Katowice, 7 kwietnia 2008

 „Powiedz mi - a zapomnę. Pokaż - a zapamiętam. Pozwól wziąć udział - a zrozumiem”

Konfucjusz

SCENARIUSZ ZAJĘĆ Z PROFILAKTYKI SPOŁECZNEJ

A. Tematyka zajęć

Redukowanie stresu i napięcia

B. Charakterystyka adresata

Zajęcia przeznaczone są dla studentów IV roku Pedagogiki Resocjalizacyjnej z Profilaktyką Społeczną . Grupa liczy 18 osób (15 kobiet i 3 mężczyzn) w wieku od 21-23 lata. Większość osób pochodzi z rejonów śląska i okolic. Studenci mają obowiązek uczestnictwa w zajęciach ćwiczeniowych. Jest to grupa inteligentnych, twórczych i zdolnych ludzi. Dysponują rozległą wiedzą z wielu przedmiotów. Większość wykazuje chęć, zainteresowanie podjęciem przyszłej pracy w zawodzie pedagoga, a poza tym cechują ich wszechstronne i zróżnicowane zainteresowania. Wiele osób uczy się dodatkowo obcych języków, kształci się na drugim kierunku a liczne grono studentów owocnie udziela się społecznie podejmując wolontariat.

Zajęcia odbywają się o godzinie 12, co raczej neutralnie wpływa na samopoczucie studentów. Ponadto ćwiczenia nie mają charakteru stresogennego.

C. Czas i miejsce

Zajęcia odbędą się 7 kwietnia 2008 r., o godzinie 12^oo, w Katowicach na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, przy ulicy Grażyńskiego 53, w sali nr 6. Praca odbywać się będzie w 18 osobowej grupie z późniejszym, w zależności od potrzeb danego ćwiczenia, podziałem na podgrupy. Przydział do podgrup będzie odbywał się poprzez losowanie.

Zajęcia trwać będą maksymalnie 90 minut, wraz z dyskusjami po każdym ćwiczeniu i końcową ewaluacją zajęć.

Ze specjalistycznego wyposażenia sali, do zajęć potrzebny będzie odtwarzacz płyt CD.

Istotne jest także to, by w sali znajdowały się wygodne fotele do zajęć terapeutycznych ustawione w kręgu, tak by każdy uczestnik miał możliwość kontaktu wzrokowego z pozostałymi. W sytuacji braku foteli, do przeprowadzenia ćwiczeń relaksacyjnych wykorzystać można materace, karimaty, lub koce. Poza tym, sala powinna być przestronna dla umożliwienia wykonania ćwiczeń ruchowych. Oświetlenie sali winno być łagodne, w razie potrzeby można wykorzystać żaluzje zasłaniające okna. Należy stworzyć atmosferę sprzyjającą odprężeniu, relaksacji, wyciszeniu i intymności zwierzeń. Istotne jest by w miarę możliwości ograniczyć wpływ zakłócających bodźców z zewnątrz.

D. Cele ogólne i operacyjne zajęć:

• Wstępne zapoznanie się ze sposobami relaksacji, oraz radzenia sobie ze stresem i napięciem fizycznym oraz psychicznym, a w rezultacie:

• Uzyskanie/ utrwalenie podstawowych wiadomości na temat stresu, związanych z nim reakcji fizjologicznych, psychicznych i społecznych, a także sposobów radzenia sobie z napięciem

• Pełna integracja grupy, przełamanie barier kontaktu fizycznego

• Ustalenie partnerskich stosunków między członkami zespołu, opartych na dyskrecji i wzajemnej życzliwości, oraz zrozumieniu

• Zanik podziału: dziewczyna-chłopiec, a tym samym wzajemnego wstydu płci

• Zdyscyplinowanie grupy bez stosowania tzw. ostrych form dyscyplinujących, gdyż stosuje się przyjęte przez członków normy i zasady

• Kształcenie umiejętności wypowiadania swojego zdania, myśli oraz odczuć, przeżyć, problemów i refleksji, bez obawy przed ośmieszeniem

• Kształtowanie otwartości, komunikatywności i twórczego rozwiązywania problemów, a także poszanowania indywidualnych cech, umiejętności i doświadczeń wszystkich członków grupy

• Rozwój w sferze umuzykalniania, dzięki np. tańcom integracyjnym, czy muzyce relaksacyjnej

• W naturalny sposób, wzajemnie się uzupełniając, jest rozwijanie percepcji słuchowej, wzrokowej i ruchowej, bez stosowania nacisku i nakładania obowiązku dodatkowych ćwiczeń; są one wykonywane dobrowolnie w formie zabawy

• Wzrost poziomu tolerancji, akceptacji siebie i innych, wyrozumiałości, a także samodzielności i inicjatywy własnej we wszelkich działaniach

• Kształtowanie cierpliwości w wykonywaniu działań indywidualnych i zbiorowych

• Nauka współpracy w grupie

• Refleksja nad własnym życiem i sposobami radzenia sobie z problemami, stresem, frustracjami i napięciem

• Kształcenie umiejętności praktycznego wykorzystania zaprezentowanych sposobów radzenia sobie ze stresem i redukcji napięć w przyszłości, tak w pracy z dziećmi lub dorosłymi, jak we własnym, prywatnym życiu

E. Zasady pracy:

-dobrowolność uczestnictwa -unikanie rywalizacji, etykietowania, oceniania na rzecz współpracy -podkreślanie pozytywnych przeżyć jako wartości -pobudzanie wszystkich poziomów komunikowania się, także niewerbalnego - wykorzystanie różnorodnych środków wyrazu (rozmów, ekspresji ciała, tańca, ruchu, milczenia) - dyskrecja- nie wynosimy na zewnątrz tego, co ma miejsce podczas warsztatów

F. Wskazówki pedagogiczne Każdy uczestnik jest przez cały czas trwania zabawy aktywny. Dla rezultatu grupowego istotne jest skupienie poszczególnych osób. Ćwiczenia te wymagają od uczestników wewnętrznego spokoju, zrównoważenia, koncentracji i zręcznego, szybkiego działania.

G. Ewaluacja zajęć

• Po upływie czasu przeznaczonego na każde ćwiczenie, uczestnicy siedząc w kręgu dzielą się własnymi odczuciami i refleksjami z pozostałymi członkami grupy. Wymiana myśli może się przekształcić w dyskusję terapeutyczną. Po zakończeniu zajęć studenci wyrażają zdanie na temat przeprowadzonych warsztatów i skuteczności zastosowanych ćwiczeń, udzielając tym samym prowadzącym informacji zwrotnej.

H. Metoda prowadzenia zajęć

Zajęcia mają charakter ćwiczeniowo- warsztatowy

I. Charakterystyka ćwiczeń

1. PRZYWITANIE UCZESTNIKÓW

Przywitanie uczestników przez prowadzących. Krótkie przedstawienie problematyki warsztatów. Przypomnienie zasad uzgodnionego wcześniej kontraktu terapeutycznego, szczególnie zasady dobrowolności uczestnictwa i zachowania tajemnicy dotyczącej procesów grupowych. Zaproszenie uczniów do aktywnego udziału w zajęciach.

2. KRĄG ROZPOCZYNAJĄCY ZAJĘCIA

Cele: Wstępna integracja, przełamanie barier, uzyskanie gotowości do ćwiczeń

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Wszyscy uczestnicy po kolei, siedząc w kręgu, wypowiadają się na temat swojego nastroju, samopoczucia, poziomu energii w danym dniu. Mówią o ważnych dla nich sprawach, które zdarzyły się w ostatnim tygodniu. Mówią z jakim nastawieniem i emocjami rozpoczynają warsztat.

3.OKREŚLANE POZIOMU NAPIĘCIA

Cele: Uzyskanie gotowości do ćwiczeń, określenia stopnia nasilenia napięcia i stresu grupy

Czas trwania: 3 minuty

Przebieg: Wszyscy uczestnicy zamykają oczy i podnoszą na polecenie prowadzącego rękę na wysokość, która obrazuje ich poziom aktualnego napięcia. Gdy go określą na komendę otwierają oczy i porównują poziom podniesienia rąk u wszystkich osób.

4. ĆWICZENIE ROZGRZEWAJĄCE

Cele: Odreagowanie stresu i redukcja napięcia, wstępna rozgrzewka mięśni, rozluźnienie

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Wszyscy uczestnicy stoją w kręgu. Ćwiczenie polega na stopniowym rozruszaniu wszystkich części ciała. Zaczynamy od głowy kręcąc nią ( powoli i dokładnie) we wszystkich kierunkach, następnie szyja, tułów, biodra, nogi, stopy i ręce, oraz dłonie. Następnie staramy się ruszać wszystkimi częściami ciała jednocześnie. Pamiętać należy o głębokim, relaksacyjnym oddechu. Można wykonywać te ćwiczenia w rytmie relaksującej muzyki.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu.

5.RUNDKA DOKOŃCZ ZDANIE : „STRES TO…”

Cele: Uzyskanie gotowości do ćwiczeń, Uzyskanie/ utrwalenie podstawowych wiadomości na temat stresu

Czas trwania: 3 minuty

Przebieg: Po miniwykładzie prowadzącego na temat stresu i wszechogarniającego nas napięcia, uczestnicy w kręgu, każdy po kolei kończy zdanie : „stres to…” wyraża tym samym jak rozumie pojęcie stresu i co ono osobiście dla niego oznacza.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu.

6. TAŃCZĄCA LOTERYJKA

Cele: Redukcja negatywnych emocji i zmęczenia, rozgrzewka mięśni, rozluźnienie

Czas trwania: 7 minut

Przebieg: Prowadzący przygotowuje w pudełku losy. Wszyscy tańczą w rytm muzyki. W chwili gdy prowadzący wyłącza magnetofon, jeden z uczestników wyciąga karteczkę z instrukcją, w jaki sposób tańczyć dalej. Zabawa toczy się aż do wyczerpania losów. Instrukcje: 1- tańczymy jak baletnice, 2- tańczymy jak roboty, 3- tańczymy w stylu hip - hop, 4- tańczymy jak na łyżwach, 5- tańczymy jak słonie.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu.

7. WIELKI WYŚCIG KONNY

Cele: Odprężenie, rozluźnienie, zabawa

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Uczestnicy siedzą w kręgu, prowadzący informuje, iż wyjeżdżamy na konkurs hippiczny. Żegnamy się z najbliższymi, wsiadamy na konie i jedziemy. Jeździe towarzyszą różne odgłosy. Zabawę może reżyserować prowadzący, lub kolejne etapy podróży dodają uczestnicy.

- jedziemy wolno - uderzamy dłońmi w kolana

- jedziemy szybko - szybko uderzamy dłońmi w kolana

- przejeżdżamy przez most - stukamy pięściami w piersi

- mijamy zarośla- wyrzucamy prawą rękę z okrzykiem szuuu

- mijamy trybuny żeńskie- pisk Aaaaaa!

- mijamy trybuny męskie- okrzyk Ooooo!

- przejeżdżamy przez błoto- uderzamy dłońmi w policzki

- jedziemy po bruku- uderzamy pięścią o pięść

- robimy przeskok przez przeszkodę - skaczemy z krzesła

- zdobyliśmy nagrodę- cieszymy się

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

8. ZMIENNA POGODA

Cele: Rozładowanie napięcia, przełamanie bariery kontaktu fizycznego, kształtowanie świadomości ciała, integracja uczestników

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Uczestnicy stoją w kręgu, jeden za drugim, tak by mieli przed sobą plecy sąsiada. Prowadzący zaczyna ćwiczenie mówiąc o pogodzie i wyraża to w odpowiedni sposób, dotykając pleców osoby znajdującej się przed nim.

-Jest piękna pogoda, słońce ogrzewa twoje plecy- delikatnie dotyka głowy i pleców partnera

- Wieje lekki wiatr- subtelnie głaszcze partnera

- Wiatr przybiera na sile- głaszcze mocniej

- Nadciąga burza- stuka lekko palcami

- Zaczyna grzmieć

- Pada deszcz- łagodnie opukuje plecy partnera opuszkami palców

Reszta grupy naśladuje ruchy prowadzącego. Każdy uczestnik dodaje jedno zdanie opisujące zjawisko atmosferyczne i oddaje jego obraz na plecach partnera, pozostali naśladują jego ruchy, aż krąg ulegnie zamknięciu.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

9. DMUCHAMY BALONY

Cele: Odreagowanie stresu i redukcja napięcia, rozładowanie agresji

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Prowadzący rozdaje balony. Uczestnicy dmuchają je, wyobrażając sobie, iż wydmuchują jednocześnie z siebie wszystkie negatywne emocje i napięcia. Nadmuchane balony przywiązują do kostki u nogi, a na komendę prowadzącego, zbierają się na środku sali, oraz starają się zdeptać balony kolegów. Zabawa kończy się gdy wszystkie balony z napięciami zostają zdeptane.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

10. POWIERZAM TOBIE MOJĄ GŁOWĘ

Cele: Rozładowanie napięcia, przełamanie bariery kontaktu fizycznego, kształtowanie świadomości ciała, integracja uczestników

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Uczestnicy dobierają się parami, osoba A siada wygodnie i zamyka oczy, rozluźnia się. Mówi do osoby B :” powierzam Tobie moją głowę”- Osoba B siedzi lub stoi z tyłu i pomaga jej rozluźnić kark, szyję, głowę i ramiona. Głaszcze, masuje skórę głowy, karku i ramion. Po krótkim czasie zmiana osób w parach.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

11. BURZA MÓZGÓW - SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM

Cele: Poznanie sposobów redukcji stresu i utrwalenie wiadomości o stresie, kształtowanie refleksyjności odnośnie stosowanych przez siebie i innych metod radzenia sobie z napięciem

Czas trwania: 7 minut

Przebieg: Uczestnicy otrzymują każdy po 3 samoprzylepne karteczki. Na tych karteczkach mają za zadanie zanotować, każdy z osobna, stosowane przez siebie sposoby radzenia sobie ze stresem i redukowania napięć, tak pozytywne jak i destruktywne. Po zakończeniu, każdy podchodzi do tablicy na której zostanie rozwieszony brystol i przykleja swoje propozycje zapisane na karteczkach, albo po stronie konstruktywnych metod radzenia sobie ze stresem, albo po stronie negatywnych sposobów łagodzenia napięcia. Po wykonaniu, prowadzący odczyta zaproponowane przez grupę sugestie, klarując tym samym obraz najczęstszych wybieranych przez uczestników metod redukowania stresu. Można ćwiczenie to pogłębić o refleksje nad skutecznością poszczególnych sposobów radzenia sobie i szkodliwością niektórych np. palenia papierosów, obgryzania paznokci, seksu.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

12. OD DZIADZIUSIA DO DZIDZIUSIA

Cele: Redukcja negatywnych emocji i zmęczenia, rozluźnienie, odprężenie

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Wszyscy chodzą wolno po sali w rytm muzyki. Prowadzący opowiada historyjkę:

- wszyscy mamy po 85 lat, zesztywniały nam już kości, jedliśmy za dużo mięsa i cukru, ledwo powłóczymy nogami

- teraz jesteśmy troszkę młodsze, krzepkie 60 -latki

- teraz pewne siebie, przeżywające drugą młodość 40 - latki

- teraz zalotnymi, pełnymi wdzięku 20 - latkami

- teraz niepewnymi 16- latkami

- teraz rozbrykanymi 10- latkami

- teraz ciekawymi wszystkiego 2- latkami

-a teraz rozkosznymi 3 miesięcznymi dzidziusiami

Uczestnicy dostosowują się do opowieści, wypróbowując różne możliwości ekspresji.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

13. ELEMENTY TRENINGU AUTOGENNEGO

- ćwiczenia relaksacyjne Valerio Albisetti

Cele: Relaksacja

Czas trwania: 25 minut

Przebieg: Element Treningu Autogennego zostanie przeprowadzony przy wykorzystaniu płyty CD z Ćwiczeniami Relaksacyjnymi Valerio Albisetti. Po wstępnych, wprowadzających informacjach prowadzącego, zostaną zaprezentowane następujące elementy:

Relaksacja: 7 minut,

Praktyczne sugestie umożliwiające rozluźnienie: 7 minut,

Ćwiczenie ciężkości: 11 minut.

Studenci siedzą wygodnie w kręgu na fotelach, ewentualnie leżą na kocach tudzież karimatach. Prowadzący udziela informacji wstępnych dotyczących warunków prawidłowego przeprowadzania ćwiczeń relaksacyjnych: pozycja wyjściowa ciała (leżąca, na wznak, ręce wzdłuż tułowia, dłonie otwarte, oparte swobodnie na podłodze lub poręczy fotela, nogi wyciągnięte, lekko rozszerzone, czubki palców łagodnie opadają na zewnątrz, stopy ściśle przywierają do podłoża, zamknięte oczy), ubiór (wygodny, paski i krawaty rozluźnione, zdjęcie zegarków, bransolet, biżuterii, butów), wystrój pomieszczenia (wyciszone, lekko ogrzane, dyskretnie oświetlone). Odprężenie, cisza, poczucie wygody, skupienie się na własnym odczuwaniu i wrażeniach.

Ewaluacja: W razie potrzeb członków grupy- dyskusja i wyrażenie myśli, przeżyć po wykonanym ćwiczeniu

14. KRĄG KOŃCZĄCY SPOTKANIE

Cele: Ewaluacja, udzieleni informacji zwrotnej, dzielenie się wrażeniami z zajęć, pożegnanie się grupy

Czas trwania: 5 minut

Przebieg: Wszyscy uczestnicy po kolei siedząc w kręgu wypowiadają się na temat swojego nastroju, samopoczucia, poziomu energii po zakończonych zajęciach. Mówią co im się podobało, czego się dowiedzieli, z jakimi emocjami kończą warsztat.

I. BIBLIOGRAFIA

Albisetti V. (2005), Trening autogenny. Wydawnictwo Jedność, Kielce.

Arends R. (2000), Uczymy się nauczać. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.

Dyląg A. (2004), Stres - towarzysz życia. W: Robakiewicz J. [red.] ( 2004), Człowiek

i Psychologia. Wydawnictwo Park, Bielsko - Biała.

Kaduson H., Schaeffer Ch. (2005) , Zabawa w psychoterapii. GWP, Gdańsk.

Kamiński M. (2006), Metody twórczej resocjalizacji. PWN, Warszawa.

Kosińska E., Zachara B. (2004), Profilaktyka pierwszorzędowa w szkole scenariusze zajęć

z uczniami. Warszawa.

Kratochvil S. ( 1981), Zagadnienia grupowej psychoterapii nerwic. PWN, Warszawa.

Myers D. (2003), Psychologia. Wydawnictwo Zysk i Spółka, Poznań.

Sawicka K. (1999), Socjoterapia. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej MEN, Warszawa.

Zimbardo P. G., Gerrig R. J. (2006), Psychologia i życie. PWN, Warszawa.

1

Trening Autogenny

Ćwiczenia relaksacyjne

Valerio Albisetti

---