Robert Kwaśnica /O pomaganiu nauczycielowi - alternatywna komunikacja.

1. Wszystkie odmiany pomagania polegają na umożliwieniu takich zmian w otoczeniu człowieka lub w nim samym, jakie są dla niego znaczące.

2. Pomoc instrumentalna (np. uwolnienie kogoś z windy) i komunikacyjna (np. wzbogacanie, przebudowywanie lub przewartościowywanie poglądów, wiedzy, przekonań).

3. Pomoc jako reakcja na wydarzenie, informacje(uczeń mówi, że ma problem, pomagamy mu), pomoc jako wyprzedzanie zdarzeń (pomagamy uczniowi, doradzamy mu, bo podejrzewamy, że nasze rady będą mu potrzebne w przyszłości).

4.Działalnosć edukacyjna jest rodzajem pomocy komunikacyjnej.

5. Czy mamy pewność, że informacje, których udzielamy są korzystne dla osoby, której pomagamy i dla jej rozwoju? Jeżeli osoba udzielająca pomocy sama decyduje o pomocy, mamy wtedy do czynienia z dyrektywną formą pomagania, którą nazywamy pomaganiem przez sterowanie. Jeżeli osoba doświadczająca pomocy decyduje w tej sprawie, mamy do czynienia z niedyrektywną forma pomocy - pomaganiem przez oferowanie (oferowanie z własnego upoważnienia, lub oferowaniem z upoważnienia drugiej osoby).

	Pomaganie przez sterowanie	Pomaganie przez oferowanie
Plusy		Uczeń uczy się dokonywania wyborów, może wybierać spośród różnych opcji Uczeń uczy się pomagania innym, oraz tego, że żaden człowiek nie ma prawa sterowania drugim człowiekiem Pomoc odbywa się za zgodą doświadczającego pomocy
Minusy	Uczeń nie potrafi dokonywać wyborów, oducza się samodzielnego myślenia Pomagający czuje się kimś lepszym od osób doświadczających pomocy, sądzi, że został powołany do udzielania pomocy, uważa, że ma prawo żądać, by inni postępowali wg jego rad i zaleceń Ingerujemy w życie osoby doświadczającej pomocy niezależnie od tego, czy pragnie ona tej pomocy	Zbyt duża ilość rozwiązań może doprowadzić do „umysłowego chaosu”
Nauka	Wiedza to fakty, bezsprzeczne dane niepodlegające analizie	Nie ma czegoś takiego jak `nauka' Poszukiwanie odpowiedzi na pytania, korzystanie z wielu źródeł, zadawanie pytań
Cel	Ochrona ludzi przed popełnianiem błędów	Umożliwienie ludziom dostrzegania błędów i uświadomienie możliwości ich poprawy
Społeczne funkcje pomocy	Wprowadzenie porządku, ochrona społeczeństwa i poszczególnej jednostki	Stworzenie społeczeństwu okazji do indywidualnego odnalezienia i odczytania norm społecznych

Dorota Klus-Stańska/Przerwanie szkolnego monologu znaczeń - bariery i szanse.

1.Monolog i dialog osób, czy monolog i dialog znaczeń?

a) dialog znaczeń-do głosu dochodzą różne znaczenia, odmienne punkty widzenia, skrzyżowane racje, różne światy; jedna osoba przedstawia wiele znaczeń, wiele opcji istnienia, lub wiele osób wyraża odmienne poglądy;

b) monolog znaczeń - może w nim brać udział wiele osób, ale dążą one do tego samego celu, znaczenia;

2. Dialog i monolog wobec metody i wiedzy szkolnej.

a) dialog jako wymiana komunikatów - „Pozwól mówić innym i dyskretnie kieruj ich w stronę właściwej odpowiedzi”

b) dialog znaczeń na lekcji - zajmowanie się różnymi punktami widzenia i rożnymi strategiami działania

c) samodzielne dochodzenie do wiedzy przez ucznia przyspiesza zapamiętanie analizowanych treści

3.Projektowanie metody bez związku z wiedzą.

Koncentracja na aspektach obserwowanych czynności (metodzie), a nie na wiedzy wynika z:

- tradycji myślenia instrumentalnego (cele szkoły traktowane jako oczywiste i niewymagające uzasadnień, sprowadzenie pedagogiki do wymiarów technicznych, oczekuje się od pedagogiki ścisłego przepisu na wychowanie „takiego i takiego” człowieka

- języka metodyki (używanie jednego, zamkniętego zasobu terminologicznego, obecność sloganów;

- etnocentryzmu metodycznego (tylko nasze zwyczaje metodyczne są naturalne i lepsze od innych, niewyobrażanie sobie innej szkoły)

- łatwości kontrolowania zachowań zewnętrznych

-negatywnych konotacji związanych z kategorią wiedzy (wiedza kojarzona z presją emocjonalną, perspektywa „uczenia się przez całe życie” brzmi strasznie)

4. Błędne założenia i charakterystyki dialogu w szkole

A) Dialog jako partnerstwo społeczne: partnerstwo społeczne jest czymś z gruntu odmiennym od partnerstwa poznawczego; partnerstwo poznawcze nie polega na zmiękczeniu metod wychowawczych ani na brataniu się z podopiecznymi ale na zgodzie na współistnienie równoprawnych znaczeń i konsekwentnej rezygnacji z kultu jednej poprawnej odpowiedzi

B)Dialog jako zabawa - dialog traktowany jako wymiana komunikatów a nie znaczeń pełni funkcje quasi-terapeutyczne (czynienie szkoły przyjaznej dla ucznia), stosowanie rebusów i gier prowadzi do utworzenia niebezpiecznych pozorów uczenia się bez wysiłku;

C) Dialog jako pogaduszki - przyczyną tego podejścia jest niezdolność nauczyciela do konstruowania owocnych sytuacji dialogowych np. poprzez stawianie uczniów w sytuacji problemowej , przewaga takich sytuacji powoduje powstanie edukacji bełkotu a nie dialogu

D) Dialog jako rozluźnienie dyscypliny

E) Dialog jako specjalność najzdolniejszych - prowadzanie inteligentnego dialogu nie jest domeną uczniów najzdolniejszych, ale dzięki niemu wszyscy uczniowie mogą pogłębiać swoją wiedzę

F) Dialog jako wyższy etap po monologu - dialog błędnie utożsamia się z dyskusją

Dialog znaczeń polega na aktywizacji samodzielności poznawczej, dynamicznych związkach między wiedzą pochodzącą z różnych źródeł.

5. Poszukiwanie inspiracji teoretycznych- zapamiętujemy strategię dojścia do wyniku (Hipoteza Wykorzystywania)

Władysław Puślecki / Pełnomocność ucznia

1. Pojęcie pełnomocności

Pełnomocność jako pojęcie bliskoznaczne do: współpracy, partnerstwa, współdecydowania, prawa do inności, pełnoprawności, itp.

Pełnomocnictwo- upoważnienie drugiej osoby do dokonania określonych czynności w imieniu i na rzecz mocodawcy; prawo do działania w czyimś zastępstwie; pełnomocny = upoważniony do czegoś.

2. „Prawo do” i „prawo od”

3. Pełnomocni nauczyciele - pełnomocna szkoła

• Podmiotowa pełnomocność i jej znaczenie - podmiotowość jest zbiorem cech człowieka świadomego swoich odrębności, mającego poczucie godności i wartości osobistej, znającego swoje prawa i obowiązki, aktywnie wykonującego swoje zadania w różnych dziedzinach, współdziałającego z innymi

• Pełnomocność nauczycieli - zaniżona : narzucane z góry rozwiązania praktyczno-pedagogiczne, oczekiwanie na odgórne wytyczne, wyuczona bezradność, naśladownictwo, bezkrytyczne odtwarzanie gotowych wzorców (zachowania te wynikają z zawodowych przyzwyczajeń nauczycieli). Jak tego uniknąć? -> podejście ewolucyjne (ciągły rozwój)i podejście radykalne (jednorazowe, raptowne, całkowite zmiany)

• Edukacyjny świat niechciany i jego odwrócenie <patrz: tabela str. 108>

4. Pełnomocna szkoła

Pełnomocna szkoła

Pełnomocni nauczyciele Pełnomocni uczniowie

Edukacyjna triada pełnomocności

- wybór podręczników

- kodeks praw i obowiązków ucznia

- własne programy nauczania i ich stosowanie

- program wychowawczy szkoły

- szkolny system pracy pozalekcyjnej

- zasady współpracy z rodzicami

- organizacja integralnych klas

- roczny plan szkolnych imprez kulturalnych

- organizacja wyjazdowych zajęć edukacyjnych itp.

Zmiana społeczna a zjawisko stygmatyzowania ludzi

1. Stygmatyzowanie- nadawanie etykiet, piętnowanie i naznaczanie społecznie pejoratywną właściwością, obniżanie wartości jednostek lub grup społecznych; może być jednorazowe lub długotrwałe

2. Stygmaty dzielimy na:

- prawne

- seksualne

-religijne

-rasowe

-szkolne

-narodowościowe

3. Delegitymizacja - zaliczenie pewnych jednostek lub grup społecznych do kategorii „nie-ludzi” lub „niepełnych ludzi”

Segregacja - fizyczne odizolowanie jednej grupy społecznej od innych, w taki sposób, że grupie stwarza się gorsze warunki życia

Eksterminacja - biologiczne wyniszczenie ludzi należących do danej kategorii lub grupy społecznej

4. Stygmatyzowanie jako proces spontaniczny lub sterowany

5. Co sprzyja powstawaniu stygmatów?

a) rywalizacja

b) „zamkniętość kulturowa”

c) historia, obyczaje, nawyki

d) socjalizacja i wychowanie

e) niskie poczucie własnej wartości i chęć dowartościowania

f) wcześniejsze doświadczenia

g) efekt diabelski - jeżeli ktoś posiada jedną negatywną cechę, odruchowo inne negatywne też mu przypisujemy

h)samoobrona (jeśli ktoś przypisał nam stygmat, my jemu także go przypisujemy)

6. Skutki stygmatyzowania:

- wzrost napięcia i wrogości między grupami społecznymi

- brak zaufania, współpracy i porozumienia

- wzrost nietolerancji

-ii. ;)

7. Jak uniknąć negatywnego wpływu stygmatyzowania?

- wysoka samoocena

- zaufanie do samego siebie

- poczucie własnej autonomii

- otrzymywanie wsparcia ze strony osób znaczących

Podmiotowość

1.Podmiotowość stanowi swoisty fundament dla samorealizacji

2. Poczucie podmiotowości kształtujemy poprzez analizę własnych czynów w rzeczywistości materialnej i w wyobraźni.

3. Podmiotowość - wewnętrzne źródło wszelkiej przyczynowości (podmiot ma wpływ na zdarzenia).

4. Podmiot- ten, kto wykonuje czynności, jest aktywny, przedmiot - obiekt wobec którego aktywność została zastosowana.

Przyjęto, że podmiotowość jest pojęciem, które przejawia się w trzech aspektach:

a) wewnętrznej organizacji i tożsamości człowieka oraz jego relacji z otoczeniem;

b) zdolności rozpoznania swojej sytuacji oraz jej przekształcenia w zadanie do wykonania;

c) zdolności do selekcji i interpretacji napływających bodźców pod kątem postawionego zadania.

Czynnik pierwszy (a) wiąże się z poczuciem własnej wartości, które kształtuje się w rozwoju i pełni istotną funkcję w aktywności ucznia i nauczyciela. W trakcie realizowania zadań dziecko ćwiczy nowe umiejętności, uzyskuje wsparcie nauczyciela i w rezultacie uczy się samodzielnie określać swój poziom sprawności, przez co nabywa poczucie wewnętrznej kontroli.

Umiejętność rozpoznania i zrozumienia przez ucznia swojej sytuacji (b) wiąże się z doświadczeniem wobec relacji z nauczycielem. Natomiast niskie poczucie własnej wartości może jedynie wzbudzić lęk u dziecka, które jako optymalny sposób realizacji swoich zadań wybierze model konfrontacyjny (sabotujący).

Trzeci czynnik (c), warunkujący podmiotowość ucznia, to zdolność do selekcji i interpretacji bodźców napływających od nauczyciela. Jest on rezultatem nabywania doświadczeń szkolnych i sprawności intelektualnej. Należy do nich umiejętność wyciągania wniosków o charakterze dedukcyjnym i indukcyjnym, czyli uruchamianie atrybucji przyczynowej i przewidywanie możliwych konsekwencji działań.

Na każdym etapie życia człowieka podmiotowość będzie inna. Zmieniają się bowiem treści, modyfikowane przez kolejno następujące konteksty w poszczególnych stadiach życia. Dotyczy to organizacji tożsamości, relacji ucznia (ale i nauczyciela) ze światem. Wybrane czynniki (np. emocje) modyfikują zdolność do poznania swojej obiektywnej sytuacji, pozwalają realizować pojawiające się zadania; wahaniom podlegają - poczucie własnej wartości, sprawstwa, kompetencji u obu podmiotów interakcji - i ucznia, i nauczyciela.

Wychowanie podmiotowe:

Wychowanie podmiotowe to takie, które sytuację wychowawczą, wyznaczoną zawsze układem ludzi rzeczy i zadań traktuje jako sytuację dwupodmiotową,

Cechy podmiotowej sytuacji wychowawczej:

w sytuacji tej podmioty wychowania (wychowanek i wychowawca) włączają się wzajemnie w linie własnych działań i stają się równoważnymi aktorami (M.Kofta). Wyznacznikiem podmiotowego charakteru sytuacji wychowawczej jest względna równowaga prawa do aktywności wychowawcy i wychowanka. Zadania wykonywane przez wychowanka nie dominują nad nim, a wychowawca godzi się na ograniczenie swej podmiotowości podmiotowością wychowanka.

Rola aktywności wychowanka:

Aktywność wychowanka jest rozwijana przez niego wg jego własnych, osobistych wartości i standardów. Aktywność jest tu szczególnym rodzajem regulacji stosunków człowieka z otoczeniem opartym na poczuciu sprawstwa, kontroli nad otoczeniem i nad samym sobą (K. Korzeniowski)

Co oznacza zasada podmiotowości w wychowaniu:

Zasada podmiotowości w wychowaniu nie oznacza tworzenia warunków dla wszelkiej aktywności wychowanka, lecz takiej aktywności wychowanka, która pochodzi z własnego wyboru, obejmuje prawo szukania możliwych sposobów rozwiązań i własnej oceny sposobu wykonania zadania i osiągniętego wyniku. Natomiast wychowawca stwarza szerokie pole do własnej aktywności, twórczości i działa w zgodzie z własnymi wartościami.

Poczucie podmiotowości:

Jest to poczucie przez jednostkę ludzką sprawowania kontroli poznawczej i sprawczej rzeczywistości opartej na jej własnych kategoriach (celach, wartościach) w stopniu nie wywołującym dysonansu z jej własnymi standardami kontroli. Człowiek przekonany o własnej podmiotowości spostrzega siebie jako element dający się wyodrębnić z otoczenia, określić granice między „ja” a „nie-ja”, wskazać związki między „ja” i światem, a także własną osobowościom i aktywnością (W.Łukaszewski).

Cechy podmiotu wg. K. Wieleckiego:

Podmiotem jest ten kto:

pełni pewną rolę społeczną, kieruje swoimi stanami psychicznymi i aktywnością, ma wpływ na zdarzenia, pozostaje w procesie samodoskonalenia się, rozszerza zakres swojej podmiotowości i podmiotowości środowiska społecznego i ułatwia realizację podmiotowości drugiemu człowiekowi.

---