74.Wydzielanie wewnetrzne
Uklad wewnetrznego wydzielania stanowi wazny system regulacyjny organizmu. Odgrywa on istotna role w dostosowaniu organizmu do wplywow czynnikow zewnetrznyc, warunkuje utrzymanie homeostazy, roznicowanie i wzrost komorek. Hormony wywieraja wplyw na synteze i wydzielanie innych hormonow oraz feromonow, wydzielanie enzymow, kwasu solnego o żółci w przewodzie pokarmowym, synteze i wydzielanie mleka. Hormony wplywaja na procesy metaboliczne w komorkach, kontroluja procesy reprodukcji oraz rownowage jonowa organizmu.
75.Trzustka-funkcje
Pod względem anatomicznym trzustka sklada się z 2 czesci: wewnatrzwydzielniczej i zewnatrzwydzielniczej. Trzustka egzokrynna(wydzielanie zewnetrzne) jest podstawowym gruczolem trawiennym, wydzielajacym sok trzystkowy bogaty w wodoroweglany i enzymy. Dziennie narząd ten wytwarza 1200-1500 ml soku trzustkowego, zawierającego enzymy trawiące cukry, białka i tłuszcz. Funkcję endokrynną, czyli produkcję i wydzielanie do krwi hormonów, pełnią komórki zgrupowane w niewielkich skupiskach zwanych wyspami Langerhansa. Wyspy te są rozrzucone w całym narządzie, jest ich około miliona, a ich łączna masa stanowi zaledwie 2% masy całego gruczołu. W obrębie wysp Langerhansa wyróżniono 3 rodzaje komórek: A, B, i D. W komórkach A wytwarzany jest glukagon, w komórkach B insulina, w D-somatostatyna. Wśród glownych enzymow trzustkowych wyroznia się enzymy proteolityczne, lipolityczne oraz rozkladajace weglowodany. Wszystkie hormony produkowane przez trzustkę są ważne dla organizmu, bowiem współpracują w utrzymaniu równowagi biochemicznej. I tak np. przeciwstawne oddziaływanie insuliny i glukagonu na gospodarkę węglowodanową pomaga w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi.
76.Przysadka mozgowa
Jest malym gruczolem o wadze około 0,5 g. Polozona jest w tzw. Siodle turckim- wglebieniu kosci klinowej. Przysadke mozgowa laczy z podwzgorzem szypuła. Przechodza przez nia wypustki komorek nerwowych oraz naczynia krazenia wrotnego przysadki. Przysadka mozgowa zbudowana jest z plata przedniego, plata tylnego i czesci posredniej. Plat przedni zdudowany jest z komorek wydzielniczych i stanowi 2/3 calego gruczolu. Komorki wydzielnicze pezdniego plata przysadki mozgowej wytwarzaja 6 hormonow, a mianowicie: hormon wzrostu (GH), prolaktyne (PRL), adrenokortykotropine (ACTH), hormon tyreotropowy (TSH), hormon folikulotropowy (FSH) i hormon luteinizujacy (LH).
77.Podwzgorze
Jest czescia osrodkowego ukladu nerwowego. Polaczone jest ono wloknami nerwowymi z wszystkimi regionami mozgu. Stanowi centrum, które przetwarza docierajace do mozgu bodzce ze srodowiska zewnetrznego i wewnetrznego ustroju na bodzce hormonalne. W podwzgorzu wydzielane sa dwie grupy neurohormonow. Pierwsza z nich wydzielana jest przez neurony wynioslosci posrodkowej. Neurohormony tej grupy wydzielane sa do krazenia wrotnego przysadki i ta droga docieraja do przedniego plata przysadki mozgowej. Reguluja one czynność hormonalna przedniego plata przysadki mozgowej. Sa to nastepujace hormony: hormon uwalniajacy tyreotropine (THR), hormon uwalniajacy gonadotropiny (GnRH), hormon uwalniajacy hormon wzrostu=somatoliberyna (GHRH), hormon hamujacy uwalnianie hormonu wzrostu=somatostatyna (GIH, SRIH), hormon uwalniajacy kortykotropine (CRH), czynnik hamujacy uwalnianie prolaktyny=dopamina (PIF). Do drugiej grupy naleza dwa hormony, a mianowicie wazopresyna (hormon antydiuretyczny, ADH) i oksytocyna. Hormony te syntetyzowane sa w neuronach jader nadwzrokowych oraz przykomorowych i transportowane przez aksony tych neuronow do tylnego plata przysadki mozgowej.
78.Nadnercza
Sa gruczolami polozonymi nad gornymi biegunami nerek. Nadnercze wazy 4-6 g. Gruczoly te zbudowane sa z czesci korowej i rdzenia. Do rdzenia gruczolu docieraja tętniczki bezpośrednie i naczynia biegnace z kory nadnercza. Kora nadnerczy zdudowana jest z 3 warstw. Sa to warstwy (od zewnatrz): kłębkowata (15% gruczolu), pasmowata (75% gruczolu), siateczkowata (10% gruczolu). Hormony kory nadnerczy naleza do grupy hormonow steroidowych, syntetyzowane sa z cholesterolu. Kazda z warstw wydziela inna grupe hormonow. Warstwa kłebkowata wytwarza mineralokortykosteroidy, z których najwazniejszy jest aldosteron. Glownym czynnikiem stymulujacym wydzielanie aldosteronu jest angiotensyna II. Aldosteron zwieksza wchlanianie zwrotne sodu i wydalanie potasu w kanalikach dalszych i zbiorczych nerki. W warstwie pasmowatej syntetyzowane sa glikokortykosteroidy. U czlowieka najwazniejszym glikokortykosteroidem jest kortyzol. Kortyzol powoduje rozpad bialek, zwieksza wytwarzanie glukozy w watrobie na drodze glukoneogenezy, hamuje reakcje odpornosciowe i alergiczne, wywiera „przyzwalajace” dzialanie dla amin katecholowych w obrebie naczyn krowionosnych i w tkance tluszczowej. Warstwa siateczkowata jest zrodlem steroidow plciowych: dehydroepiandrosteronu i androstendionu. W rdzeniu nadnerczy syntetyzowane sa aminy katecholowe: adrenalina i noradranelina. Aminy katecholowe zwiekszaja cisnienie tetnicze krwi, rozszerzaja oskrzela, zwiekszaja stezenie glukozy i wolnych kwasow tluszczowy we krwi.
79.Tarczyca
(gruczoł tarczowy) zbudowana jest z dwoch platow polaczonych cieśnią. Polozona jest ponizej krtani, na przedniej powierzchni tchawicy. Jej waga wynosi 10-20 g. Gruczol ten jest bardzo bogato unaczyniony. Jednostka funkcjonalna gruczolu jest pecherzyk tarczycy. Pecherzyk zbudowany jest z komorek nadblonkowych. Wewnatrz pecherzyka znajduje się koloid, którym jest glikoproteina o nazwie tyreoglobulina. Pecherzyki otoczone sa blona podstawna. Oplecione sa pzez naczynia wlosowate. Biologicznie czynnymi hormonami tarczycy jest czterojodotyronina (T4) i trijodotyronina (T3). Hormony te dzialaja po zwiazani się ze specyficznymi receptorami w jadrach komorkowych. Glowne efekty dzialania hormonow tarczycy to: zwiekszenie zluzycia tlenu i wytwarzania ciepla przez ustroj, wzmozenie syntezy bialek, zwiekszenie stezenia glukozy i wolnych kwasow tluszczowych oraz obnizenie stezenia cholesterolu we krwi, stymulacja wzrostu koscca i rozwoju osrodkowego ukladu nerwowego. Zarówno nadmiar (nadczynnosc tarczycy), jak i niedobor (niedoczynnosc tarczycy) hormonow tarczycy mogą zagrazac zyciu.
80.Podzial wysilkow fizycznych
Rozne podzialy wysilku: I.krotkotrwaly (szybkosciowy), dlugotrwaly, turystyke oraz sporty zrecznosciowe; II.kryterium ilosciowe (tylko przy zaburzeniu homeostazy): lokalne (obejmujace ponizej 30% calej masy miesniowej) i ogolnoustrojowe (wieksze grupy miesni); III.kryterium rodzaje dominujacych skurczow miesni: statyczne (z dominacja izometrycznych skurczow miesni) i dynamiczne (z dominacja skurczow mieszanych); IV.kryterium energetyczne: wysilki tlenowe, wysilki beztlenowe-fosfagenowe, wysilki beztlenowe-mleczanowe.
81.Wysilki i czynność organizmu
Wplyw treningu na uklad krazenia: trening wytrzymalosciowy powoduje zmniejszenie czestosci skurczow serca i cisnienia tetniczego w spoczynku. Podczas wysilkow submaksymalnych taka sama objetosc minutowa serca osiagana jest przy mniejszym wzroscie czestosci skurczow serca, a wiekszej objetosci wyrzutowej serca, co powoduje zmniejszenie pracy miesnia sercowego i jego zapotrzbowania na tlen. Wraz ze wzrostem maksymalnego pobierania tlenu zwieksza się maksymalna objetosc wyrzutowa serca i objetosc minutowa serca, natomiast maksymalna czestosc skurczow serca nie ulega zmianie. Wzrost maksymalnej objetosci wyrzutowej serca spowodowany jest poprawa funkcji rozkurczowej serca i przerostem miesnia sercowego. Przerost treningowy charakteryzuje się zwiekszeniem rozkurczowego wymiaru wewnetrznego komor i pogrubieniem miesnia sercowego. Do najwazniejszych zmian treningowych w naczyniach krwionosnych należy zwiekszenie zdolnosci relaksacyjnej tetnic oraz zwiekszenie liczby naczyn wlosowatych w trenowanych miesniach. Trening silowy i szybkosciowo- silowy powoduja mniejsze zmiany w ukladzie krazenia niż trening wytrzymalosciowy.
Wplyw treningu na uklad oddechowy: w czasie wysilku fizycznego, natychmiast po rozpoczeciu pracy, wzrasta wentylacja pluc. Wzrost wentylacji jest propolcjonalny do pobierania tlenu do poziomu obciazen 50-70% VO2max. W tym zakresie obciazen wystepuje tzw. prog wentylacyjny, po przekroczeniu którego wzrost wentylacji jest nadmierny w stosunku do pobierania tlenu. Przy obciazeniach wiekszych od progu wentylacyjnego rosnie stosunek wydalania CO2 do pobierania tlenu, co spowodowane jest uwalnianiem CO2 z wodoroweglanow osocza przez mleczan przechodzacy z misni do krwi. Mechanizm ten przyczynia się do redukcji kwasicy metabolicznej. Prog wentylacyjny przsuwa się w kierunku wyzszych obciazen pod wplywem treningu. Maksymalna wentylacja osiagana podczas wysilkow jest mniejsza od maksymalnej wentylacji dowolnej. Miara dostosowania funkcji ukladu oddechowego do zapotrzbowania metabolicznego w czasie wysilku jest preznosc tlenu we krwi tetniczej i wysycenie tlenem hemoglobiny.
82.Wysilki dlugotrwale
Wraz z wydluzaniem czasu trwania wysilku rosnie znaczenie glikogenu i wolnych kwasow tluszczowych (free fatty acids, FFA) w resyntezie ATP.
Szybkosc utylizacji FFA w relacji do % VO2max ma przebieg paraboliczny. W wysilkach lekkich az do około 50% VO2max zwieksza się, po czym zmniejsza tak, ze w czasie pracy z intensywnoscia około 80% VO2max jest nizsza niż w wysilku o intensywnosci 25% VO2max.
Wyczerpanie zasobow glikogenu spowoduje zwolnienia tempa produkcji ATP, w konsekwencji czego intensywnosc cwiczen fizycznych (np.szybkosc biegu) znacznie się obnizy.
W wysilkach podprogowych pobor tlenu przyrasta liniowo względem mocy. Po przekroczeniu progu mleczanowego stwierdza się znacznie szybsze- nieproporcjonalne do przyrostu mocy- tempa zluzycia tlenu.