Ćwiczenia - ABC układu nerwowego

Zadania układu nerwowego :

• reguluje i koordynuje czynność narządów w organiźmie

• umożliwia dostosowanie organizmu do otoczenia i zachodzących w nim zmian

Neuron (komórka nerwowa) - podstawowa jednostka morfologiczno-czynnościowa układu nerwowego. Składa się z : ciała i wypustek (neuryt i dendryt)

Neuryt ( wypustka osiowa czyli axon)

- przewodzi bodźce od komórki na zewnątrz

- pojedynczy , nierozgałęziony, jednakowej grubości

Dendryt

• przewodzi bodźce do komórki

• zwykle jest ich wiele, rozgałęzione

Prawo polaryzacji dynamicznej - kierunek przebiegu impulsów jest stały , w dendrycie do komórki, w neurycie od komórki.

Glej i jego czynność

• komórki niepobudlie pochodzenia ektodermalnego

• makroglej -

• funkcje : oddzielają i podpierają neurony, funkcje odżywcze, izolowanie synaps i

włókien bez rdzennych,wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego

= k.ependymy - wyścielają układ komorowy i produkują płyn mózgowo-rdzeniowy

= astrocyty - liczne wypustki kontaktujące się ze ścianą naczyń ,które otaczają

tzw.płytkami końcowym (bariera krew/mózg)

= oligodendrocyty - wytwarzają osłonkę mielinową wokół aksonów w CSN

• mikroglej (mikrocyty)

= w sąsiedztwie naczyń, mogą poruszać się i fagocytować

= funkcja obronna, usuwają obumarłe komórki nerwowe, pericyty wokół naczyń

Czynność układu nerwowego :

• czynności nieświadome : odruchy

• czynności świadome : działanie mięśni prążkowanych, czynności wyższego rzędu : kojarzenie, integracja, życie psychiczne.

Odruch - podstawowa czynność układu nerwowego ,realizowana za pomocą łuku odruchowego

Łuk odruchowy :

• proste i złożone ( w zależności od ilości neuronów biorących udział )

• prosty składa się z dwóch neuronów : czuciowego i ruchowego

• przebieg odruchu : receptor (zamienia bodziec na impuls nerwowy) -> dendryty neuronu czuciowego,jego ciało i axon -> synapsa (styk) ->dendryt komórki efektorowej (neuron ruchowy) ,jego ciało i axon -> efektor (np.mięśnie)

• odruchy z narządów wewnętrznych (nieświadome)

• odruchy somatyczne ( uświadamiane po fakcie)

Podział układu nerwowego :

• układ somatyczny (animalny)

= ośrodkowy układ nerwowy : mózgowie i rdzeń kręgowy

= obwodowy układ nerwowy : nerwy i zwoje obwodowe

• układ autonomiczny (wegetatywny)

= układ współczulny

= układ przywspółczulny

Organizacja układu nerwowego :

• istota szara (komórki nerwowe)

= płaszcz ,kora ( półkule mózgowe)

= słupy , jądra (rdzeń kręgowy, pień mózgu, mózg)

• istota biała (wypustki komórek nerwowych)

= pęczki, drogi, szlaki ( mózgowie)

Nerw - wypustki (wielu komórek nerwowych) wychodzące poza OUN :

• nerw ruchowy

• nerw czuciowy

• nerw mieszany (czuciowo-ruchowy)

• nerw zmysłowy

• w zależności od miejsca wyjścia : nerwy czaszkowe i nerwy rdzeniowe

Zwój - zgrupowanie komórek nerwowych poza OUN

• związane z nerwami czaszkowymi i rdzeniowymi

• wchodzą w skład układu autonomicznego (współczulnego i przywspółczulnego)

1.Rdzeń kręgowy (medulla spinalis)

• najstarszy filogenetycznie odcinek układu nerwowego

• zawarty w kanale kręgowym, otoczony oponami rdzenia.

• wewnątrz rdzenia istota szara ułożona w postaci słupów ,na zewnątrz istota biała

Budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego

• rozciąga się od rdzenia przedłużonego do wys.L1/L2

• zjawisko rzekomego wstępowania rdzenia kręgowego (nierównomierny rozwój kręgosłupa i rdzenia kręgowego

• zakończenie rdzenia to stożek rdzeniowy i nić końcowa

• grubość rdzenia niejednolita - zgrubienia szyjne i lędźwiowe (kończyny)

• krzywizny rdzenia odpowiednio do kształtu kręgosłupa : szyjna i piersiowa

• 31 par nerwów rdzeniowych (korzenie tylne i przednie

• powierzchnia zewnętrzna rdzenia kręgowego :

= szczelina pośrodkowa przednia

= bruzda pośrodkowa tylna

= bruzda boczna tylna (wnikają tu nici korzeniowe korzenia tylnego)

= bruzda boczna przednia (wnikają tu nici korzeniowe korzenia przedniego) - nie ma tu bruzdy w dosłownym sensie - rdzeń jest płaskowypukły

= bruzda pośrednia tylna (C/Th)

Bruzdy dzielą powierzchnię każdej połowy rdzenia na podłużne części zwane sznurami : sznur przedni, sznur boczny, sznur tylny

Bruzda pośrednia tylna dzieli sznur tylny na dwa pęczki :

- przyśrodkowy czyli smukły

- boczny czyli klinowaty

Pomiędzy szczelina pośrodkową przednia a bruzdą pośrodkową tylną biegnie wgłąb rdzenia przegroda pośrodkowa tylna,która dzieli rdzen na symetryczne połowy.

Połowy te połączone są spoidłami :

- spoidło białe (od przodu)

- spoidło tylne (od tyłu)

Spoidła te otaczają kanał środkowy , pozostałość światła pierwotnej cewy nerwowej

Kanał środkowy w zakresie stożka rdzeniowego rozszerza się w komorę krańcową.

Neuromer - segment rdzenia kręgowego zawierający parę nerwów rdzeniowych

Podział istoty szarej rdzenia :

• słupy przednie - zawierają komórki ruchowe

• słupy tylne - zawierają komórki czuciowe

• słupy boczne - komórki układu wegetatywnego ( C8-L3 )

Róg rdzenia (przedni,tylny,boczny) - przekrój poprzeczny odpowiedniego słupa.

Istota biała rdzenia zawiera włókna nerwowe o różnym przebiegu :

• włókna biegnące do mózgowia (wstępujące) - czuciowe

• włókna schodzące do rdzenia (zstępujące) - ruchowe

• włókna łączące odcinki rdzenia - neuromery (drogi kojarzeniowe)

• włókna łączące przeciwległe strony rdzenia (drogi spoidłowe)

Komórki istoty szarej rdzenia w zależności od miejsca przeznaczenia dzielimy na :

• komórki korzonkowe

* leżące w rogach przednich :

= duże alfa-motoneurony , dla mięśni szkieletowych

= małe gamma-motoneurony , dla wrzecion mięśniowych m.szkieletowych

* leżące w rogach bocznych :

= komórki współczulne w odcinku piersiowo-lędźwiowym

= komórki przywspółczulne w odcinku krzyżowym.

• komórki spoidłowe (wewnętrzne) - łączą poszczególne odcinku rdzenia między sobą

• komórki powrózkowe - leżą w rogach tylnych, a ich neuryty tworzą drogi

Nerw rdzeniowy ( nerw mieszany )

• składa się z dwóch korzeni :

* korzenia przedniego

= neuryty komórek korzonkowych rogu przedniego

prowadzą włókna ruchowe somatyczne - dla mięsni szkieletowych

= neuryty komórek korzonkowych rogu bocznego

prowadzą włókna ruchowe trzewne dla mięsni gładkich i włókna wydzielnicze dla

gruczołów wydzielnicznych .

* korzenia tylnego

= neuryty komórek rzekomojednobiegunowych leżacych w zwojach rdzeniowych

= neuryty komórek zwojów układu autonomicznego

Zwoje rdzeniowe

• leżą w kanale kręgowym

• przechodzą bezpośrednio w korzeń tylny

• zawierają przede wszystkim komórki rzekomojednobiegunowe

(nerwy somatyczne i trzewne)

Podział nerwu rdzeniowego na gałęzie (poza kanałem kręgowym) :

• gałąź przednia

= unerwia ruchowo mięśnie rozwijające się z brzusznych miotomów (tułów, kończyny)

= unerwia czuciowo skórę bocznej i przedniej stron tułowia oraz kończyn

= włókna współczulne unerwiają mięśnie gładkie skóry i gruczoły.

• gałąź tylna

= unerwia ruchowo mięśnie z grzbietowych miotomów (m.własne głębokie grzbietu)

= unerwia czuciowo skórę tylnej powierzchni ciała

= unerwia współczulnie mięsnie gładkie i gruczoły skóry grzbietu

• gałąź oponowa

= wraca do kanału i unerwia opony rdzenia kręgowego

• gałąź łącząca biała

= zmielinizowana ,prowadzi włókna komórek korzonkowych rogów bocznych

(autonomiczne) oraz włókna komórek powrózkowych (także autonomicznych) do

i ze zwoju pnia współczulnego

• gałąź łącząca szara

= prowadzi włókna bezmielinowe, pozazwojowe ze zwoju pnia współczulnego do

nerwu rdzeniowego i dalej poprzez jego gałęzie (przednią i tylną) do efektorów.

Rodzaje włókien nerwowych nerwu rdzeniowego :

• somatyczne , eferentne (zstępujące) - ruchowe dla mięsni prążkowanych

• trzewne, eferentne (zstępujące) - ruchowe dla mięśni gładkich

• somatyczne , aferentne (wstępujące) - czuciowe z narządów ruchu i skóry

• trzewne, aferentne (wstępujące) - czuciowe z narządów wewnętrznych

Gałęzie przednie w odcinku szyjnym, lędźwiowym i krzyżowym tworzą sploty , gdzie

dochodzi do wymieszania się poszczególnych nerwów rdzeniowych i ich włókien ze sobą.

• splot szyjny (C1-C4)

• splot ramienny (C5-C8/Th1)

• splot lędźwiowy (TH12/L1-L4)

• splot krzyżowy (L4/L5-S5/Co1)

Gałęzie przednie w odcinku piersiowym i gałęzie tylne wszystkich nerwów rdzeniowych zachowują budowę segmentarną.

---