Wiadomości o języku jako systemie znaków.
Znak to układ rzeczy lub zjawisk wg określonych reguł - nazywanych regułami znaczeniowymi, które są przyjęte lub też znane
ogólnie - dostępne powszechnie bez ograniczeń
nadawcy i odbiorcy - szyfry języki hermetyczne - zawodowe
tylko samemu sobie (supełek).
Oznaka to zjawisko, które współwystępując z jakimś konkretnym zjawiskiem powoduje, że myślimy o tym zjawisku - np. 1/ dym jest to oznaką ognia, 2/ wypadek - kredą miejsce denata.
Art. 60 k.c. mówi, że dokonując czynności prawnej wystarczy w sposób dostateczny wyrazić swoją wolę. Może to być; kiwnięcie głową, zatrzaśnięcie drzwi taksówki, wejście do tramwaju, przybicie ręki a czasem bierne zachowanie - jeśli przedtem uzgodniono, że brak odpowiedzi jest przyjęciem warunków.
Substrat znaku może być trwały - pismo, kamień graniczny, znak drogowy - lub nietrwały; mowa ludzka, rakieta znak migowy. To jest płynne, bowiem technika stwarza coraz nowe możliwości - taśma magnetofonowa, komputer.
Znaki słowne, język;
Zbiory znaków słownych tworzą języki. Uwaga istnieją też języki nie będącymi słownymi - np. znaki drogowe, języki komputerowe. Najczęściej rozumiemy język jako system znaków obejmujący zbiór znaków słownych.
Rozróżniamy języki słowne naturalne - powstałe spontanicznie i sztuczne np. "esperanto". Obecnie języki narodowe stanowią mieszaninę języków naturalnych i sztucznych, gdyż wiele znaków słownych wprowadza się umownie np. w prawie - terminy ustawowe (lokal zastępczy i socjalny).
Z punktu widzenia semiotyki języki różnią się słownictwem i składnią;
A/ Słownictwo - to zasób słów mających ustalone znaczenie w danym języku. Homonim jest to wyraz, który tak samo się pisze i tak samo się wymawia ale ma kilka znaczeń (mają inny zakres desygnatów) zamek, pióro, koza. Idiomy czyli wyrażenia złożone, które mają swoiste znaczenia odmiennie od swoistych znaczeń wyrazów składniowych "pal go sześć", "stracić twarz".
B/ Składnia - to reguły dotyczące sposobu wiązania wyrazów i ich rozumienia.
Role semiotyczne wypowiedzi;
1. opisową "słońce świeci" i także nasze przeświadczenia "Jan jest chory".
2. ekspresywną, przeżycia bólu lub radości, oj!!
3. sugestywna wywołuje reakcję pali się, baczność"
4. performatywna - wydanie wyroku, nadanie imienia - powstają określone nakazy i zakazy.
II. NAZWY
1/ konkretne znaki rzeczy lub ludzi - stół, student
2/ abstrakcyjne nie są znakami rzeczy lub ludzi; wolność miłość.
Błąd hipostazy polega na tym, że używamy zamiast nazwy abstrakcyjnej konkretnej np. wola państwa, .
3. Desygnat nazwy to przedmiot rzeczywisty np. skrypt, ławka.
4.Z uwagi na ilość desygnatów rozróżniamy; nazwy ogólne - więcej niż jeden desygnat, szafa, pies. Nazwy jednostkowe jeden desygnat - Wisła. Nazwy puste bez desygnatów "syn bezdzietnej matki" - „smok” one niczego nie oznaczają ale coś jednak znaczą
5. Nazwy zbiorowe. są to także agregaty np. las (agregat drzew, mieszkańcy miasta agregat ludzi. W prawie np. pewne rzeczy są nazwami zbiorowymi (kolektywnymi) i np. spółdzielnia jako całość ma osobowość prawną natomiast członkowie spółdzielni nie.
6. Ostrość zakresu nazwy. "student" - "nie student" ostre. "łysawy" - nieostra "łysy" ostrzejsza.
Stosunki między zakresami nazw.
Ta sama rzecz lub osoba może być desygnatem wielu nazw - np. szafa sprzęt drewniany, sprzęt do chowania odzieży, szafa - mebel ozdobny itp.
Klasa uniwersalna to taka, która obejmuje wszystkie rzeczy na świecie - np. "coś" ale też i agregat (wszechświat).
Klasa negatywna jeśli wyróżnimy klasę w obrębie klasy uniwersalnej mającą desygnaty ta reszta to właśnie klasa negatywna człowiek - nie człowiek to wszystko co nie jest człowiekiem. Uwaga tu możliwe są liczne nieporozumienia
2. Rodzaje stosunków miedzy zakresami nazw. Relacje pomiędzy dwoma nazwami, które mają co najmniej jeden desygnat;
1/ stosunek zmienności zakresów S i P; istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S i P S jest P
2/ stosunek podrzędności S< P każde S jest P a nie każde P jest S
3/nadrzędności S > P
4 krzyżowania są S, które są P
5/ wykluczania - może on być
a/ stosunkiem sprzeczności student - nie student
b/ przeciwieństwa gdy zakres nazw nie tworzą wspólnej klasy; dom. ptak
Definicje
1. Definicja realna i nominalna.
Definicja realna to zdanie podające taką charakterystykę danego podmiotu czy przedmiotu, którą można tylko tym przedmiotom lub podmiotom przypisać. Musi ujmować istotę np. „człowiek ma mózg” - „Człowiek nie ma piór” - nie.
Definicja nominalna jest wypowiedzią drugiego stopnia podaje informację o znaczeniu definiowanego słowa oznacza to zastępowanie niezrozumianego terminu innym znanym uprzednio "dacza" dom.
2. Rodzaje definicji ze względu na ich zadania;
a/ definicja sprawozdawcza to taka, która wskazuje, jakie znaczenie ma (lub miał) wyraz definiowany w danym języku "mieszkam w budynku zbudowanym z betonowych segmentów - czyli w bloku " to dziś znaczy w budynku wielomieszkaniowym dawniej kamienicy. Takie definicje formułujemy dla kogoś kto nie zna używanego znaczenia,
b/ definicja projektująca to ustalanie znaczenia na przyszłość np. w ustawie "zwanego dalej najemcą".
1/ Mogą to być definicje konstrukcyjne ustalają arbitralnie znaczenie chociaż to słowo już ma jakieś znaczenie np. słowo sól chemicy nadali jej nowe znaczenie. Definicja konstrukcyjna nie może być ani prawdziwa ani fałszywa jedynie może być używana powszechnie lub nie. Ustalmy ją gdy zachodzi potrzeba, gdyż zmieniły się warunki.
2/ Definicja regulująca; mówi np., że adwokatem może być osoba, która ma egzamin adwokacki lub inny plus 3 lata pracy w zawodzie prawniczym np. sędzia, prokurator. Te definicje spotykamy najczęściej w ustawach.
Rodzaje definicji ze względu na ich budowę.
A Definicja równościowa składa się z trzech części.
1/ zwrotu językowego zawierającego wyraz definiowany (definiendum), 2/ stwierdzenie, że definiedium ma takie samo znaczenie jak wyrazy zawarte w trzeciej części, 3/ określenie znane już (definies),
definiedium +łącznik+ definiens -
Bursztyn ------- to ---- skamieniała żywica (Uwaga czasami skład definiens musi być rozbudowane.)
1/ definicja klasyczna. Tradycyjnie uważa się, że definicja równościowa powinna być zbudowana -A znaczy tyle co wyrażenie "B mające cechę C". Sędzia to jest urzędnik wydający wyroki w imieniu państwa, dom to budynek mieszkalny.
2/ Definicja równościowa nieklasyczna jest wówczas gdy w definicji wskazujemy pewne zakresy nazw np. przez termin x będziemy rozumieli a, b, c, d. Zboża w rozumieniu ustawy jest proso gryka itd.
Stylizacje;
1/Słownikowa pewien wyraz czy wyrażenie ma takie samo znaczenie jak inne; "rozporządzenie" - "akt prawny".
2/semantyczna oznacza, że taki wyraz to takie przedmioty lub ma takie i takie cechy "drewno" to ścięte drzewo, stół to drewno.
3/ przedmiotowa wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego do czego wyraz się odnosi tu występuje intencja poinformowania o znaczeni danego przedmiotu.
B/ Definicja nierównościowa to definicja przez postulaty. Polega na wstawieniu danego wyrazu do kilku zdań i w ten sposób ukażemy na tych przykładach co znaczy omawiany wyraz.
WARUNKI POPRAWNOŚCI DEFINICJI
1/ ignotum per ignotum -nieznanego nieznanym Każda definicja musi być dostosowana do odbiorcy na jego poziomie, gdyż nie możemy nieznanego wyjaśniać nieznanym.
2/ idem per idem - to samo przez to samo;
-błędne koło bezpośrednie - drzewo liściaste jest to drzewo
-błędne koło pośrednie - krakowski złodziej.
3/ definicja z szeroka sędzia to pracownik sądu zła bo w sądzie
jeszcze pracują sekretarki , woźni sprzątaczki itp.
4/ definicja za wąska definiesa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do definiendum bez znaczenia np. krzesło to przedmiot drewniany do siedzenia koloru zielonego, bez oparcia - to definicja zielonego taboretu.
5/ błąd przesunięcia kategorialnego, definiens podajemy jako określenie rodzajowe zasadniczo odmienny zakres w innej kategorii ontologicznej np. stosunek pokrewieństwa
Zdanie.
Zdanie w sensie logicznym jest to wyrażenie jednoznacznie stwierdzające na gruncie reguł danego języka, że tak coś jest lub nie jest, nie musi ono być zgodne z rzeczywistością, dlatego zdanie w sensie logicznym może być prawdziwe a także fałszywe. Wartość logiczna zdania. Zdanie prawdziwe opisuje rzeczywistość zgodną przynajmniej z danym wycinkiem rzeczywistości. Zdanie fałszywe to takie które opisuje rzeczywistość w sposób sprzeczny z faktami np. Włocławek jest stolicą Polski. O wartości logicznej zdania przesądza sens użytych słów jeżeli są one znane ogólnie np. 1 metr to 100 cm lecz jeśli ktoś nie rozumie co to "cm" to trzeba najpierw mu to wyjaśnić. Ale jeśli zakładamy minimalną znajomość rzeczy to takie zdania, które jest prawdziwe ze względu na to jakich użyto wyrazów nazywamy zdaniem analitycznym.
Zdanie którego fałszywość jest przesądzona ze względu na samo znaczenie użytych w nim słów, nazywamy zdaniem wewnętrznie kontradyktorycznym oczywiście w obrębie danego języka. Np. "kula jest prostokątem"
Dla określenia zdań, które są analityczne a które wewnętrznie kontradyktoryczne konieczne jest odwołanie się do reguł wyznaczających znaczenie danych słów. Wszystkie inne zdania, których wartości logicznych nie możemy ustalić nazywamy syntetycznymi. Dla tych zdań by stwierdzić czy odpowiadają rzeczywistości musimy znaleźć probierz prawdziwości. Tu odwołujemy się do doświadczenia - zgodnej praktyki wielu osób. To jest bardzo trudne a czasem nic nie dające, między innymi dlatego, że stan wiedzy jest zmienny np. Słońce - Kopernik. Zmienny jest także stan np. wiedzy o sprawie np. wówczas gdy pojawią się nowe fakty. Prawomocny wyrok- wznowienie postępowania gdy nowe dane.
Funkcje zdaniowe.
Funkcja zdaniowa to jest wyrażenie opisowe, które zawiera zmienne. "Każde S jest P "otrzymujemy zdania prawdziwe lub fałszywe. „Każdy prawnik jest sędzią” (fałszywe) a „każdy sędzia jest prawnikiem” prawdziwe. Funkcja zdaniowa nie ma określonej wartości logicznej. Dopiero po podstawieniu uzyskujemy zdania prawdziwe lub fałszywe. Kwantyfikator ogólny to taka funkcja zdaniowa przy której cokolwiek podstawimy za X to otrzymamy zdanie prawdziwe. "Jeśli x jest ojcem to x jest mężczyzną" Kwantyfikator ogólny zapisuje na dwa sposoby Px lub ^x,(x).
kwantyfikator szczegółowy jest wówczas gdy funkcja zdaniowa przy niektórych zmiennych jest prawdziwa zapisujemy go Sx, Vx, Zx "X jest mężczyzną x jest ojcem".
Zatem z funkcji zdaniowej mogą powstać zdania prawdziwe i fałszywe w dwa sposoby;
1/ przez konkretyzację - czyli podstawienie odpowiednich wyrażeń na miejsce wszystkich koniecznych zmiennych,
2/ przez kwantyfikację to znaczy przez poprzedzenie tej funkcji kwantyfikatorem ogólnym czy szczegółowym w odniesieniu do wszystkich zmiennych.
Struktura zdania
Zdanie złożone to takie, którego częścią jest odrębne zdanie np. "X nie odrobił lekcji", a złożone to "X nie odrobił lekcji ale nauczyciela i tak nie było." Zdania proste - to takie którego żadne część nie jest odrębnym zdaniem dawniej mówiono na takie zdanie, że jest kategoryczne mogą być ujmowane jako schemat funkcji "A jest B".
Obecnie widzi się konieczność istnienia zdań prostych o treści; "X ma własności Z" - "kot łapie myszy"
Wśród zdań prostych sprowadzonych do struktury "A jest B" gdzie "jest" - jest funktorem dwuargumentowym wyróżniamy dwa rodzaje zdań; 1/atomiczne-orzekające, że jakieś X należy do klasy Y -
2/ subsumcyjne-orzekające, że jakaś klas X w całości lub części zawiera się (lub nie) w klasie B. Tradycyjna logika wyróżnia 4 rodzaje zdań subsumcyjnych;
1/ zdania ogólno twierdzące o budowie Każde S jest P
2/ Zdanie ogólno-przeczące o budowie Żadne S nie jest P żaden adwokat nie jest sędzią
3/ zdania szczegółowo twierdzące o budowie Niektóre S są P
4/ zdania szczegółowo przeczące o obudowie Niektóre S nie są P
Odpowiedniki zdania w naszej świadomości
Jeśli nasza świadomość reaguje na daną nazwę to znaczy, że znamy to POJĘCIE które może mieć różne nazwy (samochód - maszina, car,). Gdy mamy do czynienia z przeżyciem to jest PRZYPUSZCZENIE lub SĄD ale może być też tak, że ktoś tylko rozumie co to znaczy SĄD wydaje osoba która żywi przekonanie, że jest tak jak ona mówi "na serio" ale nie musi być pewna obrazu np. dochodzi do pewnych wniosków i dopiero wówczas jest przekonana. PRZYPUSZCZENIE - dopuszczamy taką możliwość "strzelamy" ROZUMIENIE - jeśli dociera do nas to o co chodzi
Uwaga jeszcze należy odróżniać Kłamstwo - świadome i omyłkę - nieświadomą.
Wypowiedzi oceniające i normy.
ocena - aprobata i dezaprobata uwzględnia nasze przeżycie (wiara wiedza, nastawienie czy jesteśmy zdenerwowani słowem - wszystko)
1/ ocena preferencyjna gdy z dwóch lepiej oceniamy jeden,
2/ ocena globalna - więcej tego lub tamtego.
Deskrypcja Jest to opis pozbawiony oceny. Mogą to być również wypowiedzi techniczne, istnieją wypowiedzi pozornie deskryptywne, a de facto mające w sobie ocenę np. koń , rumak, szkapa. Są tez wypowiedzi z zabarwieniem uczuciowym, np. do rasowego psa mówimy: „Ty kundlu”.
Istnieją wypowiedzi zwane optatywnymi, czyli życzeniowymi np. „Chciałbym, aby wszyscy zdali egzamin w pierwszym terminie”.
Typowe Błędy powodujące nieporozumienia
Użycie homonimu ( wieloznaczność) w taki sposób że nie wiemy jaki zakres desygnatów przyporządkować danej wypowiedzi - ojciec kupił kozę ? nie wiemy czy piec czy zwierzaka.
Błąd ekwiwokacji -osoba w jednym rozumowaniu używa słowa wieloznacznego w różnych znaczeniach sadząc, iż używa tego słowa jednoznacznie.
Logomachia - spór o słowa a nie o treść- bardzo często dyskutując mamy na myśli jakieś znaczenie tego słowa - rozmówca niekoniecznie musi o tym wiedzieć i ma własne wyobrażenie co ono znaczy. Wówczas nie mogą się oni porozumieć bo mówią de facto o czyms innym - Przed rozpoczęciem dyskusji jest zasadne ustalenie znaczenia słów które będą używane w dyskusji wówczas nie będzie nieporozumień na tym tle. Często okaże się że nie będzie dyskusji bo okaże się że spór był pozorny.
Błąd amfibologii, polegający na dwu- lub wieloznaczności danego wyrażenia tam, gdzie winno być ono jednoznaczne. Powstaje na skutek wadliwej (pod względem składni, interpunkcji, doboru i następstwa słów, rozłożenia akcentów logicznych oraz psychologicznych itp.) budowy wypowiedzi, np. "obraz poprzedza słowo".
Eufemizm określenie złej, nieprzyjemnej, nieprzyzwoitej rzeczy za pomocą słowa (słów) o pozytywnym lub obojętnym wydźwięku, np. mało inteligentny zamiast głupi.
Błąd myślenia figuralnego -wówczas gdy zwroty obrazowe bierzemy w znaczeniu dosłownym np. robienie z igły widły
----------------------------------------------------------------------------
II kolokwium - same zadania - nie będzie pytań z poniższego tekstu - który tylko przygotowuje do liczenia zadań
funktory ; pojęcie funktora prawdziwościowego
Jest to funktor zdaniotwórczy o argumentach zdaniowych, przy którym na podstawie samej tylko wartości logicznej jego argumentów zdaniowych (niezależnych od treści zdań) można jednoznacznie określić jaka jest wartość logiczna całego zdania.
Jak widać ilość takich funktorów jest ograniczona do liczby możliwych zestawień wartości logicznych zdań składowych oraz wartości logicznej zdania złożonego zbudowanego z danego funktora.
MATRYCA funktora prawdziwościowego;
p - p
1 0
0 1
1/ jeżeli funktor negacji uzupełni się zdaniem prawdziwym to powstaje zdanie fałszywe
2/ jeżeli funktor negacji uzupełnia się zdanie fałszywym powstaje zdanie prawdziwe
Negacji odpowiada zwrot językowy "nie jest tak, że" lub "nieprawda, że" drugi jest bardziej rozpowszechniony ale mniej prawidłowy, bo jest właściwy dla meta języka II stopnia, bo orzeka o I stopniu wartości logicznej zdania a nie twierdzi coś w I stopniu.
Funktorów dwuargumentowych może być z uwagi na kombinacje 16
Jednak dla prawników znaczenie ma tylko kilka ;
I/ Funktor koniunkcji- różnie się oznacza jako ; . , ^, p, &.
p q p.q
1 1 1 I prawda jest tylko gdy oba prawdziwe
1 0 0 II fałszywość choć jednego z argumentów powoduje fałszywość całości
0 1 0
0 0 0
Koniunkcja odpowiada w języku polskim wyrazom "i" lub "oraz" jednakże często z względów stylistycznych używane są też "a także", "jak również", "a", "chociaż", "jak i";
funktor alternatywy nierozłącznej oznaczamy "v" lub "+" lub "p'
Ma matrycę
p q pvq
1 1 1 I jest prawdą gdy chociaż jeden argument jest prawdziwy
1 0 1
0 1 1 II fałszywy tylko gdy oba fałszywe
0 0 0
alternatywa nierozłączna w mowie potocznej mówimy "pójdę do kina lub do teatru" - czyli szukaj mnie tu i tam. Mniej ostre niż zwrot „albo”
funktor równoważności ⇔ , ↔ , ≡
1 1 1
1 0 0 I Prawdziwy gdy wartość argumentów jest ta sama
0 1 0 II Fałszywy gdy wartość jest różna
0 0 1
określamy ją „zawsze” i „wtedy i tylko wtedy”, używamy go gdy wartość logiczna łączonych zdań jest identyczna, prawdziwe lub fałszywe.
Implikacja oznacz się ją ⊃, , ⇒ ,
p q p q
1 1 1
1 0 0 implikacja fałszywa jest jedynie wówczas gdy
0 1 1 p prawdziwe a q fałszywe reszta to prawdziwe
0 0 1
w mowie to "jeżeli ... , to.." Jeśli się nauczysz logiki to dostaniesz 5 - drugi bez prawdziwości pierwszego nie będzie prawdą jest to wynikanie, są dwa warunki;
1/ gdy implikacja A do B prawdziwa,
2/ musi być związek pomiędzy A i B ( sens , temat,).
Związki mogą być:
a/ przyczynowe jeśli przyjadą roztopy to Wisła zaleje nisko położone łąki" jedno powoduje drugie bez roztopów nie zaleje".
b/ strukturalne jeżeli dziś jest sobota to jutro niedziela nie powoduje to nic a wynika ze struktury bo tak jest !.
c/ tetyczne wynikające z ustanowienia ( art. 415 k.c. . Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia).
d/ analityczne ( nazywany wynikaniem logicznym) np. jeżeli X prokuratorem, to musi być prawnikiem, to każdy prokurator musiał ukończyć studia prawnicze.
PRAWA LOGICZNE ZE ZMIENNYMI ZDANIOWYMI
Uwaga ⊃ to znak implikaji
PIERWSZE PRAWO DE MORGANA
∼ (p * q) ≡ (∼p v ∼q)
ponieważ: nie jest tak, że zarazem p i q więc: nie jest tak że p lub nie jest tak że q
DRUGIE PRAWO DE MORGANA
∼(p v q) ≡ (∼p * ∼q)
ponieważ: nie jest tak że p lub q więc: nie jest tak że p i nie jest tak że q
PRAWO NEGACJI IMPLIKACJI
∼(p ⊃ q) ⊃ (p ⊃ ∼q)
ponieważ nie jest tak, że jeżeli p to q więc: jeżeli p to nie jest tak że q
PRAWO TRANSPOZYCJI
(p ⊃ q) ≡ (∼q ⊃ ∼p)
ponieważ: jeżeli p to q więc: jeżeli nie jest tak że q to nie jest tak że p
PRAWO SYLOGIZMU HIPOTETYCZNEGO
[(p ⊃ q) * (q ⊃ r)] ⊃ (p ⊃ r)
ponieważ: jeżeli p to q i jeżeli q to r więc jeżeli p to r
MODUS PONENDO PONENS
[(p ⊃ q) * p] ⊃ q
Ponieważ: jeżeli p to q i p więc: q
MODUS TOLLENDO TOLLENS
[(p ⊃ q) * ∼q] ⊃ ∼p
Ponieważ: jeżeli p to q i nie jest tak że q więc: nie jest tak że p
MODUS TOLLENDO PONENS
[(p v q) * ∼p] ⊃ q
Ponieważ p lub q i nie jest tak że p więc q
MODUS PONENDO TOLLENS
[(p/q) * p] ⊃ ∼q
Ponieważ bądź p bądź q i p więc: nie jest tak że q
PRAWO EKSPORTACJI I IMPORTACJI
[(p * q) ⊃ r] ≡ [p ⊃ (q ⊃ r)]
Ponieważ: jeżeli zarazem p i q to r więc: jeżeli p to jeśli q to r (eksportacja)
Ponieważ: jeżeli p to jeśli q to r więc: jeżeli zarazem p i q to r ( importacja)
PRAWO DYLEMATU KONSTRUKCYJNEGO
[(p ⊃ r) * (q ⊃ r) * (p v q)] ⊃ r
Ponieważ zarazem: jeżeli p to r i jeżeli q to r i p lub q więc r
PRAWO DYLEMATU KONSTRUKCYJNEGO ZŁOŻONEGO
[(p ⊃ q) * (r ⊃ s) * (p v r)] ⊃ (q v s)
Ponieważ zarazem jeżeli p to q i jeżeli r to s i p lub r więc q lub s
⇒
1
7