Podstawy ekonomii.

Ekonomia-jest to nauka o procesie gospodarowania tzn. o produkcji, podziale, wymianie i konsumpcji środków zaspokajania potrzeb. Jest również nauką, która odkrywa i opisuje związki i zależności przyczynowo-skutkowe czyli prawa ekonomiczne chociaż ich nie tworzy.

Ekonomia-jest nauką, która pokazuje jak ludzie radzą sobie z rzadkością zasobów.

Podstawowym założeniem ekonomii jest twierdzenie o ograniczoności zasobów oraz o nieograniczoności ludzkich potrzeb. Sytuacja rodzi podstawowe pytania:

*w jaki sposób wykorzystać ograniczone zasoby, aby optymalnie zaspokoić ludzkie potrzeby.

Zasoby w ekonomii dzielone są na 4 podstawowe kategorie:

a)ziemia tzn. jej powierzchnia i wszystko to co w naturze jest użyteczne (co na niej rośnie, co po niej chodzi)

b)praca tzn. ludzkie umiejętności, kwalifikacje, zdolności, doświadczenia.

c)kapitał tzn. wszystkie dobra, które zostały wyprodukowane w przeszłości a służą prowadzeniu działalności gospodarczej obecnie (budynki,maszyny, urządzenia, pieniądze)

d)technologia-wiedz o tym co w jaki sposób w procesie działalności gospodarczej wykorzystać trzy poprzednie kategorie zasobów.

Potrzeba-jest to stan braku czegoś.

Wśród wielu kwalifikacji wyróżnia się podział na dwie kategorie potrzeb:

-potrzeby podstawowe (ubrania, ciepła,dachu nad głowa, snu)

-potrzeby wyższego rzędu (kulturalne) wypoczynek, turystyka, sport, rekreacja, oświata kultura, samorealizacja, kształcenie)

Do zaspokojenia ludzkich potrzeb służą:

-dobra

-usługi

czyli środki zaspokajania ludzkich potrzeb.

Dobro-to przedmiot materialny posiadający tzw. użyteczność czyli zespół cech fizycznych i chemicznych zdolnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Usługa-zespół czynności w wyniku której następuje zaspokojenie ludzkiej potrzeby.

Podstawowe kategorie gospodarki towarowo-pieniężnej.

W procesie rozwoju gospodarczego wyróżnia się jedynie dwie formy produkcji społecznej:

• gospodarka naturalna w której producenci produkują jedynie w celu zaspokojenia własnych potrzeb.

• Gospodarka towarowa w której producenci przekazują produkty swojej pracy innym podmiotom w drodze ekwiwalentnej wymiany tzn. w drodze transakcji kupna-sprzedaży.

Produkt pracy ludzkiej staje się towarem. Aby gospodarka towarowa mogła zaistnieć musi nastąpić społeczny podział pracy oraz ekonomiczne wyodrębnienie się producentów.

Proste wymiany towaru na towar uległy z czasem modyfikacji. Pojawił się bowiem powszechny ekwiwalent pełniący funkcję pośrednika wymiany tzn. pieniądz. Transakcje towar za towar uległy przekształceniu w transakcje towar pieniądz towar a raczej w dwa rodzaje odrębnych transakcji czyli towar-pieniądz i pieniądz-towar.

Rynek i jego rodzaje.

Rynek-jest to całokształt transakcji kupna- sprzedaży oraz instytucji obsługujących te transakcje.

Z punktu widzenia różnych kryteriów dokonuje się klasyfikacji podziału rynku:

a)wg przedmiotu obrotu rynek dzieli się na :

-rynek dóbr i usług konsumpcyjnych

-rynek dóbr i usług inwestycyjnych

b)wg zasięgu geograficznego wyróżnia się:

-rynek lokalny

-rynek regionalny

-krajowy

-międzynarodowy

-światowy

c)w zależności od sytuacji rynkowej:

-rynek sprzedawcy charakteryzujący się długotrwałą przewagą popytu nad podażą co stawia sprzedającego w uprzywilejowanej pozycji

-rynek nabywcy charakteryzuje się trwałą nadwyżką podaży nad popytem co stawia w uprzywilejowanej pozycji nas konsumentów.

Pieniądz i jego funkcje.

Pieniądz-jest to powszechny ekwiwalent wymiany nie posiadający wartości użytkowej ale posiadający wartość wymienną o umownym charakterze.

Pieniądz pełniący funkcje:

a)dobra obrachunkowego pozwala wprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika.

b)pieniądz jako środek cyrkulacji polega na pośredniczeniu w transakcjach kupna-sprzedaży.

c)funkcja środka płatniczego pozwala na uwalnianie się ze zobowiązań.

d)pieniądz jako środek przechowywania bogactwa czyli tezauryzacji.

e)funkcja pieniądza światowego.

Ceny i funkcje cen.

Cena-jest to pieniężny wyraz wartości towaru.

Cena spełnia trzy funkcje:

1.funkcja informacyjna -za jej pośrednictwem bowiem uzyskuje się informacje o wartości nakładów oraz o wartości i wysokości cen innych dóbr i usług.

2.funkcja agregacyjna- za pośrednictwem której sprowadzić można wszystkie nakłady do wspólnego mianownika.

3.cena jako instrument kształtowania struktury popytu i podaży oraz przywracania równowagi rynkowej.

Popyt-jest to ilość dóbr i usług jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie w określonym czasie.

Czynniki wpływające na wielkość popytu to:

-wielkość dochodów

-poziom cen

-gusty i preferencje nabywców.

Gusty i preferencje nabywców zostały w teorii uporządkowane wg pewnych rodzajów zachowań:

a)efekt owczego pędu oznacza, że popyt wzrasta dlatego, że inni konsumują to dobro.

b)efekt snobizmu w którym popyt maleje na skutek tego, że inni konsumują to dobro.

c)efekt spekulacyjny wiąże się z oczekiwaniami co do wzrostu cen w przyszłości.

Krzywa popytu-jest to zależność między wielkością popytu a poziomem cen. Badając tą zależność zakłada się, że wpływ pozostałych czynników czyli dochodów gustów i preferencji na poziom popytu jest stała.

cena

popyt

Podaż-jest to ilość dóbr i usług zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.

Czynniki wpływające na wielkość podaży to:

a)poziom cen rynkowych

b)koszty produkcji, koszty czynników produkcji

c)czas

Krzywa podaży-jest to zależność pomiędzy poziomem cen a wielkością podaży.

Podstawy ekonomicznych zachowań konsumentów.

W teorii konsumenta zakłada się, że jest on podmiotem racjonalnym tzn. że dąży do uzyskania maksymalnych efektów z konsumpcji. Konsument ponadto posiada uporządkowany system preferencji oraz jest podmiotem suwerennym tzn. jeśli samodzielnie dokonuje wyborów. W analizie mikroekonomicznej zachowań konsumentów powstaje pytanie ile zachowanie przynosi konsumentowi kupowanie i konsumowanie produktów i usług. Miarą zadowolenia z konsumpcji jest tzw. użyteczność.

Użyteczność- jest to suma zadowolenia jaką osiąga indywidualny konsument skonsumowania lub posiadania danego dobra.

Użyteczność całkowita-jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi.

Użyteczność marginalna-czyli inaczej krańcowa wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę.

Między ilością konsumowanego dobra a użytecznością czyli zadowoleniem z konsumpcji występują następujące zależności:

a)użyteczność całkowita-rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

b)użyteczność marginalna-zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

W przypadku konsumpcji dwóch dóbr zakłada się, że konsument umie ocenić które kombinacje konsumpcji są dla niego leprze, które są gorsze a które przynoszą taki sam poziom zadowolenia. Przy takim założeniu zbudować można model zachowań konsumentów zwany krzywą obojętności.

Krzywa obojętności-przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr które są dla konsumenta obojętne. Każda z tych kombinacji daje bowiem konsumentowi taki sam poziom zadowolenia z konsumpcji. Oznacza to, że dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia.

Ograniczenia wyboru konsumenta.

Wybory, których dokonuje konsument napotykają na ograniczenia występujące w tzw. gospodarczej rzeczywistości, mają one charakter obiektywny a do najważniejszych z nich należą:

I.Zasoby pieniężne którymi dysponują konsumenci

II.Ceny produktów i usług z którymi konsument spotyka się na rynku.

Linia budżetowa oddziela kombinacje możliwe do osiągnięcia od nieosiągalnych uwzględniając posiadane zasoby oraz istniejące preferencje, konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która umożliwi mu osiągnięcie maksymalnych korzyści z konsumpcji. W sensie graficznym punkt w którym konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach. Jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności.

Ekonomiczne podstawy zachowań producentów.

Przedsiębiorstwo-jest jednostka gospodarczą wyodrębnioną pod względem techniczno-organizacyjnym i ekonomicznym prowadzącą działalność ekonomiczną (produkcyjną) handlową, i usługowa.

Zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstw.

Zasada I.

Samodzielność prowadzenia gospodarki finansowej przejawia się ona w nieingerencji państwa w suwerenną działalność gospodarczą każdego podmiotu.

Zasada II.

Równość praw i obowiązków finansowych wszystkich podmiotów oznacza, że bez względu na formę organizacyjno-prawną wszystkie przedsiębiorstwa na równych zasadach korzystają z możliwości finansowania swojej działalności oraz na równych zasadach wywiązują się z obciążeń publiczno-prawnych.

Zasada III.

Samofinansowanie działalności gospodarczej. Zasada ta określa, że każde przedsiębiorstwo swoje wydatki czyli koszty pokrywa z własnych przychodów. Zasada ta uwzględnia jednak możliwość uzupełniania własnych środków finansowych zasilaniem zewnętrznym, głównie w formie kredytu bankowego.

Zasada IV.

Racjonalnego zarządzania finansowego. Wskazuje ona, że przedsiębiorstwo powinno ponosić nakłady, które w krótkim okresie powodują często ograniczenie zysku, ale umożliwiają osiąganie korzystnych wyników w przyszłości.

Analiza działalności przedsiębiorstwa.

Znaczenie analizy finansowej. Analiza finansowa jest systemem który składa się z analizy bilansu oraz analizy rachunku zysku i strat ale oprócz opisu liczb zajmuje się także oceną efektywności działalności przedsiębiorstwa oraz jego sytuacją majątkowo-finansowa. Zajmuje się ona zdarzeniami które miały miejsce w przeszłości. Obejmuje m.innymi takie zagadnienia jak: wynik finansowy, rentowność, poziom kosztów i przychodów, sytuację majątkową. Przedmiotem analizy finansowej jest więc stan finansowy i wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Sprawozdanie finansowe jako źródło informacji niezbędnych do prowadzenia analiz finansowych.

Bilans- Podstawowym elementem sprawozdania finansowego jest bilans. Jest to statyczne zestawienie majątku czyli aktywów oraz źródeł jego finansowania czyli pasywów sporządzany na ściśle określony dzień, najczęściej na koniec roku.

Zasada bilansowa określająca że suma bilansowa aktywów równa się sumie bilansowej pasywów potwierdza regułę, iż każdy składnik majątku musi mieć swoje źródło pokrycia.

Wn BILANS Ma

Majątek trwały Majątek obrotowy

Majątek trwały. Są to te składniki których okres użytkowania jest dłuższy niż 1 rok. Wyróżniamy tutaj:

- rzeczowy majątek trwały

-finansowy majątek trwały, akcje, obligacje obcych przedsiębiorstw przechowywane w okresie dłuższym niż 1 rok.

-wartości niematerialne i prawne.

Do podstawowych składników majątku trwałego zalicza się:

*grunty

*budynki i budowle

*maszyny i urządzenia

*środki transportowe.

Majątek obrotowy. Są to te składniki, które zmieniają swoją postać i tworzą pewien cykl obrotowy w następujący sposób:

pieniądz materiały wyrób gotowy

należności od odbiorcy

-Rzeczowy majątek trwały - surowce i materiały, towary, półprodukty, produkty w toku.

-należności od odbiorcy

-środki pieniężne w kasie i na rachunku bankowym.

W skład majątku obrotowego wchodzą:

*wszelkiego rodzaju zapasy surowców i materiałów, wyrobów gotowych, towarów handlowych, półproduktów i produkcji w toku, należności, środki pieniężne i krótkoterminowe papiery wartościowe.

W działalności gospodarczej obowiązuje zasada, że wszystkie składniki majątkowe muszą mieć źródło swojego pochodzenia. Oznacza to, że należy wykazać z jakich środków finansowych powstały poprzez wytworzenie lub zakup poszczególne składniki majątkowe.

Finansowanie składników majątkowych następuje za pośrednictwem:

1.kapitałów własnych, do których zaliczamy:

-wkłady właścicieli

-środki przeznaczone z wygospodarowanego zysku

2.fundusze obce, do których zaliczamy kredyty i pożyczki oraz wszelkie zobowiązania powstające w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej.

Zestawienie składników majątkowych i źródeł ich pochodzenia nazywa się bilansem.

Ocena działalności przedsiębiorstw.

Podstawowy materiał liczbowy służący ocenie działalności przedsiębiorstwa zgromadzony jest w tzw. sprawozdaniu finansowym, składającym się z:

1.bilansu

2.rachunku zysku i strat

3.sprawozdania z przepływów środków pieniężnych

4.informacji dodatkowej.

BILANS jest to zestawienie wszystkich wartości majątkowych i źródeł ich pochodzenia. Jest to zestawienie statyczne sporządzane na ściśle określony moment np. na dzień kończący okres obrachunkowy.

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT zawarte są w nim informacje o wielkości osiąganych przychodów z działalności gospodarczej oraz wysokości ponoszonych kosztów.

Porównanie przychodów i kosztów pozwala w rachunku zysków i strat na ustalenie wyniku finansowego.

INFORMACJA Z PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH pozwala nam zorientować się na co wydano w przedsiębiorstwie pieniądze i z jakich tytułów je pozyskiwano.

INFORMACJA DODATKOWA uzupełnia materiał liczbowy z bilansu rachunku wyników i przepływów o niezbędne wyjaśnienia, komentarze i interpretacje.

Ocena działalności przedsiębiorstwa dokonywana na bazie informacji przekazywanych w liczbach bezwzględnych powinna być dokonywana w układzie dynamicznym tj. np. w formie dokonywania porównań w stosunku do wyników osiąganych w okresach poprzednich. Porównania mogą być też dokonywane w stosunku do założeń planowych lub w stosunku do innej stworzonej bazy porównań. Znacznie więcej informacji dotyczącej dział. Przeds. Przynosi wykorzystanie w analizie tzw. metod wskaźnikowych za pomocą odpowiednio dobranych wskaźników można zorientować się jaka jest efektywność naszych działań oraz jakie są perspektywy naszej działalności.

Zestaw standardowy wskaźników przedstawia się następująco:

• rentowności

• aktywności

• wspomagania

• płynności

Rentowności oparte są na zysku i w sposób syntetyczny informują o efektywności naszych działań. Najczęściej stosowany to:

*Wskaźnik rentowności sprzedaży

zysk * 100

sprzedaż

wzrost w rentowności sprzedaży jest zjawiskiem pozytywnym ponieważ informuje, że na 1 przychodu ze sprzedaży osiągamy coraz większa kwotę zysku.

*wskaźnik rentowności majątku

zysk * 100

majątek

*wskaźnik rentowności kapitałów własnych

zysk * 100

kapitały własne

wzrost wartości wszystkich wskaźników rentowności odzwierciedla pozytywne tendencje w przedsiębiorstwie.

Aktywności charakteryzują wykorzystanie majątku przedsiębiorstwa czyli sprawności działania w zakresie wykorzystania aktywów.

*wskaźnik wykorzystania aktywów

przychody ze sprzedaży *100

wartość majątku

*wskaźnik obrotu zapasami

przychód ze sprzedaży* 100

wartość zapasów

Płynności przedstawiają one zdolność przedsiębiorstwa do regulowania bieżących zobowiązań.

*wskaźnik ogólnej płynności

aktywa czynne

zobowiązania bieżące

Aktywa czynne- majątek obrotowy.

O prawidłowym poziomie płynności mówi się dopiero wtedy, kiedy wskaźnik kształtuje się na poziomie większym niż 2.

*wskaźnik szybkiej opłaty zobowiązań

aktywa czynne- zapasy

zobowiązania bieżące

o zachowaniu płynności mówimy wówczas, kiedy wskaźnik przybiera wartość większą od 1.

Oprócz badania efektywności bieżącej dział. ekspozycyjnej niezbędne jest dokonywanie oceny efektywności dział. inwestycyjnej, czyli dział. rozwojowej.

Podejmując proces inwestycyjny niezbędne jest ustalenie:

1.o jakim okresie zwrócą się zaangażowane w inwestycje środki pieniężne.

2.kiedy inwestor osiągnie zysk i w jakiej wysokości.

Działalność inwestycyjna.

Napotyka z reguły na poważne bariery finansowe. Przedsiębiorstwa chcąc zrealizować program rzeczowy muszą posiadać lub pozyskiwać odpowiednie środki finansowe.

Źródła finansowania inwestycji dzieli się na:

1)wewnętrzne źródła finansowania, do których zalicza się przychody ze sprzedaży do wysokości naliczonej amortyzacji oraz wygospodarowany zysk.

2)zewnętrzne źródła finansowania, do których zalicza się:

*pozyskanie wspólnika

*emisja akcji i obligacji

*zaciągnięcie pożyczki lub kredytu.

Efektywność inwestycji badania jest za pomocą różnego rodzaju mierników. Inwestor czyli osoba lub instytucja finansująca przedsięwzięcie bada zadanie inwestycyjne w sposób umożliwiający udzielenie odpowiedzi na dwa podstawowe pytania:

1.w jakim czasie zostaną zwrócone poniesione nakłady?

2.po jakim okresie inwestycja przyniesie inwestorowi dochód i jaka będzie jego wielkość?

Rachunek ekonomiczny efektywności inwestycji opiera się m.innymi na dwóch podstawowych wskaźnikach:

1.okres zwrotów nakładów inwestycyjnych, który określa czas, w którym uzyskana nadwyżka finansowa z inwestycji zrównoważy się z pierwotnym nakładem inwestycyjnym.

Nakłady inwestycyjne

OZNI=

Roczna nadwyżka finansowa

2.stopa zysku z inwestycji informuje o stosunku zysku netto do nakładów inwestycyjnych.

Roczny zysk z inwestycji

SZI=

Nakłady inwestycyjne

Gospodarka krajów wysoko rozwiniętego kapitalizmu.

We współczesnej gospodarce kapitalistycznej której istnieje prywatna własność czynników produkcji wyodrębnia się dwa niezbędne warunki funkcjonowania tego rodzaju gospodarki:

I. istnienie kapitalu

II. siła najemna

Podstawowym celem działalności w gospodarce kapitalistycznej jest maksymalizacja zysków. Gospodarka kapitalistyczna charakteryzuje się dwoma podstawowymi cechami:

*prywatna własność czynników produkcji

*rynkowa alokacja zasobów- rynkowe rozmieszczenie czynników produkcji.

Stadia rozwoju kapitalizmu.

I kapitalizm wolno konkurencyjny trwał od początku kapitalizmu do początków wieku XIX. Charakteryzował się istnieniem dużej liczby konkurujących ze sobą niewielkich przedsiębiorstw. Żadne z niej nie miało dominującej pozycji na rynku. Między przedsiębiorstwami toczyła się ostra walka konkurencyjna o charakterze cenowym. Kapitały przepływały swobodnie z gałęzi mniej rentownych do gałęzi o wyższym poziomie rentowności.

II. kapitalizm monopolistyczny. Charakteryzował się istnieniem przedsiębiorstw zróżnicowanych pod względem wielkości, a część z nich zaczęła zdobywać pozycję dominującą na rynku. w tej gospodarce konkurencja cenowa zostaje zastąpiona przez konkurencję nie cenową przejawiającą się poprzez reklamy, promocje i inne formy wspierania sprzedaży. Przedsiębiorstwa decydują o poziomie cen ustalając często wielkość produkcji i sprzedaży. W niektórych przypadkach konkurencja zastępowana jest często nieformalnymi porozumieniami w celu prowadzenia wspólnej polityki cenowej.

III. współczesne stadium rozwoju kapitalizmu.

Charakterystycznymi zjawiskami w dzisiejszej gospodarce są:

1.wzrost roli państwa i państwowych regulacji prawa.

2.wzrost roli zawodowych związków w Europie Zachodniej.

3.rozproszenie własności polegające na tym, że członkowie społeczeństwa w tym również pracownicy przedsiębiorstw stają się współwłaścicielami majątku produkcyjnego.

4.odzielenie proces zarządzania od własności czynności produkcji profesjonalizacja zarządzania taką formę gospodarki rynkowej nazywa się czasami kapitalizmem ludowym lub gospodarką rynkową o społecznym charakterze.

Budżet państwa.

Budżet państwa- jest to plan finansowy zawierający wydatki i dochody rządowe związane z realizacją przyjętej polityki społecznej i gospodarczej.

Podstawowym źródłem dochodów budżetowych są podatki.

Podatek-jest to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych.

Pozostałe dochody budżetowe tworzone są z:

*różnego rodzaju opłat o charakterze administracyjnym (opłaty sądowe, opłaty administracyjne)

*wpływy z ceł

*wpływy z najmu i dzierżawy majątku skarbu państwa

*wpływy ze sprzedaży majątku skarbu państwa

*dochody z prowadzonych działalności gospodarczych

*wpływy z oprocentowania lokat.

Kierunki wydatków budżetowych ekonomicznego punktu widzenia wyróżnia się trzy podstawowe kierunki wydatków budżetowych:

1.wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji jak:

>obrona narodowa

>administracja

>wymiar sprawiedliwości

2.wydatki związane z realizacją celów społecznych tzw. państwo dobrobytu tj. oświata, kultura, służba zdrowia, świadczenia socjalne itp.

3.wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce. Jest to oddziaływanie na inwestycje w infrastrukturze, dotowanie działalności inwestycyjnej, subsydiowanie rolnictwa oraz realizacja zadań w szeroko rozumianym otoczeniu działalności gospodarczej.

Bezrobocie-charakteryzując zjawisko bezrobocia należy określić i zdefiniować kategorie siły roboczej.

Zasoby siły roboczej obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach zwłaszcza płacowych.

Sr = Z+B (B= Sr-Z)

Sr-siła robocza

Z- zatrudnieni

B- bezrobotni

Podstawowym składnikiem charakteryzującym bezrobocie jest stopa bezrobocia (b), czyli stosunek bezrobotnych do zasobów siły roboczej.

B * 100

B =

S1

Przyczyny bezrobocia:

1.administracyjne oddziaływanie na rynku pracy hamujące funkcjonowanie mechanizmu rynkowego.

2.działalność związków zawodowych, które nie pozwalają na urealnienie ceny siły roboczej, czyli urealnienie poziomu wynagrodzeń.

3.niewystarczajacy popyt na towary.

Typy bezrobocia:

1.bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi, które powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży i popytu w aspekcie kwalifikacji, w aspekcie zawodowym i w aspekcie regionalnym.

2.bezrobocie globalne tzn. związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą.

Polityka państwa na rynku pracy.

W gospodarce rynkowej obejmuje ona część aktywną mającą na celu redukcję bezrobocia oraz część pasywną , której celem jest zaledwie pomoc socjalna dla bezrobotnych.

Podstawowe przejawy na rynku pracy to:

>publiczne programy zatrudnienia

>subsydiowanie zatrudnienia

>organizowanie szkoleń zawodowych

>organizowanie biur pośrednictwa pracy

>stosowanie zachęt do zmniejszania czasu pracy.

Podstawowe przejawy pasywnej polityki państwa na rynku pracy to:

*zasiłki dla bezrobotnych

*jednorazowe odszkodowania dla osób zwolnionych z prac

*dodatki dla przechodzących wcześniej na emeryturę.

---