Współpraca nauczyciela z rodzicami uczniów jest niezbędnym warunkiem powodzenia pracy dydaktyczno - wychowawczej. Systematyczna współpraca
z rodzicami powinna rozpocząć się od pierwszych dni pobytu dziecka w szkole i trwać przez cały okres nauki w niej. Rodzice powinni mieć rzeczywisty wpływ na to, w jaki sposób i z jakimi efektami odbywa się kształcenie ich dzieci. Prawie we wszystkich krajach Europy Zachodniej ministerstwa zajmujące się edukacją starają się zwiększyć udział rodziców w edukacji poprzez wprowadzanie odpowiedniej legislacji i wydawanie różnych opracowań, nie tylko informacje, ale również czasopisma, kasety video. Obie strony, tj. nauczyciele i rodzice muszą podjąć trud wychodzenia poza stereotypowe zachowania, uczenia się autentycznej współpracy, uwzględniającej podmiotowość obu stron. Wychowawca daje przykład współdziałania z rodzicami w skali klasy, którą się opiekuje. Zakres współpracy powinien obejmować najważniejsze dziedziny życia
i działalności dzieci zarówno w szkole, jak i w domu rodzinnym. W gestii nauczyciela - wychowawcy pozostaje m.in.:
Organizowanie spotkań i wywiadówek z rodzicami.
Zorganizowanie klasowej rady rodziców.
Czynne włączenie rodziców do pracy wychowawczej i dydaktycznej w szkole (np. omówienie z rodzicami planu pracy wychowawczej i dydaktycznej, organizowanie otwartych lekcji dla rodziców, włączenie rodziców do prac społecznych).
Organizowanie indywidualnych kontaktów z rodzicami.
Organizowanie imprez klasowych dla rodziców.
Pedagogizacja rodziców.
Z powyższych zadań wychowawca może się wywiązywać stosując różne formy współpracy z rodzicami, m.in.:
Zebrania z rodzicami należą do tradycyjnych form współdziałania szkoły i domu. Rodzice na ogół nie lubili do tej pory wywiadówek, w niektórych szkołach dalej nie lubią, gdyż według nich informacje uzyskiwane o dziecku są zdawkowe, zazwyczaj złe. Spotkania organizowane są dla rodziców uczniów jednej klasy
i odbywają się nie częściej niż sześć - siedem razy w ciągu roku szkolnego. Omawiane są na nich sprawy organizacyjne klasy, osiągnięcia edukacyjne uczniów, ich udział w konkursach, oraz napotykane przez nauczycieli trudności w trakcie nauczania i wychowania, plan pracy wychowawczej, wewnątrzszkolny system oceniania z zachowania i przedmiotów. Przy organizowaniu zebrań nauczyciel może napotkać trudności wynikające chociażby z różnych oczekiwań ze strony rodziców, z ich różnego poziomu intelektualnego, wykształcenia, zainteresowań oraz stosunku do swych dzieci.
Współorganizacja i uczestnictwo w imprezach klasowych i szkolnych są uzupełnieniem zebrań z rodzicami oraz okazją do lepszego poznania swych dzieci i panującej w szkole atmosfery. Należą do nich spotkania z okazji uroczystości i imprez klasowych i ogólnoszkolnych. Dogodną sposobność do ich przygotowania stwarzają różnego rodzaju święta (Dzień Matki, Dzień Ojca, Dzień Dziecka), rocznice wydarzeń w kraju lub mieście, rozpoczęcie lub zakończenie roku szkolnego. Ważne jest, aby w całe spotkanie zaangażować możliwie dużą liczbę uczniów, którzy występując przed rodzicami, nabierają większego zaufania we własne siły.
Zarówno nauczyciele, jak i rodzice mają bardzo często do czynienia z dziećmi sprawiającymi kłopoty wychowawcze, dlatego też ważne są spotkania dotyczące trudności wychowawczych. Nauczyciel może zwrócić się o pomoc do różnych specjalistów, np. psychologów, pedagogów szkolnych, przedstawicieli nauki, kultury, resortów zdrowia i sprawiedliwości, członków stowarzyszeń. Taka praca specjalistów ma miejsce na wspólnych spotkaniach inicjowanych
i organizowanych dla rodziców dzieci z jednej klasy przez wychowawcę
i rodziców, po wcześniejszym zorientowaniu się w potrzebach.
Inną formą współpracy nauczyciela z rodzicami są spotkania mające na celu szkolenia dla rodziców. Mogą nimi być prelekcje, w czasie których wygłaszane są wykłady, konferencje, czyli spotkania seminaryjne lub dyskusyjne. Tematy referowane i omawiane podczas szkoleń mogą wykraczać poza problematykę ściśle pedagogiczno - psychologiczną i dotyczyć m.in. zagadnień odżywiania, ubierania się dzieci, ich ochrony przed wypadkami drogowymi.
Zbieranie opinii rodziców o szkole. Rodzice mają prawo ocenić pracę szkoły
i wypowiedzieć się na temat wzajemnych oczekiwań i dążeń. Sposoby zbierania opinii mogą być różne, jednym z nich jest ankieta.
Współpraca rodziców ze szkołą w kwestii wyglądu klasy jest bardzo widoczna, szczególnie na etapie nauczania początkowego. Dziecko, wkraczające w progi szkoły, pozostaje na tym etapie nauczania pod baczną kontrolą rodziców, którzy odprowadzając je do szkoły i klasy mogą dokładnie przyjrzeć się warunkom,
w jakich uczą się ich dzieci.
Uzupełnieniem i wzbogaceniem zbiorowych kontaktów nauczycieli i rodziców są spotkania indywidualne. Kontakty osobiste nauczycieli i rodziców stanowią dużą pomoc w ustalaniu właściwego postępowania z danym uczniem i w unikaniu błędów dlatego należy dążyć do rozwijania współpracy szkoły i domu w tej formie. Do najbardziej popularnych typów spotkań indywidualnych należą: konsultacje (odbywające się w szkołach nie polegają na udzielaniu rad i wskazówek w formie pouczeń. Są to rozmowy na temat wychowania i uczenia się oraz wyboru przyszłej szkoły), wizyty domowe (głównym ich celem jest bliższe i bezpośrednie poznanie warunków, w jakich mieszkają i uczą się uczniowie, oraz nawiązanie osobistego kontaktu ze wszystkimi członkami rodziny. Mają więc duże znaczenie wychowawcze), rozmowy telefoniczne (są uzupełnieniem indywidualnych form współdziałania nauczycieli i rodziców. Mają one na celu wymianę informacji
o uczniu) i kontakty korespondencyjne (stanowią uzupełnienie konsultacji, wizyt domowych, zebrań. Najczęściej stosowany jest wpis do dzienniczka ucznia lub zeszytu przedmiotowego, list oraz pisemna relacja o wynikach w zachowaniu
i nauce dziecka).
Szkole powinno zależeć na aktywnej reprezentacji rodziców, którzy formalnie włączą się we współdecydowanie o organizacji szkoły, dlatego ważna jest ich działalność w komitecie i Radzie Szkoły. Komitet rodzicielski to organ doradczy nauczycieli, który stawia sobie za cel m.in. włączenie ogółu rodziców do współudziału w spełnianiu trzech podstawowych funkcji szkoły: opiekuńczej, dydaktycznej i wychowawczej. Składową częścią komitetu rodzicielskiego jest klasowa rada rodziców, która spełnia zalecenia i uchwały ogólnoszkolnego aktywu komitetu rodzicielskiego oraz działa w ścisłym porozumieniu z pozostałymi rodzicami uczniów danej klasy i wychowawcą. Celem takich spotkań jest dążenie do stworzenia takich warunków współpracy między nauczycielami
i rodzicami, „aby szkoła była przyjazna i spełniała oczekiwania wszystkich zainteresowanych stron uczestniczących w procesie nauczania i wychowania”.
Odpowiedzialność za poziom szkolnych osiągnięć uczniów ponoszą przede wszystkim nauczyciele, ale rodzice mogą im pomóc w podwyższaniu wyników nauczania dlatego też niezbędny jest współudział obu stron w pracy dydaktycznej szkoły. Im korzystniejszy jest ten stosunek, tym uczniowie chętniej podejmują się wykonania powierzonych im zadań. Zapewnienie dzieciom odpowiednich warunków do nauki i odrabiania lekcji ma także bardzo duże znaczenie dla ich postępów w nauce. Oprócz tego opiekunowie muszą pamiętać o okazywaniu ciągłego zainteresowania jego postępami w nauce. Rodzice mogą np. inicjować powstanie zespołów wyrównawczych lub sami organizować zespoły wspierające uczniów z problemami dydaktycznymi.
Rodzice mogą i powinni dopomóc dzieciom w organizowaniu wolnego czasu.
Od sposobu jego wykorzystania zależą nie tylko ich osiągnięcia w szkole, ale także ich prawidłowy rozwój społeczny. Dobrymi sposobami wypoczynku
i rozrywki są: gry i zabawy na świeżym powietrzu, spacery, wspólne wyjścia do kina czy teatru, na koncert, rozmowa, wspólne kultywowanie tradycji rodzinnych, wykonywanie drobnych prac domowych.
Wybór zawodu jest w życiu uczniów wydarzeniem przełomowym, rozstrzygającym o dalszych losach, dlatego nauczyciel wraz z rodzicami powinni współdziałać i pomóc uczniom w wyborze przyszłej szkoły i zawodu, poprzez długofalowe i systematyczne oddziaływanie wychowawcze. W ramach preorientacji zawodowej rodzice mogą dopomóc w organizowaniu spotkań uczniów z przedstawicielami różnych zawodów. Przy wyborze dalszego kształcenia a tym samym kolejnej szkoły pomocne będą wyjścia do różnych placówek np.: szkolnictwa ponadgimnazjalnego, rozmowa z ich uczniami, nauczycielami.
Ten przegląd zakresu form współpracy nauczyciela z rodzicami z pewnością nie wyczerpuje wszystkich możliwości, ale może stać się inspiracją do poszukiwania własnych rozwiązań, bowiem współpraca z rodzicami uczniów jest jednym
z ważniejszych warunków pomyślnego rozwijania systemu wychowawczego szkoły.
Dobra współpraca z rodzicami jest znacznie lepszym wsparciem dydaktycznym niż komputery i multimedia razem wzięte. W dobrej współpracy tkwi tajemnica sukcesu szkoły.
Bibliografia:
Dzierzgowska I. (1999), Rodzice w szkole, Warszawa: Wyd. CODN.
Garstka T. (2002), Kontakty z rodzicami. Wybrane zagadnienia, W: Poradnik wychowawcy, Nr 4.
Kawecki M. J. (2000), Skromna, choć ważna rola rodziców, W: Dyrektor szkoły, Nr 12
Łobocki M (1985), Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa: Wyd. Nasza Księgarnia
Łobocki M. (2007), W trosce o wychowanie w szkole, Kraków: Wyd: Impuls
Maksymowska E., Werwicka H. (2000), Wspieranie rodziców w wychowaniu,
W: Poradnik Wychowawczy, Wyd. WAM
Magdziarz M, (1999), Nowe role, nowe relacje, W: Dyrektor szkoły, Nr 12
Mencel M. (2001), Rada szkoły - czy to historia?, W: Wychowawca, Nr 9.
Mendel M. (1998), Rodzice i szkoła. Jak współuczestniczyć w edukacji dzieci?, Toruń: Wyd. Adam Marszałek.
Nalaskowski A. (2001), Rodzice - szkoła - utopia współpracy, W: Wychowawca, Nr 9.
Pasierbski B. (2000), Szczecińskie Forum Rad Rodziców, W: Dyrektor szkoły,
Nr 12.
Zabrocka J. (2000), Właściwa rola dla rodziców, W: Dyrektor szkoły, Nr 12.
Maksymowska E., Werwicka H. (2000), Wspieranie rodziców w wychowaniu, W: Poradnik Wychowawczy, Wyd. WAM, s. 1-24
Magdziarz M, (1999), Nowe role, nowe relacje, W: Dyrektor szkoły, Nr 12, s. 24
Dzierzgowska I. (1999), Rodzice w szkole, Warszawa: Wyd. CODN, s. 30
. Łobocki M (1985), Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa: Wyd. Nasza Księgarnia, s. 77
Tamże, s. 82
Dzierzgowska I. (1999), Rodzice w szkole, Warszawa: Wyd. CODN, s. 98
Łobocki M (1985), Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania, Warszawa: Wyd. Nasza Księgarnia, s. 102
Garstka T. (2001), Kontakty z rodzicami. Wybrane zagadnienia, W: Poradnik wychowawcy, Nr 4, s. 7
Kawecki M. J. (2000), Skromna, choć ważna rola rodziców, W: Dyrektor szkoły, Nr 12, s. 16
Dzierzgowska I. (1999), Rodzice w szkole, Warszawa: Wyd. CODN, s. 102
Formy współpracy nauczyciela z rodzicami
1