Mechanizmy wyjaśniające związek stresu z zaburzeniami w stanie zdrowia

Zmiany w stanie zdrowia

Pośrednie

0. Wzmożone picie alkoholu

1. Palenie papierosów

2. Używanie środków odurzających

Bezpośrednie

Uruchomienie procesów fizjologicznych w organizmie

zależnych od wrodzonej podatności stresowej

Osie stresu

0. Oś nerwowa, zwana osią bezpośredniego unerwienia narządów końcowych

1. Oś neurohormonalna, zwaną osią „walki lub ucieczki”

2. Oś endokrynologiczna, zwana osią ogólnego zespołu adaptacyjnego

Oś nerwowa

bezpośrednie unerwienie narządów końcowych

W reakcję stresową na poziomie somatycznym zaangażowane są obie części układu nerwowego, tj. współczulny i przywspółczulny

Skutkiem pobudzenia autonomicznego układu nerwowego jest:

0. rozszerzenie źrenic

1. pobudzenie pracy serca

2. spowolnienie reakcji trawiennych

3. zwiększone wydzielanie glukozy w wątrobie

Skutki oddziaływania autonomicznego układu nerwowego na narządy końcowe podczas reakcji stresowej pojawiają się natychmiast i mają charakter krótkotrwały. Z tego powodu, aby podtrzymać wysoki poziom pobudzenia stresowego musi zadziałać uzupełniająca psychofizjologiczna oś reakcji stresowej.

Oś neurohormonalna

Reakcja „walcz lub uciekaj” jest mobilizacją organizmu do działania w postaci walki z zagrożeniem lub ucieczki przed nim.

Reakcja zostaje zapoczątkowana w ciele migdałowatym, skąd strumień impulsów odchodzi do podwzgórza, a następnie do rdzenia nadnerczy.

Stymulacja nadnerczy prowadzi do wydzielania się adrenaliny i noradrenaliny do krwioobiegu. Powoduje to wzrost aktywności somatycznej człowieka.

Zwiększenie aktywności sercowo-naczyniowej, układu nerwowego, oddechowego, mięśniowego.

Skutkiem pobudzenia tej osi m.in. jest:

0. wzrost ciśnienia tętniczego

1. wzrost pojemności minutowej serca

2. zmniejszenie światła tętnic

3. wzrost napięcia mięśniowego itd..

Trwa dłużej niż efekty pobudzenia osi autonomicznego układu nerwowego.

Oś endokrynologiczna

wewnątrzwydzielnicza

Oś ta zwana podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowym, jest odpowiedzialna za najbardziej długotrwałe reakcje somatyczne na sytuację trudną.

Dotychczas nie znaleziono odpowiedzi na pytanie, od czego zależy to, które narządy zostaną poddane patologicznemu oddziaływaniu stresu.

Zależy to od: (Lachman):

0. czynników genetycznych, które biologicznie predysponuje dany narząd do tego, by uległ on uszkodzeniu wskutek pobudzenia\psychofizycznego

0. czynników środowiskowych, takich jak odżywianie, choroby zakaźne, urazy fizyczne

0. specyficznych struktur związanych z daną reakcją fizjologiczna

0. wielkości zaangażowania w trakcie reakcji fizjologicznej, czyli natężenia , częstości i czasu trwania aktywności danego narządu

Strategie skoncentrowane na problemie

0. rozwiązywanie problemów

1. planowanie działań

2. poszukiwania wsparcia społecznego

i wynikające z pobudek instrumentalnych są bardziej skuteczne, a więc korzystne dla zdrowia

Strategie skoncentrowane na emocjach i unikaniu takie jak

0. koncentracja na emocjach

1. zaprzeczanie

2. akceptacja zaistniałej sytuacji

3. zwrot ku religii

4. sięganie po używki

Nie służą zdrowiu

Zazwyczaj w sytuacji trudnej człowiek

używa kilku strategii jednocześnie

Jedną z ważniejszych strategii radzenia sobie ze stresem, rozpatrywanych w kontekście zdrowia jest wsparcie społeczne, rozumiane jako zasoby dostarczane człowiekowi poprzez interakcje z innymi ludźmi

Strategia

pozytywnego przewartościowania,

która wyzwala pozytywne myślenie i

emocje

Strategia radzenia sobie ze stresem

(np. nieuleczalna choroba)

skoncentrowana na znaczeniu

wiąże się z poszukiwaniem sensu doświadczanej sytuacji

Doświadczanie traumatycznych wydarzeń nie musi prowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Zjawisko to określa się jako potraumatycznego wzrostu

Do pozytywnych zmian związanych z przeżyciem traumy zalicza się:

0. dostrzeganie nowych możliwości w życiu

1. większe docenianie życia

2. poprawę związków z innymi ludźmi

3. większe poczucie osobistej siły

4. rozwój duchowy

Podsumowanie

1. W badaniach nad stresem, radzeniem sobie i zdrowiem obserwuje się poszukiwanie pozytywnych aspektów stresu.

2. Wśród koncepcji stresu najbardziej popularne jest transakcyjne ujęcie stresu, zakładające, że stresem jest rozbieżność między wymaganiami a możliwościami jednostki.

3. Stres może bezpośrednio wpływać na stan zdrowia, uruchamiając mechanizmy fizjologiczne,a także pośrednio poprzez podejmowane w sytuacji stresu strategie radzenia sobie. Znaczy to, że o skutkach transakcji stresowej w postaci zdrowia czy choroby decyduje aktywność zaradcza jednostki.

4. Prozdrowotną funkcję radzenia sobie ze stresem przypisuje się strategiom skoncentrowanym na problemie, ale także strategiom pełniącym funkcję emocjonalną, które redukuje emocje negatywne oraz dostarczają emocji pozytywnych.

5. Skuteczne radzenie sobie z sytuacjami o charakterze traumatycznym, związane z wyzwalaniem emocji pozytywnych, może służyć budowaniu zasobów jednostki i być czynnikiem prowadzącym do potramatycznego wzrostu.

6.Budowanie i poszerzanie pozytywnych emocji zwiększa kreatywność, sprawność myślenia i przyczynia się do bardziej skutecznego radzenia sobie.