ZAŁOŻENIA STRATEGII
OBRONY NARODOWEJ
( materiał pomocniczy w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nysie )
NYSA 2004
Pojęcie i istota strategii obrony narodowej
Strategia obrony narodowej
Strategia obrony narodowej jest częścią składową nadrzędnej strategii bezpieczeństwa narodowego, obejmującą obszar wyboru, przygotowania i wykorzystania środków, zapewniających skuteczną ochronę i obronę przed zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego - militarnymi i niemilitarnymi, wewnętrznymi i zewnętrznymi. Strategia jest synonimem każdego planowanego długofalowego działania.
Zmiany społeczne, uprzemysłowienie, degradacja środowiska naturalnego spowodowały, że w powszechnej świadomości ludzkości obecnie zagrożenia niemilitarne są równe skutkom wojny, a współcześnie bezpieczeństwo narodowe, obrona narodowa obejmują w coraz większym stopniu, oprócz siły militarnej, zdolności ochrony i ratownictwa ludności, substancji materialnej i środowiska przed zagrożeniami niemilitarnymi. Jednocześnie radykalnie wzrosło zaangażowanie sił zbrojnych dla wsparcia władz i społeczeństwa w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, przy czym siły zbrojne, a głównie obrona terytorialna, do realizacji tej nieorężnej misji są zawczasu przygotowane funkcjonalnie, organizacyjnie i sprzętowo.
Współczesna strategia obrony narodowej
Współczesna strategia obrony narodowej - to część realizacyjna strategii bezpieczeństwa narodowego obejmująca wybór, przygotowanie i wykorzystanie oraz zespolenie cywilnych i wojskowych środków oraz metod w celu skutecznego zapobiegania zagrożeniom (odstraszania), ochrony i obrony interesów narodowych przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami - militarnymi i niemilitarnymi, wewnętrznymi i zewnętrznymi - bezpieczeństwa narodowego Polski, członka wspólnoty obronnej NATO.
Istota strategii obrony narodowej
Istota takiej strategii zawiera się w wyborze właściwych i koniecznych, posiadanych przez Polskę, cywilnych oraz wojskowych środków i metod ochrony i obrony, odpowiednich do współczesnych uwarunkowań i zagrożeń bezpieczeństwa narodowego oraz bezpieczeństwa wspólnoty obronnej NATO
Cele, warunki i wymogi strategii obrony narodowej
Cele polityki obrony narodowej
Głównym celem polityki obrony narodowej, wynikającym z podstawowej funkcji państwa oraz ustaleń Konstytucji RP jest zapewnienie skutecznej ochrony i obrony wartości oraz interesów narodowych przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego, militarnymi i niemilitarnymi, wewnętrznymi i zewnętrznymi. Równocześnie przed strategią obrony narodowej stoi zadanie współudziału Polski w realizacji głównego celu wspólnoty obronnej NATO, zawartego w Traktacie Północnoatlantyckim: „zdecydowanie ochraniać wolność, wspólne dziedzictwo i cywilizację swych narodów, oparte na zasadach demokracji, wolności jednostki i praworządności.
Warunki strategii obrony narodowej
Warunkami tymi są następujące fakty:
Polska zajmuje kluczowy dla bezpieczeństwa Europy obszar, położony w korytarzu euroatlantyckim, który był, jest i będzie przedmiotem ekspansji dla mocarstw dążących do dominacji kontynentalnej bądź globalnej.
Polska położona jest w sąsiedztwie dwóch wielkich mocarstw dysponujących wielokrotną przewagą militarną, gospodarczą, kulturalną i sprawnością państwową o historycznie potwierdzonej dążności do ekspansji.
Słabą, w stosunku do wielkich sąsiadów, państwowość polską cechuje ugruntowana historycznie skłonność do anarchii - odwrócenie obywateli od działania na rzecz wspólnego dobra, brak państwowotwórczych elit politycznych, wojskowych i administracyjnych, brak przezorności, naiwna wiara w trwałość i skuteczność sojuszów, brak troski o własną siłę obronną.
Członkostwo w NATO wzmacnia nasze narodowe wysiłki obronne i włącza Polskę do działań na rzecz obrony wspólnej NATO.
Nowoczesna generacja broni rakietowej kierowanej i samonaprowadzającej, szczególnie przeciwlotniczej, przeciwpancernej i przeciwokrętowej, stworzyła niespotykaną w historii wojen szansę techniczną i ekonomiczną skutecznego przeciwstawienia się w obronie Polski nawet wielokrotnej przewadze potencjalnych przeciwników w broni ofensywnej.
Zacieranie się wyraźnych różnic między zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi bezpieczeństwa narodowego oraz wciąż wzrastająca skala zagrożeń niemilitarnych stwarzają konieczność zwiększenia zdolności i sprawności cywilnych środków i metod obrony narodowej, a także coraz szerszego przygotowania sił zbrojnych do wsparcia władz i społeczeństwa w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych.
Warunkiem koniecznym skuteczności współczesnej obrony narodowej oraz obrony wspólnej NATO jest zespolenie przygotowania i wykorzystania cywilnych i wojskowych środków ochrony i obron na wszystkich szczeblach kierowania państwem oraz struktur polityczno - wojskowych NATO.
Największym, niezastępowalnym i najbardziej twórczym „środkiem”, a zarazem największą szansą dla zapewnienia skutecznej obrony narodowej na progu XXI wieku jest potencjał ludzki Polski - liczba ludności o jednym z najwyższych odsetków młodzieży, niemalże jednorodne narodowo społeczeństwo, dynamiczne, świadome daru wolności i demokracji, żądne doścignięcia cywilizacyjnego Zachodu, a zarazem zachowujące dumną cechę starożytnych Słowian - niepodawania się żadnym środkom i sposobom zniewolenia.
Stąd największym wyzwaniem dla strategii obrony narodowej jest powszechne włączenie potencjału ludzkiego Polski w cywilne i wojskowe przygotowania, a także działania na rzecz ochrony i obrony wartości oraz interesów narodowych.
Wymogi strategii obrony narodowej
Wymogi te są następujące:
Strategia ma tworzyć przyszłe bezpieczeństwo narodowe, a więc uprzedzać, zapobiegać zagrożeniom i likwidować ich źródła. Nie może być konstruowana na przewidywaniu przyszłości, gdyż przyszłość jest zmienna, nieprzewidywalna, a regułą jest zaskoczenie.
Strategia musi być przygotowana na sprostanie najgorszemu zagrożeniu, jakie może się zdarzyć wykorzystując doświadczenia z historii.
Zadaniem strategii jest osiągnięcie celów ustalonych przez politykę przy jak najlepszym wykorzystaniu posiadanych środków.
W wyborze środków i metod działania „nie należy obierać za punkt wyjścia tego, co jest możliwe, ale szukać tego, co jest konieczne i starać się to osiągnąć”.
Należy zmierzać do określonego celu w danych warunkach przy użyciu właściwych środków.
Zapewnić zgodność i równowagę celów, metod i środków.
Zdolność przystosowania się do najróżniejszych i być może najmniej przewidzianych sytuacji.
Imperatywy i podstawowe dyrektywy strategii obrony narodowej
Wykorzystanie i przeniesienie wiedzy strategicznej w sferę praktyki - czyli formułowanie strategii obrony narodowej wyraża się w doborze, dyrektyw działania skutecznego, stanowiącego kościec prakseologii. Z ogółu dyrektyw (zaleceń, wskazań) można wyróżnić jednak imperatywy (nakazy), których przestrzeganie jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia celów obrony narodowej.
Imperatywy strategii obrony narodowej
Można sformułować następujące imperatywy obrony narodowej:
Zapewnienie RP niepokonaności jako podstawa wiarygodności i skuteczności odstraszania - zniechęcania potencjalnych agresorów do użycia przemocy wobec Polski przez wykazanie, przez wykazanie, że takie działanie okaże się nieskuteczne, a agresor poniesie straty i wywoła komplikacje, których koszty przewyższać będą zakładane korzyści użycia przemocy.
Rozbicie (zniweczenie) strategii potencjalnych agresorów. Na wojnie obowiązuje dobrze ugruntowana maksyma - nigdy nie robić tego, czego nieprzyjaciel chce. Dlatego zwyciężaj strategię strategią. Najlepszą strategią w walce jest zniweczyć plany wroga.
Przygotowanie zawczasu i utrzymanie w gotowości obronnej cywilnych i wojskowych środków obrony narodowej. Podniesienie do rangi imperatywu strategii obrony narodowej tego nakazu sprawnego działania wynika z wielu przyczyn. Po pierwsze posiadanie lepszych środków jest bardziej decydujące niż sposób ich użycia. Drugą przyczyną jest dążenie do największego osiągnięcia strategii w obronie Polski, jakim jest zapewnienie trwałego odstraszania, czyli „pokonania” ewentualnych agresorów bez wojny. Trzecia z przyczyn to konieczność przełamania polskiej słabości państwowej i narodowej, jaką jest brak przezorności, reaktywna (po fakcie) improwizacja zrywów obronnych, powstań itp.. Czwarta przyczyna leży w położeniu geopolitycznym Polski brak zawczasu przygotowanej obrony narodowej nie tylko oznacza jej nieskuteczność w ogóle, ale wręcz stanowi prowokację do politycznego, gospodarczego, kulturalnego i wojskowego zagospodarowania bezbronnego obszaru.
Pełne wykorzystanie i przygotowanie atutów (korzyści) strategicznych obrony własnego terytorium. Realizacja tego imperatywu jest bezwzględną koniecznością i jedyną szansą skutecznego przeciwstawienia się, a nawet zniweczenia, wielokrotnej przewagi potencjałów gospodarczych, ludnościowych i wojskowych naszych wielkich sąsiadów
Podstawowe dyrektywy strategii obrony narodowej
Należą do nich:
Powszechność obrony narodowej, wyrażająca się w przygotowaniu i udziale całego społeczeństwa, wszystkich instytucji państwowych i społecznych oraz podmiotów gospodarczych w ochronie i obronie wartości i interesów narodowych we wszystkich dziedzinach i na wszystkich szczeblach życia narodowego i państwowego.
Odpowiedzialność narodowa, co znaczy, iż niezastępowalną podstawą obrony narodowej są własne wysiłki w przygotowanie i realizację ochrony i obrony przed zagrożeniami bezpieczeństwa narodowego.
Włączenie i dostosowanie narodowej organizacji obrony wspólnej NATO i UE, co oznacza zwiększenie narodowych wysiłków obronnych oraz współuczestnictwo w obronie wspólnej NATO i UE przez zdolność interoperacyjna wojsk operacyjnych, przygotowanie do wypełnienia funkcji państwa gospodarza oraz wdrożenie procedur planowania i gotowości cywilnej.
Wsparcie wojskowe dla władz i społeczeństwa w sytuacjach szczególnych zagrożeń i potrzeb - oznacza funkcjonalne, organizacyjne i techniczne przygotowanie sił zbrojnych, a zwłaszcza obrony terytorialnej, do niezwłocznego i skutecznego wsparcia wojskowego.
Wsparcie cywilne dla operacji wojskowych, czyli prawne i organizacyjne przygotowanie władzy cywilnej i społeczeństwa do udzielenia wsparcia logistycznego, komunikacyjnego, medycznego a także poparcia społecznego dla operacji wojskowych.
Współpraca cywilno - wojskowa oraz koordynacja cywilnych i wojskowych przygotowań i działań ochronnych i obronnych - określa właściwe dla demokratycznego i suwerennego państwa zespolenie cywilnych i wojskowych wysiłków w celu pełnego zastosowania potencjału obronnego.
Otwarta ogólnonarodowa debata poprzedzająca wszelkie decyzje dotyczące bezpieczeństwa narodowego i kwestii militarnych, to znaczy włączenie całego społeczeństwa do współuczestniczenia w tworzeniu i współodpowiedzialności za obronę narodową na wzór silnych demokracji Zachodu.
Podstawowe środki strategii obrony narodowej
Społeczeństwo polskie - jego świadomość narodowa, patriotyzm, postawa obywatelska i przygotowanie obronne.
Nie lekceważąc rangi środków materialnych i nowoczesnej techniki, należy jednoznacznie stwierdzić, że najpotężniejszym, niezastępowalnym i najbardziej twórczym źródłem i elementem siły obronnej Polski jako suwerennego i demokratycznego państwa narodowego, członka wspólnoty obronnej NATO, jest nasze społeczeństwo.
Musimy mieć świadomość naszych narodowych słabości - dziedzicznych cech naszego charakteru narodowego, które doprowadziły do upadku Rzeczpospolitej I i II, patologicznego przerostu indywidualizmu, który nie pozwala jednostce albo grupie złączonej wspólnym interesem podporządkować się woli większości. W skutkach swoich prowadzi to do anarchii i rozkładu władzy państwowej - priorytetem w tworzeniu skutecznej obrony narodowej jest utrzymanie powszechnego gorącego uczucia miłości ojczyzny i konieczności poświęceń.
Przygotowanie organów władzy rządowej i samorządowej do kierowania obroną narodową, w tym do zarządzania w sytuacjach kryzysowych
Przygotowanie i wykorzystanie do ochrony i obrony narodowej całego potencjału obronnego, zarówno cywilnego, jak i wojskowego wymaga wysokich kwalifikacji i sprawności organów władzy rządowej i samorządowej w kierowaniu ochroną i obroną narodową na wszystkich szczeblach organizacji państwa. Jest to nowe, o podstawowym znaczeniu dla skuteczności ochrony i obrony narodowej, wyzwanie dla polskich struktur władzy stanowiące równocześnie o zdolności i wiarygodności sprostania przez Polskę funkcji państwa - gospodarza w ramach obrony wspólnej NATO.
Obronny system wojskowy
Właściwy i konieczny do zapewnienia trwałego i skutecznego odstraszania oraz obrony Polski i jednocześnie realizacji zadań obrony wspólnej NATO, a także do niezwłocznego wsparcia władz i społeczeństwa w sytuacjach szczególnych zagrożeń i potrzeb jest obronny system wojskowy składający się z dwóch, ściśle współpracujących ze sobą, elementów:
wojsk operacyjnych - mobilnych, o zdolnościach manewrowych i uderzeniowych, jak inne armie NATO, z którymi mogą współdziałać, ale ograniczonych liczebnie, przygotowanych do prowadzenia samodzielnych działań obronno - uderzeniowych w obronie Polski we współdziałaniu z obroną terytorialną, a także do uczestniczenia w operacjach połączonych sił NATO;
obrony terytorialnej - powszechnej, wysoce rezerwowej w czasie pokoju organizacji wojskowej na szczeblu terytorialnym, której głównymi elementami są terytorialne organy dowodzenia i wojska obrony terytorialnej; przygotowanej do realizacji w czasie pokoju: powszechnego wychowania i szkolenia wojskowego młodzieży, szkolenia rezerwy, niezwłocznego wsparcia wojskowego władz i społeczeństwa w sytuacjach zagrożeń i potrzeb, a w okresie wojny i ewentualnej okupacji do prowadzenia ochrony i obrony ważnych obiektów i rejonów na całym terytorium, wsparcia działania wojsk operacyjnych oraz prowadzenia działań nieregularnych na skalę masową.
Działania nieregularne w masowej skali
Jest to najpotężniejszy środek odstraszania i obrony państwa zapewniający Polsce wiarygodną niepokonaność. Działania nieregularne to współczesna nazwa tradycyjnej formy walki zbrojnej - wojny podjazdowej, szarpanej, urywczej. Istota tej formy walki zbrojnej, prowadzonej głównie przez wojska terytorialnej przy wsparciu społeczeństwa, sprowadza się do unikania czołowego frontalnego starcia z przeważającymi siłami agresora i atakowania z zaskoczenia z wykorzystaniem walorów obronnych własnego terytorium, słabych sił, elementów logistyki i dowodzenia aż do ostatecznego zniszczenia albo wyparcia agresora z terytorium Polski. Nowoczesna, lekka rakietowa broń przeciwpancerna i przeciwlotnicza umożliwia siłom prowadzącym działania nieregularne w obronie własnego kraju zniszczenie we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi każdego agresora.
Siły Policji, Straży Granicznej
i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Sprostanie wciąż wzrastającej skali zagrożeń niemilitarnych bezpieczeństwa narodowego wymaga dalszego wzrostu sił i sprawności policji, SG i ABW dla skutecznego zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony granic państwowych oraz ochrony porządku konstytucyjnego we współdziałaniu z siłami zbrojnymi i przy coraz większym wsparciu i poparciu społecznym.
Ochrona ludności i ratownictwo
Przygotowanie powszechnej i skutecznej ochrony ludności w miejscu zamieszkania, zakładach pracy i szkołach oraz miejscach publicznych jest jednym z największych potrzeb i wyzwań obrony narodowej z uwagi na olbrzymi dystans, jaki dzieli Polskę od organizacji ochrony ludności w innych państwach NATO i UE, a także ze względu na konieczność gotowości do codziennego sprostania zagrożeniom niemilitarnymi o skutkach równie groźnych jak wojny.
Ratownictwo - najogólniej organizacja niesienia pomocy w sytuacjach nieszczęśliwych zdarzeń - jest współcześnie pierwszą linią ochrony i obrony narodowej. Zdolności ratownicze i sprawność zawodowych i ochotniczych formacji ratowniczych, na czele z państwową i ochotniczą strażą pożarną, ratownictwem medycznym, chemicznym i morskim, wspieranych przez siły ratownicze wojska, to istotny element współczesnej ochrony i obrony narodowej.
Przygotowanie Polski do funkcji państwa - gospodarza (HNS)
Osiągnięcie przez Polskę zdolności do przyjęcia i wszechstronnego zabezpieczenia sił wzmocnienia NATO lub ich tranzytu przez nasze terytorium, a także do wysłania polskich wojsk do operacji poza granicami stanowi jedno z największych wyzwań stojących przed polską państwowością. Sprostanie mu warunkuje realność pomocy obronnej NATO dla Polski oraz wiarygodność naszego członkostwa w sojuszu.
1