Cena to pieniężny wyraz wartości.
Czy istnieje wartość obiektywna?
a) Karol Marks twierdził, że tak
Wartość to ilość zawartej pracy do wytworzenia dobra.
Towary masowe: węgiel, zboże, stal, rudy żelaza. Przy ich jednostkowym wytworzeniu wykonujemy mało pracy.
Wartość obiektywna to ilość pracy społecznie niezbędnej.
Niezbędny społecznie czas pracy to czas w danym społeczeństwie przy średnich kwalifikacjach i średniej płacy.
Wydajność pracy to wielkość produkcji na jednego zatrudnionego w danym okresie czasu.
Od czego zależy wydajność: *intensywność pracy (ma swoje granice) *postęp techniczny
Intensywność nie zawsze jest źródłem wydajności (np. operator koparki).
Większa wydajność - niższa wartość - wyższa płaca
Praca w dwóch wymiarach: *abstrakcyjna - ogólny wysiłek naszego mózgu i mięśni (tworzy wartość jako taką) *konkretna - tworzy wartość użytkową (użyteczną). Należy pamiętać, iż rzeczy niepowtarzalne (np. obrazy) nie podlegają tej teorii.
b) nie ma wartości obiektywnej, wyłącznie subiektywna mierzona użytecznością
Cena jest tym co jesteśmy w stanie gotowi dać za cos użyteczne dla nas.
Wartość użytkowa to suma zadowolenia.
Dane dobro ma dla nas taka wartość, jaką ma dla nas w danej sytuacji. Na rynku wartość użytkowa oscyluje w granicach wartości obiektywnej.
Ekonomia jest nauką, która informuje jak sobie radzić z rzadkością ograniczonych dóbr. Rzadkość jest to stan, w którym nie możemy mieć wszystkiego co chcemy. Z rzadkością wiąże się tzw. Koszt Alternatywny, czyli koszt utraconych możliwości lub inaczej koszt najbardziej cennej niewykorzystanej inicjatywy.
Zdywersyfikować tzn. różnicować pewna kwotę na różne przedsięwzięcia.
Deficyt nie jest zły jeżeli wykorzystuje się go do wzrostu gospodarczego.
BEZROBOCIE
1. Tendencje dotyczące bezrobocia w Polsce
- wysoka aktualnie stopa bezrobocia
- bardzo dużo osób charakteryzuje utrwalony status bezrobocia (bezrobocie długoterminowe)
- silnie zróżnicowane bezrobocie
- duży udział młodzieży wśród bezrobotnych
- mały i nieistotny związek stopy bezrobocia: ze wzrostem PKB, z fiskalizmem (podatki), ale istnieje ścisły związek między poziomem podatków a stopą tworzenia nowych miejsc pracy
- trwały eksport kwalifikowanych pracowników
- nowe inwestycje dążą do pozyskania pracowników wykwalifikowanych
- bezrobocie faktyczne jest zdeterminowane wysokim poziomem tzw. Bezrobocia równowagi
- brakuje jednej poprawnej miary bezrobocia ponieważ wystepuje: bezrobocie symulowane, bezrobocie ukryte (głównie wśród rolników), wadliwa metodologia źródeł informacji o źródłach pracy.
- istnieje mała efektywność programu walki z bezrobociem (tzw. „papierowe” programy) np. szkolenia nie są dobrane stosownie do potrzeb
- bierność instytuci działających na rynku pracy
- proces globalizacji nie sprzyja likwidacji bezrobocia w kraju o niskim PKB per capita
- z unijnych środków pomocowych przepływa zbyt niski strumień pieniężny przeznaczony na likwidację bezrobocia.
2. Podaż pracy w Polsce wykazuje:
- bierność
- małą mobilność
- niskie wartościowanie pracy
- atropia zachowań, czyli coraz mniejsze i mniej efektywne szukanie pracy, a potem zaprzestanie
W Polsce istnieje utrwalanie negatywnych skutków bezrobocia oraz utrwalanie wysokiej sfery ubóstwa.
3. Wykluczenie społeczne
Zachowanie się bezrobotnych na rynku pracy określa sprzeczność:
- z jednej strony istnieje wysoka stopa bezrobocia i nikła dostępność miejsc pracy
- z drugiej strony istnieje problem z pozyskaniem pracownika szczególnie w obszarach zdominowanych przez bezrobocie.
4. Proponowane sposoby walki z bezrobociem:
edukacja
- młodzieży
- długotrwale bezrobotnych
- zatrudnionych (profilaktyka edukacyjna)
- wykluczonych (biernych zawodowo)
- rolników
b) pobudzenie gospodarki poprzez:
- przedsiębiorczość
- podniesienie kapitału społecznego (od nas samych duzo zależy)
- zwiększenie efektywnych inwestycji ( istnieje komplementarność i substytucyjność inwestycji; tu chodzi o komplementarne)
- rozwój infrastruktury
c) zwiekszenie elastyczności zatrudnienia (np. praca na pół etatu lub praca w domu)
d) zmiana postaw bezrobotnych wobec zatrudnienia (bezrobotny musi być zainteresowany pracą)
e) zaktywizowanie urzedów pracy
f0 dopasowanie edukacji do potrzeb rynku
g) zachęcanie młodzieży do pozostania na rodzimym rynku pracy przez stwarzanie nowych miejsc pracy oraz zagwarantowanie odpowiednich płac
h) efektywniejsze wykorzystanie środków unijnych
KONSUMENT
Racjonalne postępowanie jest to wewnętrznie spójne postępowanie, które daje jednostce maksimum satysfakcji. Im wieksza użyteczność tym wieksza satysfakcja.
Cechy charakterystyczne konsumenta:
- konsument ma pewne preferencje
- jednostka podporządkowuje swe checi w sposób wewnętrznie zgodny
- jednostka dokonuje wewnętrznie spójnych wyborów w celu maksymalizacji zadowolenia
Użyteczność = satysfakcja
John Stuart Mill (1806 - 1873) - czy miłość własna jest przejawem egoizmu? Wg niego nie jest tak do końca np. firmy ubezpieczeniowe.
Wartość uaktualniona jest to wartość przyszłych kosztów i korzyści, wyrażona w jednostkach pieniężnych w dzisiejszej sile nabywczej. Normalna procedura obliczania wartości uaktualnionej nazywa się dyskontowaniem: polega na uwzględnieniu odsetek, które możnaby uzyskać, gdyby pieniądze były otrzymane dzisiaj, a nie w jakimś momencie w przyszłości.
Spadek ceny oznacza przesunięcie konsumenta na wyzszą krzywą obojętności, co jest równoważne ze wzrostem użyteczności, który jest równy tzw. Ekwiwalentnej zmianie dochodu nominalnego. Alternatywna miarą tego przyrostu użyteczności, jest wartość o jaka można zmniejszyć dochód pieniężny po spadku ceny, tak aby konsument pozostał równie zadowolony jak był przed zmiana ceny. Dotyczy to więc tzw. „kompensacyjnej” zmiany dochodu pieniężnego. Powyższe zmiany użyteczności definiowane SA jako zmiany w nadwyżce konsumenta.
Jeżeli dopuszcza się możliwość substytucji Y na X najczęściej wiecej zyskuje się na zwiekszeniu konsumpcji X niż traci na spadku konsumpcji Y. Przyrost użyteczności mierzy więc przyrost nadwyżki konsumenta powstałej z konsumpcji dobra X. Oznacza ona maksymalna korzyść jaką można osiągnąć i możliwości zamiany Y na X przy określonej relacji cen (linia ograniczenia budżetowego).
TEORIA UZYTECZNOŚĆ ALFREDA MARSHALLA
Pozwala ona dokładniej zmierzyć nadwyżkę konsumenta, a żeby można było analizować popyt na dobro X należy przyjąć trzy założenia:
całkowita użyteczność z konsumpcji każdej ilości X jest niezależna od wielkości konsumpcji dobra Y
krańcowa użyteczność Y jest stała, czyli użyteczność z konsumpcji Y rośnie proporcjonalnie do wzrostu konsumpcji Y
krańcowa użyteczność X spada wraz ze wzrostem konsumpcji X co oznacza, iż takie same przyrosty konsumpcji X powodują coraz mniejsze przyrosty użyteczności.
Marshall wykreował tzw. Użyteczność kardynalną, co oznacza, że każdej krzywej obojętności można przypisać pewien poziom użyteczności z nią związanych.
Jeżeli krańcowa użyteczność Y jest stała następujące po sobie przyrosty Y w warunkach gdy X jest stały prowadzą do takich samych przyrostów użyteczności. Niezależność krańcowych użyteczności X i Y oznacza, że przyrosty użyteczności są takie same niezależnie od wielkości konsumpcji X.
Marshall udowodnił, że istnieje niemożność porównania użyteczności między poszczególnymi osobami.
KOSZTY UTRZYMANIA A POZIOM ŻYCIA
Jest to spór o to, czym jest podstawowy koszyk utrzymania i co w nim powinno się znaleźć. Powinien być ściśle powiązany z dochodami lub najniższą płacą lub wysokością zasiłku.
Pojęcie kosztów utrzymania jest bardzo niejasne. Aby przystapić do mierzenia zmian kosztów utrzymania trzeba najpierw określić pożądany poziom zycia. Wartość tych zmian przy danej zmianie ceny zalezy od kształtu mapy obojętności specyficznej dla każdego konsumenta. Nie ma więc czegoś takiego jak ogólne koszty utrzymania. Zmiany cen wpływają na stope zyciową poszczególnych jednostek dysponujących określonym dochodem bardzo różnie, ponieważ preferencje konsumentów są bardzo zróżnicowane.
Cechy |
Konkurencja doskonała |
Konkurencja niedoskonała |
Monopol |
Liczba kupujących i ich siła |
Wielu kupujących z których żaden nie ma siły kształtowania rynku |
Wielu kupujących z których żaden nie ma siły kształtowania rynku |
Wielu kupujących z których żaden nie ma siły kształtowania rynku |
Liczba sprzedających i ich siła |
Wielu sprzedających, z których żaden nie może wpływać na funkcjonowanie całego rynku |
Wielu sprzedających, z których żaden nie może wpływać na funkcjonowanie całego rynku |
Jeden sprzedający |
Stopień substytucyjności produktów |
Produkty są homogeniczne |
Produkty są zróżnicowane |
Nie ma bliskich substytutów |
Dostępność informacji dla kupujących |
Kupujący są dobrze poinformowani o ofercie innych producentów |
Kupujący mogą być dobrze poinformowani o ofercie innych, ale tak być nie musi |
Konsumenci są dobrze poinformowani o ofercie producenta |
Warunki wejścia na rynek |
Nie istnieja żadne bariery |
Nie istnieja żadne bariery |
Bariery prawne lub technologiczne uniemozliwiahją wejście na rynek |
Rodzaje rynku (konkurencji) |
Liczba producentów i stopień zróżnicowania produktów |
Przykład rynku |
Stopień kontroli cen |
Metody konkurencji |
A. Rynek wolnokonkurencyjny (konkurencja doskonała) |
- bardzo liczni producenci, niezależni od siebie - identyczne produkty, podobne usługi |
Gospodarka drobnotowarowa (rynek ziemniaków, usług szewskich itp.) |
Żaden |
Jakość, terminowość, solidność |
B. Konkurencja niedoskonała 1. Rynek ograniczonej konkurencji; konkurencja monopolistyczna |
- dość liczni producenci - produkty zróżnicowane będące bliskimi substytutami |
Rynek pasty do zębów, środków czystości, duzy i średni handel detaliczny (domy towarowe, supermarkety) |
Znaczący |
Reklama |
2. Oligopol |
- mało producentów -różny stopień zróżnicowania produktów |
Rynek stali, nawozów sztucznych, rynek samochodów, obrabiarek |
Bardzo duży (przy zmowie monopolistycznej znaczący) |
Konkurencja ukierunkowana na giełdy, czasami reklama |
C. Monopol |
-jedyny producent -brak substytutów |
Fiat 126p, rynek żelatyny, niektóre usługi publiczne |
Ogromny i zasadniczy |
Układ społeczno-polityczny, czasem reklama (dla niepoznaki) |
Porozumienia monopolistyczne: kartel, syndykat (ustalanie wspólnej ceny, trudno jest udowodnic zmowę).
Podział rynku w polsce wystepował za Gierka.
Holding - jedno monopolistyczne przedsiębiorstwo.
Typy monopoli:
-ekonomiczny
-prawny - państwo prawnie wprowadza wyjątkowość np. wódka, ropa naftowa
-naturalny - nikt inny nie potrafi tego robic np. boksyty
Formy przedsiębiorstw na rynku
Wyszczególnienie |
Przedsiębiorstwa prowadzone przez osobę fizyczną |
Spółka cywilna |
Spółka jawna |
Cel działalności |
Cel gospodarczy |
Cel gospodarczy |
Cel zarobkowy |
Osobowość prawna |
Nie ma osobowości prawnej |
Nie ma osobowości prawnej |
Zdolność do czynności prawnych |
Akt założycielski |
Wpis do ewidencji podmiotów gospodarczych |
Umowa ustna lub pisemna i zgłoszenie do ewidencji pdmiotów gospodarczych |
|
Liczba założycieli |
Jedna osoba |
Minimum 2 osoby |
Minimum 2 osoby |
Władza |
właściciel |
Każdy wspólnik lub wspólnicy |
Każdy wspólnik lub wspólnicy łącznie |
Wysokość kapitału |
nieokreślona |
nieokreślona |
Nieokreślona |
Reprezentowanie |
właściciel |
Każdy wspólnik lub wspólnicy |
|
odpowiedzialność |
Całym majątkiem |
|
|
KOSZTY
Koszt własny jest to koszt, który ponosimy w czasie produkcji i sprzedaży wytworzonego dobra. Koszt magazynowania i przechowywania - koszt przedsiębiorstwa. Koszt nieewidencjonowany (koszt alternatywny) jest to strata z powodu wybrania innej alternatywy.
Podziały kosztów:
kryterium rodzajowe
- amortyzacja
-zuzycie materiałów i energii
-usługi obce (zewnętrzne)
- podatki i opłaty np. obowiązkowe ubezpieczenie
-wynagrodzenia (ludzkie)
-ubezpieczenia społeczne
-nieobowiązkowe ubezpieczenia (pozostałe)
-nieobowiązkowe fundusze
b) kryterium materialności
- koszty materialne - związane bezpośrednio z produkcją
-koszty niematerialne
c) kryterium kalkulacyjne
-koszty bezpośrednie - pokrywają się z materialnymi, ale niekoniecznie
-koszty pośrednie - często trudno je wyliczyć (wydziałowe i ogólnowydziałowe)
d) kryterium rozmiaru działalności
-stałe - absolutne i skokowe
-zmienne
-całkowite
Koszt jednostkowy to koszt przypadający na jednostkę produkcji
Zysk jednostkowy x sprzedana suma = zysk całkowity
Koszty materialne (materiałowe) + robocizna + narzut zysku = ceny fabryczne
Narzut zysku to koszt przeciętny utworzony w danej gałęzi.
Stopa zysku = zysk/koszty własne przedsiębiorstwa
Cena rynkowa > cena fabryczna -- zysk nadzwyczajny
Przychód = koszty (gdy nie otrzymujemy zysków mamy stratę)
Jeżeli przychód nie pokrywa kosztów zmiennych bankrutujemy.
INNOWACYJNOŚĆ
Kraje podążające Szwecja, Szwajcaria, Finlandia, Japonia, Irlandia, Francja, Niemcy, USA, Anglia, Holandia, Belgia, Indie |
Liderzy innowacji Luksemburg, Dania, Austria |
Kraje ociągające się Norwegia, Włochy, Hiszpania, Słowacja, Węgry, Malta |
Kraje doganiające Estonia, Słowenia, Czechy, Litwa, Cypr, Rumunia, Grecja, Polska, Bułgaria, Portugalia |
Syntetycznym wskaźnikiem poziomu innowacyjności krajów OECD jest tzw. Ogólny indeks innowacyjności, opracowany i aktualizowany każdego roku pod patronatem UE w ramach programu „Europejska Tablica Wyników w Dziedzinie Innowacji”. Innowacje są tu rozumiane jako proces prowadzący do przyjęcia i upowszechnienia nowych technologii, mający na celu powstanie nowych procesów, produktów i usług. Końcowym etapem wynalazku jest wdrożenie, a jego upowszechnienie polega na znalezieniu się danego produktu czy usługi u konsumenta.
Ogólny indeks innowacji za rok 2006 obejmuje łącznie 25 wskaźników cząstkowych ujętych w dwóch częściach:
czynników nakładów
czynniki napędzające innowacje wśród których najważniejsze to:
- absolwenci kierunków technicznych
-absolwenci szkół średnich
- liczba osób z wyższym wykształceniem
-szerokopasmowe łącza internetowe na 1000 mieszkańców
- osoby uczestniczące w kształceniu ustawicznym
czynniki, które tworzą wiedzę:
- wydatki publiczne i prywatne na B+R (% do PKB)
- wydatki na B+R w zakresie średniowysokich i wysokich technologii w wydatkach w przemysle ogółem
- przesdiebiorstwa otrzymujące pomoc publiczna na innowacje
czynniki kreujące innowacyjność i przedsiębiorczość. Mierzą one absorpcję innowacji na poziomie mikroekonomicznym:
- małe i średnie przedsiębiorstwa prowadzące działalność innowacyjną
- wydatki na innowacje
- kapitał wysokiego ryzyka (% do PKB)
- wydatki na technologie informatyczne i telekomunikacyjne (% do PKB)
- małe i średnie przedsiębiorstwa wykorzystujące innowacje organizacyjne
B) czynników efektu
tzw. Zastosowania (aplikacje)
- zatrudnienie w usługach oraz w produkcji średniowysokiej i wysokiej technologii
- eksport wyrobów wysokiej technologii
- sprzedaz produktów nowych dla rynku i przedsiębiorstwa
własność intelektualna. Do własność intelektualnej zalicza się różnego rodzaju patenty, wspólnotowe znaki towarowe i wzory przemysłowe (na mln mieszkańców).
Ogólny indeks innowacyjności wynosił dla Polski w 2006 roku 0,22. Wskaźnik ten jest niższy niż dla najbliższych naszych sąsiadów: Czechy (0,34) oraz średniej dla UE (0,45).
W lipcu 2005 roku Komisja Europejska opublikowała projekt realizacji polityki spójności UE na lata 2007-2013, która określiła 3 priorytety:
-uczynienie z krajów i regionów państw członkowskich bardziej atrakcyjnych dla inwestowania i pracy
-rozwoju wiedzy i innowacyjności
-pobudzenia przedsiębiorczości i zwiększenia liczby lepszych miejsc pracy
Polska ma możliwość ubiegania się o środki unijne z twz. Funduszu Wzrostu. Dzięki temu Funduszowi, na który przypada 14,5% wydatków budżetowych, Polska ma szanse zmniejszyć dystans rozwojowy i zacofanie infrastruktury. Dzięki Funduszowi Wzrostu, który głównie wspiera badania naukowe i rozwój nowych technologii, możliwe jest zrealizowanie nowej strategii Polski polegającej na:
-utworzeniu społeczeństwa informacyjnego
-działaniu w ramach Europejskiego Obszaru Badań i Innowacji
-utworzenie środowiska wpierającego innowacyjne przedsiębiorstwa
-pełna integracja rynku wewnętrznego w UE
- integracja i wzrost efektywności rynków finansowych
-konsolidacja fiskalna
TEORIA CZYNNIKÓW PRODUKCJI (SMITH, SAY)
Praca - płaca
Kapitał - zysk(%)
Ziemia - renta gruntowa
Kapitał: rzeczowy i finansowy
Amortyzacja to koszt zuzycia
Zużycie moralne nastepuje gdy dobre urządzenie staje się przestarzałym.
Renta gruntowa to dochód z ziemi.
Renta ekonomiczna to prawo do dochodu z powodu niepowtarzalności czynnika produkcji.
Cena ziemi = stopa procentowa/ wielkość renty