Do niedawna jeszcze uważano, że osobę upośledzoną fizycznie należy chronić przed większością obciążających bodźców zewnętrznych, a jej aktywność trzeba zmniejszyć do minimum. Opieka nad chorym wydawała się tym staranniejsza, im bardziej był odizolowany od ludzi zdrowych, od normalnego życia. Jednak zwrócono w późniejszym czasie uwagę na problem aktywności ludzi niepełnosprawnych ruchowo. Dostrzeżono, że aktywność przyczynia się do przywrócenia zdrowia i sprawności człowieka, a tym samym do możliwości uczestniczenia w życiu społecznym na tych samych prawach, co ludzie zdrowi. Problem ten przyczynił się do powstania i szybkiego rozwoju nowego kierunku lecznictwa, jakim jest rehabilitacja. W miarę postępów rehabilitacji ujawniła się potrzeba szerszego niż dotąd wprowadzenia do lecznictwa terapii zajęciowej. Obecnie terapię zajęciową uważa się za niezbędną lub bardzo wskazaną w zakładach leczniczych i rehabilitacyjnych.
Jeśli mówimy o zajęciach manualnych jako środku oddziaływania na psychikę niepełnosprawnego dziecka, należy uświadomić sobie, jaki charakter mogą ono przyjmować. Chodzi tutaj głównie o cel, jaki stawia przed sobą ergoterapeuta.
Celem zajęć może być zainteresowanie dziecka jakąkolwiek czynnością, dostarczenie mu przyjemności, która z niej wynika. Czynność taka nie jest nastawiona na widoczny rezultat, nie zakłada żadnego planu, nie nakłada na dziecko żadnych ograniczeń ani zobowiązań. Jest czynnością spontaniczną i dowolną, może być zmieniana i zakończona w każdym momencie. Tego typu zajęcia są terapią zabawą. Zabawa nabiera szczególnego znaczenia w edukacji dzieci niepełnosprawnych. Pozwala na usprawnianie psychoruchowe, intelektualne i społeczne. Obserwując dziecko podczas zabawy można uświadomić sobie jego potrzeby, zainteresowania, źródła lęku, tajemnice. Terapeutyczna funkcja zabawy polega na tym, że dziecko bawiąc się rozszerza kręgi swoich doświadczeń, czerpie przyjemność z doznań zmysłowych, które towarzyszą zabawie, nawiązuje kontakty społeczne, rozładowuje tłumione emocje.
Inną formą zajęć są takie, w których dziecko będzie kierowało się jakimś planem, jakimś zamierzonym rezultatem. Najistotniejszą rzeczą tutaj jest sama czynność, jej plan, inicjatywa twórcza włożona przez dziecko, a nie jakość wykonania przedmiotu, czy czas, w jakim powstała dana rzecz. Ćwiczenia o tak przewidzianych założeniach są typowymi ćwiczeniami terapii zajęciowej.
Jeśli jednak założymy, że dziecko musi wykonać przedmiot z jak największą starannością, w jakimś określonym czasie, z zachowaniem określonych metod i zasad pracy, wtedy główny nacisk kładziony jest na sprawność czynności i na odpowiedzialność za jej wynik oraz nadanie znaczenia użyteczności wykonanych przedmiotów. Ćwiczenia takie będą miały cechy terapii pracą.
Terapia zabawowa, terapia zajęciowa i terapia pracą składają się na system terapii czynnościowej. W praktyce nie ma rozgraniczenia pomiędzy tymi rodzajami terapii. Należy je rozumieć jako różne formy działania, płynnie przechodzące jedna w drugą.
Istotną sprawą są czynniki warunkujące dobór form aktywności. Właściwy dobór formy zajęć powinien uwzględniać dwa czynniki. Pierwszym jest wiek dziecka. Konieczna jest znajomość możliwości dziecka na danym etapie rozwojowym. Jest to ważne ze względu na to, aby nie obciążać dziecka zbyt wygórowanymi wymaganiami. Drugim czynnikiem jest suma i rodzaj szkodliwych odchyleń występujących w psychice dziecka, które są spowodowane wpływem choroby, reakcją dziecka, czy też reakcją otoczenia na niepełnosprawność. Im dziecko jest bardziej obciążone tymi czynnikami, tym mniej prawidłowe mogą być jego reakcje na stawiane wymagania. Zadaniem ergoterapeuty jest dostarczanie dziecku bodźców i stworzenie warunków, które zapewniają normalny dalszy rozwój. Celem jego oddziaływania będzie stopniowe likwidowanie obciążeń systemu nerwowego oraz dążenie do jego wzmocnienia. Szczególnym przedmiotem starań ergoterapeuty będzie rozwój i pielęgnacja elementów twórczych w zajęciach dziecka. Mają one zasadnicze znaczenie w oddziaływaniu terapii zajęciowej na psychikę dziecka. Praca twórcza dziecka odwraca jego uwagę od przykrości związanych z niepełnosprawnością, wyzwala je ze stanu apatii, bierności, eliminuje stopniowo tendencję do unikania trudności. Poza tym realny i namacalny rezultat pracy wpływa na samoocenę dziecka i na jego ocenę przez otoczenie.
Ważną kwestią są też zasady regulujące dobór metod w pracy z dzieckiem upośledzonym fizycznie. Pierwszą zasadą jest zasada oszczędzania. Związana jest ona z taką organizacją zajęć i takimi metodami postępowania, które ograniczą do minimum ilość bodźców ujemnych, tj. przykrości, lęku, znużenia. Bodźce te powodują utratę energii psychicznej dziecka, są marnowaniem jego potencjalnych możliwości. Chodzi tu głównie o stworzenie dziecku optymalnych warunków na podstawie znajomości jego aktualnych możliwości. Druga zasada to zasada wzmacniania. Polega ona na zagwarantowaniu dziecku pozytywnego, ale nie natychmiastowego rezultatu jego pracy, dawkowanie trudności tak, aby były możliwe do pokonania, dopuszczenie do niepowodzeń, stopniowe wdrażanie dziecka do indywidualnie ustalonego rytmu pracy, do poczucia obowiązku. Ta zasada jest w większym stopniu zasadą wymagań. W praktyce te dwie pierwsze zasady muszą ze sobą harmonijnie współdziałać, aby przynieść dziecku pożytek. Oddzielenie zasady wzmacniania od zasady oszczędzania lub preferowanie którejś z nich może przyczynić się do pogłębiania szkód, które wywołane są stanem upośledzenia i może jeszcze bardziej oddalić dziecko od środowiska ludzi zdrowych. Dziecko kalekie powinno być jednocześnie chronione przed zbytecznymi obciążeniami i konsekwentnie przygotowywane do samodzielnego życia między ludźmi. Kolejna zasada to zasada indywidualizacji oddziaływań. Dążenia ergoterapeuty nie mogą dotyczyć wszystkich dzieci w jednakowy sposób. W każdym przypadku działanie powinno być nieco odmienne, uwzględniając możliwości i potrzeby dziecka. Nie oznacza to, że należy dziecko traktować jako niezależną i oderwaną od zespołu jednostkę. Konieczne różnice powinny być niedostrzegalne dla dzieci albo w pełni przez nie zrozumiane i akceptowane.
Terapia zajęciowa to leczenie i usprawnianie za pomocą określonych czynności i pracy. Pewne czynności i praca mogą mieć wartość kształcącą, wychowawczą, a także i leczniczą. Terapia zajęciowa lecznicza jest nastawiona na usprawnianie chorych kończyn, jest jedna z metod przywracania ich funkcji. Najbardziej skrajną jej formą są ćwiczenia selektywne, uwzględniające określony ruch lub zespół ruchów dla wzmacniania określonej grupy mięśniowej. Można ją realizować tylko przy niektórych rodzajach prac na specjalnie dostosowanym sprzęcie. Typowym przykładem może być tkactwo, gdy krosna zaopatrzone są w różnorodne suwaki, dźwignie i pokrętła do ćwiczeń określonych ruchów, w określonym zakresie i z określonym oporem. Inną formą ćwiczeń są takie, w których chodzi o reedukację całych zespołów czynnościowych. Są to ćwiczenia ogólnousprawniające lub koordynacyjne. W tej grupie typowe są zajęcia stolarskie, wikliniarstwo, ceramika. Natomiast terapia zajęciowa wychowawcza ma na celu wpływanie na procesy psychiczne dziecka przez uaktywnianie go, bez potrzeby stosowania ćwiczeń specjalnych. Tak więc terapia zajęciowa lecznicza dla celów usprawniania fizycznego wykorzystuje w pełni metody terapii zajęciowej wychowawczej. Ergoterapia lecznicza jest zmodyfikowaną i wzbogaconą formą ergoterapii wychowawczej.