Układ sercowo-naczyniowy 1)serce (2przedsionki jak pompy objętościowe +2komory jak ciśnieniowe) 2) tętnice i żyły krążenia dużego które tworzą: zbiornik tętniczy duży i z.żylny duży 3)tętnice i żyły krążenia małego (płucnego) które tworzą: zbiornik tętniczy płucny i z. żylny płucny 4)dwie sieci naczyń włosowatych: pierwszy łaczy zbiornik tętniczy duży i zb. żylny duży drugi zbiornik tętniczy płucny i zb. żylny płucny

Rola ukł krążenia: -transport tlenu z płuc do tkanek oraz usuwanie CO2 z tkanek do płuc -dostarczanie do tkanek subst. odżywczych -usuwanie z tkanek produktów przemiany materii -udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, wodnej, elektrolitowej ustroju oraz w regulacji temp. -rozprowadzanie w obrębie ustroju hormonów i innych ważnych substancji -udział w mechanizmach odpornościowych i modyfikacja stanów zapalnych poprzez rozprowadzanie zawartych we krwi komórek i białek odpornościowych oraz cytolin

Cechy pracy serca -automatyzm-jest mięśniem, ma zdolność do samo pobudzenia -skurcz skurczem pojedynczym wszystkie włókna kurczą się jednocześnie

SERCOWE EFEKTY TROPOWE:

CHRONOTROPIZM- JEST WYNIKIEM GENEROWANIA POTENCJAŁÓW

CZYNNOŚCIOWYCH PRZEZ KOMÓRKI ROZRUSZNIKOWE I RZEDOWEGO

OSRODKA BODZCOTWORCZEGO

DROMOTROPIZM- PRZEWODNICTWO ZWIAZANE ZE ZDOLNOŚCIĄ

PRZEWODZENIA POTENCJAŁOW CZYNNOSĆIOWYCH PRZEZ UKŁAD

INOTROPIZM- KURCZLIWOŚĆ DYNAMIKA SKURCZU KOMÓR

BATMOTROPIZM- POBUDLIWOŚĆ ZDOLNOŚĆ GENERowANIA POT.

CZYNNOSCIOWYCH PRZEZ OSRODKIEKTOPICZNE

LUSITROPIZM- OPISUJE DYNAMIKE Rozkurczu KOMóR

Budowa serca- serce człowieka jest narządem czterojamowym, składa się z 2 przedsionków i 2 komór. Funkcjonalnie wyróżnia się tzw. serce prawe zbudowane z prawego przedsionka i prawej komory, które tłoczy krew żylną do krążenia małego oraz tzw. serce lewe zbudowane z lewego przedsionka i lewej komory, które tłoczy krew tętniczą do krążenia dużego. Pomiędzy przedsionkiem i komorą znajduje się ujście przedsionkowo-komorowe, zwane inaczej ujściem żylnym, w którym znajduje się zastawka przedsionkowo-komorowa. Prawe ujście żylne zaopatrzone jest w zastawkę trójdzielną, a lewe w zastawkę dwudzielną, zwaną inaczej mitralną. Do prawego przedsionka uchodzą: *żyła główna dolna - z całego organizmu

*żyła główna górna- dwie żyły prowadzące do serca krew żylną

*żylna zatoka wieńcowa- zbierająca krew żylną ze ściany serca

Głównym naczyniem wychodzącym z prawej komory jest pień płucny, którego ujście zaopatrzone jest w zastawkę półksiężycowatą pnia płucnego.

Do lewego przedsionka uchodzą żyły płucne prowadzące krew tętniczą z płuc. Głównym naczyniem wychodzącym z lewej komory jest tętnica główna, czyli aorta, której ujście zaopatrzone jest w półksiężycowatą zastawkę aortalną.

Funkcją zastawek sercowych jest zapewnienie odpowiedniego kierunku przepływu krwi: z przedsionków do komór i z komór do naczyń wyprowadzający danej komory.

Naczynia krwionośne W organizmie krew krąży w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych. Ze względu na kierunek przepływu krwi w naczyniach wyróżnia się:

*tętnice - prowadzące krew z serca *żyły - prowadzące krew do serca.

Naczynia włosowate - stanowią połączenie między naczyniami tętniczymi i żylnymi. Najwyższe ciśnienie panuje w naczyniach tętniczych.

W układzie krwionośnym wyróżnia się dwa zamknięte obiegi krwi:

*układ krążenia małego, zwany inaczej krążeniem płucnym

*układ krążenia dużego, zwany inaczej krążeniem systemowym.

Krążenie systemowe ma swój początek w lewej komorze, kończy się natomiast w prawym przedsionku. Aorta uchodząc z lewej komory, oddaje liczne rozgałęzienia zaopatrujące w krew tętniczą wszystkie tkanki i narządy wewnętrzne całego organizmu. Z narządów docelowych krew spływa z sieci naczyń włosowatych do systemu żył, które ostatecznie łączą się w dwie żyły główne: dolną i górną, które zbierają krew żylną z całego organizmu. Te ostatnie uchodzą ostatecznie do prawego przedsionka. Krążenie systemowe jest układem wysokociśnieniowym. Ciśnienie skurczowe panujące w aorcie wynosi ok. 120mmHg, a ciśnienie rozkurczowe obniża się do wartości ok. 80mmHg. Wraz z coraz mniejszymi odgałęzieniami naczyń tętniczych ciśnienie krwi ulega obniżeniu. Największy spadek ciśnienia zachodzi na poziomie naczyń włosowatych, które pełnią rolę regulatorową, zwalniając przepływ krwi przez tkanki w celu zapewnienia optymalnych warunków wymiany gazowej w narządach docelowych. Pole przekroju wszystkich naczyń włosowatych jest wielokrotnie większe od pola przekroju naczyń tętniczych, co stwarza możliwość precyzyjnej kontroli przepływu krwi przez tkanki. Ciśnienie panujące w żyłach krążenia systemowego jest już zupełnie niskie, a w odcinkach żył głównych uchodzących bezpośrednio do serca, przyjmuje wartości ujemne.

Krążenie płucne ma swój początek w prawej komorze, kończy się natomiast w lewym przedsionku. Pień płucny uchodząc z prawej komory, ulega podziałowi na dwie tętnice płucne tworzące sieć naczyń oplatających pęcherzyki płucne. W obrębie naczyń włosowatych płuc zachodzi wymiana gazowa, której efektem jest utlenowanie krwi żylnej dopływającej do płuc. Z kapilar płucnych krew spływa do systemu naczyń żylnych, które łączą się w najczęściej cztery duże żyły płucne. Te ostatnie uchodzą ostatecznie do lewego przedsionka.

Aby przepływ krwi był 1kierunkowy są potrzebne zastawki: *zast. przedsionkowo -komorowa prawa (trójdzielna; ma 2płatki) * zas. przedsionkowa-komorowa lewa (mitralna; 2dzielna). zastawki między komorami a pniem płucnym; *zas. półksiężycowata pnia płucnego *zas. półksiężycowata aorty (między lewą komorą a aortą).

Układ bodźcotwórczo-przewodzący serca

Serce jest zbudowane z komórek jednojądrzastych między komórkami są złącza niskooporowe co umożliwia przekazywanie potencjału czynnościowego z komórki na komórkę. Automatyzm serca oznacza że serce ma zdolność do samopobudzania się czyli właśnie do automatyzmu. Przedsionki kurczą się przed komorami serca.

Układ bodźcotwórczo-przewodzący - określona grupa komórek mięśnia sercowego, która ma zdolność do wytwarzania oraz rozprowadzania rytmicznych impulsów nerwowych wywołujących skurcz serca. składa się z:

* węzeł zatokowo-przedsionkowy - generuje on wskutek powolnej samoistnej depolaryzacji prawidłowy rytm zatokowy skurczów serca. Jest to I rzędowy ośrodek bodźcotwórczy, bo charakteryzuje się największą częstotliwością 70-80/min

* węzeł przedsionkowo-komorowy zlokalizowany jest z prawej strony przegrody przedsionkowo-komorowej a jego przedłużenie stanowi pęczek przedsionkowo-komorowy Hisa. II rzędowy ośrodek- częst. 50-60 /min

* pęczek przedsionkowo-komorowy na który składa się pień (odnoga wspólna), jedyne połączenie między mięśniówką przedsionków i komór) oraz odnogi prawej i lewej. Wszystkie odnogi biegną w przegrodzie międzykomorowej.

* rozgałęzienia końcowe (włókna Purkiniego) wstępują ku górze w mięśniówce właściwej podstawy serca (zarówno komory prawej jak i lewej). III rzędowy ośrodek. 30-40/min

W normalnych warunkach nie ujawniają się ośrodki drugo- trzeciorzędowe.

Fazy pot. czynnościowego komórki rozrusznikowej:

1) powolna spoczynkowa depolaryzacja -60 do -40

2) osiągany potencjał progowy generuje pot. czynnościowy 3) I faza depolaryzacja II faza repolaryzacja (odtworzenie pot. spoczynkowego)

Fazy pote czynnościowego kom. roboczych;

0-depolaryzacja-napływ do wew jonówsodu

1- faza Plateau- 2 mechanizmy: *otwieranie kanałów sodowych do środka kom * otwieranie Kan. potasowych na zewn.

3- repolaryzacja 4- pot. spoczynkowy (faza spoczynku, polaryzacji)

bardzo długi potencjał trwa 300milisek, dzięki temu serce osiąga stan w którym wszystkie komórki są w stanie depolaryzacji

EKG elektrokardiogram- zapis czynności bioelektrycznych serca jako całości.

Standardowe EKG wykonuje się przy pomocy 12 odprowadzeń:

* 3 dwubiegunowe kończynowe Einthovena (I , II , III)

* 3 jednobiegunowe kończynowe wzmocnione Goldbergera (aVR, aVL, aVF)

* 6 jednobiegunowych przedsercowych Wilsona (V1, V2, V3, V4, V5, V6)

Odprowadzenia dwubiegunowe kończynowe Einthovena

W tym odprowadzeniu umieszczamy 4 elektrody na ciele badanego:

* elektroda czerwona - prawa ręka (RA) * elektroda żółta - lewa ręka (LA)

* elektroda zielona - lewa goleń (LF)

* elektroda czarna - prawa goleń (tzw. punkt odniesienia; ziemia)

Trzy pierwsze elektrody tworzą tzw. trójkąt Einthovena, który w założeniu jest trójkątem równobocznym, co sprawia, iż linie poprowadzone prostopadle z każdego ze środków trzech boków, reprezentujące zerowy potencjał, przetną się w środku trójkąta.

Na wykresie EKG analizuje się:

* linię izoelektryczną - linia pozioma zarejestrowana w czasie, gdy w sercu nie stwierdza się żadnych pobudzeń (aktywności). Najłatwiej wyznaczyć ją według odcinka PQ. Stanowi ona punkt odniesienia poniższych zmian

* załamki - wychylenia od linii izoelektrycznej (dodatni, gdy wychylony w górę; ujemny, gdy wychylony w dół)

* odcinki - czas trwania linii izoelektrycznej pomiędzy załamkami

* odstępy - łączny czas trwania odcinków i sąsiadującego załamka

Załamki
* załamek P - jest wyrazem depolaryzacji mięśnia przedsionków (dodatni we wszystkich 11 odprowadzeniach, poza aVR, tam ujemny)

*załamek Q - mięśniówka przegrody komór

* zespół QRS - odpowiada depolaryzacji mięśnia komór

* załamek T - odpowiada repolaryzacji komór

* czasami też załamek U

Odcinki * odcinek PQ - wyraża czas przewodzenia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo-komorowy (AV)

* odcinek ST - okres repolaryzacji komór

Odstępy * odstęp PQ - wyraża czas przewodzenia depolaryzacji od węzła zatokowo-przedsionkowego do węzła przedsionkowo-komorowego (SA → AV)

* odstęp ST - wyraża czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór (2 i 3 faza repolaryzacji) * odstęp QT - wyraża czas potencjału czynnościowego mięśnia komór (depolaryzacja + repolaryzacja)

Szczególne fragmenty

* zwrot ujemny - fragment zespołu QRS mierzony od jego początku do szczytu ostatniego załamka R zespołu. * pobudzenie istotne komór = zwrot ujemny

CYKL PRACY SERCA jest indukowany przez układ bodźcoprzewodzący serca, który pobudza kardiomiocyty do skurczu w odpowiedniej kolejności wymuszając przepływ krwi. W ciągu minuty 70-80 razy powtarza się. Krew płynie od ciśnienia wyższego do niższego tzn zgodnie z gradientem ciśnień.

Za początek cyklu pracy serca powszechnie przyjmuje się pauzę. W czasie pauzy przedsionki i komory serca są w stanie rozkurczu i krew pod wpływem gradientu (różnicy) ciśnień przelewa się z żył głównych i płucnych do przedsionków, a stamtąd do komór.

Następnie dochodzi do skurczu przedsionków, zwiększając ciśnienie w przedsionkach i powodując dopchnięcie jeszcze porcji krwi do komór, objętość komór po skurczu przedsionków nazywa się objętością późnorozkurczową, a ciśnienie panujące w komorach ciśnieniem późnorozkurczowym lub obciążeniem wstępnym.

Ciśnienie w komorach wzrasta powyżej ciśnienia w przedsionkach i następuje zamknięcie zastawek, odpowiednio trójdzielnej po prawej i mitralnej po lewej stronie serca i uderzenie krwi o zastawki od strony komór. Zamknięcie zastawek wywołuje efekt akustyczny w postaci pierwszego tonu serca.

Następnie rozpoczyna się skurcz komór nie powodujący zmiany objętości krwi zawartej w komorach jest to tzw. skurcz izowolumetryczny. W czasie skurczu izowolumetrycznego narasta napięcie ścian komór serca, co powoduje wzrost ciśnienia w komorach. Gdy ciśnienie przekroczy ciśnienie odpowiednio w pniu płucnym i aorcie następuje faza wyrzutu i pewna objętość krwi zostaje wypchnięta do pnia płucnego i aorty, jest to tzw. objętość wyrzutowa. Po fazie wyrzutu ciśnienie w komorach zaczyna spadać co powoduje zamknięcie zastawek pnia płucnego i aortalnej i wywołuje drugi ton serca.

W komorach po wyrzucie pozostaje zawsze pewna ilość krwi jest to objętość późnoskurczowa, a ciśnienie panujące w komorze nazywane jest ciśnieniem późnoskurczowym. Rozpoczyna się rozkurcz komór. W początkowej fazie rozkurczu ciśnienie w komorach jest jeszcze wyższe niż w przedsionkach i zastawki przedsionkowo-komorowe są zamknięte, ta faza rozkurczu nazywana jest rozkurczem izowolumetrycznym. Gdy ciśnienie w komorach spadnie poniżej ciśnienia w przedsionkach zastawki otwierają się i krew przelewa się z przedsionków do komór i cały cykl powtarza się.

Objętość wyrzutowa serca- taka objętość krwi która jest wyrzucana z serca w czasie jednego cyklu. zależy od: * obj. końcowo- rozkurczowej + *obj. końcowo skurczowej ->obj. jaka pozostaje w sercu po skurczu

Poj. minutowa -taka ilość krwi jaką serce tłoczy w ciągu1min. ok. 0,5l/min

max 25l/min obj. wyrzutowa *częstość akcji serca= poj. minutowa serca

zależy od (poprzez częst.akcji serca i obj. wyrzutowej); *pobudzenie sympatyczne *wzrost powrotu żylnego=wzrost obj. wrzutowej *wysiłek fiz.--> wzrost częst akcji s

Naczynia krwionośne włosowate -cienkościenne naczynia krwionośne (lub chłonne) oplatające tkanki i docierające do niemalże każdej komórki ciała. Są drobne, ale łącznie mają ogromną powierzchnię. Zbudowane są ze śródbłonka. Ich średnica wynosi 7-15 μm. Ich zadaniem jest wymiana (pod wpływem ciśnienia) gazów, składników pokarmowych, zbędnych produktów przemiany materii, hormonów i witamin między krwią a tkanką.

Wyróżnia się następujące typy naczyń włosowatych- kapilary: mięśniowe, trzewne,

zatokowe, tętnicze.

Wyróżnia się następujące rodzaje sieci naczyń włosowatych:

* tętniczo-żylne - zaczynające się na końcach tętnic i kończące żyłami. Są najczęściej spotykane w organizmie; * żylno-żylne (tzw. układy wrotne) - łączące 2 żyły. Występują w wątrobie, tworzą układ wrotny; * tętniczo- tętniczne (tzw. sieci dziwne)-łączące 2 tętnice. Występują w ciałkach nerkowych.

ROLA:W początkowym odcinku włośniczek ciśnienie wewnątrz naczynka zwykle przewyższa ciśnienie wywierane przez tkanki i powodowane przez obecność białek osocza krwi. Toteż woda i rozpuszczalne w wodzie składniki odżywcze osocza krwi łatwo wsączają się do tkanek. Z włośniczek do płynu międzykomórkowego dyfunduje najważniejszy składnik - tlen, który opuszcza czerwone krwinki - erytrocyty - które go transportują. Przenikają substancje odżywcze - glukoza, tłuszcze, mikroelementy i witaminy wchłonięte w jelicie (rolę przenośnika pełnią białka osocza). Ponadto dołączają się hormony.

Tlen i substancje odżywcze po wykorzystaniu przez komórki są wydalane do płynu tkankowego jako metabolity w postaci nieprzyjaznych dla organizmu substancji, takich jak - dwutlenek węgla, mocznik, itp. „Wysysanie” do krążenia żylnego płynu tkankowego pełnego tych „brudnych” produktów komórkowej przemiany materii - jest finałem mikrokrążenia.

POWRÓT KRWI DO ŻYŁ Sieć „kanalizacji” odsysającej toksyczne metabolity komórkowe składa się - z mikrożyłek oraz z współdziałajacym z nimi układem naczyń chłonnych limfatycznych. Naczynia limfatyczne umożliwiają drenaż płynu tkankowego do krążenia żylnego.

Naczynia włosowate łączą się w drobne żyłki - tworząc tzw. kapilary żylne. Ich rolą jest odsysanie (resorpcja) płynu tkankowego, z odpadami komórkowej przemiany materii. W tych bardzo cienkich kapilarach żylnych ciśnienie krwi wynosi tylko 15 mm Hg. Nie sposób więc „popychać” krew żylną w górę nóg przy pomocy akcji serca. Niezbędne są inne mechanizmy. Są nimi tzw. pompy mięśniowe nóg, niskie ciśnienie w klatce piersiowej przy wdechu, itp.

Tętnice (arterie) odprowadzają krew z serca do tkanek.

Tętnice charakteryzują się znaczną grubością ścian, o wiele większą niż żyły. Ściany te zbudowane są z trzech warstw:

● przydanki (warstwa zewnętrzna) - warstwa łącznotkankowa, zbudowana głównie z włókien kolagenowych,

● błony pośredniej (warstwy środkowej) - zbudowana z mięśni gładkich, najgrubsza z warstw, gdyż zawiera włókna mięśniowe, które podczas skurczu mogą zmieniać średnicę naczynia,

● błony wewnętrznej (warstwy wewnętrznej) - utworzona z tkanki łącznej, pokryta śródbłonkiem.

W tętnicach płynie krew pod znacznie większym ciśnieniem, niż w żyłach, dlatego ściany tętnic są grubsze i elastyczniejsze. Dzięki elementom sprężystym i mięśniowym tętnice utrzymują swe ściany w stanie napięcia, mogą się aktywnie kurczyć i rozkurczać zapewniając jednolity przepływ krwi. Dużą kurczliwością odznaczają się zwłaszcza małe tętnice, zwane tętniczkami, przechodzące w naczynia włosowate. Zwężanie się i rozszerzanie tętniczek wskutek skurczu włókien mięśniowych decyduje w dużej mierze o ukrwieniu narządów. Tętnice pulsują w rytmie skurczów serca (tętno).

Żyły odprowadzają krew z tkanek do serca. Charakteryzują się dość cienkimi ścianami i słabą kurczliwością. Ich ściany składają się z trzech warstw:

● przydanki (warstwa zewnętrzna) - błona zewnętrzna elastyczna, zbudowana z włókien tkanki łącznej,

● błony pośredniej (warstwy środkowej) - zbudowanej z włókien elastycznych i pewnej liczbie włókien mięśniowych,

● błony wewnętrznej (warstwy wewnętrznej) - utworzona z tkanki łącznej, zbudowna z nabłonka o typie pokrywowym.

Wewnątrz żył, w przeciwieństwie do tętnic, występują zastawki żylne (kieszonkowe fałdy błony wewnętrznej żyły), które pozwalają na przepływ krwi tylko w jednym kierunku - do serca, uniemożliwiające jej cofanie się. Szczególnie licznie występują w żyłach kończyn.

regulacja pracy serca

Praca naszego serca jest kontrolowana przez ukł. nerwowy i poprzez drogę humoralna.

Wyróżniamy 2ośrodki, które regulują prace miesnia sercowego: ośrodek zwalniający i osrodek przyśpieszający prace serca. Ośrodek odpowiedzialny za zwolnienie pracy serca polozony jest w rdzeniu przedłużonym. Za pośrednictwem wlókien przywspółczulnych wysyla on impulsy nerwowe, które uwalniaja z zakonczen włókien acetylocholinę - czyli neuroprzekaźnik , który zwalnia częstość skurczów serca.

Ośrodek przyspieszajacy prace serca miesci sie w czesci piersiowej rdzenia kregowego.

Pośredniczą tu włókna współczulne - z ich zakonczen pod wplywem impulsu nerwowego uwalnia sie noradrenalina - neuroprzekaźnik przyśpieszający akcje miesnia sercowego.

Hormony takie jak: adrenalina, glukagon i tyroksyna przyśpieszają czynność naszego serca. Insulina zaś ja zmniejsza. Na prace serca wplywaja tez jony - np. potas hamuje, a wapń przyspiesza akcje tego niezwykle istotnego mięśnia.

REGULACJA NERWOWA CZYNNOSCI SERCA:

UKŁAD SYMPATYCZNY: MEDIATOR-NORADRENALINA

RECEPTOR -1 EFEKT- CHRONO ,DROMO, BATMO INO DODTANI

UKLAD PARASYMPATYCZNY: MEDIATOR-ACETYLOCHOLINA

RECEPTOR-M EFEKTY TROPOWE UJEMNE

czynniki warunkujące ciśnienie tętnicze i jego wartości

Ciśnienie tętnicze jest falą sprężystą powstającą pierwotnie w aorcie i rozchodzącą się wzdłuż tętnic. Odpowiada sile, z jaką płynąca krew naciska na ściany naczynia. Wysokość ciśnienia tętniczego zależy od siły skurczu serca, liczby uderzeń serca na minutę, objętości krążącej krwi oraz od oporu, jaki stawiają płynącej krwi naczynia. W wielu sytuacjach ciśnienie tętnicze ulega zmianie: wzrasta w chwili zdenerwowania, w trakcie niektórych rodzajów wysiłków fizycznych (np. dźwiganie), ulega obniżeniu w nocy w czasie snu. Szybkość: aorta-3-5m/s duże tętnice- 9-12 m/s małe t. 15-30m/s

Śr ciśnienie tętnicze Dorosły: * 120 mmHg - ciśn. skurczowe (SYS - Systole)

* 80 mmHg - ciśn. rozkurczowe (DIA - Diastole)

Regulacja przepływu krwi:

*ogólna; 1. nerwowa- nerwy ukł. sympatycznego uwalniają na zakończeniach włókien pozazwojowych noradrenalinę (NA). W obrębie naczyń NA działa głównie na receptory adrenergiczne alfa1 co daje efekt skurczowy i spadek przepływu narządowego. W naczyniach znajdują się też receptory beta 2. Ich pobudzenie prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i wzrostu przepływu narządowego. Jednak w naczyniach ilość receptorów alfa 1 przeważa nad beta2, a także NA ma większe powinowactwo do receptora alfa1. Działanie NA jest krótkotrwałe, lokalne, naczyniorozszerzające. 2. hormonalna- katecholaminy (adrenalina, NA) Są one produkowane głównie przez rdzeń nadnerczy oraz pozazwojowe włókna układu sympatycznego. Działają na receptory adrenergiczne w obrębie naczyń krwionośnych. Adrenalina ma większe powinowactwo do receptorów beta2. Pobudzenie prowadzi do rozkurczu naczyń. NA pobudza gł. receptory alfa1, co prowadzi do skurczu naczyń. Angiotensyna II działa silnie naczynioskuroczowo co zmniejsza przepływ krwi Duże ponafizjologiczne stężenie wazopresyny działa naczyniowo-skuroczowo.

*miejscowa- 1. Autoregulacja biogenna- Jest to zdolność mięśni gładkich ścian naczyń do skurczu jeżeli ulegną one rozciągnięciu pod wpływem zwiększonego ciśnienia. Autoregulacja miogenna może utrzymywać przepływ krwi na niezmienionym poziomie tylko w pewnym zakresie wahań ciśnienia. Miogenna autoregulacja przepływu występuje w skórze, nerkach, naczyniach wieńcowych, mózgowych, mięśniach szkieletowych i trzewiach.

2.Autoregulacja metaboliczna- W autoregulacji metabolicznej uczestniczą metabolity, które powodują rozszerzenie lub zwężenie naczyń:

Rozszerzają naczynia i zmniejszają ciśnienie krwi:

o ↑ pCO2, ↓ pO2, ↓ pH,

o ↑NO, CO,

o ↑ stężenia mleczanów, jonów K+, histaminy, bradykininy,

o ↑ stęż. prostaglandyny PGE2, prostacykliny PGI2,

o ↑ stęż. adenozyny (powodując rozszerzenie naczyń np. w pracujących mięśniach),

o ↑ stęż. przedsionkowego peptydu natriuretycznego ANP,

o ↑ temperatury,

Zwężają naczynia i zwiększają ciśnienie krwi

* ↓ prężności pCO2, ↑ prężności PO2, ↑ pH,

* ↑endoteliny - 1 (ET-1, ET-2, ET-3),

* ↓stężenia mleczanów, histaminy, adenozyny, jonów K+, prostaglandyny, prostacykliny, przedsionkowego peptydu natriuretycznego,

* miejscowe obniżenie temperatury.

Narządowy przepływ krwi

1) płuca- prawa komora do pnia płucnego ok. 5l/min (tyle samo co prawa do aorty) Obj. krwi w krążeniu płucnym (=zbiornik tętniczy płucny) < niż w krążeniu dużym ok12% obj. krwi średnie ciśnienie 12kPa

2) mózg -przepływ krwi nie zmienia się istotnie w czasie pracy fiz i umysłowej, okresie czuwania i snu ok. 750ml/min Przepływ zależy od ciśnienia śródczaszkowego- jego wzrost powoduje spadek przepływu (wzrost PCO2 i spadek PO2 wpływają silnie rozkurczająco na mięsnie naczyń tętniczych). Naczynia się rozszerzają i znacznie wzrasta przepływ krwi.

Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego

Płyn mózgowo-rdzeniowy - przejrzysta, bezbarwna ciecz, która wypełnia przestrzeń podpajęczynówkową, układ komorowy i kanał rdzenia kręgowego.

W jego skład wchodzą te same ciała co występujące w osoczu krwi. Zawiera śladowe ilości białek i komórek - ich zwiększona ilość wskazuje na procesy chorobowe. Płyn ten pełni funkcje amortyzacyjne, chroniąc tkankę nerwową mózgu i rdzenia przed urazami mechanicznymi. Drugim istotnym zadaniem płynu jest wyrównywanie zmian ciśnienia wewnątrz czaszki, które dokonuje się dzięki jego krążeniu.

Ilość płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym i przestrzeni podpajęczynówkowej wynosi ok. 135 ml.

Jest nieustannie wytwarzany w splotach naczyniówkowych i wyściółce układu komorowego mózgu w ilości ok. 550 ml na dobę, wobec czego podlega czterokrotnej wymianie w ciągu 24 godzin.Wymiana i krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego przebiega w następującej kolejności: * struktury układu komorowego-komory boczne

-otwory międzykomorowe (Monro) - komora trzecia - wodociąg mózgu

- komora czwarta - otwory komory czwartej: pośrodkowy (Magendiego) i 2 boczne (Luschki). Dalej płyn przepływa głównie do zbiornika móżdżkowo-rdzeniowego przestrzeni podpajęczynówkowej i w niewielkiej ilości do kanału środkowego rdzenia kręgowego. Ostatnim etapem jest jego wchłonięcie w układzie żylnym mózgowia, głównie przez ziarnistości pajęczynówki.

Bariera mózgowa -

Krążenie wrotne- w ujęciu ogólnym obieg krwi przez układ naczyń włosowatych wtórnie powstających z żyły. Wyróżnia się:

* krążenie wrotne wątroby (jelitowo-wątrobowe), w którym żyła wrotna (bramna) zbierająca krew z narządów jamy brzusznej (żołądka, jelit, trzustki i śledziony) doprowadza ją do wątroby, gdzie rozdziela się na wtórny układ włosowaty;

* krążenie wrotne przysadki mózgowej, w którym parzyste żyły wrotne długie, zbierające krew z włośniczek podwzgórza, tworzą wtórny układ włosowaty w obrębie gruczołowej (przedniej) części przysadki mózgowej, ponadto żyły odprowadzające krew z sieci włosowatej nerwowej części przysadki mózgowej również doprowadzają krew do wrotnej sieci części gruczołowej (tzw. krótki układ wrotny przysadki); k. w. przysadki bywa ostatnio kwestionowane (naczynia żylne miałyby być naczyniami włosowatymi o większej średnicy);

* krążenie wrotne trzustki, w którym naczynia żylne odprowadzające krew z wysp trzustkowych ponownie tworzą sieć włosowatą w obrębie zrazików trzustkowych.

Budowa anatomiczna serca: Serce leży w śródpiersiu tuż pod mostkiem nad przeponą. Ma kształt stożka przesunięty nie co w lewo. Znajduje w worku osierdziowym, który zapobiega nadmiernemu rozciąganiu. Pokryte jest cieniutkimi naczyniami wieńcowatymi, które odpowiadają za odżywianie mięśnia sercowego. Mięsień sercowy zbudowany jest tkanki poprzecznie prążkowanej typu serca.

Czynności serca - zespół występujących cyklicznie reakcji biochemicznych, elektrycznych i mechanicznych, które prowadzą do rytmicznych skurczów mięśni komór serca i zapewniają przepływ krwi w naczyniach. O rytmicznej pracy serca (60-100 uderzeń na min) decyduje automatyzm serca.

1) czynn. bioelektryczna- zjawiska elektryczne zachodzące w układzie bodźcoprzewodzącym serca. Pobudzenie elektryczne generowane jest w nich dzięki zjawisku powolnej spoczynkowej depolaryzacji. Nie jest potrzebny w tym celu żaden impuls spoza serca - dzięki temu odnerwione serce, po umieszczeniu w płynie zawierającym substancje odżywcze w dalszym ciągu zachowuje zdolność skurczu.

Genezą powstania potencjałów czynnościowych w komórkach układu przewodzącego są ruchy jonowe (prądy jonowe) zachodzące przez błony komórkowe i wpływające na zmiany ładunków elektrycznych po obydwu stronach. Impulsy elektryczne przenoszone są na komórki mięśnia roboczego serca z określoną częstotliwością, co skutkuje skurczami serca. Układ bodźco-przewodzący składa się węzła zatokowo-przedsionkowego, węzła przedsionkowo komorowego, pęczka przedsionkowo-komorowego (pęczka Hisa), jego prawej i lewej odnogi oraz włókien Purkinjego mających swoje zakończenia w warstwie mięśniowej komór.

Nadrzędnym elementem tego układu, narzucającym rytm całemu sercu, jest tak zwany fizjologiczny rozrusznik serca, czyli węzeł zatokowo-przedsionkowy. Zmiany ładunku elektrycznego występujące na powierzchni mięśnia sercowego mogą być odebrane za pomocą elektrod przystawionych do powierzchni skóry. Powstający zapis nazywamy elektrokardiogramem (EKG).

2) czynn. mechaniczna hemodynamika serca- Serce człowieka składa się z dwóch pomp mięśniowych, które napędzają krew w naczyniach krwionośnych. Prawa połowa serca tłoczy krew do tzw. małego obiegu, czyli do naczyń tętniczych płuc. W płucach następuje natlenowanie krwi, która wraca naczyniami żylnymi do lewego przedsionka. Lewa połowa serca tłoczy krew do tzw. dużego obiegu, czyli do mózgu, kończyn, narządów wewnętrznych, skóry i naczyń serca. Krew oddaje tlen komórkom i wraca do prawego przedsionka. W ten sposób zamyka się krąg i krew ponownie płynie do płuc. W ciągu minuty serce dorosłego człowieka kurczy się przeciętnie 72 razy i pompuje 4-5 litrów krwi.

Serce pompuje krew do naczyń dzięki następującym po sobie cyklom napełniania i opróżniania jam serca. Zjawiska te nazywa się cyklem sercowym, który składa się z dwóch faz:

1. faza rozkurczu - krew biernie napływa do przedsionka i przez otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe do komór. Zastawki półksiężycowate są tym momencie zamknięte. Następuje skurcz przedsionków, który dodatkowo dopełnia komory krwią.

2. faza skurczu - następuje skurcz komór, zastawki przedsionkowo-komorowe zamykają się, co manifestuje się tzw. I tonem serca. Krew zamknięta w komorze jest ściskana przez kurczący się mięsień. Powoduje to znaczny wzrost ciśnienia, które w momencie przewyższenia ciśnienia panującego w tętnicach powoduje otwarcie zastawek półksiężycowatych i wyrzut krwi z serca. Następuje wtedy rozluźnienie mięśnia, spadek ciśnienia krwi w komorze i zamknięcie zastawek półksiężycowatych tzw. II ton serca. Rozpoczyna się kolejny cykl sercowy.

Zjawiska akustyczne serca- są to drgania towarzyszące pracy serca, mają różną częstotliwość. rejestrowane przez zapis w formie fonokardiogramu. 1)TONY SERCA:

1 SKURCZOWY-jest wynikiem gwałtownego zamknięcia się zastawek oddzielających przedsionki serca od komór (zastawek przedsionkowo-komorowych). Ton skurczowy jest najlepiej słyszalny w piątej przestrzeni międzyżebrowej po obu stronach mostka. Zawiera dwie składowe, z zastawki mitralnej i trójdzielnej, ale w warunkach fizjologicznych rozdwojenie S1 jest nieuchwytne. CZęst 25-45HZ TRWA OK. 120MS

2 ROZKURCZOWY- jest wynikiem zamknięcia zastawek oddzielających komory i tętnice (zastawek półksiężycowatych). Ton rozkurczowy jest najlepiej słyszalny w drugiej przestrzeni międzyżebrowej po obu stronach mostka. Zawiera składową aortalną i płucną. CZESTOTLIWOSC 50HZ TRWA 150 MS

3 W FAZIE SZYBKIEGO WYPELNIANIA powstaje podczas wypełniania się i rozszerzania komór serca podczas rozkurczu, jest najlepiej słyszalny na koniuszku serca. Występuje jako ton fizjologiczny u dzieci lub (częściej) w przypadku powiększenia prawej lub lewej komory.

4 W FAZIE SKURCZÓW PRZEDSIONKÓWpowstaje podczas skurczu przedsionków

2)szmery serca- spowodowane nie prawidłowymi warunkami przepływu krwi pomiędzy p-k a zbiornikiem tętniczym

Krążenie wieńcowe

Odżywianie serca- przez naczynia wieńcowe przepływa ok. 5% krwi/min Miesień sercowy jednocześnie zużywa ok. 10% całego zapotrzebowania organizmu na O2. Czerpie energie ze składników odżywczych dopływających z krwią (glukoza)

ŁUK ODRUCHOWY: BARORECEPTORY, NERWY BŁEDNE I NERWY IX, OSRODEK NACZYNIOWO SERCOWY, NERWY SYMPATYCZNE I PARASYMPATYCZNE, SERCE I NACZYNIA KRWIONOSNE

ZASADA CIĄGŁOŚĆI PRZEPLYWU; w określonym czasie taka sama objętość krwi przepływa przez poszczególne odcinki układu krążenia. Podstawowym zadaniem serca jest utrzymanie stałego przepływu krwi z układu żylnego do układu tętniczego poprzez krążenie płucne, w którym dochodzi do jej natlenowania. Pełni ono w organizmie rolę pompy tłoczącej. W czasie rozkurczu serca krew napływa do jego poszczególnych jam i powoduje ich rozciąganie. W czasie skurczu wytwarza się napięcie mechaniczne i mięśnie serca ulegają skróceniu, co powoduje wzrost ciśnienia i następuje przepompowanie krwi z serca do tętnic

REGULACJA HETEROMETRYCZNA- SIŁA SKURCZU MIĘŚNIA SERCOWEGO ROŚNIE WRAZ ZE WZROSTEM WYJŚCIOWEJ DŁUGOŚCI WŁÓKIEN MIĘŚNIOWYCH

AUTOREGULACJA HOMOMETRYCZNA JEST WEWNĄTRZSERCOWYM MECHANIZMEM DOSTOSOWUJĄCYM SIŁĘ SKURCZU MIĘŚNIA SERCOWEGO DO OBCIĄŻENIA NASTĘPCZEGO PRZECIWKO KTÓREMU

SERCE TŁOCZY KREW DO UKŁADU TĘTNICZEGO

---