Art. 39 KK wymienia szerszy zakres środków karnych, niż zawarte w kodeksie karnym z 1932 r. (ówczesny art. 44), a także szerszy niż w kodeksie z 1969 r. (art. 39). W szczególności oba te kodeksy nie znały „kary dodatkowej” w postaci obowiązku naprawienia szkody czy nawiązki.

Katalog środków wymienionych w art. 39 KK nie jest jednolity pod względem charakteru poszczególnych środków, a także sposobu ich wymierzania. Niemniej ich wspólną cechą jest związany z nimi ładunek dolegliwości. Podstawową funkcję omawianych przeze mnie środków karnych stanowi zadośćuczynienie ofierze przestępstwa.

Reforma prawa i procesu karnego zmierza do istotnej zmiany statusu pokrzywdzonego w procesie karnym i postępowaniu przygotowawczym, co wiąże się z nową filozofią karania, którą można sprowadzić do twierdzenia, iż jednym z równoważnych celów procesu karnego jest rozwiązanie konfliktu, jaki zaistniał między sprawcą a pokrzywdzonym na skutek popełnienia na jego szkodę przestępstwa.

OBOWIĄZEK NAPRAWIENIA SZKODY LUB ZADOŚĆUCZYNIENIA ZA DOZNANĄ KRZYWDĘ

Z punktu widzenia pokrzywdzonego bardziej istotne od ukarania sprawcy jest naprawienie wyrządzonej przestępstwem szkody. Naprawienie szkody wyrządzonej poszkodowanemu jest także jednym z najważniejszych celów procesu karnego. Cel ten realizuje najpełniej środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody.

Geneza regulacji zawartej w art. 46 kk, która czyni z obowiązku naprawienia szkody samoistny środek karny, wiąże się z tym, że dochodzenie przez pokrzywdzonego roszczeń odszkodowawczych na drodze procesu adhezyjnego w praktyce nie zdało egzaminu (sądy bowiem najczęściej pozostawiały takie powództwo bez rozpoznania jako utrudniające postępowanie karne, ponieważ rozpoznanie żądań poszkodowanego nie było obligatoryjne). Jak się podkreśla w uzasadnieniu do projektu „nowego” Kodeksu karnego „pokrzywdzony nie będzie musiał wytaczać powództwa cywilnego, a wystarczy, że złoży wniosek o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej mu szkody, który zobowiązuje sąd do rozstrzygnięcia z urzędu w tym przedmiocie”.

Art. 46 kk przewiduje obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem jako odrębny środek karny, orzekany w wyroku skazującym. Sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

Środek ten jest zatem orzekany obligatoryjnie przez sąd na wniosek poszkodowanego lub innej osoby uprawnionej, bądź fakultatywnie z urzędu, bez jakiejkolwiek inicjatywy ze strony pokrzywdzonego.

Przesłanki orzekania. Ustawodawca przewidział następujące przesłanki obowiązku naprawienia szkody:

1. skazanie za przestępstwo;

2. wyrządzenie tym przestępstwem szkody majątkowej bądź krzywdy;

3. wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej o naprawienie tej szkody. W tym miejscu warto zaznaczyć, iż według postanowienia SN wniosek o orzeczenie środka karnego obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody mogą złożyć: pokrzywdzony i podmioty wykonujące prawa pokrzywdzonego (art. 49 §1-4 kpk), prokurator (art. 49a kpk) i zastępcy procesowi pokrzywdzonego, a w wypadku śmieci pokrzywdzonego (art. 52 §1 kpk) osoby najbliższe dochodzące przysługujących im roszczeń określonych w przepisach art. 446 §1i3 kc oraz w art. 445 §3 pierwsza część zdania kc.

Przed zmianą brzmienia art. 46 ustawą z 5 listopada 2009 r. (która weszła w życie 8 czerwca 2010 r.) przesłanką orzeczenia obowiązku naprawienia szkody było skazanie sprawcy za przestępstwo enumeratywnie wymienione w tym przepisie, tj. spowodowanie śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia; przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu. Obecnie ustawodawca zrezygnował z powyższego wyliczenia, co oznacza, że obowiązek naprawienia szkody może być orzeczony w praktyce za każde przestępstwo, za które skazanie uzasadnia orzeczenie obowiązku naprawienia szkody.

Co do naprawienia szkody Kodeks nie zastrzega w art. 46, że chodzi wyłącznie o spowodowanie szkody przestępstwem umyślnym. Z użytych w art. 46 §1 określeń można przyjąć, że podstawę orzeczenia obowiązku naprawienia szkody stanowi skazanie za przestęstwo popełnione nie tylko umyślnie, ale również z winy nieumyślnej, jeżeli taki typ przestępstwa jest przewidziany przez ustawę.

Co prawda obowiązek naprawienia szkody jest środkiem karnym, niemniej przy jego orzekaniu należy kierować się posiłkowo zasadami prawa cywilnego dotyczącymi ustalenia wielkości szkody majątkowej lub doznanej krzywdy, biorąc także pod uwagę stopień przyczynienia się pokrzywdzonego do jej powstania. Szkoda w prawie cywilnym jest to uszczerbek w prawnie chronionych dobrach pokrzywdzonego, zarówno majątkowy, jak i niemajątkowy (krzywda). Mając na uwadze orzecznictwo SN uwzględniać można tylko te składniki lub elementy szkody, które wynikły bezpośrednio z zachowania się sprawcy lub ze skutków tego zachowania się.

Zgodnie z wyraźną regulacją omawianego przepisu nie mają jednak zastosowania przepisy prawa cywilnego o przedawnieniu roszczeń, nie można też na podstawie art. 46§1 kk zasądzić od skazanego płacenia renty na rzecz pokrzywdzonego. Zatem, biorąc pod uwagę, ż terminy przedawniwnia karania są dłuższe niż w prawie cywilnym, wniosek pokrzywdzonego o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody musi zostać rozpoznany, choćby upłynęły już terminy przedawnienia określone w prawie cywilnym. Ponieważ orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody ma charakter prawnokarny, decydujące w tym zakresie są terminy przewidziane dla karalności określonych zachowań. Dopiero upływ tych terminów wyklucza możliwość orzekania kar i środków karnych, w tym omawianego obowiązku naprawienia szkody.

Art. 46 §2 kk przewiduje możliwość orzeczenia przez sąd zamiast wyżej opisanego środka nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, gdy nie jest możliwe orzeczenie obowiązku naprawienia szkody. Nawiązka przyjmuje wówczas formę zryczałtowanego odszkodowania.

Naprawienie wyrządzonej szkody może nastąpić poprzez nałożenie na sprawcę obowiązku zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz pokrzywdzonego albo nałożenie na niego obowiązku przywrócenia stanu poprzedniego (np. naprawienia uszkodzonej rzeczy).

Orzeczenie obowiązku naprawienia szkody jest wykluczone, gdy w chwili wydawania wyroku szkoda została już naprawiona. Negatywną przesłanką orzeczenia tego obowiązku jest także wcześniejsze wytoczenie powództwa cywilnego przez poszkodowanego.

Obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę stanowią dwa odrębne środki karne i ich orzekanie nie warunkuje się wzajemnie.

Sposób i termin wykonania orzeczenia. Nakładając obowiązek naprawienia szkody, sąd ma obowiązek dokładnie określić sposób naprawienia szkody tak, aby orzeczenie nadawało się do wykonania w drodze egzekucji. W praktyce najczęściej orzeka się naprawienie szkody w postaci pieniężnej, możliwe jest jednak orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody w innej postaci.

Obowiązek naprawienia szkody powienien zostać przez skazanego wykonany jednorazowo. Obowiązek naprawienia szkody staje się wymagalny z momentem uprawomocnienia się wyroku. Wykonanie prawomocnie orzeczonego obowiązku naprawienia szkody następuje w trybie określonym przepisami Kodeksu postpowania cywilnego W razie orzeczenia świadczenia pieniężnego na rzecz osoby, ktłóra nie brała udziału w postępowaniu, sąd z urzędu i bez pobierania jakichkolwiek opłat przesyła tytuł egzekucyjny uprawnionemu podmitowi (art. 196 §1 kkw - zaspokojenie z egzekucji).

Jeśli skazany dobrowolnie nie dokona zapłaty tytułem naprawienia szkody należy wystąpić do sądu o wydanie odpisu wyroku z klauzulą wykonalności, a następnie złożyć wniosek egzekucyjny u komornika (art. 107 § 1 i 2 kpk). Uchylanie się od obowiązku naprawienia szkody może również stanowić podstawę do podjęcia postępowania celem skierowania do wykonania zawieszonej kary.

Kodeks karny nie wskazuje, w jaki sposób należy nałożyć na sprawców obowiązek naprawienia szkody, jeżeli szkoda została wyrządzona w warunkach współsprawstwa. W doktrynie prawa karnego proponuje się kilka rozwiązań tego problemu. Wskazuje się, iż w wypadku skazania osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa, sąd powinien orzec wobec każdego ze współdziałających obowiązek naprawienia szkody stosownie do udziału w wyrządzonej szkodzie (pro rata parte). Według uchwały SN z 2000 r. dopuszczalne jest także solidarne zobowiązanie współsprawców przestępstwa do naprawienia szkody w całości lub w części, co jest dyskusyjne, gdyż koncepcja nałożenia solidarnego obowiązku naprawienia szkody nie daje się pogodzić z zasadą indywidualizacji odpowiedzialności, a chodzi tu jednak o środek karnoprawny, który powinien być orzekany w sposób zindywidualizowany. Warto również zaznaczuć, iż ubezpieczenie się sprawcy od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych nie wyłącza stosowania art. 46 § 1 i 2 kk.

Niezależnie od obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, przewidzianego w art. 39 pkt 5 kk jako odrębny środek karny, w pewnych przypadkach sąd może zobowiązać sprawcę do naprawienia szkody w ramach obowiązków związanych z probacją. Może być więc ten środek orzeczony przy stosowaniu warunkowego zawieszenia stosowania kary, warunkowego umorzenia postępowania lub warunkowego zwolnienia z wykonania z wykonania reszty kary pozbawienia wolności, przy czym w przypadku warunkowego umorzenia postępowania orzeczenie tego obowiązku jest obligatoryjne i nie wymaga złożenia wniosku przez poszkodowanego. Probacyjny obowiązek naprawienia szkody ma charakter subsydiarny: nie stosuje się go wówczas, gdy wobec sprawcy orzeczono środek karny obowiązku naprawienia szkody bądź zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Naprawienie szkody jako środek karny podlega też prawu karnemu w zakresie dotyczącym wymiaru kary, przedawnienia i zatarcia skazania.

NAWIĄZKA

Geneza. Nawiązka jest instytucją o bogatej tradycji, której historycznych precedensów można dopatrywać się już w prawie rzymskim, w powództwach penalnych przysługujących poszkodowanemu w wypadku popełnienia deliktów prywatnych, a także w średniowiecznych karach prywatnych i systemie kompozycji. Korzenie nawiązki w polskim prawie karnym sięgają średniowiecza (wywodzi się ze Statutów Litewskich z XVI w.). Średniowieczna kompozycja była w istocie rzeczy świadczeniem materialnym, które spełniał skazany na rzecz pokrzywdzonego w zamian za rezygnację z wykonania zemsty krwawej.

Nawiązka jest prawdziwym pomnikiem polskiego prawa karnego i stanowi jeden z elementów systemu sankcji od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy.

W obecnym swym kształcie nawiązka jest środkiem, który występuje wyłącznie w prawie polskim, zbliżone konstrukcje, które można wskazać w ustawach obcych, nie mogą być uznane za jej odpowiednik.

Nawiązka jest tradycyjną instytucją prawa karnego polegającą na obowiązku zapłaty określonej kwoty pieniężnej na rzecz pokrzywdzonego lub na wskazany cel. Wysokość nawiązki nie jest uzależniona od wielkości faktycznie wyrządzonej szkody, może ją przekraczać (stąd karanie „z nawiązką”).

Współcześnie przeważa pogląd, iż nawiązka jest środkiem karnym o mieszanym charakterze prawnym, karno - odszkodowawczym. Element karny (reprsyjny) wiąże się z dolegliwością ekonomiczną wymierzaną w związku z popełnieniem przestępstwa, brakiem uzależnienia wysokości nawiązki od rozmiaru szkody, wreszcie z faktem, że może być orzeczona na cel społeczny. Natomiast w wypadku gdy nawiązkę orzeczono na rzecz pokrzywdzonego, występuje wyraźnie element zryczałtowanego odszkodowania, który jednak nie zamyka drogi procesu cywilnego w dochodzeniu przez pokrzywdzonego pełnej rekompensaty poniesionej szkody.

Kodeks podaje liczne podstawy orzekania nawiązki. Zawierają ją zarówno przepisy części ogólnej, jak i części szczególnej Kodeksu oraz przepisy karne pozakodeksowe. Nawiązka może mieć charakter zarówno obligatoryjny (sąd musi ją wymierzyć) jak i fakultatywny (sąd może ją wymierzyć ale nie musi). Może mieć charakter samodzielny (być jedyną dolegliwością) lub występować obok kary lub innego środka karnego.

Jeżeli chodzi o obowiązujący Kodeks karny, przewidziano w nim orzekanie nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, gdy nie jest możliwe orzeczenie obowiązku naprawienia szkody (art. 46 §1 kk). Tak więc art. 46§2 stanowi, że zamiast obowiązku naprawienia szkody można orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego jako zadośćuczynienie za przestępstwa, za które skazanie uzasadnia orzeczenie obowiązku naprawienia szkody.

Przykład: Alfred K. popełnił czyn chuligański. Zniszczył samochód. Policji nie udało się ustalić właściciela samochodu. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego Alfred K. zapłaci nawiązkę na rzecz instytucji stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości ( po nowelizacji z 2010 r., która wejdzie w życie w lipcu bieżącego roku- nawiązkę zapłaci na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej).

Inny jest charakter i funkcje przewidzianej w art. 47 §1-3 kk nawiązki na cele społeczne związane z ochroną zdrowia, ochroną środowiska oraz na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji, do której zadań należy świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych. We wszystkich tych przypadkach nawiązkę można orzec również gdy doszło do warunkowego umorzenia postępowania karnego w zakresie wskazanych przepisów.

Wydaje się, że unormowania te nie są zgodne z duchem Deklaracji ONZ z 29 listopada 1985 r. o podstawowych prawach ofiar przestępstw, według której uzasadnione byłoby orzekanie nawiązki wyłącznie na rzecz pokrzywdzonego.

W celu przeciwdziałania stwierdzonym w praktyce nadużyciom, nowelizacja KK z 2004 r. wprowadziła wymaganie, aby nawiązki orzekane były jedynie na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej o zasięgu krajowym, wpisanej do specjalnego wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości nowelizacja z 2010 r. wprowadza uszczegółowienie podmiotów na rzecz których wpłacna jest nawiązka.

Podstawą orzeczenia nawiązki określonej w art. 47 §1 jest skazanie za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu (tj. jeno z przestępstw umyślnych określonych w rozdziale XIX) albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynnoścu narządu ciała lub rozstrój zdrowia od 01.07.2011 r. nawiązka będzie mogła być orzekana na rzecz Funduszy Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. W obecnym stanie prawnym sąd może orzec nawiązkę na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z ochroną zdrowia, z przeznaczeniem na ten cel.

Jeśli chodzi o nawiązkę na cel związany z ochroną środowiska, to zgodnie z określeniem zawartym w art. 47 §2 podstawą jej orzeczenia jest skazanie za przestępstwo przeciwko środowisku (przestępstwa określone w rozdziale XXII kk lub inne przestępstwa przeciwko środowisku przewidziane w ustawach szczególnych) obecnie nawiązka morze być orzeczona na rzecz instytucji, stowarzyszenia, fundacji lub organizacji społecznej, wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na cele bezpośrednio związane z ochroną środowiska, z przeznaczeniem na ten cel. Od lipca natomiast beneficjentem będzie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Z kolei nawiązkę przewidzianą w art. 47§3 orzec można w razie skazania sprawcy przestępstwa określonego w art. 173, 174, 177 lub 355 (spowodowanie katastrofy, jej bezpośredniego niebezpeczeństwa albo wypadku w komunikacji), który prowadząc pojazd mechaniczny był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, albo zbiegł z miejsca zdarzenia.

Nawiązka może być również orzeczona wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim (art. 57a §2 kk). definicja legalna takiego występku znajduje się w art. 115 §21 kk.

Warto również zauważyć, iż nie orzeka się przepadku przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, ponieważ byłoby to niewspółmierne do wagi popełnionego czynu (art. 44§3) - nawiązkę orzeka się na rzecz Skarbu Państwa.

Nawiązkę można orzekać również w przypadkach wskazanych w przepisach części szczególnej, tj. z powodu przestępstwa zniesławienia (212 §3), zniewagi (216§4), wrębu drzewa w lesie (art. 290 §2).

Art. 212 §3 kk przewiduje możliwość orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, Polski Czerwony Krzyż lub na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego przestępstwem zniesławienia.

Nawiązki są orzekane fakultatywnie i można je kumulować, jakkolwiek należy w takich sytuacjach ogólne dyrektywy wymiaru kar i środków karnych.

Nawiązka jest zawsze jakąś kwotą, której wysokość określa sąd, z wyjątkiem kradzieży leśnej (art. 290), kiedy to ustawodawca ustalił, iż nawiązka wynosi podwójną wartość ukradzionego drzewa.

Klasyczna nawiązka orzekana jest jako obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wartości w stosunku do wyrządzonej szkody. Makarewicz określał ją jako środek pośredni między grzywną a odszkodowaniem. Nawiązka w swej klasycznej postaci występuje obecnie w art. 290§2 kk, gdzie przewidziano obowiązek orzeczenia na rzecz pokrzywdzonego od skazanego za wyrąb drzewa w lesie albo za kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego nawiązki w wysokości podwójnej wartości drzewa.

Zasądzenie nawiązki pociąga za sobą konieczność uiszczenia określonej sumy pieniężnej na rzecz wskazanego przedmiotu. W zależności od osoby beneficjenta (którym może być Skarb Państwa, pokrzywdzony, PCK, wyspecjalizowana instytucja czy cel społeczny) przybiera ona postać zbliżoną bądź do grzywny, bądź do zryczałtowanego odszkodowania w wówczas spełnia funkcję kompensacyjną w ścisłym albo szerszym znaczeniu

Zgodnie z art. 48, w brzmieniu ustalonym przez nowelizację z 2004 r., nawiązkę orzeka się w wysokości do 100 000 zł, nie określając dolnej granicy.

Według pierwotnej regulacji wysokość jednej nawiązki nie mogła przekroczyć dziesięciokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji (zasada podstawowa), a w wypadku nawązki zasądzonej na cel związany z ochroną środowiska granice nawiązki stanowiła trzykrotność do dwudziestokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia Jeszcze wyższa była górna granica nawiązki orzekaej wobec sprawców przestępstw komunikacyjnych, gdyż sięgała aż stukrotności najniższego wynagrodzenia). Ten stan prawny obowiązywał do 16 maja 2005 r.

Sposób wykonania. Wykonywanie nawiązki jest zgodne z zasadami, jakie towarzyszą wykonywaniu innych środków karnych; jeżeli chodzi o egzekucję nawiązki zasądzonej na rzecz pokrzywdzonego, ponownie zaznaczają swą obecność elementy cywilistyczne.

Uprawomocnienie się orzeczena w przedmiocie nawiązki aktualizuje obowiązek jej uiszczenia. Obowiązek ów zabezpieczony jest przymusem państwowym, stąd kolejnym zagadnieniem wymagającym przedstawienia jest postępowanie zmierzające do egzekucji nawiązki. Kryterium formy wykonalności orzeczenia w przedmiocie nawiązki stanowi podstawę wyróżnienia kolejnego podziału rodzajowych odmian tego środka karnego na dwie grupy: tj. nawiązkę orzekaną na rzecz Skarbu Państwa oraz nawiązkę orzekaną na rzecz pozostałych podmiotów. Podstawę do powyższego rozróżnienia daje treść przepisów art. 27 oraz 196 kkw.

Zgodnie z art. 27 kkw egzekucję nawiązki na rzecz Skarbu Państwa (a więc np. gdy jest orzeczona zamiennik przepadku narzędzi przestępstwa) prowadzi urząd skarbowy według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Z kolei egzekucję nawiązki zasądzonej na rzecz pozostałych podmiotów przeprowadza się, o ile kodeks karny wykonawczy nie stanowi inaczej według przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Zatem w wypadku zasądzenia nawiązki na przecz pokrzywdzonego, PCK, określonej instytucji, fundacji, organizacji społecznej czy stowarzyszenia, oraz innych podmiotów wskazanych w ustawach szczegółowych (np. WFOŚiGW) postępowanie egzekucyjne prowadzić będą, zgodnie z przepisami ustawy Kodeks postępowania cywilnego - organy egzekucji sądowej, tj. sądy rejonowe oraz działający przy tych sądach komornicy sądowi.

Ponieważ nawiązka ma charakter głównie odszkodowawczy, a w mniejszym stopniu represyjny - pokrzywdzony może dochodzić w postępowaniu cywilnym dodatkowego odszkodowania lub zadośćuczynienia tylko wówczas, gdy nie pokrywa ona całości szkody lub nie stanowi pełnego zadośćuczynienia (art. 415 §6 kpk). Wynika to z faktu, iż nawiązka jest środkiem karnym, a nie odszkodowaniem w rozumieniu prawa cywilnego.

Przykład: Jeżeli orzeczona nawiązka za uszkodzenie ogrodu wynosić będzie 1500 zł (taką maksymalnie nawiązkę przewiduje przepis art. 150 § 3 kodeksu wykroczeń), a pełna wartość uszkodzenia to 3000 zł, wtedy niewyrównana szkoda w postaci 1500 zł będzie mogła być dochodzona przez pokrzywdzonego w postępowaniu cywilnym.

Na koniec warto zaznaczyć, iż Kodeks formalnie nie sprzeciwia się łącznemu orzekaniu nawiązki z naprawieniem szkody.

WYKORZYSTANA LITERATURA:

1. K. Buchała, A. Zoll, Kodeks Karny - część ogólna. Komentarz do art. 1-116 Kodeksu Karnego, wyd. Zakamycze.

2. T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, wyd. LexisNexis.

3. W. Cieślak, Prawo karne. Zarys instytucji i naczelne zasady, wyd. Wolters Kluwer.

4. T. Dukiet - Nagórska (red.), Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, wyd. LexisNexis.

5. L. Gardocki, Prawo karne, wyd. C.H. Beck.

6. A. Marek, Prawo karne, wyd. C.H. Beck.

7. W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, wyd. Znak

Postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 2008 r., I KZP 6/08, OSNKW 2008, nr 6, poz. 42

Wyrok SN z 10 maja 1994 r. OSNKW 1992, poz. 46.

13 grudnia 2000 r., I KZP 20/2000, OSNKW 2001, poz. 1-2.

Tak: wyrok SA w Lublinie z 26 października 2000 r.

Postanowienie SN z 27 kwietnia 2001 r. I KZP 7/2001 OSNKW 2000/7-8 poz. 55.

W pewnych określonych przez prawo wypadkach sąd musi wymierzyć skazanemu nawiązkę. Ma to miejsce przy sprawcy czynu o charakterze chuligańskim a także przy skazaniu za nielegalny wyrąb drzewa.

Dz. U. 2010 r., nr 40, poz. 227.

7

---