Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania

im. Leona Koźmińskiego

Jagiellońska 59

00-987 Warszawa

Przedmiot : Systemy ekonomiczne

Prowadzący : Dr Zofia Skrzypczak

PRACA SEMESTRALNA NA TEMAT :

AMERYKAŃSKA POLITYKA PIENIĘŻNA, PODATKOWA I BUDŻETOWA ZA CZASÓW ADMINISTRACJI RONALDA REAGANA, TZW.REAGONOMIKA.

Opracowała

Grażyna Wojtasik /5146/Mz/

Gr.I Zarządzanie i Marketing

Rok I, semestr I

R.A. 2001/2002

PLAN PRACY :

1. CZĘŚĆ OGÓLNA

1. Polityka pieniężna.

2. Polityka podatkowa.

3. Polityka budżetowa.

II. POLITYKA ADMINISTRACJI RONALDA REAGANA W AMERYCE ŚRODKOWEJ.

2. POLITYKA ADMINISTRACJI REAGANA WOBEC KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO - WSCHODNIEJ

1. Czynniki określające politykę USA wobec Europy Wschodniej.

2. Stosunki dwustronne USA z Europejskimi państwami socjalistycznymi, na przykładzie Polski.

IV. REAGANOMIKA - PRÓBA OCENY.

BIBLIOGRAFIA

1. CZĘŚĆ OGÓLNA.

Gospodarka Stanów Zjednoczonych jest przedmiotem zainteresowania ekonomistów, polityków i opinii publicznej daleko poza granicami USA. Uważa się ją wciąż za „lokomotywę wzrostu”, wpływającą w znacznej mierze na koniunkturę gospodarczą Europy Zachodniej, Japonii i wielu krajów rozwijających się. Wiele takich globalnych kwestii, jak: kryzys płatniczy, sytuacja na rynkach surowcowych, względna stagnacja krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ma, przynajmniej częściowo, swe źródła w Stanach Zjednoczonych.

W programie przedwyborczym Reagana obok typowych konserwatywnych postulatów zrównoważenia budżetu federalnego, redukcji podatków i ogólnego ograniczenia zakresu interwencjonizmu państwowego /tzw.deregulacja/ mówiło się o ograniczeniu przywilejów związków zawodowych, likwidacji ustawy o płacy minimalnej, powrocie do systemu waluty złotej, a w kwestiach wykraczających poza sferę polityki gospodarczej - m.in. o reprywatyzacji szkolnictwa, wprowadzeniu /dobrowolnej/ modlitwy do szkół, ograniczeniu kontroli urodzeń czy zaniechaniu tzw. akcji mającej na celu wspieranie awansu społecznego mniejszości rasowych i etnicznych Program wyborczy tego typu doprowadził Reagana do urzędu prezydenckiego. Oczywiście wiele z tych obietnic nie zostało zrealizowanych, a niektórych nie próbowano nawet zbyt serio podejmować,

W centrum uwagi znajduje się jednak program działań rządu oraz efekty jego realizacji w sferze gospodarczej.Program ten składał się z trzech podstawowych elementów;

1. kontynuacji zapoczątkowanej jeszcze w 1979r przez System Rezerwy Federalnej antyinflacyjnej, restrykcyjnej orientacji w polityce kredytowo-pieniężnej,

2. radykalnej zmiany zasad polityki podatkowej,

3. zapowiedzi głębokiej, choć stopniowo realizowanej modyfikacji hierarchii celów społeczno - gospodarczych, których odzwierciedleniem miała „być istotna zmiana struktury wydatków „budżetowych oraz tzw. deregulacja wielu sfer funkcjonowania społeczeństwa.

1. Polityka pieniężna

Ze względu na szczególną rolę pieniądza w gospodarce, zasadnicze znaczenie w monetarystycznym programie polityki gospodarczej przypisuje się polityce pieniężnej. Inaczej mówiąc, monetaryzm jest programem polityki gospodarczej. Bardzo podobał mi się przykład, zamieszczony we wstępie książki pt. Intrygujący pieniądz Miliona Friedmana./Str.5/ „Teoria pieniądza jest jak japoński ogród. Stanowi estetyczną jedność wywodzącą się z różnorodności; uderzająca prostota skrywa wyrafinowaną rzeczywistość; pobieżne spojrzenie załamuje się w coraz głębszej perspektywie. Zarówno japoński ogród, jak i teoria pieniądza mogą zostać w pełni docenione, jeśli będą postrzegane z rożnych punktów widzenia - przy czym warte są nie tylko szerokiej, ale zarazem dogłębnej analizy. Obydwa obiekty naszych zainteresowań zawierają elementy, które mogą przynosić rozkosz, niezależnie od całej reszty, choć doskonałość ich spełnienia polega na tym, że są częścią całości”.

To co jest prawdą w teorii pieniądza, jest równie prawdziwe w odniesieniu do jego historii.Na ten temat wypowiem się w podsumowaniu niniejsze pracy semestralnej /keysu/.

Monetaryzm można uważać za współczesną wersję ilościowej teorii pieniądza, wersję uzupełnioną jednak o wiele elementów teoretycznych zarówno oryginalnych, jak i wyrosłych z keynesizmu. Kluczowe miejsce zajmują w nim problemy skali i zakresu interwencjonizmu gospodarczego państwa; nie jest nadmiernym uproszczeniem traktowanie monetaryzmu jako konserwatywnej koncepcji polityki gospodarczej wykraczającej daleko poza kwestie pieniądza i kredytu. Oto najbardziej zwięzłe ujęcie jego podstawowych założeń teoretycznych.

1. Główną przyczyną zmian dynamiki dochodu w ujęciu nominalnym są zmiany dynamiki podaży pieniądza w obiegu. Inaczej mówiąc, tempo wzrostu podaży pieniądza determinuj^ tempo wzrostu dochodu narodowego w ujęciu nominalnym. U podstaw tej zależności leży założenie, iż ludzie, gospodarując swoimi zasobami pieniądza, kierują się względnie stałymi preferencjami i zwyczajami, czyli że szybkość obiegu pieniądza jest wielkością stabilną.

2. Na dłuższą metę produkcja i zatrudnienie w gospodarce są determinowane przez czynniki z tzw. sfery realnej, t j. przez postęp techniczny, skłonność do oszczędzania czy przyrost liczby ludności w wieku produkcyjnym. Pieniądz jest natomiast wobec tej sfery neutralny, to znaczy że jego ekspansja nie wywiera trwałego wpływu na poziom i dynamikę wielkości realnych. Wynika z tego, że jednym trwałym rezultatem przyspieszonego /lub zwolnionego/ tempa wzrostu podaży pieniądza jest szybsze / lub wolniejsze/ tempo inflacji.

3. Pieniądz jest wobec gospodarki wielkością - w zależności od tego, co w systemie kierowanej waluty papierowej oznacza zdolność banku centralnego do w miarę precyzyjnej kontroli jego podaży.

Według monetarystów inflacja jest konsekwencje nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Skoro zaś wielkość ta pozostaje pod kontrolą państwa /władz monetarnych/, to ograniczenie tempa wzrostu cen jest możliwe dzięki odpowiedniej polityce pieniężnej. Co więcej, ponieważ na dłuższą metę produkcja i zatrudnienie są niezależne od rządowej polityki globalnego sterowania, to walka z inflacją staje się podstawowym celem interwencjonizmu państwowego.

Za czasów Reagana eksperymentowano różne wersie polityki monetarnej i nie znaleziono alternatywnej koncepcji ładu monetarnego, który byłby idealny. Między innymi mówiono, że kombinacja posunięć gospodarczych zastosowanych przez Reagana była optymalna, ale wbrew opiniom podażowców, podstawowe źródła późniejszych kłopotów należy upatrywać w nadmiernej skali i niewłaściwej strukturze obniżek podatków.

Według monetarystów - choć na krótka metę dochód narodowy zależy od ilości pieniądza w obiegu - to dochód narodowy realny, a więc wielkość produkcji i zatrudnienia jest determinowany w dłuższym okresie przez tzw. czynniki realne, t j. podaż siły roboczej, kapitału, postęp techniczny itp.

W tym względzie stanowisko ekonomii podaży jest identyczne. Jednak jest różnica zdań pomiędzy naukowcami takimi jak: Friedmanem, Meltzerem, Lafferem i Gilderem . Tezy tych uczonych stosowano w polityce monetarnej za czasów Reagana. Nie omawiam tych zagadnień teraz, gdyż są one obszerne i nadawałyby się do pracy np. magisterskiej , gdyż są one bardzo ciekawe.

2. Polityka podatkowa

Okres prezydentury Ronalda Reagana stał pod znakiem niezwykle aktywnej polityki podatkowej. Zmiany były nie tylko częste, ale także zasadniczej natury. W sierpniu 1981 r. uchwalono bezprecedensową pod względem skali obniżkę podatków od dochodów indywidualnych, czemu towarzyszyło wprowadzenie nowych, znacznie liberalnie j szych zasad, amortyzacji kapitału oraz innych ulg podatkowych. W latach 1982-1984 dokonano kilku drobniejszych korekt systemu fiskalnego, m.in. w roku 1982 podniesiono podatki pośrednie od paliw płynnych, rok później uchwalono wzrost składek emerytalno-rentowych, wreszcie dwukrotnie /w latach 1982 i 1984/ nastąpiły nieznaczne podwyżki niwelujące niektóre ulgi podatkowe z 1981 r. W końcu roku 1986 Kongres uchwalił ustawę zmieniającą w bardzo istotny sposób całość funkcjonowania systemu podatkowego w USA. W efekcie zmieniła się struktura wpływów budżetowych /wzrósł udział podatków płaconych przez przedsiębiorstwa/, odczuwalne zaś obniżenie stawek oraz uproszczenie przepisów fiskalnych powinno - jak się oczekuje - ograniczyć na dłuższą metę bezproduktywne w skali społecznej lub wręcz nielegalne działania mające na celu ukrywanie dochodów lub sztuczne ich zaniżanie w drodze wykorzystywania różnorakich kruczków prawnych. Reforma ta stała się przedmiotem ostrych polemik i walki politycznej, stanowisko po d aż owe ów w tej kluczowej kwestii nie było jednolite.

W związku z zaistniałym stanem rzeczy, wystąpiło destrukcyjne działanie systemu podatkowego w różnych dziedzinach. Na przykład zniechęcał on do pracy /co ciekawe, przeważnie dotyczy to najuboższych, a nie, jak sądzą podażowcy, najbogatszych, formalnie podlegających najwyższym obciążeniom podatkowym/, wypaczał strukturę i zmniejszał skalę oszczędności w gospodarce itd,

Wszystko to wynikało ze skomplikowanej sieci przywilejów podatkowych, czy to dla przemysłu wydobywczego, czy dla pewnych sposobów ich finansowania, pewnych rodzajów dochodu, czy wreszcie - określonych kategorii podmiotów gospodarczych.

Inflacja lat siedemdziesiątych stała się czynnikiem z jednej strony umożliwiającym, z drugiej zaś - wymuszającym wręcz manipulowanie przepisami podatkowymi. Nie jest więc przypadkiem, że okres ten przyniósł rozkwit tego rodzaju działalności oraz w konsekwencji nasilającą się jej krytykę.

W skali międzynarodowej reforma oznacza nasilenie presji Stanów Zjednoczonych na ich głównych głównych partnerów gospodarczych. USA stają się krajem niskich podatków i

atrakcyjnych lokat kapitału. Dla krajów dysponujących nadwyżką oszczędności ponad własne potrzeby /Japonia, Korea Płd./ stwarza to możliwość realizacji zwiększonych dochodów, dla innych -np. krajów Europy Zachodniej - oznacza konieczność tworzenia konkurencyjnych warunków, a więc obniżania podatków. Będzie to prowadzić do ograniczania funkcji socjalnej - państwa i/lub do zwiększenia deficytów budżetowych i rosnącej konkurencji na międzynarodowym rynku kapitałowym. Może to być dodatkowy czynnik polaryzacji w skali globalnej, i to nie tylko na linii Północ - Południe, ale także wewnątrz bogatej Północy, Trwałym osiągnięciem pozostanie jednak uproszczenie systemu podatkowego.

Trzecim podstawowym elementem strategii prezydenta Reagana, obok pragmatycznego monetaryzmu w polityce pieniężnej i „podażowych” obniżek podatków, był program ograniczenia skali i zmiany charakteru obecności państwa w życiu gospodarczym i społecznym.

3. Polityka budżetowa

Ogólną ocenę reaganowskiej polityki budżetowej nazywa się „ kulawą kaczką”. Z ekonomicznego punktu widzenia program Reagana polegał na skokowym zwiększeniu absolutnego poziomu wydatków zbrojeniowych i zmianie struktury „budżetu federalnego. Na podstawie analizy danych można wysnuć następujące wnioski dotyczące stopnia jego realizacji:

1. „Budżet Pentagonu w latach 1981 - 1986 wzrósł o ponad 100 mld. $., a więc o 71% co oznaczało wprawdzie wykonanie zamierzeń jedynie w niespełna 2/5, ale i tak stanowiło bezprecendsową w dziejach Stanów Zjednoczonych ekspansję wydatków wojskowych w czasie pokoju.

2. \Po uwzględnieniu inflacji wzrost ten w latach 1981-19 86 wyniósł ponad 4,4%, co oznacza wykonanie planu już w ponad trzech czwartych. Wynikało to z niższego, niż przewidywano, tempa inflacji w minionym okresie.

3. Dalsza kontynuacja planu okazała się niemożliwa. Już w 1987r. zahamowano wzrost wydatków wojskowych; w kolejnym roku budżetowym nastąpił nawet ich realny spadek.

Nie jest przypadkiem, że w początkach prezydentury Ronalda Reagana po dwudziestu lafo.ch wyraźnego spadku wzrósł, i to drastycznie, oficjalny wskaźnik ubóstwa /z 11,7% w roku 1979 do 15,0% w roku 1982/.

Oznaczało to niemal powrót do sytuacji z połowy lat sześćdziesiątych, kiedy dopiero rozpoczęto realizację programu walki z ubóstwem. Około 9 min osób wpadło w ciągu bardzo krótkiego okresu w sferę niedostatku.

Zjawiska ubóstwa nie mogła oczywiście nie dostrzec nawet konserwatywna administracja. Słusznie uznając, że podstawową jego przyczyną jest strukturalne bezrobocie, a miejscem największej koncentracji tereny wielkomiejskie. Zaproponowano środki zaradcze w postaci inicjatywy prywatnej i mechanizm wolnorynkowy. Jednak Kongres nie uchwalił programu wsparcia dla przedsiębiorczości prywatnej.

Rosnący udział kosztów obsługi długu publicznego jest konsekwencją niemożności zrównoważenia budżetu federalnego i jako taki stanowi najbardziej syntetyczny miernik skali niepowodzeń w tej mierze. Należy przy tym dodać, że następował on także w okresie spadku poziomu stopy procentowej.

Skutecznie zmniejszono wydatki na pozostałe cele niewojskowe /ochrona środowiska, energetyka, szkolnictwo, transport/

Polityka rolna stała się przedmiotem ostrych sporów w Kongresie i w społeczeństwie.

Niepowodzenia programu cięć wydatków federalnych miały jednak z ekonomicznego punktu widzenia bardzo poważne ujemne konsekwencje. Wobec zmniejszonych wpływów podatkowych oraz ekspansji wydatków wojskowych niemożność znalezienia znaczących oszczędności w budżecie cywilnym stała się jedną z głównych przyczyn powstania olbrzymiego deficytu budżetowego, którego istnienie zaciąży na całościowej ocenie rezultatów strategii gospodarczej Ronalda Reagana.

W dyskusjach prowadzonych w ostatnich latach wokół deficytu „budżetowego wymienia się następujące „ niekorzystne jego skutki.

Deficyt finansowy w drodze emisji obligacji rządowych angażuje oszczędności społeczeństwa, przyczynia się do wzrostu realnego poziomi oprocentowania kredytów i wypiera z rynku kapitałowego najsłabszych inwestorów. W rezultacie prowadzi do osłabienia koniunktury albo wręcz stagnacji,

Dodatkowym czynnikiem podwyższającym poziom oprocentowania jest niebezpieczeństwo, że w przypadku długotrwałego utrzymania się deficytu rząd będzie zmuszony do jego monetyzacji. Stymuluje to oczekiwania co do przyszłego tempa wzrostu cen i zmusza kredytodawców do żądania wyższej stopy procentowej.

Deficyt finansowy poprzez emisję pieniądza prowadzi bezpośrednio do nasilenia się tendencji inflacyjnych

Deficyt budżetu federalnego zwyżkujące stopy procentowe prowadzi do wzrostu kursu wymiennego dolara amerykańskiego i przyczynia się do powstania lub pogłębienia deficytu handlowego.

II POLITYKA ADMINISTRACJI RONALDA REGANA W AMERYCE ŚRODKOWEJ.

Stany Zjednoczone już w dziewiętnastym wieku starały się podporządkować politykę krajów Ameryki Południowej i Środkowej swoim interesom. Gdy którykolwiek z tych krajów podejmował politykę niezgodną - w przekonaniu Waszyngtonu -z założeniami jego doktryny, następowała interwencja. Od 1850r. miało miejsce co najmniej 70 przypadków interwencji USA w krajach latynoamerykańskich.

Stany Zjednoczone zdobyły dominację w Ameryce Łacińskiej wkrótce po tym, jak w1821r., kraje tego regionu wyzwoliły się spod kolonialnego panowania Hiszpanii i Portugali; W 1823r prezydent James Monroe ogłosił doktrynę, która miała przyświecać polityce USA w Ameryce przez ponad 100 lat. Doktryna zawierała posłanie do Kongresu, wzmacniała supremację USA w regionie, grożąc wojną każdemu państwu europejskiemu, które próbowałoby „ rozszerzyć swój system na jakąkolwiek część zachodniej półkuli”. Politykę tę nazywano „grubej pałki”. Za czasów Ronalda Regana uważano, iż gdy Stanom Zjednoczonym nie uda się w tzw. „własnym ogródku przed domem”, jak to określa Regan, nie uda się zrealizować założonych celów, ich wiarygodność w świecie ulegnie poważnemu osłabieniu.

Głównym celem polityki USA jest odzyskanie w Ameryce Środkowej tradycyjnej hegemonii, którą posiadały od początku stulecia, obalonej przez siły rewolucyjne w latach siedemdzie­siątych w wyniku walki o władzę w Salwadorze, Gwatemali i Nikaragui. Stanom Zjednoczonym chodzi także o zabezpieczenie interesów ekonomicznych - korzystną lokatę kapitału i eksploata­cję Ameryki Środkowej.

Ameryka Łacińska spełnia bowiem rolę ważnego zaplecza gospodarczego USA. Jest źródłem surowców, dogodnym rynkiem zbytu oraz obszarem inwestycji kapitałowych amerykańskich monopoli. Stany Zjednoczone zajmują pierwsze miejsce jeśli chodzi o inwestycje zagraniczne w tych krajach, są najważniejszym partnerem handlowym oraz głównym bankierem i kredytodawcą. W latach 1973-1982 bezpośrednie inwestycje Stanów Zjednoczonych w Ameryce Środkowej i na Karaibach wzrosły minimalnie: z 1,5 do 4,4 mld dolarowe Odpowiada to tylko jednej dziesiątej wszystkich amerykańskich inwestycji zagranicznych. Kraje regionu sprowadzają 40% swojego importu ze Stanów Zjednoczonych i eksportują tam 60% swoich dóbr, Mają one przy tym dla USA ważne znaczenie strategiczne. Przez Kanał Panamski i Zatokę Meksykańską przepływa więcej niż połowa importowanych strategicznych metali, a także dwie trzecie sprowadzanej z Bliskiego Wschodu, Wenezueli i Alaski ropy naftowej. Również szlaki zaopatrzeniowe z USA do Europy prowadzą przez Zatokę i Karaiby.

Innym przykładem polityki Reagana jest traktowanie Kuby i Nikaragui.

Polityka Regana stosuje wobec obu tych państw instrumenty okresu zimnej wojny: sankcje gospodarcze, presje polityczne, prowokacje wojskowe. Embargo istotnie pogłębiło trudności gospodarcze Nikaragui. Nikaragua, mająca duże znaczenie strategiczne jako kluczowe ogniwo środkowo-amerykańskiego „pomostu” łączącego Amerykę Północną i Południową, jest wyraźnie zagrożona z racji swojego położenia geograficznego.

Kuba przez podad ćwierć wieku musiała znosić ze strony USA wszelkiego rodzaju szantaże, presje gospodarcze i polityczne, akty terroru jak uprowadzenia kubańskich statków i samolotów, zamachy na przedstawicieli i placówki Kuby za granicą.

W dążeniu do osiągnięcia swoich celów politycz­nych w Ameryce Środkowej administracja Regana posługuje się narzędziem, do którego przywiązuje największą wagę, t j. siłę militarną. Od początku dążyła ona do rozbudowy swego potencjału militarnego w tym regionie. Utrzymuje tam bazy lądowe, morskie i lotnicze, różne ośrodki wojskowe, modernizuje infrastrukturę militarną.

Waszyngton próbuje rozwiązać nabrzmiałe problemy w Ameryce Środkowej zgodnie z interesem USA. W tym celu prezydent Reagan powołał specjalną międzypartyjną 12-osobową Komisję do spraw Ameryki Środkowej (tzw. Komisja Kissingera), która miała przygotować projekt raportu określającego długofalową politykę USA wobec tego regionu. Komisja w gruncie rzeczy aprobowała politykę administracji Ronalda Regana w Ameryce Środkowej. Stanęła przy tym na stanowisku, iż kryzys środkowoamerykański może zagrozić USA, ponieważ Związek Radziecki przy pomocy Kuby, a także Nikaragui, chce włączyć Amerykę Środkową do swej strefy wpływów. W praktyce działalność Komisji nie przyczyniła się do rozwiązania żadnego z problemów nurtujących Amerykę Środkową.

Przy ocenie przyszłej roli Stanów Zjednoczonych w Ameryce Łacińskiej należy wziąć pod uwagę ich obecną pozycję międzynarodową,

Osłabienie potęgi gospodarczej USA wystąpiło w momencie, kiedy zachwianiu uległ ich polityczny autorytet w świecie, szczególnie na półkuli zachodniej. Osłabienie pozycji Stanów Zjednoczonych było z jednej strony wynikiem działań, które Waszyngton podejmował bądź zaniechał, z drugiej zaś - złożonych procesów politycznych i gospodarczych zachodzących w rozwiniętych państwach Ameryki Łacińskiej oraz postępującej dezintegracji zacofanych krajów latynoamerykańskich.

W nadchodzących dziesięcioleciach Stany Zjednoczone muszą zrozumieć, że nie ma szansy do powrotu doktryny Monroego ani do polityki „grubej pałki.

W opinii społecznej rośnie zrozumienie, że wszelkie problemy Ameryki Środkowej można rozwiązać tylko drogą pokojową, poprzez dialog.

2. POLITYKA ADMNISTRACCJI REAGANA WOBEC KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWO - WSCHODNIEJ

Polityka Stanów Zjednoczonych wobec socjalistycznych państw Europy Wschodniej w latach osiemdziesiątych jest - w ogólnym zarysie - kontynuacją ich polityki z trzech poprzednich dekad. W tym okresie bowiem wschodnioeuropejska polityka USA przeszła kilka faz rozwojowych:

„ pokojowe zaangażowanie / 1961 - 1964 /,

„ budowanie mostów „ / 1964 - 1968 /,

„ polityczny realizm „ / 1969 - 1975 /,

„ polityczny moralizm za kadencji prezydenta J.Cartera.

1. Czynniki określające politykę USA wobec Europy Wschodniej.

Z punktu widzenia interesów bezpieczeństwa Polska, NRD i Czechosłowacja, wchodzące w skład tzw. północnego trójkąta w grupie państw wschodnioeuropejskich mają kluczowe znaczenie ze względu na ich potencjał gospodarczy i wojskowy na europejskim teatrze działań / wojennych.

Drugą kategorię interesów amerykańskich w Europie Wschodniej stanowią interesy gospodarcze, jakkolwiek są one ściśle podporządkowane i powiązane z interesami politycznymi.

Trzecią kategorię amerykańskich interesów w Europie Wschodniej wyznaczają wewnętrzne uwarunkowania polityki amerykańskiej wobec omawianego regionu: fakt istnienia 15 - milionowej grupy obywateli amerykańskich urodzonych lub pochodzących z Europy Środkowej i Południo­wo - Wschodniej, polityka rządu federalnego w kwestii praw człowieka, względy wyborcze itp. Jakkolwiek wschodnio­europejskie mniejszości narodowe w Stanach Zjednoczonych wykazują duży stopień zróżnicowania i oddzielnie nie reprezentują liczącej się siły politycznej, w sumie jednak stanowią dość istotny czynnik, szczególnie w obliczu zbliżających się kolejnych wyborów i w tym względzie są brane pod uwagę przez różne siły w grze politycznej na szczeblu federalnym.

Administracja prezydenta R. Reagana w większym stopniu niż poprzednie administracje uwzględnia w polityce wobec Europy Wschodniej takie czynniki, jak: stan i perspektywy gospodarczego rozwoju poszczególnych państw socjalistycznych, ich stabilność polityczną, a od pewnego czasu - otwartość na reformy /restrukturyzację gospodarki i demokratyzację systemów politycznych/ w duchu radzieckiej pierestrojki, lecz z uwzględnieniem specyfiki lokalnej. Jest to istotny czynnik określający obecną politykę Stanów Zjednoczonych wobec państw regionu.

2. Stosunki dwustronne USA z europejskimi państwami socjalis­tycznymi, na przykładzie Polski.

Polska jest największym i z wielu względów najważniejszym dla Stanów Zjednoczonych państwem w regionie Europy Wschodniej. W jednym z ostatnich raportów Kongresu na temat naszego kraju znalazło się stwierdzenie: „zarówno pod względem politycznym, jak i gospodarczym, Polska zajmuje specjalne miejsce w Europie Wschodniej i jest wyjątkowo ważnym państwem członkowskim Układu Warszawskiego i RWPG”.

Wspomniany raport Kongresu na temat Polski wymienia cztery cechy specyficzne naszego kraju;

1. kluczową pozycję z punktu widzenia równowagi sił na kontynencie europejskim oraz położenie między obu państwami niemieckimi a Związkiem Radzieckim

2. historyczne znaczenie w Europie i udział Polaków w istotnych dla kontynentu wydarzeniach / bitwa pod Wiedniem, wojny napoleońskie, I i II wojna światowa/,

3. dość silne zachodnie tradycje kulturowe, wkład Polaków w światowe dziedzictwo kultury i nauki oraz rolę kościoła katolickiego,

4. pluralizm, stanowiący istotną cechę polskiego społeczeństwa i wyrażona w raporcie EKSPRESIS YERBIS opinia,że „Sejm stał się ważnym forum mającym wpływ na politykę, kanałem umożliwiającym udział społeczeństwa w jej kształtowaniu”.

Po wprowadzeniu na terenie naszego kraju stanu wojennego prezydent R. Reagan ogłosił restrykcje wobec Polski. Obejmowały one;

1. zawieszenie działania umowy lotniczej,

2. wstrzymanie wznowienia gwarancji Banku Eksportowo -Importowego na kredyty dla PRL,

3. odmowę rządu amerykańskiego udzielenia kredytów na artykuły żywnościowe,

4. wprowadzenie dalszych drastycznych ograniczeń na przepływ technologii,

5. zawieszenie polskich praw połowowych na wodach amerykańskich,

6. odmowę wznowienia umowy o wymianie naukowo - technicznej,

7. odmowę /wraz resztą państw NATO/ prowadzenia negocjacji w sprawie odłożenia spłat polskiego zadłużenia, W październiku 1982 r. Stany Zjednoczone pozbawiły Polskę KNU w odpowiedzi na zdelegalizowanie przez rząd polski NSZZ „Solidarność”.

Okres od ogłoszenia przez prezydenta R. Reagana restrykcji przeciwko Polsce, tj. od 25 grudnia 1981r. do października 1985r., był bardzo krytyczny w powojennej historii stosunków polsko-amerykańskich. Straty gospodarcze Polski spowodowane amerykański­mi restrykcjami w tym okresie zostały oszacowane na 12,5 mld dolarów.

Restrykcje wyrządziły poważne szkody w sferze stosunków politycznych Polski z USA, sprowadzając- je do bardzo niskiego poziomu. Administracja waszyngtońska podejmowała próby ingerencji w sprawy wewnętrzne Polski; działaniom tym towarzyszyła rozwinięta na szeroką skalę antypolska i anty -radziecka kampania propagandowa.

Realne możliwości poprawy stosunków między Polską i USA pojawiły się dopiero pod koniec 1986 roku. Pomijam tu szczegóły rozmów o tematyce polityczno-gospodarczej przeprowadzonych w takich krajach jak: Węgry, NRD ,Czechosłowacja, Bułgaria i Rumunia. Świadczyło to o pewnym uaktywnieniu się polityki Waszyngtonu wobec państw regionu i na tym tle należy widzieć decyzję prezydenta USA o zniesieniu antypolskich restrykcji 19 lutego 1987 roku. Waszyngton nie chciał pozwolić na nadmierne opóźnienie procesu normalizacji stosunków z Polską, bo byłoby to ze szkodą dla jego interesów.

Zniesienie przez prezydenta Reagana ostatnich restrykcji miało charakter bezwarunkowy. Polska odzyskała KNU, teoretycznie może ubiegać się o kredyty. Uzgodniono sprawę wysłania ambasadorów.

3. REAGANIMIKA - PRÓBA OCENY

Ocena zaczyna się następująco: Czyż brak jakiejkolwiek kontroli nad stanem finansów publicznych i związana z tym głęboka nierównowaga bilansu obrotów bieżących Stanów Zjednoczonych nie są wystarczającym dowodem bankructwa strategii ekonomicznej Ronalda Reagana?

Zarzut „życia na kredyt przyszłych pokoleń” jest bardzo poważny i jeśli się potwierdzi, lata 80-te będzie się oceniać w Ameryce bardzo krytycznie.

Reaganomika była niezwykle interesującym doświadczeniem z punktu widzenia teorii ekonomii. Stanowiąc wyraźne odejście od tradycyjnych, umiarkowanych metod sterowania gospodarką, może służyć niczym eksperyment weryfikacji wielu hipotez i koncepcji. Jak wspomniano, program Reagana zawierał elementy inspirowane przez teorię podaży i moneteryzm, osadzone w ogólnej konserwatywnej wizji funkcjonowania społeczeństwa.

Na tle efektów realizacji tego programu okazuje się, że wszystkie koncepcje teoretyczne, choć nie wiadomo w jakim stopniu i na różnych płaszczyznach, doznały poważnego uszczerbku.

W żadnym razie nie oznacza to jednak, że reaganomika stała się klęską ekonomii. Przeciwnie, może ona się stać inspiracją do głębszej refleksji i przynieść postęp w rozumieniu wielu zjawisk i mechanizmów gospodarczych.

BIBLIOGRAFIA :

1. Intrygujący pieniądz. Z historii systemów monetarnych, przekład z angielskiego Krzysztofa Szlichcińskiego. Autor Milton Friedman. Wydawnictwo Łódzkie, łódź 1994r.

2. Reganomika - sukces czy porażka. Autor prof. Marek Belka. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wrocław- Warszawa- Kraków 1991 rok.

3. Artykuł Kazimierza Nowaka: Polityka administracji Ronalda Reagana w Ameryce Środkowej.

Sprawy Międzynarodowe. Miesięcznik, zeszyt 2/412/.19S8 rok. Wydawnictwo: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.

4. Artykuł Stefana Hatysa: Polityka administracji Reagana wobec krajów Europy

Środkowo-Wschodniej.

Sprawy Międzynarodowe. Miesięcznik, zeszyt 10/419/»1988 rok. Wydawnictwo: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.

5. Artykuł Stanisława Lisa: Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki Stanów

Zjednoczonych,

Sprawy Międzynarodowe. Miesięcznik, zeszyt 5/446/ 1991 rok. Wydawnictwo: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.

6. Artykuł Andrzeja Gałganka: Hegemonia Stanów Zjednoczonych a teorie zmiany.

Sprawy Międzynarodowe. Miesięcznik, zeszyt 7-8 /450/ 1991 rok. Wydawnictwo: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa.

Źródło: Bibliografia poz.1, str.5

Źródło: bibliografia, póz. 2 ,strony 9-69.

Źródło: Bibliografia, póz. 2, strony 71-107

Źródło: Bibliografia póz.2,strony 116-214

Źródło: Artykuł Kazimierza Nowaka: Polityka administracji Ronalda Regana w Ameryce Środkowej, Sprawy Międzynarodowe. Miesięcznik, zeszyt 2(4129), 1988 rok, Wydawnictwo: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa, Strony 59-70.

Źródło: Bibliografia, po z.4, strony 7-10.

Źródło: Bibliografia, po z.4, strony 11-18.

Źródło: Bibliografia poz.2, strony 221-227

---