ME - badanie gospod. jako całości. Funkcje ME: 1.poznawcza - diagnozy-określa, wyjaśnia i przewiduje występ. zjawisk w gospod. 2.praktyczna- formułuje pewne wskazówki, skuteczne sposoby oddziaływania rządu na gospod. Cele i narzędzia ME: 1-produkcja- co określa poziom ogólnej produkcji dóbr i usług; realnego DN 2- zatrudnienie - stopa bezrobocia 3- ceny- co określa ogólny poziom cen towarów... 4- stos. gospod. z zagranicą - bilans płatniczy krajów, kursy walut, Instrumenty ME: 1- polit. fiskalna dotycząca wydatków i opodatkowania.- oddziaływuje na globalne wydatki, a tym samym wywiera wpływ na faktyczny realny produkt NB i inflację. 2- polit. monetarna i pieniężna określa podaż pieniądza. Zmiany podaży pieniądza wywołują ruch stóp % i mają wpływ na podatki. Wywierają duży wpływ na PNB faktyczny i potencjalny. 3- polit. dochodowa- wyraża podejmowane przez rząd wysiłki (hamowanie inflacji przez bezpośrednie oddzaływanie na ruch płac i cen) 4- polit. stos. gospod. z zagranicą - interwencje w kursy walutowe, polit. handlową, a nawet w polit. pieniężną i fiskalną. Zmienne ME: 1-zmienne polit. 2-zewnętrzne (klimat, pogoda, wojna liczba ludności, poza ekonom. Siły je wyznaczające) 3-indukowalne wyznaczane przez ukł. gospod. (wszystkie cele me polit. Są one rezultatem procesu gospod.)

Produkt potencjalny- max. il. którą można utworzyć bez uruchamiania inflacji.

DNB:

Od str. wydatków	dochodów
Zakupy konsumpc. C	Wynagrodzenia
Inwestcje B (kraj) I	%,renty,in.doch.od własn.
Wydatki państwa G	Podatki pośrednie
Eksport N NE	Amortyzacja
Razem DNB
Minus amortyzacja DNN

CZYNNIKI WZROSTU GOSPODARCZEGO:

I - historyczne (kapitał, ziemia, praca)

II - modelowe: bezpośrednie (zatrudnienie, wydajność pracy) i pośrednie (majątek produkcyjny i jego efektywność, inwestycje i ich efektywność)

III - systemowe: ekonomiczne tradycyjne (zasoby nat. majątek, zasoby demograficzna) i nowoczesne (postęp nauk-badaw. i organizacyjny, postęp w kier. gospod., społ., rynkowe, specjalne).

Czynniki ekonom. o char. wymiernym: I - bezpośrednie (zatrudnienie Z, wydajność pracy W) II - pośrednie (majątek produkcyjny Mp, efektywność wykorzystania majątku prod. E). lub I - ekstensywne (zatrudnienie, majątek prod. Oznaczają przyrost zatrudnienia, trwałych i obrotowych środków produkcji i związanych z nimi inwestycji) II - intensywne - (wydajność pracy, efektywność wykorzystania majątku. Oznaczają wzrost wydajność pracy siły roboczej, wzrost efektywności wykorzystania majątku, efektywność inwestycji postępu nauk -techn., efekt. zast. przedmiotów pracy, efekt. wykorzyst. zasobów środ. natur.)

Zmiany jakościowe w czyn. ekonom. wyrażają się w: podnoszeniu kwalifikacji pracowników i wzroście ich wykształcenia, lepszym wykorzystaniu czasu i środków pracy, efektywnym inwestowaniu.

Efektywność majątku prod. E decyduje o skali zwiększania DN i umożliwia zmniejszenie nakładów inwestycyjnych bądź odroczenie ich w czasie. E=DN/Mp Wskazuje jaka jest wielkość DN na jednostkę wart. majątku. Kapitałochłonność Kc całkowita - informuje ile przeciętnie majątku uczestniczy w wytworzeniu jedn. DN. Jest to także iloczyn uzbrojenia pracy Mp/z=Uz i pracochłonności DN Z/D=1/W

ΔDb/Db=Ib/Db *1/m +u - a

Formuła Kaleckiego - ustala zależność między tempem wzrostu DN, a stopą Inewst., Efekt.inwest., skutkami usprawnienia typu nieinwestycyjnego, w gospod. oraz skutkami procesu starzenia się aparatu wytw.

Teoria cyklu Keynes'a: K. rozpoczął analizę od początku fazy boomu. Stopa % jest wtedy stosunkowo niska, a wydajność kapitały stos. wysoka. Wśród przedsiębiorców rozpowszechnia się wówczas fala optymizmu. Przewidują oni wysoki poziom przyszłych zysków, które mają się utrzymać przez dł. okres. Skłania ich to do zwiększenia rozmiarów I, co uruchamia efekty mnożnikowe i daje w rezultacie kumulowany wzrost doch. i zatrudnienia. K. posługuje się pojęciem mnożnika inwestycyjnego, mówiącego o tym ile razy większy jest ogólny przyrost D od powodującego go przyrostu wydatków na inwestycje. K=ΔY/ΔI.

Ponieważ Y=C+I, to ΔY=ΔC+ΔI. Stąd ΔI=ΔY-ΔC. czyli: K=ΔY/ΔY-ΔC tzn. K=1/1- ^ΔC/_ΔY

Wartość mnożnika inewst. zależy od: krańcowej psychol. skłonności do konsumpcji ^ΔC/_ΔY, a więc od tego jaką część przyrostu dochodu ludność zechce wydać na powiększenie konsumpcji. W miarę jak przedłuża się koniunktura w gosp. zaczynają działać czynniki zmniejszające krańcową wydajność kapitału. Wzrastają koszty produkcji bo ulegają wyczerpaniu pewne gatunki surowców i rosną płace w miarę zmniejszania się bezrobocia. Wraz ze wzrostem D rośnie skłonność do oszczędzania. popyt konsump. nie zwiększa się tak szybko, jak D i prod. Ceny nie mogą rosnąć w tym samym tempie, co koszty prod. W tych war. krańcowa wydajność kapitału musi się obniżyć, co skłoni przedsięb. do zmniejszenia rozmiarów I. Spadek I poprzez efekty mnożnikowe -prowadzi do wielokrotnego zmniejszenia się rozmiarów D. Sytuacja taka zdaniem K. powoduje zasadniczą zmianę nastrojów przedsięb. Ogarnia ich pesymizm i tracą zaufanie do przyszłości. Ograniczają gwałtownie I, co wpędza gospod. w stan kryzysu. Szybko zmniejszają się rozmiary prod., zatrud., i DN.

Funkcje współ. państwa. 1. alokacyjna- stworzenie przesłanek i warunków rozwoju gospodarczego przez: rozbudowę infrastruktury ekonom. i społecznej, politykę strukturalną, polit. prewencyjną w zakresie ochr. środ. nat. 2. dystrybucyjna - zabezpieczenia społ. oraz inne (np. w dziedzinie opodatkowania dochodów), mające na celu zmniejszenie nierówności wynikających z działania czynników, rynkowych w zakresie majątkowym i dochodowym. 3. stabilizacyjna - ograniczanie lub eliminacja niesprawności mechanizmu rynkowego w zakresie finansowo wolutowym oraz zatrudnienia, czyli ogólnej równowagi rynkowej.

W krajach o wysokiej stopie inflacji zawsze występuje niskie tempo wzrostu gospod. PKB- jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Wartość dodane- jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (dodanego) procesu produkcji.

Wartość globalna - suma ogółu wartości dóbr i usług materialnych i n. material. wytworzonych w gospod. nar. w ciągu roku w jedn. pieniężnych, roboczo-godzinach.

Dobra finalne- to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa dom. albo dobra kapitałowe (inwestycyjne) -np. maszyny- nabywane przez przedsiębiorstwa.

Dobra pośrednie - to dobra częściowo przetworzone, które stanowię nakład w procesie prod. w innych przedsięb., gdzie są zużywane.

Produkt globalny - jest sumą wartości wszystkich dóbr i usług materialnych wytworzonych w ciągu i roku w danej gospod.

PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach czynników wytwórczych jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków rednich. PKB w c rynk. jest wyższy niż od PKB w c cz.prod o wielkość podatków posrednich.

PKB wytworzony - część wartości glob., jaka zostaje po odliczeniu wart. dóbr. mater. i usług n.mater. (bez amortyzacji) zużytych na jej wytworzenie w gospod. nar.

PKB podzielony - stanowi suma spożycia i akumulacji brutto. Spożycie obejmuje dobra mater. i usługi n. mater. finansowane z dochodów osobistych ludności oraz funduszów.

PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB = PKB + dochód netto z tytułu własności za granicą.

Akumulacja brutto - to inwestycje brutto tj. nowe inwest. i inwest. restytucyjne finansowane z funduszu, amortyzacji oraz wart. przyrostu środków obrotowych i zapasów. Odejmując od PKB wart. amortyzacji otrzymuje się PKN.

Nomin. PNB jest miarą prod. w cenach bieżących. Realny PNB mierzy prod. w cenach stałych.

Real. PNB to nomin. PNB skorygowany o wpływ zmiany ogólnego poziomu cen będących wynikiem infalacji.

Amortyzacja- zużycie kapitału trwałego - to miara szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącym wynikiem jego fiz. lub ekonom. zużycia.

DN- jest to produkt narodowy netto (PNN) w cenach czyn. prod. wytworzony w gospod. Oblicz się go tak: PNB w cen.czyn. - amort. Suma dóbr i usług nowo wytworzonych w danym roku w gospod. nar. Ustala się go sumując produkcję czystą, czyli wart. dodaną poszczególnych działów gospod. nar. DN < PKN o sumę podatków pośrednich tj. wszelkiego typu podatków obrotowych łącznie z podatkiem od wartości dodanej i podatków specjalnych. Najbardziej przydatną metodą liczenia DN jest stos. jedn. pieniężnych do cen. Wynika to z dużej różnorodności wytwarzanych dóbr, świadczonych usług, co ogranicza ujęcie DN w innych jedn. DN oblicza się w cenach bieżących, ukształtowanych w danym roku, lub w cenach stałych. Podział DN: 1.pierwotny, 2. wtórny, 3.ostateczny. 1-dokonuje się w miejscu jego wytworzenia. Polega na podziale nowo wytworzonej wartości między pracowników przedsiębiorstwa. Jest wynikiem ścierania się dwóch tendencji.

* dążenia pracowników najemnych do wzrostu wynagrodzeń co powoduje zwiększenie się kosztów działalności

* dążenia przedsiębiorców do osiągania możliwie największych zysków co motywuje ich do ścisłego kontrolowania poziomu i dynamiki wynagrodzeń pracowników najemnych i przeciwstawiania się ich wzrostowi.

Realna wartość siły roboczej - to ilość środków utrzymania tj. dóbr i usług niezbędnych do odnowy siły roboczej czyli zachowania zdolności do pracy pracownika najemnego i utrzymania jego rodziny. Dochód przedsiębiorcy musi starczyć na: rozwój i modernizację przeds., utrzymania właścicieli i pracowników, opłacenia podatków i ubezpieczeń.

Ceny bieżące - służą do charakterystyki powiązań procesu wytwarzania, podziału DN w danym roku obliczeniowym, z sys. finansowym państwa, jego bieżącą politykę ekonom. i społ, zobowiązaniami zewn. państwa, inwestycjami, spożyciem.

Ceny stałe- to przyjęte dla dłuższego czasu ceny takie same tj. porównywalne, niezmienne, umowne, wybrane z jakiegoś określonego okresu czasu. Służą do analizy dynamiki i struktury; rozmiarów,: wart. globalnej, PKB, DN w dłuższych przedziałach czasowych. Umożliwiają porównania międzynar. posługiwanie się c. stałymi: umożliwia ustalenie zmian wolumenu - wart. glob- PKB-DN, wyeliminowanie wpływu ruchu cen na kształtowanie się tych wielkości, co jest istotne przy różnych porównaniach.

Wzrost gospodarczy - stos. przyrostu dochodów do dochodu. Wyraża takie zmiany, które mogą być odwzorowane przez zależności między liczbami jednoznacznie wyrażającymi określone rodzaje strumieni dóbr i usług oraz zasobów w procesie produkcji i podziału. Najważniejszymi el. wzrostu gospod. są czynności sprawcze powodujące zmniejszenie strumieni dóbr i usług: -stopa wzrostu gospod. - podst. wielkość strategiczna określająca tempo zmian. -suma dóbr i usług, - ilość przypadająca na 1 mieszkańca.

Deflator PNB jest to stos. nominalnego PNB (w cenach bież.) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w post. wskaźnika. Obejmuje zmiany cen wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług finalnych (a więc nie tylko konsumpcyjne, lecz także inwestycyjne, surowcowe, prod. przem. prod. roln. itp.) Deflator cen PNB wyraża koszt nabycia dóbr i usług w finalnych uwzględnieniach w PNBw wybranym roku w stos. do kosztów nabycia tych samych pozycji w roku bazowym.

Realny PNB i r. PNB na 1 mieszkańca są tylko bardzo przybliżonymi i niedoskonałymi miernikami poziomu dobrobytu kraju i poszczególnych jednostek. PNB nie uwzględnia działalności o char. n.rynkowym, dóbr uciążliwych dla życia (efektów ubocznych) oraz n.rynkowej działalności tworzącej wartość, takie jak prace w gospod. dom. Nie uwzględnia on także prod. i usług nie rejestrowanych w celu uniknięcia podatków. pomija też wartość czasu wolnego.

Prod. potencjalna - wielkość prod., którą wytworzyłaby gospod., gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane.

Keynes wykorzystał model produkcji i zatrudnienia do wyjaśnienia przyczyn wysokiego poziomu bezrobocia i niskiego poziomu produkcji. Keynesiści są zdania, że gosop. może odchylać się od stanu pełnego zatrudnienia i to w stos. długim czasie. model stworzony przez Keynesa jest modelem krótkiego czasu. Zakłada istnienie pewnych danych. Należą do nich :1. istniejąca ilość i kwalifikacje rozporządzalnej siły roboczej, istniejąca ilość i jakość rozporządzalnego kapitału, istniejąca technika, stopień konkurencji, gusty, preferencje i przyzwyczajenia konsumentów, szybkość związana z intensywnością pracy, struktura społ. łącznie z czynnikami decydującymi o podziale DN. Ze swojego modelu eliminuje wzrost podaży siły roboczej i wpływ inwestycji na powiększenie możliwości wytwarzania. Gosp. może być w stanie równowagi przy niepełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Z. W. tworzą pełną ramę określającą max. poziom DN. Określają rozmiary prod. Popyt globalny określony jest przez wydatki społ. (wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne). K. odrzuca prawo Saya (wydatki = dochody). wydatki koms. w krótkim okresie są stabilne przy danym poziomie DN. Ich zmiany nie mogą być przyczyną zmian w rozmiarach glob. pop. i DN.

Inwest < oszczęd. -zmniejszy się prod. i DN

Inwest > oszczęd. - glob. pop. ukształtuje się na poziomie wyższym niż w okresie wyjściowym.

Inwest. jest także przyrost zapasu i rezerw w gosp. Rozmiary zatrudnienia wyznaczane przez wysokość osiąganego w danym okresie DN. Zatrudnienie jest wielkością bezpośrednio zależną od wys. DN. Rozmiary pop. określają wys. prod. i dochodu, a więc określają wielkość zatrudnienia. Wzrost rozm. pop. stwarza bodźce do wzrostu prod. , doch., i zatrudnienia. Spadek pop. powoduje spadek prod., doch Y, i zatrudnienia N, (konsumpcja C, inwestycje I, oszczędności S) są w modelu K. zmiennymi zależnymi. Wys. ich zależy od zmiennych niezależnych, które w modeli K. pełnią rolę przyczynową.

Zmienne niezależne: 1. psychol. skłonność do konsumpcji. (krańcowa skłonnośc do kon. ^^x/_^y skłonność do oszcz. ^S/^y = 1-^c/^y) 2. krańcowa rentowność kapitału, 3. stopa %.

Wzajemny stosunek zmiennych zależnych i niezależnych

		oszczędności	psychol. skłon. do kon.
zatrudnienie	DN	konsumpcja	krańcowa rentowność kapitału
		inwestycje	stopa %
zmienne zależne			zmienne niezależne

(trzeba dorobić strzałki)

---