Cel istnienia finansów publicznych i niepublicznych:

Finanse Publiczne:

• zaspokajanie potrzeb publicznych

Dobrowolność gromadzenia dochodów:

• przymusowość gromadzenia dochodów

Koncentracja:

• koncentracja dużych kwot przy stosunkowo niewielkiej liczbie podmiotów

Charakter strumieni pieniężnych:

• są wszystkie rodzaje strumieni. Najwyższą wartość wszystkie rodzaje strumieni. najwyższą wartość powinny mieć ekwiwalenty.

Zarządzenie i kontrola:

• zcentralizowane, skoordynowane. Finanse publiczne podlegają określonym regułom. Związane są z ewidencją i jawnością.

Prawo emisji pieniądza:

• Jest.

Finanse niepubliczne:

• zaspokajanie potrzeb prywatnych

Dobrowolność gromadzenia dochodów:

• Dochody są gromadzone na zasadzie dobrowolności

Koncentracja:

• Dekoncentracja czyli rozczłonkowanie małych zasobów na dużą liczbę podmiotów

Prawo emisji pieniądza:

• Nie ma.

Funkcje finansów publicznych:

• fiskalna - gromadzenie dochodów do budżetów publicznych w celu realizacji ustawowych zadań podmiotów sektora finansów publicznych

• redystrybucyjna - czyli wtórny podział. Dokonuje się wtedy kiedy odbył się już podział uznany za pierwotny. Celem tego podziału jest doprowadzenie proporcji ukształtowanych w podziale pierwotnym.

• Kontrola finanse publiczne pozwalają na kontrolę pieniądza w gospodarce.

• Stymulacyjna - polega na wykorzystywaniu finansów publicznych do świadomego wpływania na procesy gospodarcze i społeczne.

System finansowy i system finansów publicznych:

Całokształt uporządkowanych logicznie norm prawnych instrumentów, instytucji, które sa związane z gospodarką finansów podmiotów sektora.

Funkcje systemu finansowego:

• funkcja płatnicza - system finansów powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń w transakcjach gospodarczych.

• Funkcja płynności - polega na tym, że system finansowy umożliwia zmianę papierów wartościowych na gotówkę i gotówki na papiery wartościowe.

• funkcja oszczędności - polega na promowaniu warunków atrakcyjnego lokowania nadwyżek pieniądza przy umiarkowanym ryzyku

• funkcja akumulacji bogactwa - polega na przechowywaniu siły nabywczej danego podmiotu.

• funkcja kredytowa - zapewnienie nieprzerywalnego dopływu kredytu do podmiotów.

• funkcja minimalizowana ryzyka - możliwość prowadzenia przez rząd i władze monetarne polityki mającej na celu wzrost gospodarczy i walkę z inflacją.

Elementy polskiego systemu finansów publicznych:

Kryterium podmiotowe:

• władze ustawodawcze szczebla centralnego i samorządowego

• władze wykonawcze

• pozostały aparat finansowy

• jednostki sektora finansów publicznych finansowane z funduszy publicznych

• fundusze celowe

• jednostki budżetowe

• gospodarstwa pomocnicze

• zakłady budżetowe

Prawo finansowe jako instrument publicznej polityki finansowej:

Publiczne polityka finansowa - służąca realizacji celów gospodarki finansowej związanej ze środkami publicznymi.

Umiejętność gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych dla realizacji celów społecznych i gospodarczych.

Instrumenty publicznej polityki finansowej:

• prawo finansowe (normy ogólne)

• akty prawno finansowe i orzeczenia sądowe (normy indywidualne)

• plany finansowe (normy planistyczne)

• umowy cywilno prawne

Prawo finansowe - zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie.

Rodzaje norm :

• ustrojowe (normy nadrzędne)

• materialne

• formalne (proceduralne)

Cele polityki finansowej: Osiąga się przez ich uwzględnienie w przepisach prawa finansowego (tworzenie prawa oraz poprzez konsekwencje stosowania tych przepisów. Cele, które państwo chce osiągnąć na podstawie regulacji prawno finansowych, wywodzą się z zadań państwa.

Ustrojowe - związane z kompetencjami prawa finansowego dot. Prawa konstytucyjnego (normy nadrzędne)

Materialne - rozwiązanie w zakresie poszczególnych dochodów i wydatków publicznych.

Formalne (proceduralne) - konkretna procedura finansowa z konkretnym postępowaniem administracyjnym np. pobór podatków wydatkowanie środków publicznych.

Działy prawa finansowego:

• prawo budżetowe

• prawo dochodów publicznych

• publiczne prawo bankowe

• prawo dewizowe

Regulacje dotyczące kompetencji banków, nadzór bankowy, funkcje banku

Dewizy - regulacje związane z dokonywaniem czynności z użyciem zagranicznych środków prawniczych i innych środków uznanych za dewizy.

Zagraniczne środki płatności:

• waluty obce

• czeki, weksle

• złoto dewizowe i platyna dewizowa

Podmioty prawa finansowego - każdy, kto na mocy przepisów prawa finansowego posiada określone kompetencje i uprawnienia lub na km ciążą obowiązki prawno finansowe.

Podział podmiotów prawa finansowego ze względu na uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje.

Bierne - uprawnienia i obowiązki

Czynne - kompetencje (uprawnienia i obowiązki wynikające z kompetencji)

Bierne podmioty prawa finansowego:

• uprawnienia i obowiązki o charakterze materialnym i proceduralnym

• wpływ na zakres uprawnień i obowiązków ma: rodzaj podmiotów, polityka finansowa państwa

• nie są oznaczone w sposób jednolity w prawie finansowym

Czynne podmioty prawa finansowego:

• administracja finansów publicznych

• uprawnienia i obowiązki proceduralne

• władcza pozycja wobec podmiotów biernych

• kompetencje wynikają z przepisów prawa

Stosunki prawno finansowe:

Jednym z podmiotów stosunku prawo finansowego musi być organ finansowy.

Organ finansowy - wyodrębniona organizacja części aparatu finansowego wyposażona w kompetencje ze sfery prawa finan. Do wykonywania zadań z zakresu finansów publ.

Źródła prawa finansowego:

• konstytucja RP

• ustawy

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

• akty prawa miejscowego, prawa UE, rozporządzenia

Plany finansowe:

• budżet państwa

• budżet ST

• palny finansowe jednostek organizacyjnych sektora finan. Publ.

• Założenia polityki pieniężnej

Realizacja zadań podmiotów prawa finansowego wiąże się z:

• gromadzeniem dochodów i przychodów środków publ.

• Wydatkowaniem środków publicznych

Warunki publicznej polityki finan.

• cele musza być możliwe do osiągnięcia

• środki realizacji muszą być dostosowane do celów

• cele i śr. Muszą być jasno określone

• stabilność i konsekwencje

Zakres finansów publicznych obejmuje procesy związanych z gromadzeniem środków publ. oraz ich rozdysponowania, a w szczególności:

• gromadzenie dochodów i przychodów publ.

• Wydatkowanie śr. Publ.

• Zarządzanie śr. Publ

• Rozliczenia z budżetu UE

Podmiotowy podział sektora finan. publicznych. Do sektora zalicza się:

• organy władzy publ. (prezydent)

• ograny admin. Rządowej (ministrowie)

• jednostki budżetowe, zakłady budżetowe

• fundusze celowe

Formy organizacyjno prawne jednostek sektora finan. pub.

• jednostka budżetowa - jedn. Oragan. Sektora finan. Publ., która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek dochodów budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Jednostka budżetowa:

Tworzą, łączą, przekształcają lub likwidują - ministrowie kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie oraz inne ograny działające na podstawie odrębnych przepisów lub organu stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Działalność odbywa się na zasadach samofinansowania. Postawą gospodarki finansowej jest plan dochodów i wydatków (plan finansowy). Rozdzielenie procesu gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków. Wydatki mogą być ponoszone do wysokości określonej w ustawie.

Zakład budżetowy - są to jedn. Oragan. Sektora finan. Publ., które:

• odrębnie wykonują wyodrębnione zadania

• pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych.

Nie mają osobowości prawnej. Tworzą, łączą, przekształcają te same organy co przy jedn. Budżetowych. Działają na zasadach samofinansowania, cele nie dążą do uzyskania zysku. Rozlicza się z budżetem (budżetowanie netto). Rozlicza się swoim wynikiem finan. Podstawą gospodarki jest plan finan., może być modyfikowany. Może otrzymywać:

• dotacje przedmiotowe

• dot. Podmiotowe

• dot. Celowe

• dot. Na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

Łączna dot. Dla zakł. Budż. Nie może przekroczyć 50% wydatków.

Gospodarstwo pomocnicze: Wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym cześć jej działalności podstawowej lub działalność uboczna.

Nie ma osobowości prawnej. Jednostka wyodrębniona finan. Tworzy, łączy, przekształca...kierownik jedn. Budż. Po uzyskaniu zgody podmiotu, który podejmuje decyzje w tej sprawie. Pokrywa swoje koszty działalności z uzyskanych z przychodów własnych. Działalność ma służyć jedn. Oragan. Usługi na rzecz jednostki macierzystej wykonuje po kosztach własnych.

Postawą gospodarki jest plan finansowy, może być modyfikowany.

Może otrzymywać dotacje:

• przedmiotowe

• na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe

Łączna dot. Gospodarstwa pomocniczego nie jest limitowana. Wpłaca do budżetu 50% osiągniętego zysku.

Fundusz celowy:

Ustawowo powołany, którego przychody przychodzą ze środków publ., a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań. Może działać jako:

• osoba prawna

• wyodrębniony rachunek

Klasyfikacja:

• fund. Państwowe

• fund. Samorządowe

Cechy:

Prawnym źródłem funduszu może być wyłącznie ustawa

Postawa gospodarki jest plan finansowy. Wskazuje się w nim wydatki na cel wskazany w ustawie budżetowej

Metoda funduszowania.

Wydatki mogą być dokonywane w ramach posiadanych śr. Finan.

Można wyodrębnić 3 grupy funduszy:

• dochody publiczne

• śr. Pochodzące z budżetu UE

• śr. Pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi

• przychody publ.

Dochody pub.:

• daniny publ.

• Pozostałe dochody

Stopa lombardowa (kredyt lombardowy) określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 80% papierów wartościowych obciążonych zastawem.

W Polsce stopę kredytu lombardowego określa Rada Polityki Pieniężnej (organ Narodowego Banku Polskiego).

Depozyt bankowy - kwota pieniędzy lub innych wartości powierzona na przechowanie bankowi. Banki gromadzą powierzone im środki, aby lokować je w udzielanych kredytach. Obecnie pierwotnym źródłem większości depozytów są udzielane kredyty, gdyż współczesny pieniądz wchodzi do obiegu gospodarczego jako zadłużenie podmiotów względem banków^.

Historycznie, składanie depozytów w postaci złota oraz kosztowności w bankach weneckich i wydawanie w zamian za nie kwitów potwierdzających zdeponowaną wartość, dało początek współczesnemu pieniądzowi papierowemu.

Kredyt bankowy - umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek. Na podstawie tej definicji kredyt postrzegany jest jako specyficzny rodzaj stosunków zobowiązaniowych, którego wyróżniającymi cechami są: zwrotność, terminowość i oprocentowanie.

Sposoby ujmowania kredytu:

• formalno-prawne ujęcie kredytu

zgodnie z nim, istotą kredytu jest wykorzystanie czasowo wolnych środków pieniężnych, a nie tworzenie nowych. Bank sprawuje tutaj rolę pośrednika w przekazywaniu potrzebującym podmiotom czasowo ulokowanych w nim, przez inne osoby, środków pieniężnych. W wyniku tej operacji, powstaje wierzytelność u kredytodawcy, oraz proporcjonalne kwotowo zobowiązanie u kredytobiorcy,

• ekonomiczne ujęcie kredyt;

wg tak rozumianego ujęcia, bank umożliwia dokonywanie wydatków pieniężnych w rozmiarach przekraczających aktualnie posiadane przez kredytobiorcę środków pieniężnych, poprzez tworzenie nowych dochodów i środków z równoczesnym ich udostępnieniem kredytobiorcy, na warunkach przewidzianych w umowie.

Budżet państwa składa się z:

- części - charakter podmiotowy

- działów - charakter przedmiotowy

- rozdziałów - charakter przedmiotowy

- paragrafów - charakter przedmiotowy

Dochód jest to miara finansowa pożytków czerpanych z różnych źródeł.

W praktyce różne podmioty w różny sposób określają swój dochód. Ponadto wobec niektórych grup podmiotów obowiązują definicje dochodu określone przepisami prawa (np. dochód osobisty do opodatkowania albo dochody obliczane dla potrzeb np. ustalenia zasiłków, preferencyjnego oprocentowania niektórych kredytów itp.)

Wydatek w ujęciu ekonomicznym, jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym samym czasie co powstanie kosztu).

Przychód - uzyskany lub należny wpływ wartości, korzyści materialnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, działalności wykonywanej osobiście, pracy wykonywanej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy oraz z nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości. Najczęściej przychodem jest łączna wartość sprzedaży dóbr, towarów i usług netto (bez podatku VAT) w okresie rozliczeniowym (dzień, miesiąc lub rok obrachunkowy).

Rozchód - to wydatki pieniężne dokonane w określonym czasie, zbyt towarów, rubryka, w której wpisuje się wydatki.

Do głównych obszarów działalności NBP należą:

• polityka pieniężna,

• działalność emisyjna,

• wykonywanie nadzoru bankowego,

• działania na rzecz systemu płatniczego,

• zarządzanie rezerwami dewizowymi,

• działalność edukacyjna i informacyjna,

• obsługa Skarbu Państwa.

Cel: utrzymanie stabilnego poziomu cen. → Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

Typy operacji ze względu na kierunek oddziaływania:

• Operacje refinansujące (zasilające)

• Operacje absorbujące

Rodzaje operacji:

• Rezerwa obowiązkowa

• Operacje otwartego rynku

• Operacje kredytowo-depozytowe

Operacje otwartego rynku polegają na dokonywaniu przez bank centralny transakcji na papierach wartościowych lub walutach z bankami komercyjnymi.

Najważniejsze charakterystyki operacji otwartego rynku:

• Są prowadzone z bankami komercyjnymi z inicjatywy banku centralnego

• Są podstawową formą interweniowania banku centralnego na rynku pieniężnym

• Pozwalają bankowi centralnemu wywierać bezpośredni wpływ zarówno na ilość posiadanych przez banki płynnych rezerw, jak i na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych.

Operacje otwartego rynku:

a) Transakcja warunkowego zakupu/sprzedaży papierów wartościowych (repurchase agreement: repo i reverse repo)

Operacje warunkowego zakupu (repurchase agreement, repo) polegają na tym, że bank centralny kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, zobowiązując je do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym terminie

Operacje warunkowej sprzedaży (reverse repo) polegają na tym, że bank centralny sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym pod warunkiem, że te odsprzedadzą je bankowi centralnemu po określonej cenie i w określonym terminie.

b) Transakcja bezwarunkowego zakupu/sprzedaży papierów wartościowych (outright, outright purchase, outright sale)

c) Transakcja warunkowego kupna/sprzedaży danej waluty

d) Emisja dłużnych papierów wartościowych banku centralnego - bony pieniężne

Jest to operacja przeprowadzana tylko w jednym kierunku minimalna rentowność bonów pieniężnych NBP - stopa referencyjna.

Operacje kredytowo depozytowe:

Najważniejsze charakterystyki operacji kredytowo-depozytowych:

• Są one zawierane z bankiem centralnym z inicjatywy banków komercyjnych, ale na warunkach ściśle określonych przez bank centralny

• Z reguły mają termin jednodniowy

• Kredyt pozwala na uniknięcie utraty płynności przez system bankowy - bank komercyjny zawsze (pod warunkiem posiadania odpowiedniego zabezpieczenia) może zgłosić się do banku centralnego po jednodniowy kredyt

• W przypadku nadmiaru wolnych rezerw bank komercyjny może złożyć depozyt jednodniowy w banku centralnym

Operacje kredytowe - stopa kredytu lombardowego

Operacje depozytowe - stopa depozytu.

---