ANALITYKA KLINICZNA, Weterynaria Lublin, Weterynaria 1, Diagnostyka


ANALITYKA KLINICZNA

•Wykorzystuje wyniki badań laboratoryjnych w praktyce klinicznej oceniając stan zdrowia pacjenta. Korzystając z wyników diagnostyki laboratoryjnej umożliwia odróżnienie zdrowia od choroby, a więc znajduje zastosowanie w rozpoznawaniu chorób, prognozowaniu i kontrolowaniu leczenia.

•Korzysta z wyników badań laboratoryjnych (jakościowe i ilościowe) oceniających cechy fizyczne, morfologiczne, biochemiczne i immunologiczne tkanek i narządów.

Cel diagnostycznych badań laboratoryjnych:

•Ułatwienie lub umożliwienie odróżnienia stanu zdrowia i choroby

•Stworzenie możliwości różnicowania chorób

•Prognozowanie i kontrolowanie leczenia

•Wytworzenie komplementarności z badaniem klinicznym i innymi badaniami diagnostycznymi

Metody badań laboratoryjnych:

•Jakościowe-służą do potwierdzenia lub wykluczenia obecności określonego składnika i mają zastosowanie w badaniach przesiewowych (np. testy immunologiczne)

•Ilościowe- oceniają zawartość ilościową danego składnika w materiale w mg./dl,U/l

•Półilościowe- oceniają przybliżoną ilość danego składnika (+/-, +++)

Dobór metod pomiarowych:

•Zależy od rodzaju oznaczanego składnika i jago zawartości (stężenia) w materiale biologicznym np. czułość metod kolorymertycznych czy spektrofotometrycznych nie przekracza mg/ml, a metod fluorescencyjnych, chemiluminescencyjnych pozwala na oznaczanie stężeń pg/ml

•Wiarygodności wyniku laboratoryjnego, którego miarą jest zgodność z wartością rzeczywistą zależy od swoistości, dokładności, precyzji, czułości

•Celu (przeznaczenia) wyników np.. W badaniach przesiewowych niski koszt, mała czasochłonność, prostota wykonania, a przy monitorowaniu leczenia- czas uzyskania wyników, dokładność

Rodzaje błędów w analityce

1.Przedanalityczne

•Niewłaściwe przygotowanie pacjenta do badań

•Błędy techniczne przy pobieraniu materiału

•Błędy w oznaczaniu, transporcie i przechowywaniu próbek

2.Analityczne-30%

•Błędy organizacyjne- kontrola zewnątrzlaboratoryjna i wewnątrzlaboratoryjna (BHP)

• błędy dokładności, precyzji i czułości- wiarygodność wyników

Wiarygodność wyniku jest miarą zgodności z wartością rzeczywistą

•Swoistość metody- specyficzność analityczna wobec oznaczanego składnika (antygen- przeciwciało, aminokwas+ALT= pirogronian)

•Dokładność metody- zgodność uzyskanych wyników z wartością rzeczywistą tj referencyjną (obiektywnie istniejącą)

•Precyzja metody- jej powtarzalność tj rozrzut uzyskanych wyników z tego samego materiału

•Czułość metody- najmniejsza ilość badanego składnika, którą można oznaczyć w próbce materiału biologicznego. Jest uwarunkowana dokładnością i precyzją

Błąd systematyczny (błąd dokładności) - Jeżeli wyniki pomiarów wykonanych ta samą metodą różnią się o stałą wielkość od wartości prawdziwej (referencyjnej). Najczęściej jest on wynikiem braku swoistości metody.

Kryteria dopuszczalności błędu:

•Błąd dopuszczalny to taki, który nie umniejsza użyteczności wyniku.

•Zgodnie z decyzją Centralnego Ośrodka Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej przykładowa wielkość błędów dopuszczalnych:

ALT-16%

•AST-16%

•Białko całk.-6%

•Cholesterol-8%

•AP-16%

•Glukoza-8%

•Kreatynina-10%

•Sód-3%

•Wapń-6%

Zapobieganie błędom analitycznym

•Próbki wzorcowe-surowice kontrolne i kalibratory- dostępne roztwory przypominające surowicę

•Kontrola jakości badań laboratoryjnych

•Matryca analityczna tj układ substancja badana- substancje towarzyszące

3.Postanalityczne

•Błąd w przesyłaniu wyników lekarzowi

•Błąd w interpretacji wyników

•Błędy w historii choroby

Materiał do badań laboratoryjnych:

•Krew pełna żylna, tętnicza, włośniczkowa, osocze, surowica

•Mocz

•Kał

•Płyny biologiczne: stawowy, mózgowo-rdzeniowe, otrzewnowy, opłucnowy, żwaczowy

•Bioptaty

•Szpik kostny

•Nasienie

Pobieranie materiału- krew

•miejsce i czas pobrania materiału przed leczeniem i w trakcie leczenia (po posiłku wzrost stężenia glukozy, trójglicerydów, przestrzeganie procedur testów czynnościowych)

•Pozycja i postawa

• Staza, igły czy strzykawki

•Czas i temperatura przechowywania- enzymy kilka godzin w temp. pokojowej, a w -20 st C 3 miesiące

•Przenoszenie materiału do probówki

•Antykoagulanty

Wskazania:

•Krew żylna z antykoagulantem- morfologia krwi, gdzie stężenie w krwinkach i osoczu jest takie same jak: glukoza, mocznik, badania koagulologiczne

•Krew tętnicza- gazometria (pobór anaerobowy)

•Surowica- badania biochemiczne, serologiczne

•Krew włośniczkowa- badania hemotologiczne

Rodzaje antykoagulantów i ich zastosowanie:

•Heparyna (sól amonowa)-0,1 mg/ml- biochemia, morfologia

•Wersenian EDTAK2 lub K3- 1 mg/ml-morfologia

•Cytrynian sodu 4 mg/ml-badania koagulologiczne

•Szczawian potasu- 2 mg/ml- hematologia krwi

Wpływ negatywny antykoagulantów

Składnik krwi

heparyna

EDTA

cytrynian

szczawian

fluorek

Fosfotaza kwaśna

wzrost

wzrost

Fosfotaza zasadowa

spadek

spadek

Amylaza

wzrost

wzrost

wzrost

Bilirubina

spadek

Mocznik

spadek

Wapń

spadek

spadek

spadek

spadek

spadek

Cholesterol

spadek

Dehydrogenza mleczanowa

spadek

Najczęstsze przyczyny hemolizy krwi

•Wyciskanie krwi przy pobieraniu;

• energiczne mieszanie;

• używanie mokrych strzykawek i probówek;

• energiczne wstrzykiwanie pobranej krwi przez igłę do probówki;

• długotrwałe przechowywanie w niekorzystnych warunkach;

• niektóre leki podawane pacjentowi

Wpływ hemolizy na wyniki

•zwiększenie wartości w oznaczaniu

• aminotransferazy alaninowej

• cholesterolu

• dehydrogenazy mleczanowej

• białka całkowitego

• fosforu nieorganicznego

• fosfatazy kwaśnej i zasadowej

• mocznika

• potasu

• sodu

• żelaza

•zmniejszenie wartości w oznaczaniu

• bilirubiny

Oznaczanie i przechowywanie próbki

•przygotowanie oznaczenia

•po pobraniu oznaczyć

•wirowanie

•przechowywanie

• - czas

• - temperatura

• - światło

•Biochemia - surowica i osocze

•w temperaturze pokojowej w ciągu 4 godzin nie dochodzi do żadnych zmian w składzie metabolitów i enzymów

• w temp. +4°C czas przechowywania można wydłużyć do 24 godzin

• dłuższe przechowywanie wymaga mrożenia

•RKZ

•- oznaczać natychmiast; w obniżonej temperaturze (lodówka, termotorba) nie dłużej niż 2 godziny

•Mocz

•oznaczać natychmiast; do 2 godzin w lodówce

• bakteriologia - formalina

Przechowywanie surowicy przed poszczególnymi badaniami

elektrolity - można przechowywać w temp. pokojowej 6-8 godzin, w lodówce kilka dni lub zamrażarka

białko całkowite - bez szkody dla analizy może pozostawać w temperaturze pokojowej do 24 godzin.

składniki lipidowe - powinna być zbadana natychmiast, najwyżej do 2 godzin po pobraniu lub zamrożona.

bilirubina - próbki należy bezwzględnie chronić przed światłem

kreatynina - do 4 godzin nietrwała

mocznik - stabilny w temp pokojowej do 48 h

Profile (konstelacje) metaboliczne w diagnostyce laboratoryjnej

•pojedyncza analiza

• profil badań kontrolnych

• profil przemian metabolicznych

- lipidowy

- gospodarki wodno - elektrolitowej

- RKZ

• profil narządowy

- wątrobowy

- nerkowy

- kostny

- sercowy

- tarczycowy

profil nerkowy

• mocznik

• kreatynina

• białko całkowite- albuminy -elektroforeza

• GGTP - mocz

• RKZ - wodorowęglany

• elektrolity: Na, K, P

• mocz: biochemia, osad

profil wątrobowy

• AspAT (AST)- aminotransferaza asparaginianowa

• AlaT (ALT)- aminotransferaza alaninowa

• AP (ALP)- fosfataza alkaliczna

•GLD - dehydrogenza glutaminianowa

• GGT- γglutamylotransferaza

•CHE- cholineasteraza

• kwasy żółciowe - bilirubina

• białko całkowite - albuminy - elektroforeza

• cholesterol

• LDH - izoenzymy LDH-5 - dehydrogenaza mleczanowa

Diagnostyka enzymologiczna

•Wskaźnikowe- wewnątrzkomórkowe (fizjologicznie w małych ilościach we krwi)

•Enzymy sekrecyjne- uwalniane do krwi enzymy wskaźnikowe (hormony)

•Enzymy ekskrecyjne - enzymy wydzielnicze (enzymy śliny, soku żołądkowego)

Enzymy wskaźnikowe- wzrost

•AST-aminotransferaza asparaginianowa-choroby wątroby, ciężka niewydolność krążenia- narządowo nieswoista

•ALT-aminotransferaza alaninowa-zapalenie miąższu wątroby- narządowo nieswoista

•LDH-dehydrogenaza mleczanowa- choroby mięśni poprzecznie prążkowanych, ostra białaczka, ciężkie uszkodzenie nerek- narządowo nieswoista

•GGT- gammaglutamylotransferazaa-choroby zastoinowe wątroby, dróg żółciowych , trzustki- narządowo nieswoista

•ALT, ASP, LDH, GGT- narządowo nieswoiste

•GLDH- dehydrogenza glutaminianowa-choroby wątroby- narządowo swoisty

•CK- kinaza kreatynowa- narządowo swoisty

•LP- lipaza trzustkowa- zapalenie trzustki- narządowo swoisty

•GLDH, CK, LP- narządowo swoiste

Enzymy sekrecyjne/ekskrecyjne

•CHE- nadczynność tarczycy - wzrost, rekonwalescencja - wzrost, zapalenie wątroby - spadek

•ALP- choroby wątroby - wzrost, kości - wzrost, woreczka żółciowego - wzrost, zahamowanie wzrostu kości - spadek

•ACP (fosfataza kwaśna)- choroby kości - wzrost, nowotwory - wzrost, przerost i rak gruczołu krokowego - wzrost

•LP (lipaza trzustkowa) i AMS (α amylaza)

->Enzymy cytoplazmatyczne- ALT, LDH

->Enzymy mitochondrialne- AST, GLDH

Zmiany aktywności wybranych enzymów w niektórych chorobach wątroby i dróg żółciowych

AST

ALT

GLDH

GGT

ALP

CHE

Zapalenie ostre

0

Zapalenie przewlekłe

Marskość

0

0

↓↓

Żółtaczka mechaniczna

0

Rak wątroby

0

0

•profil sercowy

• AspAT

• AlaT

• LDH - frakcje LDH-1

• CK

• troponiny I (cTnI) metodą ELISA

•profil tarczycowy

• trójjodotyronina

• tyroksyna

• cholesterol

•profil kostny

• wapń

• fosfor

• AP

• Białko - albuminy - elektroforeza

Profil hematologiczny

•Duży obraz krwi (leukocyty, erytrocyty, hematokryt, hemoglobina, SOK, SSH, SWH, trombocyty, rozmaz krwi obwodowej)

•Mały obraz krwi - duży obraz krwi bez rozmazu (wynik bezpośrednio z analizatora hematologicznego)

•Retikulocyty

•Grupy krwi (pies, kot)

•Badanie rozmazu krwi obwodowej (pasożyty krwi)

•Wskaźniki krzepnięcia

Profil krzepnięcia krwi

•Czas protrombinowy (PT)

•Czas trombinowy (TT)

•Czas kefalinowy - czas częściowej tromboplastyny (PTT)

•Fibrynogen

•Poziom czynnika VIII

•Poziom czynnika IX

Profil wątrobowy

•ALT (pies, kot)

•AST (nieswoisty)

•AP

•GLDH

•GGT

•LDH (nieswoisty)

•Bilirubina całkowita i związana

•Kwasy żółciowe-test stymulacji

•Białko całkowite, albuminy, elektroforeza

Profil trzustkowy

•Lipaza

•Amylaza

•Elastaza trzustkowa w kale (pies)

•TLI (pies, kot)

•Witamina B 12

•Kwas foliowy

•Fenole w moczu

Profil nerkowy

•Mocznik lub BUN

•Kreatynina

•Elektrolity (Na, K, Cl, Ca, P, Mg)

•Białko całkowite, albuminy, elektroforeza białek

•Cystyna C

•Badanie moczu: właściwości fizyczne, chemiczne, badanie osadu, analiza kamieni moczowych, badanie bakteriologiczne, białko/kreatynina

Profil neurologiczny

•Mocznik, kreatynina lub BUN

•Glukoza

•Ca, K, Mg, P

•Kwasy żółciowe

•Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego

•Fenobarbital (kontrola terapii)

•Bromek potasu (kontrola terapii)

Profil mięśniowy

•AST

•CK

•LDH izoenzymy

•Se

•Peroxydaza glutatinowa - GSH-Px

•Receptor acetylocholiny - przeciwciała (Myasthenia gravis)

•Troponina (uszkodzenie funkcji)

•Pro-ANP (uszkodzenie komórki)

•Mioglobina w moczu

Profil przedoperacyjny

•Duży obraz krwi

•Mocznik/BUN lub kreatynina

•AP

•ALT

•AST

•Elektrolity (Na, K, Cl)

•Wskaźniki zaburzeń krzepnięcia

Profil zaleganiowy (bydło)

•Wapń całkowity i zjonizowany

•Magnez

•Fosforany

•AST

•CPK

•Białko całkowite

•Mocznik

Kondycja fizyczna konia

•Duży obraz krwi

•AST, GGT

•GLDH

•Albuminy

•Mocznik

•Glukoza

•Bilirubina całkowita

•Triglicerydy

•Elektrolity:Ca, P, Mg, K, Na, Fe

Kondycja fizyczna bydła

•Duży obraz krwi

•AST

•GGT

•Białko całkowite

•Mocznik

•Triglicerydy

•Bilirubina całkowita

•Ca, P, Mg

β-hydroksymaślan

Wyniki

•Dodatni (TP)- wynik dodatni, który identyfikuje pacjentów chorujących na daną chorobę

•Ujemny- (TN)- wynik ujemny, który identyfikuje pacjentów nie chorujących na daną chorobę

•Fałszywie dodatni (FP)- wynik pozytywny, który identyfikuje pacjentów chorujących i nie chorujących na daną chorobę

•Fałszywie ujemny (FN)- wynik ujemny, który nie identyfikuje wszystkich pacjentów chorujących na daną chorobę



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Serce i układ naczyniowy, UWM Weterynaria, Diagnostyka kliniczna i laboratoryjna
Diagna, Weterynaria Lublin, Weterynaria 1, Diagnostyka
Praktyk, UWM Weterynaria, Diagnostyka kliniczna i laboratoryjna
Zagadki tor Nieradki, UWM Weterynaria, Diagnostyka kliniczna i laboratoryjna
Tabele kliniczne weterynaria, analityka kliniczna chorób psów i kotów
Badaniemoczu1., Weterynaria Lublin, Weterynaria 1, Diagnostyka
ukl ruchu i ukl. nerwowy, weterynaria, Diagnostyka weterynaryjna
cwiczenia częsc fizyczna, weterynaria, Diagnostyka obrazowa
Analityka w laboratorium, weterynaria, Analityka, Próbówki
Pobieranie i przechowywanie moczu, Technik weterynarii, diagnostyka, ukł.moczowy
cwiczenia obrazowanie, weterynaria, Diagnostyka obrazowa
Diagnostyka - Analityka; ćwiczenia, analityka kliniczna chorób psów i kotów
Stany nagłe, Tech. Weterynaryjne, Diagnostyka
radiologia pytania teoria, weterynaria, Diagnostyka obrazowa
pobieranie krwi u konia, Technik weterynarii, diagnostyka, krew

więcej podobnych podstron