„Lubię ortografię”- program profilaktyczny nauczania ortografii dla uczniów klas I-III.
Autor programu: mgr Anna Czubacka
I. Wstęp
Głównym celem nauki ortografii w nauczaniu zintegrowanym jest wytworzenie takiej pamięci wzrokowej i motorycznej wyrazów oraz nabycia skłonności samokontroli poprzez okazjonalne
i systematyczne ćwiczenia, które mają za zadanie doprowadzić ucznia do automatyzacji poprawnego pisania.
O nauce prawidłowego pisania mówić można wówczas, gdy uczeń rozumie sens i budowę pisanych słów. Zapisując wyrazy zastanawia się nad wyborem właściwych liter i sprawnie posługuje się zasadami ortograficznymi. Systematyczne ćwiczenia doprowadzają czynność pisania do zautomatyzowania i przechodzą w nawyk ortograficzny. Jest to pisanie bezbłędne, które nie wymaga już zastanawiania się nad każdym zapisywanym wyrazem.
Wśród treści kształcenia zintegrowanego zawartego w programie nauczania WSiP Program Wczesnoszkolnej Zintegrowanej Edukacji XXI Wieku klasy 1 - 3 znajdują się zagadnienia ortograficzne przewidziane do realizacji przez pierwsze trzy lata nauki na I etapie edukacji podstawowej. Program przewiduje dla każdej klasy określony materiał ortograficzny. Układ tego materiału jest koncentryczno - spiralny, tzn. jest powtarzany, utrwalany i rozszerzany
w kolejnych klasach. Wprowadzone zagadnienia ortograficzne w klasie I są w kolejnych klasach wzbogacane nowymi treściami, a ćwiczenia praktyczne odbywają się na coraz to wyższym etapie trudności. Utrwalanie poznanych zagadnień ortograficznych nie jest wielokrotnym powtarzaniem, lecz ćwiczeniem stanowiącym podstawę do nabywania nowych umiejętności
i sprawnego przekształcania ich w nawyk ortograficzny. Natomiast elementarne wiadomości przyswajane przez uczniów są wynikiem uogólnienia doświadczeń praktycznych i formułowania prostych zasad pisowni.
Niniejszy program ma na celu głównie wyrównywanie braków w opanowaniu podstawowych umiejętności z zakresu uczenia się ortografii, który jest przewidziany
w programie nauczania klas I-III.
Program został wdrożony w roku szkolnym 2005\2006 i jest oparty o wyżej wymieniony program nauczania jak również jest zgodny z podstawą programową.
II. Cele ogólne programu:
Poznanie i utrwalenie zasad ortograficznych
Doskonalenie umiejętności zastosowania w praktyce zasad ortograficznych
Wyrabianie nawyku korzystania z różnych źródeł informacji, w tym ze słowników ortograficznych
Utrwalanie zdobytych wiadomości poprzez gry i zabawy dydaktyczne.
III. Cele operacyjne:
Uczeń :
- Zna zasady ortograficzne i stosuje je w praktyce;
- Wyjaśnia pisownię wyrazów z „ó', „u”, „ż”,, „rz”, „h”, „ch”
- Podaje regułę zastosowania zmiękczeń
- Zna alfabet i posługuje się nim
- Potrafi posługiwać się słownikiem ortograficznym;
- Pisze poprawnie z pamięci i ze słuchu wyrazy w ramach
poznanego i utrwalonego słownictwa;
- Ma nawyk sprawdzania tekstu po napisaniu;
- Potrafi stosować zasadę pisowni wielka literą
- Potrafi pisać poprawnie teksty z trudnościami ortograficznymi
- Stosuje poznaną wiedzę przy rozwiązywaniu krzyżówek, rebusów i zagadek
- Doskonali technikę czytania, która ma pozytywny wpływ na
eliminowanie błędów.
- Sprawdza swoje umiejętności w grach i zabawach edukacyjnych
- Bierze aktywny udział w konkursach i quizach ortograficznych
IV. Treści programowe:
Program edukacyjny -„Lubię ortografię”- obejmuje następujące treści programowe:
1. Opanowanie pamięciowe alfabetu i praktyczne jego stosowanie -praca ze słownikiem ortograficznym.
2. Wielkie litery w pisowni wyrazów.
3. Pisownia wyrazów z „ó” i „u”.
4. Pisownia wyrazów z „rz” i „ż”.
5. Pisownia wyrazów z „h” i „ch”.
6. Pisownia wyrazów ze zmiękczeniami.
7. Zabawa z komputerowym programem ortograficznym.
8. Zabawy i gry z ortografią.
9. Konkursy i quizy ortograficzne.
V. Metody pracy
METODY podające:
- swobodna rozmowa, dialog,
-praca z tekstem
-historyjka obrazkowa
METODY AKTYWIZUJĄCE:
- dyskusja twórcza,
- drama,
- gry i zabawy integracyjne,
- gry logiczne i dramatyczne,
- „burza mózgów”,
METODY PRAKTYCZNE (działanie):
ćwiczenia,konkursy,quizy, programy komputerowe, śpiewanie piosenek
VI. Formy pracy
- indywidualna
-indywidualna zróżnicowana
-zespołowa
-zespołowa zróżnicowana
-zbiorowa
-zbiorowa zróżnicowana
VII. Środki dydaktyczne
- słowniki ortograficzne,
- plansze z regułami ortograficznymi,
- karty pracy dla każdego ucznia,
- magnetofon,
- piosenki ortograficzne
- gry dydaktyczne,
- komputer.
- Programy komputerowe
- komplety ilustracji określonych grup wyrazów i ich podpisy (rozsypanka wyrazowa), np. nazwy zwierząt, roślin, zawodów, przyborów szkolnych, zjawisk przyrody,
- zestawy tematyczne, np. zima, na działce, zestawy z określoną trudnością ortograficzną u-ó, ż-rz, ch-h,
- „lizaki” symbolizujące - w sposób umowny z uczniami - trudności ortograficzne,
- ramki tekturowe - „okienka” do wskazywania trudności ortograficznych,
- słowniczki ortograficzne sporządzone przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela, na przykład w formie ilustrowanych słowniczków - książeczek czy słowniczków - składanek,
- materiały do rozrywek umysłowych, na przykład: domino, rebusy, loteryjki, karty, łamigłówki, krzyżówki, logogryfy, zagadki, rozsypanki, bingo, teksty z lukami, „statki ortograficzne”,
- wierszyki, rymowanki, bajki ortograficzne,
- zestawy wyrazów, wyrażeń i tekstów napisane na paskach kartonu służące do wykonywania różnorodnych manipulacji z materiałem ortograficznym wewnątrz teczki (na kartonie), a także do ćwiczeń w pisaniu na zewnątrz folii (pisakiem).
VIII. Procedury osiągania celów:
- analizowanie trudności ortograficznych,
- wyjaśnianie pisowni,
- pamięciowe ćwiczenie zapisu wyrazów,
- sprawdzenie dokładności zapisu ze wzorem,
- porównywanie zapisu ze słownikiem ortograficznym,
- wypisywanie z tekstu wyrazów z określonymi trudnościami,
- dyktanda wprowadzające, utrwalające i sprawdzające,
- tworzenie słowniczków trudnych wyrazów,
- gry i zabawy dydaktyczne ułatwiające zapamiętanie prawidłowej
pisowni,
- rozwiązywanie rebusów,krzyżówek, łamigłówek itp.
- tzw. dyktanda twórcze / indywidualne redagowanie tekstów dyktand na
określoną trudność/.
- sprawdzanie swoich umiejętności za pomocą komputerowych programów ortograficznych
Ocena osiągnięć uczniów:
Samoocena ucznia słowna i opisowa
Obserwacja podczas zajęć
dyktando kontrolne,
osiągnięcia edukacyjne w dyktandach, testach, sprawdzianach i konkursach.
Ewaluacja:
Po przeprowadzeniu programu przeprowadzę zespół działań, których głównym celem będzie znalezienie odpowiedzi na pytanie czy program, a co ważniejsze jego realizacja, odpowiada potrzebom,
zainteresowaniom oraz oczekiwaniom uczniów, czy sprzyja też rozwijaniu ich wiedzy i umiejętności.
Dokonując całościowej ewaluacji stwierdzę i określę, czy zamierzone i wskazane przeze mnie cele były możliwe do zrealizowania i osiągnięcia, a zalecane i proponowane metody skuteczne i efektywne.
Podsumuję realizację programu poprzez:
- sprawdzian ze znajomości zasad,
- przeprowadzenie ankiety wśród uczniów uczęszczających na zajęcia
- obserwację podczas zajęć
- konkursy
- quizy
- rozmowy z rodzicami
Ewaluacja programu stanowi dowód na to, że program wpłynął w znacznym stopniu na doskonalenie umiejętności radzenia sobie z nauką ortografii.
Głównym celem programu było poznanie, utrwalenie oraz umiejętne zastosowanie zasad pisowni wyrazów z trudnościami ortograficznymi.
Realizowany przeze mnie program przyczynił się w głównej mierze do nabycia umiejętności w zakresie poprawności ortograficznej. Każdy uczeń utrwalając zasady pisowni wyrazów wyrabiał czujność i spostrzegawczość ortograficzną. Uczniowie mieli okazję do wykorzystania wiadomości i umiejętności ortograficznych w grach i zabawach dydaktycznych oraz komputerowych. Myślę że dzięki temu programowi w dużym stopniu przyczyniłam się do podniesienia poziomu ortografii w edukacji wczesnoszkolnej. Efekty pracy uczniów, sprawdzane dyktandami, testami i quizami ortograficznymi oraz zaangażowanie uczniów i wyniki ankiety ewaluacyjnej są dowodem na to, że program był interesujący i atrakcyjny dla ucznia jak również wpłynął na podniesienie osiągnięć ucznia.
Program ten jest również zbiorem zabaw z ortografią dla uczniów klas I - III w formie atrakcyjnych ćwiczeń (wierszyków i rymowanek, krzyżówek, rebusów, zagadek oraz dyktand), które rozwijały i utrwalały umiejętność poprawnego pisania, wpływały na rozwój wyobraźni oraz usprawniły funkcje psychomotoryczne uczniów, aby uczenie się ortografii stało się dla każdego dziecka przyjemnością, a nie tylko uciążliwym obowiązkiem.
Krzyżówki, rebusy, zagadki i wierszyki znacznie zwiększały skuteczność opanowania przez dzieci poprawnej pisowni, ponieważ zawarte w programie ćwiczenia i zabawy, opierały się głównie na działaniu uczniów, stawiając ich w roli "poszukiwaczy" i "odkrywców".
Myślę ze program skutecznie wpłynął na podniesienie jakości pracy szkoły, gdyż przyczynił się do osiągania przez uczniów sukcesów w zakresie edukacji ortograficznej.
Literatura:
1. Baczyńska H. „Metodyka nauczania języka polskiego w klasach I - III”.WSiP
2. Bandura L. „Z zagadnień błędów uczniowskich”. PZWS
3. Cackowska M. „Integralny system nauczania początkowego” cz. I Kielce Wyd. ZNP 1992
4. Dyka F.: Profilaktyka w nauczaniu ortografii w klasach początkowych. „Życie Szkoły” nr 7, 1989.
5. Gawdzik W. „Ortografia na wesoło” Inst. Wyd. (Pax) Warszawa 1990
6. Grys-Malinowska J.: Rozwijanie nawyków ortograficznych u uczniów klas niższych. „Życie Szkoły” nr 2, 1989.
7. Jakubowicz A.: Strategia organizowania materiału a efektywność nauczania ortografii w klasach początkowych. WSP Bydgoszcz, 1994.
8. Jakubowicz A. „Strategie pamięciowe w początkowym nauczaniu ortografii. Kształcenie języka dziecka w młodszym wieku szkolnym” pod red. J. Kidy WSP Rzeszów 1997
9. Jedut A., Pleskot A.”Nauczanie ortografii w klasach I - III”. WSiP
10. Kaleta-Sawicka M. i Skalska I. - ,,Vademecum nauczania ortografii w kl. początkowych”
11. Kapica G.: Gry dydaktyczne w nauczaniu ortografii. „Życie Szkoły” nr 2, 1986,
12. Kapica G. „ Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym” WsiP Warszawa 1986
13. Kowalczyk K.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu ortografii. „Życie Szkoły” nr 2, 1991.
14. Kownacka D. Słowniczek ortograficzny „Wesoła Szkoła” WSiP 2002.
15. Lamprecht R.: Domino i „szczęściarz” nauczaniu ortografii. „Życie Szkoły” nr 5, 1994.
16. Owsińska E., Staniszewska Z. „Wesoły świat ortografii” Wyd. Podsiedlik - Raniowski
i Spółka Poznań 1990
17. Polański E.: Dydaktyka ortografii i interpunkcji. WSiP, Warszawa 1995.
18. Polański E., Jakubowicz A., Dyka F. „Ortografia i interpunkcja w nauczaniu początkowym”. Juka Łódź 1996
19. Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku.
20. Siemieniecki B.: Środki dydaktyczne w procesie myślenia twórczego. Prace monograficzne nr 134. WSP, Kraków 1991.
21. Strońska M.: Ortografia na wesoło. „Życie Szkoły” nr 3, 1995.
22. Traszka E.. Dyktanda z powtórką zasad ortografii.SKRYPT ,Warszawa 2003.
23. Więckowski R.: Nauczanie ortografii w klasach początkowych. „Życie Szkoły” nr 7, 1994.
24. Wójcik J.: Ortografii i interpunkcji nauczę się sam. WSiP, Warszawa 1992.
25. Zakrzewska B. „Ortografia - twój sukces” WsiP Warszawa 1998
26. Zbróg Z. „Lubię ortografię”. MAC, Kielce 2000.
27. Zięcik S.: Zabawa - Konkurs ortograficzny. „Życie Szkoły” nr 6, 1991
Tematyka programu profilaktycznego nauczania ortografii „Lubię ortografię” dla klas I-III
L.p |
Zadania |
Treści edukacyjne |
Procedury osiągania celów |
Efekty osiągnięć ucznia |
Liczba godzin |
Uwagi
|
1. |
Opanowanie pamięciowe alfabetu i praktyczne jego stosowanie - praca ze słownikiem ortograficznym. |
nauka alfabetu na pamięć,
posługiwanie się słownikiem ortograficznym
zakładamy własny słowniczek ortograficzny
|
pokaz alfabetu ćwiczenia wspomagające pamięciowe zapamiętanie alfabetu wyszukiwanie w słowniku wyrazów z trudnościami ortograficznymi tworzenie słowniczków ortograficznych obrazkowo-wyrazowych w oparciu o tekst literacki zajęcia plastyczne,
|
- zna alfabet
-umiejętnie posługuje się słownikiem ortograficznym
-potrafi zaprojektować własny słowniczek ortograficzny
- uczestniczy w zajęciach plastycznych wykonując ilustracje do słowniczka
|
3 |
|
2. |
Wielkie litery w pisowni wyrazów. |
wielka litera na początku zdania
ulubieni bohaterowie naszych książek- wielka litera w imionach i nazwiskach
wielka litera w korespondencji
Wędrówki po mapie-wielka litera w nazwach geograficznych
|
układanie zdań z rozsypanki wyrazowej odczytywanie imion i nazwisk ukrytych w tekście pisanie listu do kolegi, adresowanie koperty wyszukiwanie nazw geograficznych na mapie |
-rozpoczyna pisanie zdania wielką literą -potrafi ułożyć zdanie z rozsypanki wyrazowej -zna zasady pisowni wielką litera -potrafi wiedzę zastosować praktyce -redaguje list do kolegi i prawidłowo adresuje kopertę -posługuje się mapą oraz poprawnie zapisuje nazwy geograficzne |
4 |
|
3. |
Pisownia wyrazów z „ó”, „u”. |
zasady pisowni z „ó” wymiennym
zasady pisowni z „ó” niewymiennym
pisownia zakończeń -ów, -ówka,-ówna,
zasady pisowni wyrazów z „u”
pisownia u w zakończeniach -uje, unka, unek, utka,utki, uś, usia, unia,ula uchna. |
uzupełnianie rymowanek parami rozwiązywanie krzyżówek i rebusów z „ó” kolorowanka ortograficzna utrwalająca pisownię wyrazów z „ó” uzupełnianie wierszyków zakończeniami- ówka układanie wyrazów z sylab łączenie wyrazów z cząstkami zakończeń z „u”
|
-zna zasady pisowni z „ó” wymiennym i niewymiennym -wymienia „ó”na o,a,e -potrafi zapisać poznane wyrazy - stosuje zasadę zapisywania zakończeń -ów, ówka,-ówna -układa wyrazy z rozsypanych sylab -zna zasady pisowni wyrazów z „u” - potrafi zastosować w wyrazach cząstki z „u” |
6 |
|
4. |
Pisownia wyrazów z „rz”, „ż”. |
zasady pisowni z „rz” wymiennym
zasady pisowni z „rz” niewymiennym
pisownia wyrazów z „rz” po spółgłoskach
pisownia wyrazów z „rz” w zakończeniach -arz, -erz,- mierz, -mistrz
zasady pisowni wyrazów z „ż”
|
< |
|
|
|