontaktu lub zbliżania sprzętu pożarniczego i prądów gaśniczych na odległość nie mniejszą
   niż 3 m, z liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi.

3. Odłączyć dopływ energii elektrycznej w punktach nie zastrzeżonych dla specjalistycznych ekip
   energetycznych i sieciowych przez uruchomienie wyłączników głównych, wykręcenie lub odłączenie
   zabezpieczeń na tablicach rozdzielczych energii elektrycznej.

4. Działać prądami środków gaśniczych dopuszczonych do stosowania w obrębie urządzeń i instalacji
   elektrycznych pod napięciem.

5. Unikać wykonywania zwarć pętlami lub zarzutkami na sieciach napowietrznych, trakcyjnych itp.

6. W środkach komunikacji o napędzie elektrycznym odcinać zasilanie przez odciągnięcie pantografów
   i odłączenie baterii akumulatorów.

7. Unikać zajmowania stanowisk bojowych pod liniami napowietrznymi lub sieciami trakcyjnymi.

h) Żądać od właściwych dla sieci lub urządzeń energetycznych służb, natychmiastowego wyłączenia

zasilania w podstacjach, kabinach lub wyłącznikach sekcyjnych, i) W przypadku pracy w obrębie zakładów, instytucji przedsiębiorstw, na terenie których znajdują się

urządzenia energetyczne dużej mocy, żądać pisemnego zezwolenia na pracę po odłączeniu

zasilania, j) Żądać uszynienia sieci trakcyjnych w sposób widoczny dla kierującego akcją ratowniczo-gaśniczą,

tyczkami uszyniającymi zabezpieczającymi przed możliwością przeniesienia napięcia z innej sieci, k) Zachować warunki bezpieczeństwa w obrębie stref zagrożenia napięciem krokowym.

7. Forsowanie przejść

1. Naturalną drogą dojścia dla stanowisk bojowych podczas pożarów wewnętrznych stanowią drzwi,
   klatki schodowe, okna, drzwi balkonowe. W przypadku konieczności sforsowania otworów należy
   uczynić to w obecności właściciela, gospodarza obiektu lub funkcjonariuszy policji. Odstąpienie od
   tej zasady możliwe jest w sytuacjach zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzi (zwierząt)
   znajdujących się w obiekcie, lub gdy zwłoka może powodować zagrożenie dla obiektu.

2. Otwarcia przejść dokonujemy gdy nie występuje groźba gwałtownej zmiany sytuacji. Gdy takowe
   niebezpieczeństwo występuje stanowiska bojowe muszą być przesłonięte a obok należy
   przygotować do pracy stanowisko gaśnicze.

3. Mając do wyboru możliwość dotarcia do pomieszczeń poprzez okna lub drzwi - wybierać należy
   drzwi. Zasadą powinno być - niepotrzebnie nie niszczyć.

4. Przed otwarciem drzwi zbadać ich stopień nagrzania. Gdy są gorące zachować należy szczególną
   ostrożność zabezpieczając się przed ogniem żgącym i gwałtownym odrzuceniem skrzydła drzwi po
   zwolnieniu zatrzasku (klamki).

5. W przypadku konieczności wybijania okien strażacy muszą być stosownie zabezpieczeni.
   Stanowiska bojowe ustawia się z boku. Odłamki szkła odrzucamy od góry. Duże płaszczyzny
   można okleić taśmami samoprzylepnymi i po wyduszeniu wyciągać bosakiem. Podczas prac
   wszystkie osoby przebywające przed obiektem odsunąć na bezpieczną odległość.

6. Kraty zabezpieczające otwory zdejmujemy zależnie od sposobu ich zamocowania. W razie potrzeby
   usunąć je za pomocą ciężkiego sprzętu burzącego lub zestawów ratownictwa technicznego.
   Fragmenty krat nie mogą utrudniać komunikacji i stwarzać zagrożenia dla ratowników lub osób
   ratowanych.

7. W obiektach o podwyższonym standarcie ochrony (banki, muzea, areszty itp) otwarcie przejść
   może nastąpić w porozumieniu z kierownictwem zakładu i służbą ochrony obiektu. Rozpoznać
   należy system zabezpieczający. W razie potrzeby wyłączyć systemy alarmowe by uniemożliwić
   samoczynne zamknięcie się przejść za ratownikami.

h) Zwrócić uwagę na właściwy dobór sprzętu i stosowane techniki pracy w pomieszczeniach

zagrożonych wybuchem, i) Zwracać uwagę na ciągi instalacyjne: elektryczne gazowe, wodne, cieplne itp. W razie potrzeby

instalacje te powinny zostać wyłączone i zabezpieczone, j) Wykonując otwory w konstrukcjach budowlanych dokładnie rozpoznać stan konstrukcji obiektu.

Otwory muszą być wykonane w miejscach nie naruszających statyki obiektu. Rodzaj sprzętu

15

i techniki pracy uzależnione będą od rodzaju zastosowanych materiałów i konstrukcji budowlanych.

Otwory powinny mieć min. 1m2 powierzchni i muszą gwarantować człowiekowi swobodę przejścia, k) Niedopuszczalne jest przeciskanie się ratownika przez szczeliny o mniejszej powierzchni do

nierozpoznanych pomieszczeń. l) Przed otwarciem stropów usunąć należy wszystkie materiały i elementy wyposażenia powodujące

dodatkowe obciążenie. Otwory wykonywać w pobliżu ścian i ogniska pożaru, ł) W dachach, gdy nie ma otworów takich jak świetliki, klapy dymowe itp. wykonywać przejścia

w odległości ok.1,5 m od kalenicy dachu. Wskazane jest wykonanie otworów także w płaszczyźnie

przeciwległej, lub dwóch otworów w tej samej płaszczyźnie dachowej lecz na innych wysokościach

dla zwiększenia wymiany gazowej i odprowadzania dymów oraz gorących mas powietrza, m) Zwrócić uwagę na bezpieczeństwo osób znajdujących się na dole. Elementy konstrukcyjne nie

powinny być zrzucane na dół lecz odkładane obok Wyburzane konstrukcje nie powinny

przysypywać ognisk pożaru, n) W przypadku nadwątlonych konstrukcji budowlanych stosować pomosty (np. z drabin) opieranych

na stałych, mocnych elementach nośnych.

0) Strażacy pracujący przy wykonywaniu otworów muszą być odpowiednio zabezpieczeni.

p) Wykonanie otworów może nastąpić dopiero po przy gotowaniu do pracy stanowiska gaśniczego, r) Po zakończeniu akcji wszystkie nadwątlone elementy konstrukcyjne muszą być wyburzone lub zabezpieczone.

8. Ewakuacja i ratowanie ludzi, zwierząt i mienia

8.1. Warunki ogólne:

1. Ewakuację należy podjąć z chwilą gdy zaistniałe zdarzenie może stwarzać zagrożenie dla ludzi,
   zwierząt bądź mienia.

2. Decyzję o ewakuacji podejmuje kierownik akcji, dowódca jednostek ratowniczych lub osoby
   odpowiedzialne za dany obiekt.

3. Akcja ewakuacji powinna być prowadzona innymi drogami aniżeli akcja gaśnicza.

4. Akcję ratowniczą należy podjąć gdy występuje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi
   i zwierząt, bądź groźba zniszczenia mienia szczególnej wartości kulturowej, technicznej czy
   materialnej.

5. Decyzję o wszczęciu akcji ratowniczej podejmują osoby wymienione w punkcie b) oraz każdy
   strażak, który niebezpieczeństwo spostrzegł.

6. Ratownictwo i ewakuacja, o ile jest to możliwe powinny być prowadzone naturalnymi drogami
   komunikacyjnymi.

7. W przypadku niemożliwości skorzystania z dróg naturalnych do akcji skierować należy strażacki
   sprzęt ratowniczy.

h) Drogi ewakuacji i ratownicze powinny być odpowiednio zabezpieczone i oświetlone.

8.2. Ratownictwo ludzi.

a) W rozpoznaniu ratowniczym ustalamy:

• ile osób znajduje się w niebezpieczeństwie,

• wiek zagrożonych i ich stan psychofizyczny,

• prawdopodobne miejsce pobytu ludzi,

• rodzaj i stopień zagrożenia,
  możliwości dotarcia i udzielenia pomocy.

2. W razie utrudnień w ustaleniu liczby osób lub w przypadku zagrożenia dla liczniejszej grupy, do
   rozpoznania wprowadzić większą ilość patroli.

2. Należy starannie rozpoznać każde i wszystkie pomieszczenia.

2. O kolejności ratowania decyduje kierownik akcji lub dowódca oddziału (pododdziału) wyznaczonego
   do ratowania, kierując się oceną stopnia zagrożenia.

3. Z ludźmi oczekującymi pomocy należy nawiązać kontakt słowny i uspokoić ich. Z ludźmi
   o upośledzonym słuchu starać się utrzymać kontakt wizualny.

4. Ratownik w swym postępowaniu musi być opanowany, stanowczy i taktowny. Swoją postawą
   narzucić musi spokój ratowanemu.

5. W grupach będących w zagrożeniu nawiązać kontakt z przywódcą (osobą cieszącą się
   autorytetem), także wyłonionym samoistnie, by uzyskać dodatkową pomoc.

h) Osobom mogącym poruszać się samodzielnie można wskazać bezpieczną drogę i ułatwić opuszczenie miejsca zagrożonego.

1) Osoby nie mogące poruszać się o własnych siłach należy wynosić i transportować w miejsca
bezpieczne. Do akcji skierować wówczas większą liczbę ratowników.

j) W przypadku konieczności przeprowadzenia ludzi przez strefę zagrożoną - powinni robić to strażacy. Ratowanym należy polecić zabezpieczenie dróg oddechowych. W razie potrzeby podać

16

zapas powietrza lub tlenu z własnego sprzętu izolującego. Przechodząc przez strefę podwyższonych

temperatur lub zagrożoną płomieniem, ratowanych przykryć jakimkolwiek okryciem (w miarę

możliwości zwilżonym) i po pokonaniu owej strefy okrycie odrzucić. Małe dzieci wynosić na rękach

uprzednio okrywszy je. k) Grupa ludzi poruszających się samodzielnie musi być eskortowana przez strażaków (ratowników).

W grupie utrzymywać stały kontakt (np. poprzez trzymanie się rozwiniętej linki bądź węża) i nie

pozwolić na rozejście się przed strefą bezpieczną. Jeden ze strażaków (ratowników) przemieszcza

się na początku grupy, drugi zamyka ją. l) Nie wykorzystywać do potrzeb ratowniczych dźwigów bez wydzielenia pożarowego i niezależnego

zasilania. W przypadku konieczności skorzystania z dźwigów nie spełniających tych wymagań

należy uzyskać zgodę dowódcy. Do windy powinien wejść także strażak przygotowując dźwig do

awaryjnego opuszczenia.

ł) W przypadku korzystania z drabin ratowani muszą być asekurowani przez strażaków, m) Korzystając z innego sprzętu ratowniczego (linki, linkowe aparaty ratownicze, wory i rękawy

ratownicze, poduszki pneumatyczne) ratowanym należy zapewnić odpowiednie warunki

bezpieczeństwa, n) W przypadkach przemieszczania się tłumu panicznego nie stawać w przejściu. Otworzyć wszystkie

możliwe wyjścia. Starać się rozgęścić tłum przez odciąganie z niego pojedynczych ludzi

i kierowanie ich do innych przejść.

0) W sytuacjach gdy do zagrożonych dostać się można tylko poprzez otwory wykonywane w stropach
lub ścianach, wykonywać należy przejścia dostatecznie szerokie dla swobodnego wyjścia
i transportowania ratowanych.

p) W stosunku do osób ogarniętych paniką, stawiających opór i stwarzających zagrożenie dla

ratownika można zastosować środki przymusu bezpośredniego, r) Kończąc akcję ratowniczą wszystkie pomieszczenia (szczególnie w obiektach użyteczności

publicznej) muszą być ponownie starannie przejrzane. Patrole ratownicze winny informować się

wzajemnie o miejscach już spenetrowanych, s) Zwrócić uwagę na stan zdrowia ratowanych, których lokować należy w miejscach bezpiecznych.

Potrzebującym zapewnić niezbędną pomoc medyczną, t) W przypadkach zagrożenia masowego zabezpieczyć środki transportu do przewożenia

ewakuowanych ratowanych w miejsca bezpieczne.

8.3. Ratowanie zwierząt.

1. Rozpoznać sposób lokowania i wiązania zwierząt.

2. W przypadku wiązania grupowego zwolnić łańcuchy i wypędzić zwierzęta nie pozwalając na ich
   rozejście się po obiekcie.

3. Jeżeli w stadzie ukształtował się porządek pierwszeństwa należy go uwzględniać.

4. Ratowanie i ewakuację powinni podjąć przede wszystkim opiekunowie zwierząt, a gdy jest to
   niemożliwe do akcji skierować strażaków. Ewakuację należy rozpocząć wcześnie, już w chwili gdy
   istnieje przypuszczalne zagrożenie.

5. Pomieszczenia w których znajdują się zwierzęta chronić przed przenikaniem dymu. W razie
   potrzeby oddymić je.

6. Do zwierząt podchodzić ostrożnie i spokojnie łagodnie przemawiając. Unikać gwałtownych ruchów.

7. Ratując zwierzęta duże nie podchodzić od tyłu. Zwracać uwagę na możliwość przyciśnięcia
   ratownika do ścian, koryt itp. Sztuki silne powinno wyprowadzać dwóch ratowników po
   unieruchomieniu głowy zwierzęcia.

h) Wyprowadzając zwierzęta nie okręcać na własnej ręce lin, łańcuchów, uzd.

1) Przeprowadzając zwierzęta przez strefę dymu lub w pobliżu pożaru odizolować je od wpływu dymu
przez nałożenie na głowę zwierzęcia płachty i przyłożenie do nozdrzy obornika.

J) Zwierzęta drobne należy przepędzać lub wynosić.

k) Owce, barany, kozy będące w stadzie i wykazujące opór można przepędzić podając prąd wody od

strony przeciwległej do wyjścia.

l) Ptactwo przenosić w koszach lub worach i poza strefą zagrożoną wypuścić, ł) Pszczoły zagnać do ula podając rozproszone strumienie wody. Ule zatkać i przenieść w strefę

odległą, po czym otwory odetkać, m) Zwierzęta wyprowadzane ze strefy zagrożonej przeprowadzić w miejsca bezpieczne (inne budynki

lub zagrody). Chronić je przed powrotem do miejsca stałego przebywania. W razie potrzeby

zapewnić opiekę weterynaryjną, n) Zwierzęta dzikie w cyrkach, ogrodach zoologicznych, powinien otoczyć opieką personel tych

obiektów. Na żądanie opiekunów można użyć prądów wody dla uspokojenia zwierząt lub

zabezpieczenia ludzi. Wozy (klatki) należy zabezpieczy przed dymem i wpływem wysokich

temperatur, następnie odtransportować w miejsca bezpieczne.

8.4. Ewakuacja i ratowanie mienia.

a) Ewakuację lub ratowanie mienia podejmujemy gdy:

występuje bezpośrednie zagrożenie mienia, którego nie da się obronić,

17

ruchomości utrudniają dostęp do ogniska pożaru lub przeszkadzają w prowadzeniu działań

bojowych,

ruchomości stwarzają groźbę wybuchu lub rozprzestrzenienia się pożaru,

ze względu na ciężar mienia występuje groźba zawalenia się nadwątlonych stropów.

2. W przypadkach gdy nie występuje bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi do
   ewakuacji mienia można wykorzystać ludność cywilną.

3. Ratowanie mienia powinno być prowadzone równolegle z działaniami gaśniczymi.

4. O kolejności ewakuacji lub ratowania mienia decyduje kierownik akcji lub dowódca oddziału
   (pododdziału) straży pożarnej, któremu zadanie to zlecono. W miarę możliwości uwzględniać
   należy sugestie właściciela lub zarządcy obiektu. W pierwszej kolejności ratuje się mienie grożące
   gwałtowną zmianą sytuacji (rozwojem i rozprzestrzenianiem się pożaru lub wybuchem)

5. W przypadku konieczności demontażu urządzeń prace należy prowadzić pod nadzorem osób
   kompetentnych.

6. Ewakuacja bądź ratowanie musi przebiegać spokojnie. Mienie wynoszone nie może utrudniać
   komunikacji. Miejsca składowania określa dowódca kierujący akcją uwzględniając sugestie
   właściciela lub zarządcy obiektu.

7. Ratowane (ewakuowane) mienie nie może być narażone na zniszczenia mechaniczne, termiczne
   lub w wyniku oddziaływania środków gaśniczych.

h) Ratowane (ewakuowane) mienie należy zabezpieczyć przed kradzieżą. W przypadku gdy na miejscu akcji nie ma właścicieli prawnych mienia lub funkcjonariuszy policji, do zabezpieczenia mienia należy skierować strażaków.

i) Dla ratowania (ewakuowania) mienia o niewielkim ciężarze i gabarycie organizuje się system potokowy, polegający na ustawieniu ludzi w szereg i podawaniu mienia z rąk do rąk. Mienie o duży ciężarze i gabarycie wynosi się systemem brygadowym, przydzielając do wyniesienia mienia grupy ratowników.

9. Działania na stanowisku gaśniczym.

9.1. Zasady zajmowania stanowisk gaśniczych.

1. rozmieszczenie, zadania i dobór środków gaśniczych dla stanowisk gaśniczych określa kierujący
   akcją lub dowódca pododdziału uwzględniając zamiar taktyczny kierującego akcją.

2. Miejsce pracy prądownika musi zapewniać:

dobrą widzialność miejsca palenia na wyznaczonym odcinku,

możliwość manewrowania prądem gaśniczym i uzyskanie wysokiej efektywności gaszenia,

nieprzerwaną pracę,

utrzymywania łączności współdziałania,

możliwość wycofania się w sytuacji zagrożenia.

c) Do zadań stanowiska gaśniczego może należeć:

likwidacja ognisk pożaru,

obrona zagrożonych obiektów,

zabezpieczenie prac ratowniczych i dróg ewakuacji,

ochrona innych stanowisk bojowych,

poprawa warunków lokalnych poprzez wypieranie lub osadzanie dymów i innych substancji

lotnych, obniżanie temperatur.

4. Stanowiska gaśnicze powinny być zajmowane nieco wyżej, a przynajmniej na równym poziomie
   z pożarem.

5. Dążyć należy do osiągnięcia maksymalnych efektów przy stosunkowo najmniejszym zużyciu
   środka gaśniczego.

6. Pierwsze prądy gaśnicze powinny powstrzymać pożar na głównym kierunku jego rozwoju (tj.
   w miejscu gdzie pożar może spowodować największe straty, odciąć drogi ewakuacji, spowodować
   gwałtowną zmianę sytuacji itp.).

7. W przypadku zagrożenia występującego dla ratowników pracujących na stanowiskach gaśniczych,
   stanowiska te zajmujemy jako przesłonięte.

h) Wobec niemożliwości opanowania pożaru przez pierwsze przybyłe jednostki podjąć należy formę obrony aktywnej (działań połączonych) przesuwając stopniowo stanowiska do natarcia.

i) Podejmując działania podczas pożarów przestrzennych i blokowych wymagających udziału dużej ilości sił i środków - pierwsze przybyłe jednostki wprowadzać należy do akcji sukcesywnie w miarę ich przybywania, z zadaniem spowolnienia tempa rozprzestrzeniania się pożaru i obrony sąsiedztwa, bądź ratowania ludzi, zwierząt i mienia. Dalsze przybywające jednostki można łączyć w związki taktyczne i do akcji wprowadzać większe ugrupowania.

j) W miarę opanowywania sytuacji stanowiska z obrony przemieszczać do natarcia, a po wygaszeniu ognisk pożaru stopniowo wycofywać je z akcji.

9.2. Zasady prowadzenia linii wężowych.

1. Linie wężowe muszą być prowadzone możliwie najdogodniejszą i najkrótszą drogą.

2. Kierunek rozwijania linii wężowych uzależniony jest od warunków terenowych. W terenie płaskim
   przyjmuje się kierunek od pompy, rozdzielacza itp. w stronę pożaru. Zajmując stanowiska

18

gaśnicze na piętrach lub na wzniesieniach terenowych przyjmujemy kierunek od pożaru do pompy, rozdzielacza itp.

3. Linie nie mogą mieć zbędnych załamań i skręceń. Prowadząc je po biegach klatki schodowej
   układamy węże dużym łukiem wzdłuż ścian.

3. Linie wężowe nie mogą przeszkadzać innym użytkownikom dróg komunikacyjnych.

3. Węże muszą być zabezpieczone przed zniszczeniem. Przy ostrych krawędziach stosować siodełka.
   Linie przechodzące przez drogi zabezpieczamy mostkami przejazdowymi. Węże prowadzone przez
   rowy, pogorzeliska, rozlane plamy substancji chemicznych układać na pomostach lub podwieszać
   (np. za pomocą drabin, bosaków itp.).Prowadząc linię przez torowiska układamy je pod szynami
   lub tworzymy pętle wykorzystując rozdzielacz i zbieracz.

4. W zastępach, w składzie których znajdują się minimum dwie roty budowę linii głównych
   i zasilających zabezpiecza rota druga. Linie gaśnicze buduje każda rota dla siebie, przy przyjęciu
   zasady, że przodownik zajmuje stanowisko gaśnicze a pomocnik sprawia węże od rozdzielacza
   (pompy itp.) do swego przodownika (z zastrzeżeniem punktu 9.2.b.).

3. Do pompy, rozdzielacza, hydrantu, instalacji półstałych wąż łączy osoba która go sprawia.

h) Podawanie wody następuje na wyraźną komendę przodownika "I,II lub III linia - woda naprzód".

Komendę potwierdza pomocnik danej roty lub osoba obsługująca rozdzielacz (pompę itp.) poprzez

powtórzenie komendy, i) Uruchomienie linii głównej (zasilającej) następuje na komendę "linia główna (zasilająca) woda

naprzód", którą podaje strażak kończący jej budowę, a potwierdza komendę strażak obsługujący

pompę, j) W przypadkach utrudnionej słyszalności komendy mogą być podawane także umówionymi

sygnałami linką, gestem, gwizdkiem i światłem, k) Linie pionowe muszą być mocowane podpinkami (linkami) do wytrzymałych elementów

konstrukcyjnych. l) Stanowiska gaśnicze zajmowane na dachach wymagają zabezpieczenia strażaków linką do

mocnych elementów konstrukcyjnych. Przy konstrukcjach nośnych nadwątlonych stosować należy

pomost (np. z drabin przenośnych) i poruszać się w miejscach nie narażonych na utratę

stabilności, ł) O wyborze miejsca ustawienia rozdzielacza decyduje dowódca zastępu określając je w rozkazie

według stałych punktów orientacyjnych. Zależnie od sytuacji może on być ustawiony przed

obiektem jak i wewnątrz budynku (holle, podesty klatek schodowych itp.) a także na dachach,

balkonach, m) Rozdzielacz nie może utrudniać ruchu drogowego, komunikacji wewnątrz obiektu i blokować

przejść, n) Rozdzielacz należy stawiać możliwie najbliżej miejsca pożaru, skracając tym samym długość linii

gaśniczych. Obsługę rozdzielacza przejmują pomocnicy rot - każdy swoją nasadę. Doraźnie może

go obsłużyć dowódca zastępu lub inna osoba pozostająca przy rozdzielaczu. Obowiązuje zasada

wyrażona w punkcie 9.2.h.

9.3. Operowanie prądami gaśniczymi. A. Podawanie wody:

a) Nie stosować wody w przypadkach pożarów:

metali, z którymi wchodzi w reakcje już w temperaturze pokojowej np. sód, potas,

metali, z którymi reaguje w temperaturze ich spalania z uwagi na rozkład na tlen i wodór

i tworzenie tym samym mieszanin wybuchowych,

w obecności karbidu z uwagi na powstający acetylen, spalający się z wydzielaniem dużych ilości

ciepła,

spalających się na dużej przestrzeni cieczy palnych lżejszych od wody i nie rozpuszczających się

w niej,

olejów i tłuszczy wrzących w wysokich temperaturach,

materiałów spalających się w wysokich temperaturach bez płomienia,

urządzeń i instalacji elektrycznych, o ile nie zostaną zachowane odpowiednie warunki

bezpieczeństwa.

b) Zachować szczególną ostrożność w przypadkach:

rozlewających się kwasów,

występowania silnie przegrzanych konstrukcji i materiałów budowlanych,

występowania materiałów o znacznej wartości materialnej, kulturowej, technicznej czy użytkowej.

c) Woda podawana jest w postaci prądów gaśniczych:

zwartych o działaniu miejscowym, stosowanych gdy woda musi być podana na dużą odległość, strumień wody musi być skierowany w określony punkt, wykorzystać należy dużą energię strumienia do zbicia płomieni;

kroplistych o działaniu powierzchniowym, stosowanych do gaszenia materiałów sypkich, strzępiastych i włóknistych. Wykorzystane mogą być do stopniowego ochładzania nagrzanych przestrzeni i powierzchni, osadzania pyłów i dymów;

19

mgłowych o działaniu przestrzennym, stosowanych do gaszenia pożarów wewnętrznych, likwidowania zadymienia, ochładzania przestrzeni. Mogą być użyte do gaszenia cieczy palnych lżejszych od wody palących się na niewielkich przestrzeniach, gaszenia ciał stałych topiących się pod wpływem ciepła jak np. woski, tłuszcze, smoła itp. Mogą być podawane pod dużym ciśnieniem, co zwiększa efektywność gaszenia.

4. Prądy wody zwarte i kropliste kierować należy na widoczne miejsca palenia się a nie na dym.
   Działanie zaczynać od zbicia płomieni, nie pozostawiając za sobą żadnego ogniska. Prądy mgłowe
   podawane pod dużym ciśnieniem mogą być kierowane w strefę promieniowania cieplnego.

5. Gasząc pożary na powierzchniach pionowych (ściany, przegrody, podpory itp.) prądy wody
   kierujemy z góry na dół.

6. Gasząc pożary różnych płaszczyzn poziomych (np. podłoga i sufit) prądy wody kierujemy głównie
   w górę, stopniowo przemieszczając je w dolne partie.

7. Pożary ukryte gasimy z równoczesną częściową lub całkowitą rozbiórką elementów budowlanych,
   konstrukcyjnych lub technologicznych. Elementy pionowe o pustej przestrzeni wewnętrznej
   gasimy z góry, kierując strumienie gaśnicze naprzeciw tego ogniska pożaru, które najbardziej
   może skomplikować sytuację pożarową.

h) Mocno nagrzane elementy konstrukcyjne ochładzamy stopniowo, przez krótkotrwałe skierowanie

na nie prądów kroplistych.

i) Zmieniając miejsce pracy należy zamknąć prądownicę lub właściwą nasadę rozdzielacza (pompy), j) Woda musi podawana i zatrzymywana tylko na wyraźne polecenie prądownika. Zatrzymywanie

przepływu wody odbywa się na komendę "I, II lub III woda stój" z uwzględnieniem punktu 9.2.h.
k) W przypadku równoczesnego podawania wody i piany wody nie kierujemy w miejsca, w

których ułożono warstwy piany. l) Dla poprawienia właściwości gaśniczych wody można stosować środki obniżające jej napięcie

powierzchniowe, zwiększające zdolności zwilżania oraz lepkości wody.

B. Podawanie piany.

a) Dla celów gaśniczych stosuje się następujące rodzaje piany:

ciężką o liczbie spienienia do 20 średnią o liczbie spienienia od 20 do 200, lekką o liczbie spienienia pow.200.

b) Celem uzyskania wysokiego efektu gaśniczego należy podawać pianę o odpowiedniej płynności,
gęstości i grubości warstwy stosując się do następujących zasad:

dla ciał stałych - warstwa grubości do 10cm,

dla cieczy palnych o temp. zapłonu ponad 1200C warstwa do 10 cm,

dla cieczy palnych o temp. zapł. od 28 do 1200C ok. 15 cm,

dla cieczy palnych o temp. zapł. do 280C - 20cm,

w obronie warstwy o grubości 5 - 7 cm.

3. Nie stosować piany do gaszenia urządzeń i instalacji elektrycznych. Zachować ostrożność przy
   układaniu grubych warstw piany i wyeliminować możliwość kontaktu z urządzeniami lub
   instalacjami elektrycznymi.

3. Nie podawać piany przy pożarach materiałów reagujących z wodą wymienionych pod poz.9.3.A.a.

3. Przy pożarach cieczy palnych o prostej budowie silnie spolaryzowanych (alkohole, etery,
   dwusiarczek węgla i inne) stosować pianę odpowiednio uodpornioną.

4. Gasząc ciała stałe pokryć należy pianą całą palącą się powierzchnię. Na konstrukcje pionowe pianę
   podajemy od dołu układając stopniowo jej warstwy.

5. Na palącą się powierzchnię cieczy należy tak podawać pianę by rozpływała się pokrywając całą
   palącą się powierzchnię. Nie wbijać piany w głębsze warstwy cieczy. Nie kierować prądu
   gaśniczego bezpośrednio na lustro cieczy i nie wzburzać powierzchni.

h) Ciecze rozlane lub rozlewające się gasimy podając pianę zakosami spychając płomienie od siebie i) Podając prądy piany średniej i lekkiej zwracać uwagę na zabezpieczenie prądowników wobec

niewielkiego zasięgu strumienia gaśniczego.

j) Nie podawać piany lekkiej na duże palące się powierzchnie na otwartej przestrzeni, k) Do wypełniania palących się pomieszczeń stosować pianę lekką zapewniając możliwość

odprowadzania powietrza gromadzącego się nad warstwą piany.

Przed wypełnianiem pomieszczeń upewnić się czy nie ma w nich ludzi. Zwrócić uwagę na

zamknięcie wszelkich włazów i studzienek. l) W przypadkach gdy należy ułożyć grubszą warstwę piany a temperatura pożaru nie pozwala na

wykorzystanie wytwornic (generatorów, agregatów), wówczas prądownicy powinni być

odpowiednio zabezpieczeni. Natarcie można rozpocząć od podawania prądów piany ciężkiej celem

zmniejszenia intensywności spalania i umożliwienia zbliżenia się do ogniska pożaru.

C. Stosowanie pary wodnej.

a) Zastosowanie pary wodnej ma miejsce głównie w zakładach przemysłowych, w których wykorzystywana jest ona do celów technologicznych i ogrzewczych. Podawana może być ze stałych urządzeń gaśniczych jak i z hydrantów parowych.

20

2. Przed podaniem pary wodnej do gaszenia pożaru, z pomieszczeń należy usunąć wszystkich ludzi.

2. Wykorzystując hydranty parowe prądownik musi być zabezpieczony przed poparzeniem.
   Bezwzględnie stosować sprzęt ochrony dróg oddechowych, rękawice, okulary.

3. Parę stosuje się do wypełniania pomieszczeń, a tym samym rozrzedzenia zawartości tlenu
   w powietrzu (kubatura pomieszczeń nie powinna przekraczać 500m3) lub do działania
   miejscowego, wykorzystując energię strumienia pary wodnej do mechanicznego zdmuchnięcia
   płomienia.

D. Stosowanie dwutlenku węgla.

a) Nie stosujemy CO2 do gaszenia pożarów:

gdzie nagromadzone są duże ilości ciepła(żaru)

materiałów zawierających w swej cząsteczkowej budowie tlen niezbędny do powstrzymania

przebiegu procesu palenia,

metali alkalicznych i rzadkich,

węgla kamiennego, koksu, siarki i cyjanków.

b) Ograniczamy stosowanie CO2 na wolnym powietrzu do gaszenia pożarów przebiegających na
małych przestrzeniach.

3. Nie gasić palącej się odzieży na człowieku.

4. Wykonując gaszenie przez działanie miejscowe należy podejść blisko ogniska pożaru, skierować
   dyszę na palący się obiekt starając się przykryć gazem ognisko pożaru. Gaszący powinien
   używać rękawic i okularów ochronnych.

5. Wypełniając pomieszczenia staramy się obniżyć zawartość tlenu do ok.15% objętościowych.
   Pomieszczenia powinny być uszczelnione. Gaszenie odbywać się może po uruchomieniu stałych
   urządzeń gaśniczych lub sprzętu straży pożarnych (np. samochodów, agregatów z łomami
   śniegowymi). Z pomieszczeń należy usunąć ludzi.

6. Gasząc materiały lub obiekty w warunkach, w których występują trudności z odprowadzaniem
   ciepła podejmujemy gaszenie w przedłużonym czasie, tzn. uruchamiamy agregat kilkakrotnie
   doprowadzając do samoistnego odprowadzenia ciepła po za układ.

7. Gasząc urządzenia elektryczne będące pod napięciem zachować odległość ok.10-15cm między
   dyszą a źródłem prądu.

E. Gaszenie proszkiem.

1. Zwrócić uwagę na dobór proszku do rodzaju palącego się materiału.

2. W strefę spalania wprowadzać obłok proszku, co wymaga lekkiego odejścia od ogniska pożaru.

3. Gasząc większe powierzchnie wytwarzać jednolitą ścianę z obłoku proszku, odcinającą
   powierzchnię ugaszoną od nieugaszonej.

4. Na otwartej przestrzeni stanowiska gaśnicze zajmować z wiatrem, naprowadzającym chmurę
   proszku nad ognisko pożaru.

5. Nie podawać proszku wprost na ludzi.

6. Prądownicy powinni stosować sprzęt ochronny tj. okulary, a w konieczności pracy wobec wysokich
   temperatur - sprzęt ochrony dróg oddechowych i stosowne ubrania ochronne.

7. Unikać zbyt bliskiego podprowadzania wylotu prądownicy do urządzeń elektrycznych będących
   pod napięciem.

h) Gasząc pożary, w których nie ma możliwości oddania ciepła poza układ - należy gaszenie powtórzyć, a materiały palne rozłożyć na większej powierzchni (np. książki, dokumenty z regałów itp.).

F. Stosowanie halonów.

1. Nie stosować halonów do gaszenia metali jak: magnez, uran, tytan, tor, pluton oraz ich wodorków
   jak i wodorków innych metali, a także sodu, potasu itp.

2. Nie podawać halonów w obecności rozgrzanych metali.

3. Halon kierować w płomienie. Zwrócić uwagę na
   krótkotrwały przyrost objętości płomieni.

4. Zachować bezpieczną odległość między wylotem gaśnicy (agregatu) a urządzeniem elektrycznym
   będącym pod napięciem.

5. W pomieszczeniach zamkniętych zapewnić dostęp świeżego powietrza lub stosować sprzęt
   ochrony dróg oddechowych.

10. Zaopatrzenie wodne.

10.1. Zasady ogólne:

a) Ilość, lokalizacja i możliwości czerpania wody to czynniki rzutujące na taktykę gaszenia. Przy dostarczaniu wody z dalszych odległości (miejsc) zwracamy uwagę na:

odległość zasobów wodnych od miejsca pożaru,

warunki terenowe (drogi dojazdowe, dostęp do ujęć, zalesienia, ukształtowanie terenu,

występujące przeszkody),

21

liczba i rodzaj będącego w dyspozycji sprzętu a przede wszystkim pomp, węży i środków transportu,

jaka jest realna możliwość dostarczania wody,

czy podjęty przy tym wysiłek przyniesie oczekiwane efekty w odpowiednim czasie. b) Dostarczanie wody na miejsce pożaru realizujemy poprzez: przesyłanie (przetłaczanie, przepompowywanie), dowożenie, system mieszany.

2. Przetłaczanie - polega na przesyłaniu wody bezpośrednio z nasady tłocznej jednej pompy
   do nasady ssawnej pompy następnej.

3. Przepompowywanie - polega na przesyłaniu wody z jednego zbiornika do drugiego.

10.4. Dowożenie - polega na dostarczaniu wody do pożaru za pomocą pojazdów wyposażonych
w zbiorniki.

10.5. System mieszany - polega na połączeniu wymienionych systemów (przesyłania i dowożenia)
co pozwala na zapewnienie ciągłości działań i wykorzystania różnych źródeł czerpania wody.

11. Łączność i formy jej utrzymywania

11.1. Łączność przewodowa.

Organizowana jest za pomocą środków przewodowych i zapewnia w zależności od wykorzystywanych urządzeń liniowych i stacyjnych jedno lub wielokanałową wymianę informacji telefonicznych.

11.2. Łączność środkami ruchomymi.

Realizowana jest za pomocą środków ruchomych (gońcy, łącznicy), i stanowi uzupełnienie łączności radiowej i przewodowej (telefonicznej) w przekazywaniu informacji, dokumentów, rozkazów, meldunków na każdym szczeblu dowodzenia. Niejednokrotnie jest podstawowym środkiem przesyłania informacji na terenie akcji ratowniczo-gaśniczej.

12.3. Łączność sygnalizacyjna realizowana jest przez:

1. przekazywanie krótkich komend, rozkazów, meldunków za pomocą umownych znaków
   gestowych, dźwiękowych (nadawanych gwizdkiem), świetlnych (nadawanych np. latarką).

2. sygnalizację linką ubezpieczającą - realizowaną podczas przebywania ratownika w pomieszczeniu
   silnie zadymionym lub w innych przypadkach ograniczonej widoczności. Kontakt między
   ubezpieczanym

a ubezpieczającym polega na przekazywaniu sygnałów nadawanych w postaci określonych umówionych szarpnięć. Odebraną informację potwierdza się powtórzeniem sygnału. Stosuje się następujące sygnały:

jedno szarpnięcie -"idę dalej", "wszystko w porządku", "czy wszystko jest w porządku"

dwa szarpnięcia - "znalazłem źródło ognia", "woda naprzód",

trzy szarpnięcia -"wracam z powrotem", "woda stój",

szereg energicznych, krótkich szarpnięć -"wycofuję się, udziel mi pomocy", "niebezpieczeństwo,

wycofaj się".

11.4. Łączność radiowa.

Organizowana za pomocą urządzeń radiowych (radiostacje, radiotelefony, radiosieci, pracujące w określonym systemie wg ustalonych zasad). Zasady prowadzenia korespondencji radiowej określają odrębne przepisy.

12. Czynności po zakończeniu działań

12.1. Zakończenie działań.

Po zakończeniu działań ratowniczo-gaśniczych należy:

1. dokonać dokładnego sprawdzenia terenu akcji i ustalić czy wszystkie zagrożenia zostały
   zlikwidowane.

2. Wycofać siły i środki podając komendę "sprzęt do odjazdu zwiń" (dla jednostki), lub "całość do
   odjazdu zwiń".

3. Zebrać dane do sporządzenia informacji, ustalenia przyczyny pożaru, strat itp.

4. Przekazać teren akcji (pogorzelisko) właścicielowi, administratorowi, ewentualnie innym służbom.

5. Określić sposób zabezpieczenia terenu zdarzenia

6. Sprawdzić stan osobowy załóg oraz kompletność sprzętu.

22

g) Przekazać meldunki do właściwego stanowiska kierowania.

15.2. Powrót do strażnicy.

Opuszczając teren akcji ratowniczo-gaśniczej należy:

1. sprawdzić zamocowanie i zabezpieczenie sprzętu użytego do działań.

2. Sprawdzić zamknięcie skrytek, zaworów itp.

3. Uzupełnić wodę w zbiornikach samochodów.

VI Bezpieczeństwo i Higiena Pracy

Wyciąg z Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych

i Administracji z dnia 17 listopada 1997 r.

w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz zakresu ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu.

Przepisy ogólne

§ 1. 1. Przepisy rozporządzenia stosuje się do:

1)strażaków Państwowej Straży Pożarnej,

2)członków ochotniczych straży pożarnych,

3)pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 2-5 i 8 ustawy

z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351, z 1994 r. Nr 27, poz.

96 i Nr 89, poz. 414, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 oraz z 1997 r. Nr 111, poz. 725 i Nr 121, poz. 770).

2. Rozporządzenie określa szczegółowe warunki bezpieczeństwa i higieny służby w strażnicach,
podczas szkolenia i działań ratowniczych,

3. Do zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy nie uregulowanych ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r.

0 ochronie przeciwpożarowej, ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej oraz
niniejszym rozporządzeniem w odniesieniu do strażaków Państwowej Straży Pożarnej mają
zastosowanie przepisy działu dziesiątego Kodeksu pracy.

4. Obowiązki pracodawcy określone w przepisach, o których mowa w ust. 3, wykonuje przełożony
jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, a w odniesieniu do zadań ustalonych zakresem
działania - przełożony komórki organizacyjnej tej jednostki.

§ 2. Osobom nie posiadającym ukończonego szkolenia podstawowego z zakresu bezpieczeństwa

1 higieny pracy nie wolno powierzać funkcji i stanowisk w ramach prowadzonych działań ratowniczych.
Wymagania dotyczące niezbędnych kwalifikacji określają odrębne przepisy.

§ 3. Programy szkolenia, kształcenia i doskonalenia zawodowego powinny obejmować zagadnienia

bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 4. W strażnicach oraz podczas szkoleń i działań ratowniczych nie wolno dopuścić do wykonywania

czynności przez osoby bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych przy wykonywaniu danych

czynności i bez przeszkolenia tych osób w zakresie zasad posługiwania się tymi środkami.

§ 5. Czynności ratownicze wykonuje się w ramach posiadanych kwalifikacji i możliwości technicznych

ze szczególnym uwzględnieniem środków ochrony indywidualnej.

§ 6. Przed podjęciem i w trakcie działań w miejscach bezpośredniego kontaktu z czynnikami

niebezpiecznymi i szkodliwymi dla zdrowia należy stosować sprzęt i urządzenia określające wielkości

stężeń i natężeń tych czynników.

§ 7. Osoby prowadzące kontrole w obiektach i pomieszczeniach, w celu ochrony życia lub zdrowia

przed zagrożeniem, są obowiązane stosować środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed

działaniem występujących w tych obiektach i pomieszczeniach czynników niebezpiecznych

i szkodliwych dla zdrowia.

§ 8. Przełożony ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w dowodzonym lub

kierowanym przez siebie zespole oraz za przestrzeganie przez podwładnych przepisów i zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 9. Podstawowym obowiązkiem przełożonego i każdego uczestnika szkolenia

pożarniczego oraz działań ratowniczych jest wykonywanie powierzonych czynności zgodnie

z obowiązującymi przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności:

23

1) niezwłoczne zawiadomienie przełożonego o zauważonym zagrożeniu życia lub
zdrowia ludzkiego oraz przeciwdziałanie zagrożeniu zgodnie ze swoimi
kompetencjami i doświadczeniem,

2. w razie zauważenia wypadku natychmiastowe udzielenie pomocy poszkodowanym, wezwanie lub
   spowodowanie wezwania fachowej pomocy lekarskiej oraz bezwzględne zawiadomienie przełożonego,

3. niezwłoczne zgłaszanie przełożonemu swej przejściowej niesprawności fizycznej lub psychicznej.
   § 10. Podczas akcji ratowniczej dowódca ma obowiązek:

1)rozpoznawać zagrożenia, informować podwładnych o ich występowaniu oraz wydawać polecenia

dotyczące właściwego zabezpieczenia ludzi przed ich następstwami,

2)kierować do wszystkich działań gaśniczych i ratowniczych co najmniej dwóch ratowników,

wyznaczając spośród nich dowódcę,

3)ustalać sygnały i środki alarmowe oraz odwód niezbędny do udzielenia natychmiastowej pomocy

poszkodowanym i zagrożonym,

4)rozpoznawać i ustalać najbezpieczniejsze drogi odwrotu i ewakuacji,

5)znać stan osobowy jednostki, którą dowodzi, oraz miejsce przebywania swoich podwładnych,

6)kontrolować i nadzorować pracę podwładnych oraz stan ich zabezpieczenia na stanowiskach

szczególnie zagrożonych,

7)w razie zaistnienia wypadku lub nagłego bezpośredniego zagrożenia życia, natychmiast przystąpić

do ratowania poszkodowanych lub zagrożonych,

8)podczas długotrwałych akcji ratowniczych prowadzonych w niskich lub wysokich temperaturach albo

w obecności czynników szkodliwych dla zdrowia zapewnić odpowiednio częste wymiany ratowników,

możliwości ogrzania się, niezbędne posiłki i napoje, wymianę butów i odzieży ochronnej oraz rezerwę

tych przedmiotów.

§ 11. W okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności kierujący akcją ratowniczą jest

uprawniony do zarządzenia odstąpienia od zasad powszechnie uznanych za bezpieczne,

z zachowaniem wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń, jeżeli w ocenie kierującego

działaniem ratowniczym, dokonanej w miejscu i czasie zdarzenia, istnieje prawdopodobieństwo

uratowania życia ludzkiego, w szczególności gdy:

1)z powodu braku specjalistycznego sprzętu zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego,

2)fizyczne właściwości ratownika mogą zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu,

3)jest możliwe wykonanie określonej czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie.