SERCE:
- to mięśniowy narząd układu krążenia (mięsień poprzecznie prążkowany), jego praca nie podlega naszej woli
- zbudowane z 2 komór i przedsionków (komórki mięśniowe robocze i tworzące układ bodzcoprzewodzący)
- charakteryzuje się pobudliwością i kurczliwością ( samoistne skurcze i rozkurcze )
ROLA SERCA:
- ma działanie pompy (dostarcza tlen poprzez hemoglobinę do innych części ciała, przepompowuje krew)
- jest biologicznym czujnikiem umożliwiającym dostosowanie układu krążenia do potrzeb organizmu
- produkuje przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)
- pracuje bez odpoczynku, kurczy się przez całe nasze życie
- oprócz tlenu, transportuje dwutlenek węgla (tlen i CO2 to główne gazy oddechowe)
CO2 - nadmiar wydalany jest poprzez wydychanie (płuca)
do płuc transportowany jest w postaci głównie HCO3 - 75% (jon wodorowęglanowy, powstaje w
erytrocycie po wpływem enzymów), inne transportowane postacie to : karbaminiany (12%) i osocze
ENERGETYKA SERCA :
tworzy się energia w formie ATP a reszta jest wydalana formie ciepła
energia wykorzystana jest do metabolizmu wewnątrzkomórkowego i do pracy układu nerwowego
energia wytarzana jest w oparciu o tlen i nie tylko:
- reakcje tlenowe : Cykl Krebsa, łańcuch oddechowy
- reakcje beztlenowe (mniej wydajne): glikoliza
organizm wykorzystuje 20 % energii na pracę np. mięśni
główne substraty energetyczne mięśnia sercowego: glukoza, WKT, kwas mlekowy, ciała ketonowe
UNERWIENIE SERCA:
- unerwione jest przez Autonomiczny Układ Nerwowy (współczulny i przywspółczulny)
- unerwione jest przez pozazwojowe włókna układu współczulnego (splot sercowy). Włókna wydzielają noradrenalinę, a
ich zakończenia są w okolicy węzłów
- serce jest także unerwione przez przedzwojowe włókna przywspółczulne , które wydzielają acetylocholinę
SKURCZ SERCA:
- serce kurczy się z zasadą wszystko albo nic
- skurcze mięśnia sercowego są możliwe dzięki:
- samoistnym wytwarzaniem impulsów
- ściśle uporządkowanego przewodzenia stanu czynnego
- sprężeniu elektromagnetycznemu, czynności białek kurczliwych
- główną rolę w aktywacji skurczów odgrywają jony Ca - rodzaje skurczów serca: izotoniczne, izometryczne
- SYNCYTIUM - pobudzenie jednej komórki powoduje skurcz innych (kurczy się cały obszar)
- jeśli serce nie odbiera bodźców, to samoistnie kurczy się (informacje zmieniają dynamikę pracy serca)
AUTOMATYZM SERCA:
- serce wyjęte z ustroju umieszczone w płynie fizjologicznym wykona regularne skurcze
- automatyzm zapewniają komórki układu bodźcotwórczo - przewodzącego (skupione w węzłach)
- komórki samoistnie się pobudzają
- wyróżniamy 3 węzły:
- 1 - rzędu - zatokowo - przedsionkowy- rozrusznik (72 skurcze na min.)
- 2 - rzędu - przedsionkowo - komorowy (50-60 skurczy na min.)
- pęczek przedsionkowo - komorowy (Hisa) i odgałęzienia (włókna Purkynego)
AUTOMATYZM SERCA:
- częstsze skurcze serca = większa pojemność minutowa = wyższe ciśnienie parcjaln
CYKL PRACY SERCA (HEMODYNAMICZNY):
- faza skurczu przedsionków (wzrost ciśnienia krwi, krew idzie z przedsionków do komór, podczas skurczu są
otwarte zastawki przedsionkowo - komorowe)
- faza skurczu komór (zastawki przedsionkowo - komorowe i półksiężycowata są zamknięte, objętość krwi bez
zmian skurcz izowolumetryczny), narastanie ciśnienia w komorach, otwarcie zastawki półksiężycowatej
- faza wyrzutu (krew z lewej komory tłoczona do aorty, z prawej do tętnicy płucnej, objętość krwi w komorach
maleje)
- faza rozkurczu izowolumetrycznego (zamknięte wszystkie zastawki, objętośc krwi w komorach bez zmian,
spadek ciśnienia krwi w komorach, otwarcie zastawki przedsionkowo-komorowej)
- faza późnego rozkurczu (wypełnianie komór, po otwarciu zastawek przedsionkowo - komorowych krew
wpływa z przedsionków do komór, skurcz przedsionków i początek kolejnego cyklu)
STANY, W KTÓRYCH ZNAJDUJE SIĘ ORGANIZM:
- stan spoczynku (podstawowy) - przed wysiłkowy, reakcje są na optymalnym poziomie
- stan wysiłkowy (funkcje fizjologiczne ulegają zmianie)
- stan zmęczenia - po wysiłki, konsekwencja pracy fizycznej
- stan wypoczynku (restytucja)
CZĘSTOŚC SKURCZÓW SERCA:
W stanie spoczynku :
- skurcz - 70 razy/min u osób młodych -ok. 20 lat, bez bodźca stresogennego i osoby
nie zaadaptowane do wysiłku
PRACA SERCA
Normokardia Bradykardia Tachykardia
(prawidłowa praca serca (spowolnienie serca, np. (przyspieszenie pracy
Ok. 70 u/min) podczas snu ) serca, wysiłek fizyczny
- praca serca wraz z wiekiem maleje
- płód ma skurcze serca 140 u/min
- 90-100 u/min : dziecko przedszkolne
- 80-90 u/min : dziecko szkolne
- 70 u/min : młodzież ok. 20 lat
- 70 i mniej u/min : osoby starsze nie biorące leków i bez chorób
W stanie wysiłkowym:
- skurcz 70 - 240 u/min
- podczas wysiłku częstość skurczów serca ulega przyspieszeniu
- każdy stres mobilizuje organizm, objawem stresu jest wzrost skurczów serca
(odzwierciedlenie wysiłku)
- częstość skurczów serca zależy od:
- intensywności wysiłku
- charakteru wysiłku (cw. siłowa - większa, wytrzymałościowe - mniejsza)
- stopień zaadaptowania (adaptacja - egzamin!)
- czasu trwania bodźca
- OCENA CZĘSTOŚCI SKURCZÓW SERCA MPODCZAS WYSIŁKU: najprostsza
forma oceny intensywności wysiłku : HR max (tętno maksymalne) = 220 - wiek
PARAMETRY MOGĄCE SŁUŻYC DO PRACY SERCA:
- tętno - (wartość 140) zależy od masy, wieku, stanu metabolizmu
- pojemność minutowa serca - ilośc krwi, która przepływa przez serce w ciągu minuty (4,5-5,5 litra)
- objętośc krwi, która jest przeznaczona do obiegu w ciągu skurczu
REGULACJE CZYNNOŚCI SERCA :
Regulacja nerwowa
Regulacja humoralna (chemiczna)
Regulacja miejscowa
Regulacja NERWOWA:
- komórki mięśnia sercowego działają na układ nerwowy
- w skład układu nerwowego (autonomicznego) wchodzi :
ukł. Współczulny (sympatyczny) - działanie dodatnie
- przyspiesza pracę serca
- zwiększa pojemność min i objętość wyrzutową serca
- mediatory: adrenalina, noradrenalina
ukł. Przywspółczulny (parasympatyczny) - działanie ujemne
- spowalnia pracę serca
- zmniejsza pojemność min i objętość wyrzutową serca
- mediator: acetylocholina (rozszerza naczynia)
- Tropizmy: (efekty działania wszystkich regulacji)
- chronotropizm - częstotliwość skurczy
- dromotropizm - szybkość przewodzenia informacji
- batmotropizm - wrażliwość komórek na bodziec, pobudliwość
- monotropizm - stopień napięcia
- inotropizm - siła skurczów
- Odruchy serca:
- skutek regulacji nerwowej:
- oczno - sercowy Aschnera
- zatokowy Heringa
- naczyń wieńcowych Bezolda Jarischa
- splotu słonecznego Goltza
- Bainbridgea
TROPIZMY |
WSPÓŁCZULNY |
PRZYWSPÓŁCZULNY |
chronotropizm |
- Zwiększenie częstości rytmu zatokowego |
- zwolnienie rytmu zatokowego |
dromotropizm |
- zwiększenie szybkości przewodzenia |
- zmniejszenie szybkości przewodzenia |
inotropizm |
- zwiększenie kurczliwości |
- zmniejszenie kurczliwości, zniesienie skurczów |
batnotropizm |
- działanie arytmogenne, większa pobudliwość |
- nie ma wpływu na automatyzm komórek przew. |
|
- dodatkowe pobudzenie przedsionków komór, migotanie komór |
|
Regulacja HUMORALNA:
- wydzielana przez nadnercza (rdzeń nadnerczy)
- serce reaguje na różne związki, które dostają się do krwi na drodze hormonalnej
- substancje krążące we krwi, które wywierają wpływ na serce, to :
- hormony :
- przyspieszające: adrenalina, noradrenalina, T3, T4, TSH, ACTH, kortyzol,
aldosteron, renina, angiotensyna, wazopresyna
- spowalniające: tlenek azotu)
- związki chemiczne :
- tlen, CO2
- kwas mlekowy, hipoksantyna
Regulacja MIEJSCOWA:
- wydzielanie przez śródbłonek naczyń krwionośnych substancji naczyniokurczących i rozszerzających
(Skórcz mięśni gładkich - wzrost ciśnienia - szybsza praca serca)
- Istota: zapewnienie wielkości dopływu krwi odpowiednio do natężenia przemiany materii
- produkty metabolizmu działają na zasadzie ujemnego sprężenia zwrotnego, rozluźniają mięśnie
gładkie naczyń
- rozszerzające działanie: prostacyklina, prostaglandyny E
- zwężające działanie: trombosan, prostaglandyny F
- wyróżniamy 2 mechanizmy: miogenny i metaboliczny
OBJĘTOŚC WYRZUTOWA - to ilość krwi wtłoczonej przez komorę serca do zbiornika tętniczego
POJEMNOŚC MINUTOWA - ilość krwi tłoczonej podczas 1 minuty , w spoczynku wynosi ok. 5,4 litra krwi
POTENCJAŁ SPOCZYNKOWY:
- różnica rozkładu jonów po obu stronach błony (dużo K+ w wewnątrz mało na zewn, Na+ mało w wewnątrz
dużo na zewnątrz)
- w spoczynku istnieje gradient stężeń dla jonów Na+ skierowany dokomórkowo, a dla K+ odkomórkowo
- w spoczynku napór jonów K+ na błonę przez kanały potasowe jest mały
- wartość potencjalu spoczynkowego komórki mięśnia sercowego wynosi : - 90 do - 65 mV
POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY:
- zmiana w przewodzeniu błony komórki, co prowadzi do powstania prądów jonowych i zmianę potencjału
- wyróżniamy 4 fazy :
- depolaryzacja (0)
- wstępna repolaryzacja (1)
- plateau potencjału (2)
- faza końcowej repolaryzacji (3)
- potencjał błonowy między kolejnymi fazami (4)
TONY SERCA:
- wyróżniamy 2 tony:
ton I skurczowy ( powstaje w momencie zamknięcia zastawki przedsionkowo - komorowej)
ton II rozkurczowy (powstaje w wyniku drgań zamykających się zastawek półksiężycowatych)
- tony można badać przez osłuchiwanie, słuchawką lekarską
- zapis tonów pozwala na lokalizację ewentualnych szmerów (szmer - objaw zaburzeń patologicznych)
METODY BADANIA MORFOLOGII:
Echokardiografia:
- rejestracja odbić ultradźwięków od powierzchni struktur serca
- za pomocą echokardiografu (ma głowicę generującą i odbierającą dźwięki, kryształek)
Metody izotopowe:
- dożylne podanie izotopu o promieniowaniu gamma, który dociera do serca i wypełnia jego
jamy
- umieszczamy nad klatką piersiową licznik promieniowania sprzężony z komputerem który na
ekranie pokazuje sylwetkę serca, jego wymiary
Cineangiokardiografia:
- diagnostyczne cewnikowanie serca
- za pomocą urządzeń rentgenowskich, telewizyjnych, optycznych
MORFOLOGIA ZAPISU EKG:
- występują załamki - to każde wychylenia linii izoelektrycznej w górę i dół
- wyróżnia się załamki:
- P (depolaryzacja mięśnia przedsionków, z komory prawej jest ujemny, z komory lewej jest dodatni)
- Q, R, S (tworzą zespół komorowy, są przejawem depolaryzacji mięśnia komór)
- T (jest przejawem repolaryzacji mięśnia komór)
- możemy też wyróżnić odcinki:
- np. PQ, ST
RECEPTORY SERCA:
- należą do mechanoreceptorów
- zlokalizowane są w ścianie lewej komory i przedsionków w nasierdziu i osierdziu i naczyniach włosowatych
- zlokalizowane także przy wyjściu dużych żył
- wyróżniamy typy :
- typ A (pobudzone podczas skurczu przedsionków)
- typ B (podczas wypełniania przedsionków zwiększonym powrotem żylnym)
SERCE W RÓŻNYCH ETAPACH ŻYCIA:
- serce noworodka po urodzeniu kurczy się z częstotliwością 120/160 skurczów na min
- serce dorosłego waży pół kg wykonuje średnio 72 skurcze/ min
- serce zaczyna się kurczy od 21 dnia poczęcia
- wskaźniki hemodynamiczne (objętość wyrzutowa, pojemność minutowa, opór obwodowy)