DIAGNOZOWANIE DZIECIĘCYCH KOMPETENCJI

W oparciu o prace Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej

LICZENIE

• Przebieg badania: Badający prezentuje dziecku pacynkę o imieniu Kosmatek. Wspólnie postanawiają nauczyć ją liczyć. Kosmatek ma policzyć 18 kasztanów ułożonych w rzędzie. Popełnia różnorodne błędy, a badane dziecko ma mu pokazać i wytłumaczyć, jak należy liczyć poprawnie. Jeżeli dziecko zauważy błąd ma powiedzieć: Źle, gdy go nie zauważa mówi: Dobrze liczy.

POZIOMY KOMPETENCJI

• 3-4 r.ż. – dziecko nie zauważa błędów Kosmatka. Samo też nie radzi sobie z liczeniem.

• 4-5 r.ż. – dziecko dostrzega niektóre błędy Kosmatka. Samo liczy tak jak potrafi, zna więcej liczebników i wymienia je, np.. Jeden, dwa, trzy, pięć, siedem, jeden, dwa.. Stara się przestrzegać zasady: jeden do jednego.

• 5-6 r.ż. – dziecko czuje się ekspertem, widzi błędy Kosmatka, pomaga mu. Samo liczy dobrze, gdy jednak badający pyta: Ile jest kasztanów?, zaczyna liczyć je od nowa.

• 6 – 7 r. ż. – poziom najwyższy. Wiedzą, że końcowy liczebnik ma podwójne znaczenie: określa ostatni w rzędzie kasztan i informuje, ile jest wszystkich kasztanów.

RESPEKTOWANIE UMÓW

• Przebieg badania: Zabawa z Kosmatkiem w rzucanie kostką.

POZIOMY KOMPETENCJI

• 3- 4 r.ż. – dziecko nie potrafi współdziałać. Z umowy rozumie tylko, że wolno mu rzucać kostką.

• 4 – 5 r. ż. – wie, że trzeba rzucać kostką przemiennie. Nie interesuje się tym, co pokazuje kostka. Rzuca i krzyczy: Wygrałem; nie protestuje; gdy Kosmatek po rzucie też woła: Wygrałem.

• 5 – 6 r.ż. – Rozumie umowę. Liczy kropki i czeka aż zrobi to Kosmatek. Kiedy Kosmatek nie liczy kostek i niezależnie od ich liczby krzyczy: Wygrałem, jest zaniepokojone, ale nie umie tego wytłumaczyć.

• 6 – 7 r.ż. – zasady są dla dziecka proste, umie je stosować i wyjaśniać.

DODAWANIE I ODEJMOWANIE

• Przebieg badania: badający daje dziecku 19 fasolek i 17 kasztanów. Fasolek jest więcej, ale są mniejsze od kasztanów i robią wrażenie, że jest ich więcej. Badający pyta, czego jest więcej? Dziecko kieruje się oceną na oko, a wtedy jest proszone, by policzyło je dokładnie.

POZIOM KOMPETENCJI

• 3 – 4 r.ż. – dziecko twierdzi, że więcej jest kasztanów. Proszone o precyzję, milczy. Gdy badający sugeruje: Fasolek jest więcej, dziecko się zgadza.

• 4 – 5 r.ż. - dziecko twierdzi, że więcej jest kasztanów. Proszone o precyzję, zaczyna liczyć fasole i kasztany. Liczy tak jak umie i wraca do oceny na oko: Kasztanów jest więcej.

• 5 – 6 r.ż. – tak jak wcześniej, ale proszone o precyzję, zaczyna liczyć osobno kasztany i fasole, czasem układa je w pary. Niezależnie od metody stwierdza, że fasolek jest więcej.

• 6 – 7 r. ż. – od razu liczy, ustawia parami i z dużą pewnością udziela poprawnej odpowiedzi.

UMIEJĘTNOŚĆ WYZNACZANIA SUMY I RÓŻNICY w zakresie 10

• Przebieg badania: badający ma 10 drobnych przedmiotów: ziarna dużej fasoli, kamyki, kasztany.Wspólnie z dzieckiem rozdziela je na dwie równe części. Każdy liczy swoje, a następnie prosi dziecko, by dało mu kilka, wyraźnym gestem zsuwa je razem, zakrywa ręką i pyta: Ile to jest razem? Gdy dziecko tego nie robi lub robi źle, odkrywa i pyta ponownie. Itd

POZIOM KOMPETENCJI

• 3 – 4 r.ż. – dziecko nie potrafi policzyć fasolek. Po ich zasłonięciu milczy, po odsłonięciu nie liczy, a jedynie stwierdza przy dodawaniu: Dużo, a przy odejmowaniu: Mało.

• 4 – 5 r.ż. - dziecko radzi sobie z zadaniem dopiero po odsłonięciu fasolek i gdy ich liczba nie przekracza 5.

• 5 – 6 r.ż. – tak jak wcześniej, ale po odsłonięciu zaczyna liczyć i robi to poprawnie.

• 6 – 7 r. ż. – wszystko jest dla dziecka proste. Liczy w pamięci.

ZROZUMIENIE POJĘCIA LICZBY NATURALNEJ

• Przebieg badania: Dziecko porównuje 2 zbiory krążków: 6 dużych o średnicy 4 cm i 6 mniejszych o średnicy 2 cm. Następnie dziecko porównuje zbiory kostek (sześcianów o boku 16 mm układanych w różne paczki.Badający zmienia układy elementów, liczba jest natomiast zawsze ta sama.

POZIOM KOMPETENCJI

• Poziom przedoperacyjny: brak odwracalności, po zmianie układu elementów dziecko liczy, albo nie liczy. Stwierdza, że więcej jest tam, gdzie zajmują większą przestrzeń, po prostu widzi, że jest więcej.

• Poziom przejściowy: po zmianie liczy i stwierdza, że jest tyle samo.

• Poziom operacji konkretnych: wie, że jest tyle samo bez liczenia.Nic nie przybyło, nic nie ubyło.

ZROZUMIENIE SENSU MIERZENIA

• Przebieg badania: są to zadania piagetowskie z plasteliną, drutem, patyczkami i wodą, np. dziecko porównuje dwie identyczne kule z plasteliny - pod względem masy (czy są takie same?), pod względem ciężaru (czy ważą tyle samo?), pod względem objętości (czy zajmują tyle samo miejsca w przestrzeni?). Na oczach dziecka badający zmienia jedną z kul w placek, koszyczek, w kilka mniejszych kulek i pyta, czy teraz też jest tyle samo. Podobnie wyglądają kolejne zadania: identyczne druty, takie same ścieżki z patyczków, ten sam poziom wody w dwóch identycznych butelkach, a potem na oczach dziecka dokonywane są zmiany: wyginany drut, zwiększana odległość między patyczkami, woda przelewana do innych naczyń; i pytanie: czy jest tyle samo?

POZIOMY KOMPETENCJI

• Poziom przedoperacyjny: brak odwracalności, po zmianie dziecko stwierdza, że nie jest tyle samo..

• Poziom przejściowy: waha się, zmienia zdanie.

• Poziom operacji konkretnych: wie, że jest tyle samo. Nic nie przybyło, nic nie ubyło.

KLASYFIKACJA

• Przebieg badania: Badający dysponuje 50 kartonikami z obrazkami, tak dobranymi, by dziecko mogło je grupować. Pytanie: „Co do tego pasuje? Co może być razem?”.

• Klasyfikacja jest rozdzielaniem czegoś, co tworzyło całość i ponowne łączenie w oparciu o nowe kryterium.

POZIOM KOMPETENCJI

• Poziom różnicowania obiektów (3 r.ż.) – dzieci rozpoznają obiekty na kartonikach, a na polecenie: Daj mi to, co pasuje do siebie” wskazują obrazki, które wzbudzają zainteresowanie i opowiadają o nich; np. U babci też jest pies;

• Poziom par (4 r.ż.) – wybieranie 2 obiektów podobnych do siebie na zasadzie asocjacji, np. pies i buda, dwa kwiatki, zając i marchewka (Bo zając je marchewkę);

• Poziom łańcuszków (5 r.ż.) – dziecko wybiera więcej niż 2 obrazki, wśród których 1 jest centralny, a pozostałe do niego pasują, np. pies, buda, kość (pies zje kość i pójdzie do budy);

• Poziom kolekcji (6 r.ż.) – dziecko wybiera obrazki, które pasują do obrazka centralnego. Opiera się na zasadzie: przynależności, przeznaczenia, np. ubrania i szafa; narzędzia i pan, który z nich korzysta, owoce i sklep;

• Kolekcja bez centralnej karty – wybieranie obrazków w oparciu o kategorię pojęciową: np. owoce, do jedzenia itd..