EREKCJA (z łac. erectio) lub WZWÓD jest to usztywnienie i powiększenie się narządu zbudowanego z tkanek jamistych w wyniku zwiększonego dopływu i zmniejszonego odpływu krwi z organu.
Określeniem erekcja najczęściej nazywa się wzwód penisa u mężczyzn (rzadziej powiększenie się łechtaczki lub brodawek sutkowych u kobiet).
Fizjologia
Narządy płciowe są utrzymywane w stanie wiotkości dzięki tonicznej aktywności nerwów współczulnych ze splotu podbrzusznego dolnego. Aktywność nerwów współczulnych zawsze powoduje zwężanie tętnic (za wyjątkiem naczyń wieńcowych) - tak więc w tym wypadku dopływ krwi do prącia jest ograniczany. Po aktywacji ośrodka erekcji w rdzeniu kręgowym, który wysyła gałązki nerwów przywspółczulnych do narządów płciowych, następuje przewaga unerwienia przywspółczulnego (rozszerzającego naczynia) nad współczulnym. Powoduje to wydzielanie tlenku azotu przez komórki śródbłonka i przez zakończenia nerwowe w ciałach jamistych prącia. Tętnice rozszerzają się. Ciśnienie w ciałach jamistych zwiększa się i krew zaczyna w nich zalegać (normalnie jamki są puste a krew przepływa przez anastomozy, ponieważ odpływ żylny jest zablokowany (żyły są uciśnięte przez powiększone tętnice). Jeśli erekcja utrzymuje się, wydzielane są inne mediatory rozszerzające naczynia (adenozyna, VIP) oraz następuje skurcz mięśni krocza (mięsień kulszowo-jamisty, mięsień opuszkowo-gąbczasty). Ciśnienie w ciałach jamistych przekracza zazwyczaj 150mm Hg (czyli jest wyższe niż ciśnienie skurczowe) co umożliwia kopulację.
Biochemiczne podstawy erekcji
Tlenek azotu powstaje w autonomicznych zakończeniach nerwowych przez deaminację argininy. Następnie łącząc się z receptorami enzymu cyklazy guanylowej pobudza ją do produkcji cyklicznego monofosforanu guanozyny (cGMP), który obniża stężenie kationów wapnia. Powoduje to rozkurcz mięśniówki naczyń i ciał jamistych prącia oraz zwiększenie napływu do nich krwi. Jednocześnie w miarę wzrostu ciśnienia krwi w ciałach jamistych następuje stopniowe zaciskanie naczyń żylnych co skutkuje zmniejszeniem odpływu krwi. Rezultatem tych zmian jest erekcja prącia. Do ustępowania wzwodu dochodzi przez działanie enzymu fosfodiesterazy typu 5 (PDE 5), który zmniejsza stężenie cGMP rozkładając go. Leki które są selektywnymi kompetytywnymi inhibitorami fosfodiesterazy typu 5 (np. sildenafil), a w konsekwencji wydłużają okres dużego stężenia cGMP, są stosowane w leczeniu zaburzeń erekcji. Zaburzenia erekcji są jednym z najczęstszych dysfunkcji seksualnych u mężczyzn.
Wzorce erekcji
Erekcja może być spowodowana mechanicznym pobudzaniem (np. podczas masturbacji) narządów płciowych lub poprzez czynniki psychogenne. Ten drugi czynnik - bodźce erogenne takie jak wyobraźnia, zapach, dźwięk, dotyk - jest główną przyczyną występowania erekcji u zwierząt.
Czasami występuje erekcja spontaniczna spowodowana spontaniczną aktywnością neuronów w ośrodkach mózgu odpowiedzialnych za erekcje.
Ponadto erekcja zawsze towarzyszy fazie snu REM - jej obecność (lub nie) pozwala ustalić, czy pacjent ma zaburzenia erekcji na tle psychicznym (erekcja podczas snu występuje) czy fizycznym (jeśli erekcji nie ma). Zmiany miażdżycowe lub cukrzyca (zwłaszcza nieleczona) to przykłady obwodowych przyczyn zaburzenia seksualnego.
Podczas wzwodu pobudzany jest ośrodek wytryskowy w rdzeniu, co może, ale nie musi prowadzić do ejakulacji.
Wzwód prącia jest niezbędny do odbycia stosunku płciowego, jego zaburzenia powodują impotencję (impotentia coeundi).
ZAPŁODNIENIE
- połączenie się jąder komórek rozrodczych (męskiej i żeńskiej) w wyniku czego powstaje nowa komórka nazywana zygotą.
U ssaków, w tym człowieka, zapłodnienie może być skutkiem kopulacji pomiędzy osobnikami przeciwnych płci. Warunkiem zapłodnienia jest wniknięcie plemnika do komórki jajowej - ma to miejsce w bańce jajowodu. Zapłodnienie może też być wynikiem inseminacji lub metody in vitro. W wyniku zapłodnienia dochodzi do przekazania potomstwu zawartych w gametach czynników dziedziczenia (genów) obydwu organizmów rodzicielskich. Wynikiem zapłodnienia jest ciąża. U ludzi do zapłodnienia dochodzi zwykle pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu.
ZAPLEMNIENIE
- wprowadzenie plemników do cyklu rozrodczego, zarówno u roślin, jak i zwierząt.
U ludzi i większości pozostałych ssaków jest to wprowadzenie spermy z plemnikami do dróg rodnych samicy (bez względu na to, czy dokonane naturalnie, czy metodami sztucznymi). U innych zwierząt zaplemnienie może mieć postać polewania ikry mleczkiem, pobierania mleczka do jamy ustnej wypełnionej jajami, zetknięcie się otworów stekowych samca i samicy itp. U roślin zaplemnienie jest skutkiem zapylenia. U niektórych gatunków ryb zaplemnienie polega na wniknięciu plemnika do jaja, lecz efektem tego nie jest zapłodnienie (zlanie się chromatyny jaja i plemnika). W tym wypadku samo wniknięcie plemnika do jaja aktywuje proces powstawania zarodka. Zaplemnienie występuje u ryb których jaja są di- lub poliploidalne.
IMPOTENCJA, NIEMOC PŁCIOWA
- dysfunkcja seksualna występująca u mężczyzn, objawiająca się brakiem erekcji lub ejakulacji mimo podniecenia i satysfakcjonującej gry wstępnej. Występuje najczęściej u mężczyzn powyżej 50 roku życia.
Wyróżnia się kilka przyczyn występowania impotencji:
podłoże psychiczne
Psychogenna impotencja może wynikać z zahamowania reaktywności seksualnej spowodowanego zgeneralizowanym lękiem przed seksualnością, kompleksami (np. kompleks małego członka), lękiem - przed zapłodnieniem partnerki i niechcianą ciążą lub poczuciem grzechu, zaburzeń rozwoju psychoseksualnego itp. Zazwyczaj w szczególnych okolicznościach (marzenia senne, masturbacja) reakcje genitalne przebiegają prawidłowo.
podłoże fizyczne
Impotencja somatogenna występuje gdy chory w ogóle nie może osiągnąć erekcji z powodu wieku bądź choroby.
O zaburzeniu można mówić tylko wówczas, gdy trudności współżycia powtarzają się wielokrotnie mimo istnienia dobrej relacji emocjonalnej między partnerami w dłużej trwającym związku. Pojawienie się takich objawów w epizodycznych kontaktach seksualnych, szczególnie gdy towarzyszy im silne napięcie, jest na ogół zjawiskiem normalnym, wynikającym z przeżywanego stresu. Impotencja jest chorobą niezwykle wstydliwą dla mężczyzn, dlatego rzadko udają się do lekarza specjalisty, co jest wielkim błędem, ponieważ obecna medycyna jest w stanie przywrócić choremu erekcję.
Leczenie farmakologiczne
Stosuje się szereg leków, które pozwalają zwalczać większość przypadków impotencji. Do najbardziej znanych zalicza się te, zawierające sildenafil (nazwy handlowe Viagra, Maxigra) i pochodne są to m.in:
Wardenafil (nazwa handlowa Levitra)
Tadalafil (nazwa handlowa Cialis)
Stosowane są też pochodne morfiny, m.in apomorfina (nazwa handlowa Uprima)