Układ stawowy albo połączenia kosci wspólnie z układem szkieletowym tworzą bierne narządy ruchu. Połączenia te dzieli się na ścisłe i wolne.
Połączenia ścisłe mogą występować w postaci więzozrostu albo połączenia włóknistego, chrząstkozrostu lub połączenia chrzęstnego oraz kościozrostu lub połączenia kostnego.
Do więzozrostów zaliczamy szwy, wklinowanie, błonę międzykostną.
Szwy występują pomiędzy kośćmi czaszki i w zależności od kształtu brzegów łączących się kości wyróżniamy szew płaski lub gładki, szew łuskowy, szew piłowaty, szew rowkowy.
Wklinowanie stanowi umocowanie zębów w zębodołach.
Błony międzykostne łączą sąsiadujące kości. Spotykamy je pomiędzy kośćmi przedramienia i podudzia. Zbudowane są z mocnej taknki łącznej włóknistej.
Chrząstkozrosty dzielimy na szkliste i włókniste.Chrząstkozrosty szkliste są przejściowymi połączeniami, występującymi w chrząstkach przynasadowych. Zanikają one po zakończeniu wzrostu kości i przekształcają się w kościozrost. Chrząstkozrosty włókniste zwane są także spojeniami. Chrząstka włóknista oddzielona jest od kości cienką płytką chrząstki nasadowej.
Kościozrosty powstają w wyniku kostnienia chrząstek szklistych nasadowych oraz szwów.
Połączenia wolne. Stawy albo połączenia wolne, albo maziowe charakteryzują się obecnością:
Powierzchni stawowych
Torebki stawowej
Jamy stawowej
Są to podstawowe elementy warunkujące staw.
Powierzchnia stawowa pokryta najczęściej chrząstką szklistą, pozbawioną naczyń i nerwów oraz ubogokomórkową. Odżywiana jest przez maź stawową. Brak ochrzęstnej powoduje, że nie ma ona komórek chrzęstnych, stąd też jej uszkodzenia z reguły nie goją się. Chrząstki stawowe są różnej grubości, która zależy od rodzaju stawu.
Torebka stawowa składa się z warstwy zewnętrznej, włóknistej oraz warstwy wewnętrznej, maziowej. Błona włóknista często przyczepia się poza powierzchniami stawowymi, gdzie przechodzi w okostną. Grubość jej jest różna w stawach i w różnych miejscach stawu. Jest ona mało rozciągliwa i zapewnia stabilizację stawu. Przebiegają w niej naczynia krwionośne oraz znajdują się zakończenia nerwowe. Błona maziowa przyczepia się na obwodzie powierzchni stawowych. Wyściela ona wewnętrzną powierzchnię błony włóknistej, z wyjątkiem powierzchni stawowych, i jest bogato unaczyniona.
Jama stawowa jest włosowatą szczeliną wypełnioną mazią i rozdzielającą powierzchnie stawowe. W stanach zapalnych, gdy jest zwiększone wydzielanie mazi, może ona zawierać ponad 1 litr płynu.
Dodatkowe elementy stawu to:
Więzadła stawowe, które mogą być wewnątrztorebkowe, torebkowe i zewnątrztorebkowe. Zbudowane z tkanki łącznej włóknistej z licznymi włóknami kolagenowymi i stanowią wzmocnienie torebki stawowej oraz ograniczają nadmierny ruch. Zawierają liczne zakończena nerwowe istotne w odruchach.
Obrąbki stawowe to pierścienie chrząstki włóknistej zwiększające powierzchnie stawowe
Krążki stawowe i łąkotki stawowe to płytki chrząstki włóknistej, które całkowicie lub częściowo rozdzielają jamę stawu. Występują zwykle w stawach, w których zginaniu i prostowaniu towarzyszą ruchy ślizgowe. Struktury te modelują powierzchnie stawowe i wzmacniają stabilność stawu.
Fałdy maziowe, kosmki maziowe oraz kaletki maziowe. Są to sfałdowania lub uwypuklenia błony maziowej zwiększające jej powierzchnię. Kaletki maziowe, które mogą się łączyć z jamą stawową lub nie, odgrywają ważną rolę w mechanice stawów, ułatwiając przesuwanie się ścięgien lub mięśni.
Stawy jednoosiowe mogą występować jako:
Staw zawiasowy, w którym ruchy odbywają się wokół osi ustawionej poprzecznie do długiej osi kości.
Staw obrotowy, w którym ruchy obrotowe odbywają się wzdłuż długiej osi koci i są to nawracanie i odwracanie
Staw śrubowy jest odmianą stawu obrotowego, gdy przy obracaniu następuje zbliżanie lub oddalanie powierzchni stawowych
Stawy dwuosiowe
Staw elipsoidalny albo kłykciowy. Głowa stawu ma kształt elipsy. W stawie tym odbywają się ruchy zginania i prostowania oraz przywodzenia i odwodzenia. Kombinacja tych ruchów wywołuje ruch obwodzenia.
Staw siodełkowy, w którym powierzchnie stawowe mają kształt siodła. Przykładem jest staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka, w którym występują ruchy przywodzenia i odwodzenia oraz przeciwstawiania i odprowadzania.
Stawy wieloosiowe
Staw kulisty wolny w którym kulista powierzchnia stanowiąca głowę objęta jest przez płytką panewkę, pokrywającą mneij aniżeli połowę obwodu głowy, np. staw ramienny.
Staw kulisty panewkowy w którym panewka obejmuje dużą powierzchnię głowy, np. staw biodrowy.
Staw nieregularny, który zwykle występuje jako krążek stawowy. W stawie tym odbywają się ruchy w wielu kierunkach podobnie jak w stawie kulistym.
Stawy płaskie mają płaskie powierzchnie stawowe oraz bardzo małą ruchomość. Określamy je także jako połączenia półścisłe.