Wykład pierwszy 25.09.10 (prof. M. Winiarski)

Techniki badawcze: biograficzna, monograficzna, sondażu sądowego.

Temat: Swoistości badań w naukach społecznych.

W języku metodologii używamy pojęć: badać , badanie, badawczy. Celem jest poznawanie rzeczywistości. Badać: gromadzenie informacji, wiadomości, danych o fragmencie rzeczywistości. Informacja /dane: mówią nam czym coś różni się od czegoś, są one bezosobowe. Widomość: ma charakter osobowy, to jest coś mojego, ja mam wiedzę, wiadomość jest przetworzona. Wiedzę formułujemy na podstawie przetworzonej wiadomości. Badane: kompleks czynności ukierunkowanych na zdobycie informacji, odbywa się to o reguły metodologiczne. Badawczy: związany z działalnością naukową, ktoś związany z badaniami. Badanie naukowe: jest celowym poznawaniem wybranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej, kulturowej według określonych rygorów metodologicznych, wynikiem tego badania jest opis, obraz, odzwierciedlenie tego elementu rzeczywistości.

Proces badawczy: ciąg czynności względnie jednorodnych następujących po sobie, wzajemnie powiązanych, trwających przez dłuższy czas, zmierzających do uzyskania informacji o faktach rzeczywistości o charakterze przyrodniczym i kulturowym. Podział na części:

-podmiot -kto bada?

-przedmiot -co badamy?

-zestaw czynności -badanie, opracowanie, zbieranie

-obiekt -dane, informacje -pochodzi to od kogoś, ten kto udziela informacji.

Badania różnicują się od dyscypliny: pedagogika: resocjalizacja, socjalizacja; marginalizacja.

Diagnoza potrzeb społecznych i przemocy:

Rozwinięta jest rozpoznaniem istoty, ukierunkowań na podstawie cech zewnętrznych

Cząstkowa -przyporządkowująca -zaklasyfikowanie cechy do kategorii (rodzaju, typu) -genetyczna / etiologiczna -określenie przyczyn danego zjawiska -celowościowa -określenie znaczenia danego pojedynczego składnika dla całości środowiska -fazy -określenie fazy rozwoju cząstki -prognostyczna -określenie jak dalej będzie się rozwijała cecha

Diagnoza ma bardziej praktyczny charakter niżeli badanie naukowe. Nie jest jednak czymś poznawczym mającym na celu tworzenia teorii. Badania to diagnoza i wynikająca z niej teoria.

Specyficzne właściwości procesu badawczego w badaniach społecznych: wychowanie, opieka, pomoc, socjalizacja, przystosowanie społeczne, patologie, przemoc. Dotyczą one człowieka , a człowiek jest bardzo zmienny.

Probabilistyczny przedmiot badań -nie jesteśmy w stanie przewidzieć efektu końcowego.

Przedmiot badań w naukach społecznych jest w procesie rozwoju. W zależności od sytuacji w której znajduje się przedmiot. Praktyczne nachylenie -wykorzystanie wyników badań w pracy wychowawczej.

Orientacja indykcjonistyczna -badania to gromadzenie faktów.

Doświadczenia społeczne jakie posiadają badacze.

Badania w naukach społecznych mają charakter jakościowy.

Funkcje badań społecznych: funkcjo -działanie; funkcja -efekt działalności. Działanie czynności -definicja do nauk społecznych.

Funkcja wg Sztambki: funkcją będzie wiedza jaką badacz uzyskuje w wyniku swoich badań. Funkcja deskryptywna: wiedza która mówi nam jak jest. Funkcja eksplanacyjna: wiedza która mówi nam dlaczego tak jest. Funkcja prognostyczna: wiedza która mówi nam jak będzie. Funkcja praktyczna: funkcja która mówi nam jak działać żeby osiągnąć określony cel.

Wyjaśnienie: określenie stanu, zjawisk i ukierunkowań. Obiektywne odczytanie rzeczywistości.

Rozumienie: odczytywanie rzeczywistości przez moje rozumienie, mój system wartości, moje doświadczenia.

Typy i rodzaje badań: kryterium: dyscyplina nauki np. pedagogiczne; kryterium: metody stosowane sondażowe, eksperymentalne, biograficzne.

• Badania diagnostyczne: ustalenie pewnych cech lub dynamiki badanych zjawisk

• Badania weryfikacyjne: stwierdzenie zależności między czynnikami zmiennymi

• Badania na poziomie psycho -społecznym: koncentrują się na relacjach międzyludzkich

• Badania oświatowe: dotyczy systemu, jak on funkcjonuje, jego efektywność

• Badania ilościowe: klasyczne. Nacisk kładzie się na statystykę, ukierunkowanie na wyjaśnienie

• Badania jakościowe: akcent położony na rozumienie. Bada się potrzeby ludzkie, nastawienia, postawy

• Badania ilościowo -jakościowe: dostrzega się słabości badań samorządowych i ilościowych

• Badania teoretyczne: ukierunkowane na tworzenie teorii

• Badania diagnostyczne: mają cel rozpoznawczy, na działanie ukierunkowane

• Badania weryfikacyjne: ukierunkowane na proces sprawczy, wprowadzenie zmian.

Technika badań społecznych Jako zbieranie informacji opracowanych na dyrektywach metodologicznych. instrukcja jak zbierać informacje. Nie tylko trzeba mieć wiedzę, ale trzeba umieć ja stosować. Czynności praktyczne wypracowane dyrektywami metodycznymi potwierdzone sprawdzonymi faktami /opiniami. -obserwacja: czynność jednostronna. Celowe spostrzeganie krytyczne. -wywiad: czynność dwustronna, rozmowa. Wolny: oparty na dyspozycjach. Skategoryzowany: oparty na formularzu tematycznym. Jawny. Ukryty. Indywidualny. Zbiorowy. Środowiskowy: przeprowadzamy tą rozmowę w środowisku życia jednostki. Opiekuńczy: ukierunkowany na przyjście z pomocą rodzinie. -ankieta: czynność dwustronna, nie wymaga bezpośredniego kontaktu z badanym. Pocztowa. Listowa. Bezpośrednia. Telefoniczna. Internetowa. Kwestionariusz jest znamienny. -socjometryczne: używamy do badania relacji w grupach społecznych, badamy relacje wśród dzieci i młodzieży, charakter zabawowy. -rangowego szeregowania, zgadnij kto? -analiza dokumentów nieczęsto stosowana. Dokumentów osobistych i nieosobistych. -analiza literatury. -testy pedagogiczne. Zastosowanie kilku technik pozwoli obiektywizować dane.

Metoda badań społecznych Ma wymiar teoretyczny i praktyczny. Jest to postępowanie które zmierza do rozwiązania określonego problemu naukowego w sensie poznawczym. W metodzie jest miejsce na czynności które są przypisane technice. Czynności planistyczne /koncepcyjne /operacjonalizacja badań: opracowanie koncepcji konkretnych badań. Czynności instrumentalne /badawcze: ukierunkowane na zdobycie informacji. Czynności sprowadzające się od opracowania materiałów badawczych. Czynności pisarskie: przygotowanie raportu z badań. Główne metody badawcze: Sondaż diagnostyczny na niewielkiej próbie: kilkaset osób. Charakteryzuje się techniką ankiety i wywiadem skategoryzowanym. Służy określeniu zjawisk i ich określeniu. Dostarcza wiedzy powierzchownej. Pozwala na formułowanie wniosków na szersza skalę. Studium indywidualnych przypadków /metoda biograficzna: jest to badanie jednej osoby -do kilku osób. Przedmiotem badań jest los, droga życiowa człowieka, bądź zjawisko społeczne widziane przez pryzmat jednaj osoby. Monografia pedagogiczna /socjologiczna: metody zaliczane do metod jakościowych, instytucje, grupy społeczne. Częściej zastosowanie znajduje w książkach socjologicznych. Eksperyment pedagogiczny /społeczny: eksperyment społeczny: ma bardziej prostą postać -odwołanie się do przeszłości, szukając przyczyn dlaczego teraz jest tak a nie inaczej. Eksperyment pedagogiczny: polega na tym, ze do zjawiska wprowadza się nowy czynnik i bada się jak on wpłynie na zachowania zjawiska. Eksperyment jednej grupy. Eksperyment dwóch grup. Rotacja: raz grupa jest eksperymentalna, a raz badawcza.

Procedura badawcza badań społecznych Szerszy zakres problemowy badań. Jest to badanie bardziej złożone, wymaga opracowania programu badań z zastosowaniem kilku metod badawczych. Badania te trwają przez wyraźny, dłuższy okres czasu. Uczestniczą tu często naukowcy reprezentujący kilka dziedzin badawczych. Rezultatem jest obszerny raport wielu autorów. Poważne opracowanie w sensie społecznym. Badania społeczne o charakterze kompleksowym. Badania zespołu jednorodnego. Badania powtarzane. Badania przekrojowe „poprzeczne”: zorientowane na czas teraźniejszy. Mogą być: wycinkowe, całościowe, monodyscyplinarne, interdyscyplinarne. Badania podłużne: powtarzane, panelowe. Wycinkowe, właściwe, monodyscyplinarne, interdyscyplinarne. Badamy tendencje i trendy rozwojowe. Badania systemowe: badania całościowe, kompleksowe. Badania interdyscyplinarne, badania podłużne. Ukierunkowane praktyczne.

Wykład drugi 9.10.10

Metodologiczna nauka badań społecznych nauka podobnie jak kultura jest wytworem działalności człowieka.

Nauka -ogól działalności uczonych

Nauki: realne >humanistyczne

formalne >matematyczne

dedukcyjne >od ogółu do szczegółu

indukcyjne >od szczegółu do ogółu

Metodologia ogólna: zasady badania zjawisk i procesów, sposoby ich definiowania, zasady wnioskowania: metodologia społeczna

Każda nauka musiała opanować własna metodologię bo co innego badamy.

Nauka najwyżej zorganizowane poznawanie rzeczywistości.

Rzeczywistość to co nas otacza, co istnieje, może być społeczna i przyrodnicza.

W rzeczywistości funkcjonuje każdy człowiek. Poznawanie to odkrywanie. Poznajemy przez dotyk, smak, węch, doświadczanie.

Nauka jest abstrakcyjna.

Rzeczywistość społeczna jest zawsze podmiotowa.

Czynności nauczania a praca badawcza: komunikacja

walory wyniku komunikowania

warunki komunikacji

Czemu służy nauka: rozumieniu świata

poznawaniu wiedzy

Teoria: nie da się jej nauczyć na samej praktyce

powinna być uniwersalna, empiryczna i sprawdzalna

średniego zasięgu dotyczą ograniczalności do nauki

przyjmuje krytykę, tzn. że przyjmuje ja za obowiązującą

Nauka wystawia hipotezy by je obalić.

Wiedza potoczna	Wiedza naukowa
Wynika z socjalizacji, z indywidualnego doświadczenia. Ma charakter konkretny, praktyczny. Ludzie używają jej w życiu codziennym, zawiera sądy jednostkowe, uogólnienia sprowadzają się do klas społecznych	Jednolita, systematyczna, obiektywizująca; ma charakter abstrakcyjny, sądy maja charakter ogólny, odnosi się do sądu ludzi, odnosi się do praw naukowych, generalizacji historycznej

Język potoczny	Język naukowy
Mało precyzyjny, niejednoznaczny, zawiera komponent emocjonalny i oceny	Język treści pojęciowej, precyzyjny, konkretny i wolny od ocen

Podstawową cechą wiedzy naukowej jest systematyczność, ukierunkowanie.

Nie musimy uzasadniać wiedzy potocznej, opieramy się na swoich doświadczeniach i doświadczeniach naszych bliskich.

Wiedzę naukowa musimy uzasadnić, a uzasadnienie musimy potwierdzić badaniami.

Typologie badań naukowych:

Eksploracyjne Weryfikacyjne	Badania których celem jest zbadanie nadań, szukamy hipotez. Szukamy odpowiedzi.
Diagnostyczne Odkrywcze	Celem zaliczenie zjawiska do kategorii. Pozwala na odkrycie nowych zjawisk.
Opisowe Eksplanacyjne	Celem jest stwierdzenie występowania zjawiska i opisanie. Wyjaśniają czy występują zjawiska i dlaczego.
Z intencja sprawcza Z intencją do generalizacji badań	Badania których celem jest sprawozdawczość. Monografia - nie uogólniamy swoich badań.
Prognostyczne Niewysuwające prognoz	Takie, które mają na celu przewidywanie c może się stać. Takie, które mówią o stanie aktualnym, nie produkują przyszłości
Ewaluacyjne Deskryptywne
Jakościowe Ilościowe
Teoretyczne Aplikacyjne	Wyrastają z hipotez wynikających z chęci obrony hipotez. Praktyczne zastosowanie hipotez, wyniki.

Typy badań:

1. Badania prowadzone w obrębie jednego społeczeństwa

1. Badania oparte na organizowanym materiale biograficznym (metoda dokumentów osobistych, wywiad narracyjny)

2. Badania opinii oparte na grupach zogniskowanych -wywiadach

3. Badania sarwejowe -sondaże -badania opinii publicznej

4. Badania eksperymentalne

5. Badania działań społecznych za pomocą interwencji specjalistycznej.

2. Badania prowadzone według podobnych zasad na kilku grupach.

3. Badania oparte na wynikach innych badań nastawionych na tworzenie syntez odnoszących się do jednego społeczeństwa.

4. Badania oparte ba wynikach innych badań nastawione na wyniki praw ogólnych.

5. Badania historyczno -socjologiczne -badania z pogranicza różnych dziedzin nauk.

Wyniki badań mogą wpływać na nasze życie.

Nauka opracowała funkcje badań: naukowa

praktyczno -użytkowa

humanistyczno -obywatelska.

Wykład trzeci 23.10.10

Badania jakościowe -nie

Badania ilościowe -tak generalizacja wyników

Interpretacja wyników jest obiektywna.

Po co badania ilościowe -oszacowanie pewnego zjawiska w populacji.

Po co badania jakościowe -identyfikacja, opis zjawiska.

Rodzaje pytań badawczych:

-ilościowe -pytanie zamknięte

-jakościowe -pytanie otwarte, powtarzane i pogłębione.

Elementem badań jest osoba zbierająca informacje, badająca temat -ilościowe >ankieter; jakościowe >badacz, modelator.

Miejsce badania:

-ilościowe -wszędzie

-jakościowe -laboratorium, przygotowane do tego miejsce.

W badaniach jakościowych ważny jest dobór respondentów. W badaniu jakościowym badania muszą być przygotowane w oparciu o wiedzę społeczeństwa, w oparciu o wiedze o strukturze populacji, celem jest generalizacja.

W badaniu jakościowym dobór próby jest celowy, dokonuje jej badacz w oparciu o wiedze o badanej populacji i dostosowujemy ten dobór do możliwości badanych.

Materiał wyjściowy:

-ilościowe: zbiór danych liczbowych; liczbowo tekstowych, które wprowadzamy do programu na podstawie wypełnionych arkuszy

-jakościowe, nagrania, notatki, film.

Analiza danych:

-ilościowe: z reguły matematyczna analiza liczb. Cechy obiektywnej analizy danych

-jakościowe: wnikanie w głębię odpowiedzi. Analiza etnologiczna tekstu. Interpretacja ma charakter subiektywny.

Badania ilościowe są motywacją do badań jakościowych.

Badania ilościowe mogą być realizowane różnymi technikami:

-wywiad: bezpośredni, telefoniczny, komputerowy

-ankieta: pocztowa, audytoryjna, elektroniczna.

Badania jakościowe realizowane poprzez techniki: projekcyjne (zadawanie pytań, na podstawie skojarzeń);test niedokończonych zdań; obserwacja; wywiad swobodny; test metafor.

Wykład czwarty 6.11.10

IM PROŚCIEJ TYM MĄDRZEJ

Problem badawczy -badanie wymagające odpowiedzi

Badania programowe: nowe cele i programy, badania ewaluacyjne, badania diagnostyczne.

Hipoteza: próbna odpowiedź na problem badawczy; pojedyncze zdanie orzekające. To nie domysł badacza lecz wniosek logiczny z teorii który odnosi się do dającego się zaobserwować stanu rzeczy. Maja pewne właściwości: teoretycy /robocze (zakładane przed badaniem); wtórne (po badaniu). Hipotezy powinny być sprawdzalne i weryfikowalne. Błędy w stawianiu hipotez: brak precyzji, chwiejność używanych terminów, brak związku z teoria, zdroworozsądkowość, zbyt wysoki /niski poziom ogólności, nie możliwość weryfikacji.

Badanie jest procesem rozciągniętym w czasie: przygotowanie koncepcji działania, charakterystyka tematu, pytania badawcze, hipoteza, przygotowanie technik badawczych (zbieramy materiały, krytyka i selekcja materiału. Musimy umieć krytykować to co czytamy. Wstępne opracowanie materiału).

Metodologia badań społecznych; dr A.Bratnik. Strona5

---