1. Ogólna charakterystyka przedmiotu badań społecznych.

Przedmiot badań społecznych jest złożony: zbiorowości społeczne, jak i idealne. Po prostu rzeczywistość społeczna, czyli zbiorowości społ. (zbiory ludzi, które między którymi wzajemne oddziaływania wynikłe z tej należności), zbiory społ. (ukształtowane w procesie współżycia społ.), zbiorowiska społ. (np. mieszkańcy miejscowości), instytucje społ. (twory powołane do pełnienia jakichś funkcji) i kategorie społ. (zbiór wydzielony ze względu na cechy fizyczne np. płeć).

Problemy badawcze to przedmioty wysiłków badawczych, to co orientuje nasze wysiłki badawcze. Należy skonkretyzować/uściślić problem.

Hipoteza to przypuszczenie lub domysł naukowy, wysunięty prowizorycznie dla wyjaśnienia jakiegoś faktu; wymagane jest sprawdzenie, które może obalić ten domysł. Powinny być nowe, ogólne, pojęciowo jasne, wewnętrznie niesprzeczne, empirycznie sprawdzalne.

Operacjonalizacja problematyki badawczej - przełożenie założeń badawczych na język pojęć operacyjnych. O. to również dobór wyników. :

1. decyzja o wyborze zbiorowości, w której przeprowadzamy badania - „grupa, kategoria, miejscowość”

2. wybór metod i technik - czy korzystamy z jednego narzędzia badawczego, czy większej liczby

3. wybór bazy źródłowej.

Najnowsze tendencje w metodologii i praktyce naukowej z zakresie badań społecznych - przeważa podejście „know-how”; na gruncie nauk społecznych nie m wyraźnego związku między teorią a badaniami empirycznymi. Przewaga podejścia stosowanego (applical approach) i opisu rzeczywistego nad teorią. Łączenie dziś podejścia ilościowego i jakościowego - podejście komplementarne. Przeciwne podejście, jeden typ analizy, to podejście kontradyktywne. Dominującą tendencją jest brak wyraźnie dominującej tendencji.

2.Etapy procesu badawczego - schemat, algorytm procesu badawczego. Pokazuje, jak powinno się prowadzić badania, ale nie jest sztywny.

Wstępne sformułowanie problemu - chcemy ustalić coś, co nie jest do tej pory rozpoznane. Każdy problem można przełożyć na formę pytającą - czy wiemy? Dlaczego? Ale nie każde pytanie jest problemem naukowym. A) określamy, co jest nierozpoznane i jaki jest poziom niewiedzy B) tworzymy prawną grupę pojęć funkcjonujących w obrębie tego problemu, wokół których toczyć się będzie analiza. C) założenia: jak chcemy prowadzić badania, jak zebrać informacje, na podstawie czego wstępnie konstruujemy problem, punktem wyjścia - obiektywna rzeczywistość; metody badawcze - czy korzystamy tylko ze źródeł zastanych? Burza mózgów, debata, dyskusja.

Eksplikacja problematyki badawczej - czyli uszczegółowienie, „ustawienie” badań. A) wyrażenie badanego problemu w prostszym, bardziej precyzyjnym języku i osadzić problem w jakimś kontekście teoretycznym. Pyszny paradoks - chcemy wyjaśnić jakieś pojęcie przez inne, np. aktywność kulturalna przez chodzenie do teatru. Nie należy redukować tematu badawczego!!!! Zakres należy dostosować do prowadzonych badań, np. ramy czasowe, przez stosowanie kryterium teoretycznego [wyb wiodące założenie i tworzymy hipotezę badawczą], metodologiczne [jakie instrumenty wykorzystamy] lub techniczno-organizacyjne [określamy termin, koszty, liczbę osób] B) wybór i uzasadnienie hipotez - w naukach społ hipoteza to propozycja twierdzenia naukowego, raport zaś kończymy tezą, czyli zweryfikowaną hipotezą. Źródła hipotez: wyniki teoretycznych rozważań, dotychczasowe badania, pomysłowość. Wymogi hipotez? Jednoznaczne odniesienie do badanego problemu, powinna posiadać uzasadnienie, zawierać warunki sprawdzalności, C) Moc hipotezy - słaby poziom; poziom średni - orzekamy o warunkach, w jakich zjawisko zachodzi; poziom mocny - twierdzenie jednoznaczne, silnie uargumentowane, np.: użytkownicy prezentują silne postawy konsumenckie

Przygotowanie narzędzi badawczych. - a) kwestionariusze wywiadu, ankiety, obserwacje. b) schematy i klucze kategoryzacyjne - np. w analizie treści badamy frekwencję wyrazów c) instrukcje i schematy umożliwiające gromadzenie informacji - np. spis mieszkańców dzielnicy d) inne.

Dobór próby - zbiorowości, którą chcemy objąć badaniami. Sprawdzamy, czy została poprawnie przygotowana. Koniecznie po ostatecznym przygotowaniu narzędzi badawczych!

Realizacja badań empirycznych - już wcześniej musimy zdecydować, czy będą jednokrotne, czy panelowa/powtarzalne. Musimy rozstrzygnąć geograficzny obszar badań, liczbę badanych.

Weryfikacja zebranego materiału - przegląd pod kątem - czy uzyskaliśmy odpowiedź na wszystkie pytania; jak nie, to odrzucamy je. Czy uzyskaliśmy info, które chcieliśmy uzyskać - wyniki badań nie powinny zaskoczyć badacza.

Wstępne grupowanie materiałów - surowych, czyli wszystkiego, co zebraliśmy. Najczęściej jest to kodowanie materiału, przypisywanie cyfr - „1” to kobieta, „2” to mężczyzna. Łączymy informacje w pewne klasy i przypisujemy im symbole cyfrowe. Wcześniej przygotowujemy instrukcję kodową, brak odpowiedzi to „0”. Instrukcję ostatecznie poprawiamy po badaniach.

Analiza materiałów empirycznych - mamy rozkład ilościowy danego zjawiska; cyfrowo konfrontujemy z hipotezami i ustalamy, jaka jest moc odpowiedzi i z jaką mocą weryfikujemy hipotezy i wtedy zaczynamy przygotowywać tabele - zawierające analizę jednodzielczą ( np. 400 to 100%, kobiety to 62% - jedno kryterium zwykle wyraża się procentowo. ) lub dwudzielczą (np. zarówno pod kątem płci i miejsca zamieszkania) lub wielodzielcze (płęć, wykształcenie, zamieszkanie); zwracamy uwagę na to, gdzie jest najsilniejsze i najsłabsze nasilenie, mała liczba odpowiedzi może wiązać się ze złym narzędziem badawczym.

Testowanie hipotez i uogólnienie wyników badań - wyciąganie wniosków końcowych. Wnioski da się wysnuć na etapie kodowania surowych danych, dokonujemy przełożenia danych cyfrowych danych cyfrowych na dane ilościowe. Dokonujemy analizy jakościowej materiału. Określenie, czy istnieje jakieś zjawisko i przyczyny tego zjawiska. Prowadzimy do definicji zjawiska.

Raport końcowy z badań. Przybiera on formę całościowej analizy materiału lub są to surowe dane, wyniki i konkluzje. Zawsze musi nawiązywać do hipotez; powinien odpowiadać na pytania, na które uzyskaliśmy zadowalające odpowiedzi; które pytania należałoby uszczegółowić / przeformułować; które hipotezy zostały sprawdzone, a których nie udało się wystarczająco sprawdzić; jakie udało się uchwycić nowe ustalenia.

3. Źródła w badaniach empirycznych. - źródłem możemy nazwać każdy przedmiot materialny, umożliwiający skonstruowanie wniosków na temat zjawisk społecznych; przedmioty materialne to wytwory ludzkie, policzalne, wchodzące w skład kultury danego społeczeństwa lub zachowane wypowiedzi ludzkie - wywiad, zdjęcie, a także mapy, rysunki itp…

Źródła informacji na potrzeby badań zjawisk politycznych.

Źródła zastane i źródła wywołane. - podział ma charakter subiektywny. Zastane - informacje już są, gdy przystępujemy do badań. Informacje, który powstały dla celów statystycznych lub naukowych. Mamy do czynienia z tendencją do coraz szerszego ich wykorzystania, ale nie zawsze wystarczają. Musimy przyjąć pewien dystans. Dzielą się na surowe [dane spisowe, surowe arkusze inwentaryzacyjne, wypełnione kwestionariusze, ankiety wywiadu] i opracowane [publikacje spisowe, wskaźniki, współczynniki opracowane na podstawie surowych danych, inne opracowania statystyczne] Zalety: już są dostępne - czas!; są kompletne i sprawdzone; wiarygodne; Wady: zebrane zwykle w innych celach niż potrzeby badacza; brak selekcji danych; często nie znamy motywów ich powstaniu; mogą być tendencyjne. Wykorzystanie - do monografii; analizy trendów; szukania współzależności; analizy porównawczej; analizy zachowań ludzi; uzupełnienia

Wywołane - powstały w wyniku inicjatywy badacza, ingerencji badacza w rzeczywistość społeczną; istnieją powstałe w wyniku kontaktu bezpośredniego (obserwacja ukryta uczestnicząca, wywiady, badania) lub pośredniego (obserwacja na życzenie, pamiętniki, konkursy). Większa ich wartość, bo przygotowywane pod pewnym kątem. Dostarczają info o emocjach, stanie świadomości, są więc trudniejsze w interpretacji.

Krytyka i weryfikacja źródeł

Kwestia wiarygodności i rzetelności źródeł - należy odpowiedzieć na pytania: jak powstały źródła? Kto je zebrał? Starannie? W jakim celu zostały zgromadzone?Ustalamy stan świadomości, opinii, poglądów, deklarowany stosunek do FAKTÓW, subiektywne odczucia i problem prawdy psychologicznej.

Dane ilościowe i jakościowe - ilościowe: dane statystyczne policzalne , np. badanie częstotliwości występowania wyrazu w danym kontekście; jakościowe: zinterpretowanie źródeł, po co powstały, co z tego wynika, analiza treści tekstu, czego można się z niego dowiedzieć.

4.

Dobór próby do badań bezpośrednich - rzadko badamy całą zbiorowość. Potrzebny jest dobór ludzi, z którymi chcemy przeprowadzić rozmowy lub dobór materiałów.

Czynniki określające wielkość próby - im większa jednorodność, tym mniejsza może być grupa; od liczby kategorii statystycznych, na które dzielimy zbiorowość, dobieramy grupę pod pewny kątem - ile kobiet, ile mężczyzn, dzieci; tworzymy miniaturę zbiorowości.

Czynniki wyznaczające rodzaj próby - celowa (z jakiegoś powodu decydujemy się na rozmowę na rozmowę z jakąś liczbą osób, które będą dla dziennikarza źródłem info, nie musimy przytaczać wszystkich wypowiedzi); losowy (bardziej poprawny z punktu widzenia przyjętej metodologii, ale może się okazać mniej ciekawe z punktu widzenia uzyskanych informacji); quote (dobór próby uznanej za reprezentatywną ze wzgl. na jakieś cechy, np. ogólnie wśród młodzieży jest 80% licealistów, więc u nas też musi być 80%; A obowiązuje rygor merytorycznego doboru, a nie statystycznego; B zdanie się na przypadek - kryteria statystyczne. Ta próba musi zawierać cechy całej reprezentacji - kazus licealistów); reprezentatywność typologiczna (np. badamy czytelników i nieczytelników prasy; np. gdy powstaje nowa gazeta, badamy kto jest jej czytelnikiem.)

Próba reprezentatywna, próba udziałowa - możliwości i ich ograniczenia.

Próba jest reprezentatywna, gdy jest podzbiorem, który pod względem swojej struktury i składu odpowiada wiernie temu zbiorowi, z którego pochodzi. Jest to swoisty model, miniatura układu, którego część stanowi, czyli z którego pochodzi. Są trzy rodzaje czynników, które decydują o jej wielkości: A - stopień różnorodności, jaki cechuje badaną zbiorowość, im bardziej różnorodna, tym większa musi być próbka. B - liczba kategorii statystycznych, na które ma być podzielona dana zbiorowość, im więcej kategorii chcemy uwzgl., tym większa powinna być próbka C - stopień dokładności i pewności , który zamierzamy osiągnąć w badaniach: im większą badamy reprezentację, tym większa dokładność naszych wniosków o zbiorowości, która badaną próbkę reprezentuje, np. chcemy 2krotnie dokładniejszych wyników? Próbkę zwiększamy 4krotnie! Błędy w tworzeniu prób - A przedmiotowe [błędy wynikające z cech zbiorowości, które utrudniają pełne rozpoznanie jej rzeczywistej struktury lub poszczególnych elementów, np. swoistych kategorii w niej występujących.] B błędy wynikające z błędów metodologicznych popełnionych przy doborze próby; wchodzą w grę wszystkie przyczyny, które powodują, że przy doborze próby nie uwzględnia się całej zbiorowości objętej badaniami.

NASZE POGLĄDY na ograniczenia:

Nieprzydatna w badaniach niesondażowych; nigdy nie wiemy, czy wybraliśmy naprawdę próbę reprezentacyjną;

niełatwo dotrzeć do wszystkich osób w próbce i przebadać je, a pominięcie którejś z nich, lub zbadanej innej osoby w zastępstwie, narusza reprezentatywność próbki i w konsekwencji rzutuje na jakość badań;

Nawet poprawnie dobrana próbka reprezentacyjna nie zawsze jest rzeczywiście przydatna ze względu na cel zamierzonych badań.

5. Obserwacja socjologiczna - najbardziej elementarna metoda poznania empirycznego; to celowe, ukierunkowane, zamierzone i systematyczne postrzeganie badanego procesu lub zjawiska. Ten proces opiera się na pracy narządów zmysłowych, dane pochodzące od przedmiotu poznania docierają do świadomości człowieka i tu podlegają myślowemu opracowaniu.

Postrzeganie przypadkowe, a obserwacja jako metoda badawcza. - receptory ludzkie chłoną masę impulsów z rzeczywistości, ale tylko na niektórych się skupiamy; czasem czynimy te obserwacje przedmiotem refleksji. Czasem wyjaśniamy genezę tych spostrzeżeń i istotę, a także ich przyczynę; wtedy to, co postrzegaliśmy przypadkowo, postrzegamy w sposób planowy, z większą uwagą. Uzyskujemy nową jakość, która staje się obserwacją. Obserwowanie, to postrzeganie planowe, a widzenie niechcący - postrzeganie.

Obserwacja pośrednia/bezpośrednia - różnice - przy bezpośredniej zbieramy dane, ale też mamy możliwość sprawdzenia ich wiarygodności przez odwołanie się do innych metod badawczych, np. wywiadu/eksperymentu. Przykładem jest obserwacja uczestnicząca - na okres badań obserwator wchodzi do badanej zbiorowości i obs od wewnątrz.

Obserwacja pośrednia - obserwator nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma wpływu na ich powstawaniu. Ogranicza się do wykorzystywania do swoich celów badawczych wcześniej przygotowane dane, zawarte np. w archiwach.

Obserwacja jawna - jeśli badani wiedzą, że są przedmiotem badań obserwatora, chociaż nie są do końca poinformowani o celu badań i ich przedmiocie.

Obserwacja ukryta - ludzie świadomi, że są przedmiotem badań, zachowują się sztucznie, peszą się i tak, jak myślą, że się od nich tego oczekuje. Dlatego czasem nie mówi im, że są obserwowani, by zachowywali się naturalnie.

Zalety i słabości obserwacji jako techniki badawczej - Zalety: [uczestnicząca] bezpośredni kontakt z badaną rzeczywistością, czyli wnikliwe poznanie badanych zjawisk, warunków życia i motywacji; Wady - [uczetnicząca] brak możliwości bezpośredniej rejestracji obserwowanych zjawisk, chyba że prowadzi się obserwację jawną; z czasem na skutek zapomnienia niektóre szczegóły zostają pominięty, nie zawsze można też prowadzić notatki, ze wzgl. na zmęczenie lub brak warunków; brak obiektywizmu przez zżycie się z badanymi; wymagane jest wielkie doświadczenie i przygotowanie. [ukryta] trzeba dobrać rolę społeczną akceptowaną przez badanych, np. dziennikarza.

6. Wywiad to rozmowa kierowana, w której biorą udział co najmniej dwie osoby - prowadzący wywiad i respondent. To taka rozmowa, w której toku badający chce otrzymać dane określone celem badań. Ważne jest ścisłe współdziałanie badającego i respondenta.

Rodzaje -

Ustny (klasyczna metoda, uzysk info w trakcie rozmowy)/pisemny (pytania i odpowiedzi w kwestionariuszu)

Skategoryzowany (przeprowadzony ściśle wg przygotowanego kwestionariusza, bez zmiany kolejności pytań i ich brzmienia - pozwoli to porównać wyniki z innymi pytanymi)/częściowo skategoryzowane (korzystanie z listy problemów do poruszenia, ale zmieniając zaplanowaną kolejność)/ nieskategoryzowany (pełna swoboda w formułowaniu pytań - można pogłębić uzyskiwane info, ale już ich się nie porówna)

Jawny (respondent wie, że prowadzony jest z nim wywiad i zna cel badań i rolę badającego. ) ukryty (mniej lub bardziej - gdy np. pytamy o sprawy drażliwe, intymne), częściowo jawny (resp. wie, że wywiad ma miejsce, ale nie zna celu)

Indywidualne(przeprowadzany tylko z jedną osobą) zbiorowe (pozwala uzyskać info wielu osób, szybciej; pytani się wzajemnie korygują/lub krępują. o tabu już nie pogadasz, ciężko rejestrować)

Wywiad panelowy (pozwala sprawdzić, jaki wpływ na opinię ma upływ czasu, np. zadajesz pytania przed dyskusją i po niej,)

Warunki:

Przygotowanie wywiadu, umiejętne nawiązanie rozmowy i zadawania pytań, atmosfera wywiadu, miejsce wywiadu, nastrój respondentów i wiele innych.

Błędy:

1.w org wywiadu (złą prezentacja celu badań, wywołanie braku zaufania dla pytającego, prezentowanie opinii odmiennej od opinii respondenta; krytyka jego opinii; wybranie złego miejsca wywiadu, złego, krępującego otoczenia ) 2.w stawianiu pytań (nie zaczynaj od „czy” lub „jak”; sugerowanie odpowiedzi; ironia w głosie; nieumiejętna polemika lub opanowywanie gadulstwa; nie wykazuj przewagi intelektualnej; ) 3.w rejestrowaniu odpowiedzi (zastosowanie techniki deformującej wypowiedź; notowanie non stop zbytnio przypomina rozmowę w urzędzie) 4. w interpretacji wypowiedzi (należy pamiętać o okolicznościach, kontekście, sposobie mówienia, wieloznaczności niektórych słów; )

Sztuka prowadzenia wywiadu:

Sytuację komunikacyjną poprawia:

1. tworzenie przyjaznej atmosfery, prowadzącej do otwarcia rozmówcy (przeciętnie 30-40 minut do 1,5 godziny), trzeba zachować oficjalność sytuacji, nie można onieśmielać rozmówcy

2. pozyskiwanie wyczerpujących odpowiedzi przez badacza, odpowiedzi na temat

3. stosowanie pytań kontrolnych, sprawdzających wiedzę na dany temat poprzez sformułowanie pytania w kluczowej kwestii

4. brak odpowiedzi na pytanie o fakt lub opinię jest odpowiedzią, wyrażeniem stanowiska

5. tworzenie poczucia emocjonalnej satysfakcji osobie udzielającej wywiadu, które może zwiększyć stopień szczerości rozmówcy

Styl prowadzenia wywiadu:

1. twardy - na ogół na żywo, od razu przechodzi się do meritum

2. miękki - rozmówcę traktuje się jako partnera

Pułapki wywiadu twardego (styl raperski):

• dziennikarz chce być stroną w sporze, własne opinie i preferencje dziennikarza nie powinny być do końca rozpoznawalne

• dziennikarz nie powinien długo perorować i polemizować z rozmówcą

Błędy w wywiadzie i logika prowadzenia wywiadu:

1. gdy dziennikarz chce się dowiedzieć o wielu kwestiach i np. pyta o dwie rzeczy naraz

2. wywiad ma polegać na zadawaniu pytań (w formie zdań pytających) nawet, gdy są one poprzedzone wprowadzeniem

3. trzeba unikać pytań sugerujących

Typy pytań w wywiadzie:

-o uzasadnienie, pytania „dlaczego?” pozwala poznać opinię

Logika pytań:

• zaczynamy wywiad od pytań wprowadzających, są one ogólnie sformułowane

• do pytań kluczowych przechodzimy w środku wywiadu (kulminacja)

• na końcu pytamy o opinie

Scenariusz lejka

1. wzrostowe pytania ogólne

2. pytania właściwe najtrudniejsze

3. pytania o opinię, o komentarz

4. pytania o dane osobowe - pytania metryczkowe

5. podziękowanie za udzielenie informacji

7. Ankieta to wywiad bardziej oszczędny ze względu na czas i środki niż wywiad ustny; jest rozprowadzana wśród zbiorowości i wypełniana przez respondentów. Zalety: szybko, bez czasochłonnych spotkań; bezosobowy charakter i standardowe pytania pozwalają ułatwić opracowanie danych, a także skłaniają respondenta do refleksji; brak kontaktu z pytającym pozwala na szczerość; Wady: nie można uwzględnić różnic między ankietowanymi; im trudniejsza ankieta, tym trudniej ją wypełnić; niektórzy nie potrafią formułować myśli; różna interpretacja pytań między ludźmi; nie można kształtować atmosfery ani wyjaśnić wątpliwości; nie można odczytywać sygnałów niewerbalnych; ankiety czasem przepadają, giną; Typy ankiet: środowiskowe (bezpośrednio rozprowadzane przez ankietera w danym środowisku - uczniów klasy; gdy osoby badane skupione w jednym miejscu - szybkie dotarcie, ale trzeba uważać, by nie ujawnić odpowiedzi), prasowe (dołączone do gazety „lub czasopisma”; badani rozproszeni po wielkim terenie; można rozpowszechniać tanio), pocztowe (wysyłane osobom wybranym do badań; rozproszeni; duże koszty, niskie zwroty), jawne (zawierają dane ujawniających tożsamość respondenta - imię / zawód ojca), ukryte. Sondaże opinii publ: Grupa Ropper Poll / Cuosley Survey - powołane w 1936 roku, odtąd instytucjonalizacja, w Polsce instytucja w 1957 roku. W latach 90. Powstało wiele ośrodków badawczych. Dziś jest ich około 40.. Badania początkowo w Ameryce dla analizy zachowań wyborczych. Marketing polityczny istniał tam od lat 70. A w Polsce w latach 90. Badania zachowań powyborczych (exit poll) w Polsce przeprowadzono w 1995 po wyborach prezydenckich, po II turze. SĄ to badania dotyczące uzasadnienia dokonanego wyboru. Alteracja władzy - wahania opcji, które ją sprawdzają. Wartość informacyjna tych badań jest jeszcze słabo wykorzystywana dla prognozowania działalności politycznej.

8. Sposoby formułowania pytań w badaniach empirycznych.

Podstawowe zasady konstrukcji pytań- należy je tworzyć na podstawie znajomości problemów, których. Te, które w odczuciu respondenta, są nierzeczowe / naiwne, nie skłaniają go do poważnego traktowania danej ankiety, ani też pytającego. Powinny być tak formułowane, by można było udzielić na nie wiarygodnej odpowiedzi. Pytania należy tak stawiać, by umożliwiały uzyskanie odpowiedzi danych obiektywnych, porównywalnych i sprawdzalnych. Pytania nie powinny być sugestywne, dwuznaczne, ja jebie, ani oburzające respondenta.

Budowa kwestionariusza: Zaczynamy od pytań wprowadzających ogólnych, przechodzimy do pytań właściwych. W części II badania przechodzimy do pytań o kwestie trudne czy drażliwe. Na końcu znajdują się pytania o opinie, w których wychwyca się stosunek osoby do badanej kwestii. Pytania o cechy demospołeczne znajdują się zawsze w tzw. metryczce i występują na końcu.

Rodzaje pytań - zamknięte (pytanie zaopatrzone w przewidywane z góry odpowiedzi - tak, by odpowiedzi respondenta trafiały w możliwości przewidywane przez pytającego - Czy jest pan zadowolony ze studiów? Tak, nie, nie mam zdania), otwarte (dają respondentowi całkowitą swobodę odpowiedzi, w tym celu pozostawiamy w ankiecie więcej miejsca na odpowiedź w ankiecie), półotwarte (zostawiasz np. 5 możliwości odpowiedzi plus miejsce ponadto na udzielenie własnej)

Apel.

Dane socjodemograficzne.

Jak zakończyć wywiad i ankietę?

---