Agraryzm - doktryna uznająca chłopów za najbardziej wartościową warstwę społ., stworzona przez chłopskie elity, by upodmiotowić chłopów, przywracając im poczucie własnej wartości; II poł XIX w, Niemcy, Polska- Miłkowski, Niećko, Solan; agranius - dot roli, agraryzm odpowiedzią na socjalizm. Wartości agraryzmu: wolność - na swoim, brak szefa, niezależność gosp; chłopskość - pracowitość, uczciwość, patriotyzm, wolność, niezależność - stan lepszy od szlachty; wiejskość - modernizacja infrastruktury wiejskiej, nie propaguje się stagnacji; spółdzielczość - modernizacja rolnictwa, banki, ubezpieczenia, przetwórstwo rolne, sprzedaż i handel żywnością, kółka sprzętu rolniczego - forma nienastawiona na zysk np. banki żywności Konsekwencje agraryzmu w świadomości chłopskiej - poczucie własnej wartości chłopów, przywiązanie do prywatnej własności ziemi - klęska kolektywizacji w PRL, poczucie stanowej wspólnoty i solidarności, partia Polit jako skuteczne reprezentacja chłopów do dziś, siła chłopskiego etosu, trwanie w rolnictwie i poczucie wspólnoty chłopskiej
|
Kolektywizacja - tworzenie wspólnej własności tzw spółdzielnie produkcyjne na wzór sowieckich kołchozów i sowchozów. VI 48 Kominform w Bukareszcie nakazuje powoływanie spółdz. prod w KDLach. Łącznie w 55 istniało w Polsce ok. 10 tys spółdzielni prod na obszarze ok. 11% gruntów rolnych - 2 mln ha zrzeszających 800 tys członków. Metody zmuszania do kolektywizacji rolnictwa: 1. 5x wyższy podatek gruntowy dla rolników niż dla spółdzielni, od 54 PGR z podatku zwolnione 2. W 52 ustawa o obowiązku sprzedania państwu produktów rolnych po określonych cenach - kontyngenty lub obowiązkowe dostawy. Były wyższe niż za okupacji, sprzeciw lub niewywiązanie z umowy do więzienia. 3. represje: w latach 51-55 za sprzeciw wobec kolektywizacji i niewywiązywanie się z dostaw w więzieniu 200 tys rolników. W 51 podczas konfiskaty ziemniaków starcie rolników z żołnierzami radzieckimi we Wrocławskiem - ofiary śmiertelne 4. opór bierny - kilka mies po 58 8 tys spółdzielni (80%) przestało istnieć. Efektem deficyt w PGR 2 mld w 53 i 3,5 mld w 55, dochody w spółdzielniach o połowę niższe niż w gosp prywatnych
|
|
Konsekwencje polityki PRL dla chłopskiej świadomości - 1. zaniżona samoocena, naruszona i zdegradowana tożsamość 2. rozdrobnienie struktury agrarnej, reforma i walka z kułakami 3. poczucie zagrożenia przed utratą własności ziemi 4. niechęć do idei spółdzielczości i spółdzielni 5. brak zaufania do władzy, elity postrzegane jako źródło zagrożenia dla chłopów 6. postawa maksymalizowania produkcji rolnej (gosp. niedoboru) 7. zanik umiejętności rynkowych a) uzależnienie od państwowych punktów skupu b) uzależnienie od państwowych cen c) całkowita zależność od państwa d) brak umiejętności prowadzenia rachunkowości w gosp rolnym.. Poza tym zostały wszystkie problemy rolnictwa sprzed PRL, bo nie zostały rozwiązane w tym czasie. Wielofunkcyjny rozwój wsi: CO? 1 przedsiębiorczość, małe i średnie firmy, infrastruktura tech i społ, pozarolnicze miejsca pracy; 2 agroturystyka; 3 turystyka wiejska, rewitalizacja, odnowa wsi, tradycyjne rzemiosło, regionalne potrawy, kulturowe dziedzictwo wsi; 4 przetwórstwo rolne, nowe i tradycyjne formy przetwórstwa rolnego, rolnictwo ekologiczne; 5 ochrona środowiska i krajobrazu wiejskiego; 6 parki narodowe, krajobrazowe, ścieżki ekologiczne, przyrodnicze; JAK? 1 edukacja szkolna i pozaszkolna, doradztwo, szkolenia; 3 wspracie finansowe, kredyty, dotacje, pomoc dla samorządów, 4 komunalna własnośc, marketing, reklama, 5 kluby pracy, 6 tworzenie prawa służącego regionalnemu rolnictwu; KTO? 1 samorządy, elity wsi, NGO, lokalne, 2 NGO krajowe, 3 agencje rządowe i rolne, ośrodki naukowe, doradcze, fundacje; 4, 5 kapitał prywatny 6 organizacje komercyjne |
1. Statuty nieszawskie - 1454 - pierwszy dokument, który dotknął tak naprawdę problemu pańszczyzny i przyczynił się do tego, że pańszczyzna się w naszym kraju bardzo mocno zakorzeniła, bardzo pośrednio wpłynął na to, że pańszczyzna zaczęła się w Polsce mocno utrwalać. W statutach nieszawskich zaostrzono kary za przechowywanie zbiegłych chłopów. Osoby, która udzieliła azylu chłopu, który uciekł od innego pana, pozwoliła mu zostać i się osiedlić na swoim terenie, zaczęły być bardziej dotkliwie karane. To miało zniechęcić potencjalnych innych właścicieli ziemskich do tego, żeby przejmowali chłopów od innych panów. W momencie, kiedy osoba na ziemi której chciał się osiedlić chłop, mogła być surowo ukarana, chłopi tracili możliwość swobodnego poruszania się - ryzykowali tym, że nie będą się mieli gdzie osiedlić, jeśli uciekną od swego pana. Ten pierwszy dokument wpłynął na uzależnienie się chłopów od dworu czy od miejsca, do którego byli przypisani. Jeszcze nieoficjalnie, a pośrednio, ale to był pierwszy dokument, który bardzo mocno tę wolność chłopów ograniczył.
2. Przywilej piotrkowski - za króla Jana Olbrachta, 1496 - przywiązywał bardzo mocno chłopów do ziemi, ponieważ był to przywilej dla szlachty. Wprowadzał on prawo pozwalające jednemu chłopu na rok opuścić wieś. Inni w ciągu roku nie mogli bez zgody pana wyjeżdżać poza granice wsi, w której się urodzili, w której pracowali. W zestawieniu ze wcześniej ustaloną karą za przechowywanie chłopa bardzo mocno ograniczało to mobilność chłopów.
3. Przywilej toruński - 1520 - wprowadził minimum jeden dzień pańszczyzny w ciągu tygodnia.
4. 1532 - oficjalnie wprowadzono w Polsce całkowity zakaz opuszczania przez chłopów wsi (ostateczna utrata wolności osobistej). Chłopi zostali zamknięci w miejscach, gdzie mieszkali.
5. 1543 - Sejm wydał zgodę na to, żeby szlachta swobodnie, wg własnego uznania ustalała wymiar godzin pracy w zakresie pańszczyzny. Dostali wolną rękę, od tego zaczęły się pańszczyzny wielodniowe.
6. Konstytucja 3 Maja - pierwszy dokument, z którego naprawdę możemy być dumni, bo po pierwsze był bardzo nowoczesny i był bardzo drażliwy społecznie - uwzględniał interesy różnych grup. Pierwszy dokument, który roztoczył opiekę nad stanem chłopskim. Nie zmuszał jeszcze do niczego, ale była propozycja, aby właściciele z chłopami podpisywali umowy, w których będą ustalali zasady ich współpracy. To była tylko zachęta, ale był to dokument, który dostrzegał złe położenie chłopów (bardzo licznej grupy mieszkańców kraju) i który próbował w jakikolwiek sposób temu złemu położeniu zaradzić. Odwoływał się do (1:00:55) właścicieli ziemskich, ale było to sformalizowana zachęta do tego, żeby tym losem chłopów się troszeczkę zająć. Potem zaczął się proces odwrotny. Ze względu na to, że Polska znalazła się w sytuacji historycznie bardzo trudnej - zaczęły się zabory, różnego rodzaju powstania, wszystkie kolejne władze miały interes w pozyskiwaniu chłopów jako żołnierzy i w zachęcaniu by popierali ich, a nie kogoś innego. W związku z tym zaczął się proce odwrotny - cofanie przywilejów szlachcie, a nadawanie ich chłopom. I tak naprawdę wszystkie zmiany na rzecz poprawy sytuacji chłopów odbywały się w cieniu wydarzeń historycznych i były tak naprawdę kolejnymi próbami przekupywania i przeciągania chłopów na swoją stronę.
|
7. Ustawa o sprzedaży królewszczyzny - 1792 tuż przed wojną z Rosją - państwo nie mogło zmusić do niczego szlachty, bo ta rządziła tak naprawdę sama sobie, ale można było zmienić prawo dotyczące ziem należących do króla. Ta ustawa zapewniała chłopom, którzy mieszkali na terenie majątków królewskich, wolność posiadania gruntu i wolność osobistą - bardzo rewolucyjna ustawa, która ze względu na to, że zaraz potem wybuchła wojna, nie weszła w życie.
8. Uniwersał połaniecki - 1794 - powołano nowy urząd dozorców. Wymyślono, że będzie osoba, która będzie pośredniczyć w kontaktach chłopów z panami. Zapewniono chłopom wolność osobistą, jeśli wypełnili obowiązki zapisane w dokumencie podpisywanym za pośrednictwem tego dozorcy z właścicielem ziemi. Mogli uzyskać prawo opuszczenia wsi. Nadano także chłopom prawo nieusuwalności z ziemi, na której gospodarują (jeśli spełniają warunki umowy). Zagwarantowano chłopu bezpieczeństwo, jeśli spełnia zobowiązania. Ustanowiono zmniejszenie rozmiaru pańszczyzny. Problem polegał na tym, że były warunki bojowe i jakby ci, którzy obiecywali nie mieli w ogóle możliwości wcielenia tego co obiecują w życie, chodziło raczej o to, by chłopi poparli ich, że jak wygramy to właśnie od nas dostaniecie. Była to naprawdę typowa kampania i zachęcenie do przyłączenia się. Hugo Kołłątaj - osoba, która niezwykle nowocześnie myślała o państwie, i która uwzględniała, projektując reformy dla kraju, sytuację chłopów. Niezwykle nowotarski myśliciel jak na swoje czasy. 9. 1794 - ustawa opracowana przez Kołłątaja, miała zapewnić ziemie uczestnikom powstania, a w razie śmierci (gdyby zginęli w czasie powstania), to ziemia miała być nadana ich synom. Pierwszy dokument, który przewidywał, że można w jakikolwiek sposób, będąc chłopem, zapewnić bezpieczeństwo swojej rodzinie. To prawo do ziemi było pierwszym projektem uwłaszczenia chłopów na terenach polskich. Ustawa ta nie weszła w życie. Jak już byliśmy pod rozbiorami, całe terytorium kraju zostało podzielone między trzy sąsiadujące kraje, mieliśmy pewien zastój, po czym zaczęło się uwłaszczanie chłopów pod panowaniem różnych zaborców. 10. 1807 - najpierw zniesiono pańszczyznę w zaborze pruskim, ale ponieważ Wielkie Księstwo Poznańskie miało odrobinę inny status i było trochę niepokorne, to tam dopiero w 1823 roku. To znoszenie pańszczyzny na terenie zaboru pruskiego było strasznie skomplikowane i przebiegało w bardzo wielu etapach, ale generalnie tam zaczęło się najpierw.
11. 1848 - zniesienie pańszczyzny na terenie zaboru austriackiego. Ale ta data znów nie jest przypadkowa. 1848 rok, to był rok w którym się w Europie strasznie dużo działo, na terenie zaboru austriackiego i na południu działo się jeszcze więcej i w celu pozyskania sobie chłopów, wsi pod presją powstania krakowskiego i rzezi galicyjskiej, żeby tych chłopów przekupić, została im udzielona ustawa uwłaszczeniowa.
12. 1864 - zniesienie pańszczyzny na terenie Królestwa Polskiego (kongresowego), ale nie było tak, że było to formalne działanie, tylko po prostu ze względu na to, że podpadły (?) władze, zostało zlikwidowane Królestwo Polskie, zostało przyłączone do Rosji, a tam nie było pańszczyzny już od roku 1862. W związku z tym automatycznie na terenie zaboru rosyjskiego została zniesiona pańszczyzna. |
Skutki pańszczyzny: - obniżenie efektywności - lenistwo, udawanie pracy- ekonomiczne skutki - przywiązanie chłopa do dworu- ciężko zaplanować sobie pracę - chłopi uciekali na wschód, na tereny słabo zaludnione - duże rozwarstwienie materialne - osłabiona rola miasta- chłop nie mógł się przenieść do miasta, co skutkowało osłabionym handlem oraz mało rozwiniętą warstwą mieszczan - zdominowany handel przez szlachtę - szlachta uosabiała państwo- brak tożsamości chłopów -silne wzmocnienie pozycji szlachty poprzez nadawanie im przywilejów- kultura sarmacka Uwłaszczenie- niezbędny element gospodarki kapitalistycznej, pozwala na rozwój handlu, swobodny rozwój chłopów
IDEE
|
|