SYSTEMY EKONOMICZNE
I - Analiza porównawcza systemów ekonomicznych - pojęcia wstępne
Porównawcza analiza systemów ekonomicznych /ekonomia komparatywna/ jest subdyscypliną powstałą w ramach nauk ekonomicznych
Każdy system ekonomiczny musi rozwiązać podstawowe problemy:
1/ co produkować?
2/ jak produkować?
3/ dla kogo produkować?
Klasyfikacja systemów ekonomicznych opiera się na odpowiedzi na 2 pytania:
1/ kto jest właścicielem środków produkcji?
2/ jak zorganizowany jest proces decyzyjny?
/jaki jest mechanizm koordynacji w gospodarce?/
TYP WŁASNOŚCI
prywatna publiczna
zdecentralizowany
z mechanizmem USA Jugosławia
rynkowym
PROCES
DECYZYJNY
scentralizowany
z systemem Trzecia ZSRR
nakazów Rzesza
OCENA I PORÓWNANIE SYSTEMÓW EKONOMICZNYCH:
1/ konieczne jest rozróżnienie między modelami teoretycznymi a rzeczywistymi gospodarkami
2/ osiągnięcia gospodarki zależą m.in. od celów i priorytetów ustalonych przez władze, a także warunków otoczenia
3/ konieczne jest oddzielenie wpływu systemu ekonomicznego na gospodarkę od oddziaływania na nią warunków otoczenia
4/na gospodarkę wpływa nie tylko aktywna polityka, lecz także jej brak
5/ ocena i porównanie gospodarek nie mogą być w pełni obiektywne
PROCEDURA OCENY SYSTEMÓW EKONOMICZNYCH przechodzi przez 4 fazy:
1/ wybór kryteriów, które łącznie będą stanowiły opis osiągnięć gospodarki
2/ określenie wskaźników dla każdego z kryteriów
3/ określenie sposobu mierzenia każdego wskaźnika
4/ zagregowanie mierzonych wskaźników na podstawie przyjętych wag
KRYTERIA OCENY UZNAWANE W EKONOMII PORÓWNAWCZEJ:
1/ stopa życiowa
2/ wzrost gospodarczy
3/ efektywność statyczna i dynamiczna
4/ sprawiedliwy podział dochodu
5/ stabilność ekonomiczna
6/ wpływ systemu na zaspokojenie potrzeb społecznych i niematerialnych
WŁASNOŚĆ - zbiór zasad, rządzących posiadaniem oraz kontrola
zasobów, a także powiązanych z nimi dochodów
*/ prawo własności obejmuje:
1/ prawo do dysponowania danym przedmiotem
2/ prawo użytkowania danego przedmiotu
3/ prawo użytkowania tego, co przez przedmiot własności zostało
wytworzone
PROCES DECYZYJNY - społeczny mechanizm /proces/ koordynowania
informacji oraz podejmowania decyzji, dotyczących produkcji i
podziału
*/ 3 typowe mechanizmy, które różne społeczeństwa stosują przy podejmowaniu decyzji to:
1/ rynek
2/ planowanie ekonomiczne
3/ tradycja
*/ powszechnie identyfikuje się:
centralizację z planem
decentralizację z rynkiem
II - Gospodarka kapitalistyczna /gospodarka rynkowa/
Gospodarkę kapitalistyczną - gospodarkę rynkową cechuje:
1/ dominacja kapitalistycznej własności czynników produkcji
2/ rynkowa alokacja zasobów gospodarczych.
Własność środków produkcji w gospodarce kapitalistycznej:
1/ PRYWATNA - KAPITALISTYCZNA:
a/ własność indywidualna
b/ własność grupowa /tj. spółki/
c/ własność międzynarodowa
2/ PRYWATNA - INNA:
a/ drobnotowarowa
b/ pracownicza /akcjonariat pracowniczy/
3/ PUBLICZNA:
a/ państwowa
b/ komunalna
4/ SPÓŁDZIELCZA
*/ Własność kapitalistyczna jest szczególnym typem prywatnej własności czynników produkcji -
Oznacza istnienie takiej struktury społeczno-ekonomicznej, która umożliwia prywatnym właścicielom środków produkcji prowadzenie, przy pomocy najemnych pracowników, działalności gospodarczej nastawionej na maksymalizację zysku.
*/ Dominacja w gospodarce rynkowej prywatnej własności określa pozostałe cechy systemu ekonomicznego:
system motywacji ludzi uczestniczących w procesach gospodarczych
/uczestnictwo dobrowolne, brak przymusu administracyjnego - przymus ekonomiczny/
charakter stosunków /więzi/ między podmiotami gospodarczymi
reguły funkcjonowania i cele działalności tych podmiotów
MECHANIZM ALOKACJI ZASOBÓW.
*/ W gospodarce rynkowej poszczególne podmioty gospodarcze uczestniczą w działalności gospodarczej dobrowolnie - kierują się motywami finansowymi.
Umowy w sferach produkcji, dystrybucji i konsumpcji zawierane są przy użyciu pieniądza, wg cen kształtujących się na rynku, na podstawie kontraktów między nabywcami i sprzedawcami.
Mechanizm rynkowy to samoczynnie działający mechanizm regulowania i koordynacji procesów gospodarczych.
*/ O istnieniu w pełni rynkowego mechanizmu regulowania gospodarki można mówić, gdy spełnione są odpowiednie warunki:
1/ dominacja własności prywatnej
2/ rozwój pewnych instytucji obsługujących rynek /np. instytucji
finansowych
3/ integralność rynków, tj. istnienie wszystkich typów rynków
*/ Członkowie gospodarstw domowych wnoszą do działalności gospodarczej swój wkład w postaci pracy, zaoszczędzonych środków pieniężnych i ziemi, starając się osiągnąć z tego tytułu jak największe dochody;
nabywają za nie dobra konsumpcyjne, mogące zaspokoić ich potrzeby i przynieść możliwie największą satysfakcję.
*/ Przedsiębiorcy wnoszą do działalności gospodarczej wkład w postaci kapitału, nabywają czynniki produkcji, prowadzą działalność tak, aby zmaksymalizować zysk;
podstawą działalności przedsiębiorców jest kryterium rentowności
RYNEK JEST PODSTAWOWYM MECHANIZMEM ALOKACYJNYM - funkcje rynku;
1/ rynek jest instrumentem i miejscem wyceny różnych dóbr, usług i zasobów
2/ rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych
3/ rynek jest niezbędnym warunkiem i mechanizmem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych
4/ rynek jest mechanizmem kształtowania stanów równowagi w gospodarce
5/ rynek jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i mechanizmu dostosowywania produkcji do potrzeb.
HISTORIA GOSPODARKI KAPITALISTYCZNEJ;
I/ Adam SMITH /1723-1790/ -„Badania nad naturą i przyczynami
bogactwa narodów” (1776)
*/ tezy: - kapitalizm zapewnia wykorzystanie osobistych interesów do
realizacji dobrobytu społecznego
- „niewidzialna ręka” -rynek powoduje, że indywidualne interesy
prowadzą do harmonii społecznej
- żadna zewnętrzna regulacja /państwo, akty prawne/ nie jest
potrzebna
*/ model:
1/ ludzie wykonują prace pożądane i opłacone przez społeczeństwo
2/ ceny mają charakter samoregulujący się, zmierzają zawsze do „naturalnego poziomu”
3/ producenci wytwarzają dobra w ilościach pożądanych przez społeczeństwo
4/ dochody uczestników procesu produkcyjnego regulowane są przez rynek
II/ Alfred MARSHALL /1842 - 1924/ - „Zasady ekonomiki”
1/ */ prezentacja idei A.Smitha w postaci graficznej - konstrukcja krzywych podaży i popytu względem ceny
*/ konstrukcja miar elastyczności cenowej
*/ stworzenie koncepcji równowag cząstkowych
*/ rozróżnienie podejścia krótko- i długookresowego w ekonomii
*/ wprowadzenie koncepcji suwerenności konsumenta
2/ twórca koncepcji efektywności kapitalizmu -
*/ efektywność kapitalizmu wymaga spełnienia szeregu kryteriów, określonych w modelu tzw. konkurencji doskonałej
brak koncentracji władzy na rynku
jednorodność produktu
brak ekonomii korzyści skali
doskonała informacja o rynku i jego podmiotach
brak barier /swoboda wejścia i wyjścia z rynku/
PAŃSTWO W GOSPODARCE KAPITALISTYCZNEJ /RYNKOWEJ/
*/ obecność państwa w gospodarce kapitalistycznej wynika z:
1/ ułomności rynku
2/ odstępstwa od modelu konkurencji doskonałej
*/ ułomność rynku ujawnia się w 3 płaszczyznach:
1/ podział dochodów /mechanizm rynkowy nie gwarantuje, że wszyscy członkowie społeczeństwa uzyskają dochody gwarantujące egzystencję/
2/ niestabilność makroekonomiczna /cykliczność rozwoju, bezrobocie, inflacja/
3/ wytwarzanie dóbr publicznych /dobra te nie przynoszą zysku, produkcję musi podjąć państwo/
*/ odstępstwa od modelu konkurencji doskonałej:
1/ koncentracja w gospodarce
2/ bariery wejścia na rynek
3/ zróżnicowanie produktu;
III - SYSTEM GOSPODARKI CENTRALNIE PLANOWANEJ
/GOSPODARKI SOCJALISTYCZNEJ/
charakteryzuje:
1/ dominacja państwowej własności czynników produkcji
2/ planistyczny mechanizm alokacji zasobów gospodarczych
*/ DOMINACJA PAŃSTWOWEJ WŁASNOŚCI CZYNNIKÓW PRODUKCJI rzutuje na:
1/ charakter własności państwowej -
własność państwowa utożsamiana jest z własnością społeczną, ale
brak mechanizmów umożliwiających członkom społeczeństwa realizację funkcji własnościowych /np. decydowanie o sposobie produkcyjnego wykorzystania środków, podziale wytworzonego produktu na konsumpcję i inwestycje/
faktycznym gestorem własności państwowej była biurokracja
partyjna i państwowa
2/ mechanizm alokacji -
dominacja własności państwowej oznaczała likwidację rynkowego charakteru gospodarki
nastąpiło daleko idące ograniczenie samodzielności przedsiębiorstw - powstał nakazowy, planistyczny mechanizm alokacji zasobów gospodarczych
3/ hierarchiczna struktura organizacyjna-
- struktura hierarchiczna jest 4 - szczeblowa /COP, ministerstwa, szczebel pośredni, przedsiębiorstwa/
*/PLANISTYCZNY MECHANIZM ALOKACJI - opis funkcjonowania:
1/ wstępem do opracowania planu było ustalenie celów działalności /długo- i krótkookresowych/
2/ z ustalonych przez szczebel centralny celów wynikały zadania planów centralnych; 5-letnich i rocznych
./ cele długookresowe były ustalane na podstawie oceny możliwości produkcyjnych gospodarki i wizji centralnego planisty dotyczącej pożądanej wielkości i struktury zdolności produkcyjnych oraz efektu produkcyjnego
./ z ewentualnej rozbieżności między istniejącymi zdolnościami produkcyjnymi a pożądaną ich wielkością wynikały zadania inwestycyjne
3/ jednym z istotnych wymogów planowania było zbilansowanie planu
4/ plany charakteryzowała duża szczegółowość /prymat zadań
rzeczowych, ilościowych nad jakościowymi/
5/ podstawowym narzędziem realizacji planu były nakazy określające
wielkość i strukturę produkcji oraz przydziały środków niezbędnych do
wytworzenia planowanej produkcji
SŁABOŚCI PLANISTYCZNEGO SYSTEMU ALOKACJI ZASOBÓW:
1/ przedsiębiorstwa były zainteresowane niskimi zadaniami planowymi i dużymi środkami na ich realizację
2/ ocenianie przedsiębiorstw i premiowanie za wykonanie zadań planowych /ilościowych/ nie zachęcało do działań projakościowych, do postępu technicznego
3/ cechą planowania centralnego było uprzywilejowanie w przydziale dóbr produkcyjnych, inwestycyjnych, premii i nagród tzw. grupy A przemysłu
/tj. gałęzi wytwarzających dobra produkcyjne i inwestycyjne/
4/ planistyczny mechanizm alokacji działał w sposób rozrzutny, nieracjonalny /efekt: gospodarka niedoborów/
5/ remedium na zakłócenia równowagi w sferze produkcji i na rynku były tzw. priorytety produkcyjne i zaopatrzeniowe
IV - TEORIA SOCJALIZMU RYNKOWEGO
*/ socjalizm rynkowy stanowi połączenie własności publicznej z mechanizmem rynkowym
- pozwala na unikniecie rachunkowych kłopotów gospodarki centralnie planowanej /bilanse materiałowe/
- zapewnia powiązanie producentów z rynkiem
*/ socjalizm rynkowy może bazować na:
własności państwowej
własności samorządowej /pracowniczej/
1 - WŁASNOŚĆ PAŃSTWOWA + RYNEK
*/ model teoretyczny O. Langego /1938/:
- środki produkcji są własnością państwową
istnieje swoboda wyboru konsumpcji oraz decydowania o miejscu pracy
ceny na dobra produkcyjne ustalane są przez centralny organ planowania metodą prób i błędów
*/ mamy tutaj kombinację rzeczywistego rynku dóbr konsumpcyjnych i pracy z pseudorynkiem środków produkcji
*/ w modelu O. Langego wyeliminowane są zyski przedsiębiorstw - aby zatem producenci podejmowali decyzje pozwalające na zaspokojenie popytu konsumentów konieczne jest ustalenie przez centralnego planistę kryteriów, którym podporządkować mają się producenci, tzn.
produkować tak, aby: Kp = min
wytwarzać tyle, aby: Kk = cena
*/ istotnym elementem w modelu O. Langego jest zasadnicza rola państwa w określaniu wielkości i struktury inwestycji;
źródła gromadzenia środków inwestycyjnych to:
oszczędności społeczeństwa, stymulowane wysokością stopy procentowej
bezpośrednie wydzielenie środków ze strumienia zysków i rent otrzymanych przez państwo od przedsiębiorstw z tytułu użytkowania środków produkcji
Lata 80- i 90-te XX wieku:
1/ model P.K. BARDHANA I J.E. ROEMERA
przedsiębiorstwa sektora publicznego mają maksymalizować zysk
mechanizmy zmierzające do zdyscyplinowania menedżerów naśladujące gospodarkę kapitalistyczną:
a/ kontrola bankowa
b/ rynek pseudokapitalowy
generalna idea - równomierny podział zysków /a zatem: jednostki nie
mają prawa do bezpośredniego inwestowania pieniędzy w przedsiębiorstwa sektora publicznego/
firmy są finansowane przez banki, które kontrolują zarządzanie nimi
P.K. BARDHAN -
firmy podzielone są na grupy, każda związana jest ze swoim głównym bankiem i każda posiada akcje innych firm
banki są państwowe
J. E. ROEMER -
proponuje dystrybucję kuponów między wszystkich dorosłych /rynek pseudokapitałowy/, które służą do zakupu akcji przedsiębiorstw
wtórny rynek akcji bazuje na cenach kuponowych, akcje nie mogą być nabywane za pieniądze
2/ model J. A. YUNKERA
proponuje utworzenie trzech niezależnych od siebie organizacji nadzorunad publicznymi przedsiębiorstwami, nastawionymi na maksymalizację zysku:
I/ ocena kadry kierowniczej
II/ bank inwestycyjny udzielający pożyczek w zamian za emitowane obligacje
III/ nowe przedsiębiorstwa
**/ MODELE TE TAK DALECE USIŁUJĄ NAŚLADOWAĆ GOSPODARKĘ KAPITALISTYCZNĄ, ŻE ZATRACAJĄ CECHY SOCJALIZMU
2 - MODEL SAMORZĄDOWY
*/ zasady:
- załoga kontroluje działalność przedsiębiorstwa
rynek pełni rolę koordynatora w relacjach między przedsiębiorstwami oraz przedsiębiorstwami i konsumentami
możliwy jest wpływ na przedsiębiorstwa w formie planowania wskaźnikowego /indykatywnego/
*/ centralną instytucją modelu jest SAMORZĄDOWOŚĆ - dotyczy istoty kontroli na szczeblu przedsiębiorstwa i podziału pracy w jego ramach;
w systemie samorządowym pracujący są traktowani jako współpracujący ze sobą członkowie załogi przedsiębiorstwa;
*/ istota systemu samorządowego leży w metodzie koordynacji aktywności wewnątrz przedsiębiorstwa; sprawa koordynacji zewnętrznej /między przedsiębiorstwami/, jak i praw własności pozostaje otwarta
*/ koordynacja jednostek ekonomicznych może być rozwiązana przez:
rynek - plan - lub - ich kombinację
*/ otwartym problemem jest forma własności oraz finansowanie kapitału ;
typy form własności w modelu:
własność państwowa
własność mieszana, państwowo - kolektywna
własność indywidualna
*/ motywy organizowania przedsiębiorstw samorządowych:
rozszerzenie wolności jednostki
wyeliminowanie alienacji
zapewnienie satysfakcji z pracy
wyższa wydajność pracy
*/ model teoretyczny - lata 70-te: Jaroslaw VANEK /USA/:
wszystkie zasoby są własnością państwa
zarząd przedsiębiorstw jest przekazany załogom
celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja dochodu netto na pracownika
przedsiębiorstwa płacą państwu za prawo użytkowania zasobów
I/ krótki okres: Y/L = (PQ - T)/L gdzie: T - stała opłata za korzystanie z
kapitału
2/ długi okres: Y/L = (PQ - tK)/L gdzie: K - kapitał
t - opłata za jednostkę kapitału
IV - WŁASNOŚĆ PRYWATNA I NAKAZY -
GOSPODARKA TRZECIEJ RZESZY
*/ dominacja własności prywatnej, ale:
przedsiębiorstwa prywatne podlegały w znacznym stopniu kontroli państwa
o tym „co produkować?” decydowało państwo,
o tym „jak produkować?” decydowało przedsiębiorstwo
alokacja surowców, ustalanie cen - leżało w gestii państwa
*/ podstawowym mechanizmem koordynacji i regulacji były decyzje państwa;
bezpośrednia kontrola państwa dotyczyła:
cen
płac
pożyczek instytucji finansowych
inwestycji
wielkości produkcji
handlu zagranicznego
*/ aktywizacja gospodarki realizowana była przez:
zamrożenie płac /1934r - rozwiązano związki zawodowe/
program robót publicznych /cel - zbrojenia/
program samowystarczalności i kontrola handlu zagranicznego
kontrola rynków i instytucji finansowych
wzmacnianie systemu karteli /minimalne ceny kartelowe, zakaz konkurencji ze strony firm nie będących w kartelu/
planowanie w rolnictwie /każdy wytwórca powiązany z produkcją żywności był włączony do ogólnonarodowego Kartelu Żywnościowego/
V - EKONOMICZNA ROLA PAŃSTWA - aspekt historyczny
I - EKONOMIA KLASYCZNA I NEOKLASYCZNA
*/ A. Smith /1776/ - teza: autonomiczna zdolność wolnokonkurencyjnej gospodarki rynkowej do pełnego wykorzystania zasobów /tj. czynników podażowych/
*/ J.B. Say /1803/ - prawo Saya: podaż automatycznie stwarza własny popyt;
dochody powstałe w procesie produkcji dóbr i usług automatycznie przekształcają się w zakupy wystarczające do wchłonięcia rynkowej podaży dóbr i usług
przedsiębiorstwo gospodarstwo domowe
*/ L.Walras /1874-1877/ - teoria równowagi ogólnej;
„równowaga ogólna” - to stan wyrównania popytu z podażą wszystkich dóbr i usług oraz czynników wytwórczych:
rygorystyczny układ równań:
równanie popytu na dobra
równanie kosztów
substytucja techniczna
równanie podaży usług produkcyjnych
warunki równowagi dla usług produkcyjnych
numeraire
mechanizm rynku - jeśli pozostawi się go w spokoju - nabiera własnego normatywnego znaczenia; należy wykluczyć wszelkie sztuczne zakłócenia
*/ neoklasyczna teoria równowagi ogólnej L.Walrasa „uwolniła prawo Saya od prymitywnej postaci”
*/ koncepcja autonomicznej zdolności gospodarki rynkowej do pełnego wykorzystania zasobów przetrwała do końca lat 20-tych XX w.
II - J.M. Keynes /1936/ - „Ogólna teoria zatrudnienie, procentu i pieniądza”
*/ jest to popytowa teoria dochodu narodowego, z dominującą rolą wydatków inwestycyjnych jako klucza do ożywienia gospodarki
*/ J.M. Keynes odrzuca prawo Saya, twierdząc ,że: „rozwinięta gospodarka rynkowa jest ograniczona przez wielkość popytu /a nie przez wielkość zasobów/
koncepcja oszczędności jako funkcji dochodu: KSO
segmentacja popytu na pieniądz transakcyjny, przezornościowy, spekulacyjny/
determinanty wydatków inwestycyjnych
popytowy efekt wydatków inwestycyjnych - koncepcja mnożnika inwestycyjnego
k = 1/ KSO
tzw. prosty model kenesowski
*/ przegląd modeli makroekonomicznych i warunków równowagi:
- gospodarka 2-podmiotowa zamknięta: S = I
- gospodarka 3-podmiotowa zamknięta: S + T = I + G
# rola deficytu budżetowego
- gospodarka 3-podmiotowa otwarta: S + T + M = I + G + X
# rola wymiany międzynarodowej
KEYNESIZM - regulacyjny aspekt ekonomicznej roli państwa:
sektor prywatny w gospodarce cechuje dość duża niestabilność
produkcja określona jest przez łączny popyt
długotrwałość procesów dostosowawczych wynika z „lepkości” płac i cen
między inflacją i bezrobociem istnieje wymienność /przynajmniej w okresach krótkich/ - krzywa Phillipsa
istnieje uzasadnienie dla prowadzenia przez państwo aktywnej polityki gospodarczej opartej na działaniach dyskrecjonalnych i automatycznych stabilizatorach koniunktury
politykę fiskalną cechuje większa skuteczność niż politykę monetarną
w hierarchii celów polityki ekonomicznej priorytetowe znaczenie ma ograniczanie bezrobocia
VI - EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA
1/ FUNKCJA ALOKACYJNA - dostarczenie społeczeństwu dóbr publicznych oraz regulacja zachowań uczestników procesu gospodarczego w sytuacjach określanych jako niedoskonałości rynku /np. regulacja podaży dóbr społecznie korzystnych i niekorzystnych - podatki, subsydia, regulacja cen/
2/ FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA - konieczność korekt w podziale dochodu narodowego /wykorzystanie systemu podatkowego, systemu ubezpieczeń społecznych, transferów/
3/ FUNKCJA STABILIZACYJNA - dotyczy tempa wzrostu produkcji, poziomu bezrobocia, inflacji, nierównowagi bilansu płatniczego itd.
*/ wg keynesisów i neokeynesistów rząd oddziaływuje na gospodarkę w 3 płaszczyznach:
1/ interwencja państwa ogranicza gromadzenie bogactw /system podatkowy/ i ma charakter egalitarny /wydatki publiczne/;
2/ rząd wpływa na cykl koniunkturalny /w celu przeciwdziałania bezrobociu/;
3/ rząd przeciwdziała negatywnemu wpływowi industrializacji na środowisko naturalne, rynek pracy itp.;
./ swobodna gra sił rynkowych nie gwarantuje ani równowagi, ani wzrostu gospodarczego
./ to państwo musi czuwać nad tym, aby proces wzrostu gospodarczego przebiegał w sposób prawidłowy, regulacyjny, ciągły, harmonijny
VII - KRYTYKA INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO -
KONTYNUACJA EKONOMII KLASYCZNEJ:
MONETARYZM - zarzuty:
rząd angażuje większą część zasobów gospodarczych, pozostawiając niewiele dla sektora prywatnego
rząd obniża skłonność do oszczędzania, inwestowania i innowacji,
ze względu na zbyt wysokie podatki
nadmierne regulacje rządowe i powszechna kontrola nad działalnością gospodarczą
*/ wg monetarystów inflacja jest zjawiskiem pieniężnym
- równanie Fishera: MV = PT /równanie ilości pieniądza w obiegu/
jeśli założymy, że V i T = const, to zmiana M determinuje zmianę P
np. wzrost M - czyli nadmierna emisja pieniądza, jest przyczyną
wzrostu P - czyli inflacji
- równanie Cambridge: MV = PY, gdzie: Y - realny DN brutto
V - dochodowa szybkość obiegu pieniądza /ilość pieniądza potrzebna
do obsłużenia 1$ DN/
*/ w myśl koncepcji monetarystycznej jedyną interwencją państwa w funkcjonowanie gospodarki jest ingerencja polegająca na
KONTROLI PODAŻY PIENIĄDZA
(resztę należy pozostawić samoczynnym mechanizmom stabilizującym - tj. rynkom).
*/ M. FRIEDMAN -
teza: zmiany ilości pieniądza mają charakter autonomiczny, natomiast zmiany produkcji i cen - wynikowy
„zdrowa” polityka pieniężna: regulacja podaży pieniądza przez stopy procentowe, kredyty może zapewnić gospodarce stabilność
restrykcyjna polityka fiskalna, bez zmniejszenia przyrostu zasobu pieniądza, nie obniży stopy inflacji
koncepcja „naturalnej stopy bezrobocia”
koncepcja pionowej krzywej Phillipsa
EKONOMIA PODAŻOWA - ostentacyjne nawiązywanie do klasycznej teorii ekonomii /szczególnie do teorii A.Smitha/
*/„bogactwo narodów” tworzą prywatne przedsiębiorstwa, a nie rząd, ani też popyt gospodarki;
*/ przedsiębiorstwa powinny być uwolnione od gorsetu przepisów krępujących wolną grę sił ekonomicznych, osłabiających bodźce płynące z rynku, a także - od nadmiernych podatków;
*/ zmniejszenie podatków i deregulacja to środki pobudzania zatrudnienia i wydajności pracy
*/ koncepcja krzywej Laffera/1974/ - opisującej zależność między wysokością stóp podatkowych a łącznymi wpływami do budżetu z tytułu podatków
SZKOŁA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ /najbardziej radykalna odmiana monetaryzmu/
*/ ludzie formułują swoje oczekiwania, co do przebiegu procesów gospodarczych, opierając się na całej dostępnej im wiedzy, nie popełniając przy tym systematycznych błędów;
*/ polityka fiskalna i pieniężna rządu mogłaby oddziaływać na gospodarkę tylko wówczas, gdyby posunięcia te były całkowitym zaskoczeniem dla społeczeństwa;
ponieważ tak nie jest - ludzkie zachowania, dostosowane do oczekiwań, zwykle wyprzedzają interwencję rządu, która jest zawsze spóźniona w tym sensie, że spotyka inną sytuację niż ta, która była powodem podjęcia interwencji;
*/ teza: rząd jest bezsilny w sferze gospodarczej - bowiem tylko przypadkowe /nieprzewidywalne/ zmiany w polityce ekonomicznej nie są na bieżąco neutralizowane przez ludzi
VIII - INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA
GOSPODARKĘ
A/ I - POLITYKA PIENIĘŻNA
użycie podaży pieniądza zmierzające do osiągnięcia określonych celów gospodarczych
realizatorem polityki jest Bank Centralny /- jego funkcje/
SRO, stopa redyskontowa, operacje „otwartego rynku”
EPP, RPP i ich konsekwencje
II - INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ
instrumenty kontroli ogólnej
instrumenty kontroli selektywnej;
*/ instrumenty kontroli ogólnej są podporządkowane 2 alternatywnym zasadom:
1/ regulacji stóp procentowych /keynesiści/
2/ regulacji podaży pieniądza /monetaryści/
III - ODDZIAŁYWANIE PODAŻY PIENIĄDZA NA REALNE PROCESY GOSPODARCZE /mechanizm transmisyjny/ - EFEKT TŁUMIENIA
B/ I - POLITYKA FISKALNA
- użycie wydatków i wpływów budżetowych do osiągnięcia celów stabilizacyjnych
rola budżetu państwa
pasywna i aktywna polityka fiskalna
II - ROLA BUDŻETU PAŃSTWA /deficyt budżetowy/
III - EFEKT WYPIERANIA