ANTROPOLOGIA

Antropologia - jest to nauka zajmujaca sie badaniem pochodzenia człowika oraz jego

rozwojem. Opisuje ró_nice miedzygatunkowe.

Wdł.ksia_ki Malinowskiego - J.Czekanskiego

„Antropologia jest nauka zajmujaca sie badaniem człowieka jako biologiczne podło_e zjawisk

społecznych oraz badaniem biologicznych skutków tych zjawisk.”

Nazwa antropologia pochodzi z jezyka greckiego i oznacza

-„anthropo” = człowiek -„logos” = nauka

Arystoteles uwa_ał ze antropologia jest nauka badajaca własciwosci psychiczne człowieka.

Natomiast I.Kant szukał w antropologi rozwiazania na filozoficzne problemy człowieka.

Dopiero w XIX wieku uznano _e antropologia zajmuje sie historia naturalna człowieka.

Antropologia polska stosuje termin „antropologia” do biologicznych i fizycznych sfer istoty

człowieka.

Antropologia dzieli sie na 3 działy :

1. Antropologia populacyjna - zajmuje sie badaniem ró_nic miedzygatunkami

2. Antropologia ontogenetyczna - zajmuje sie rozwojem człowieka

3. Antropologia filogenetyczna - zajmuje sie rozwojem rodowym człowieka

Antropometria - jest to dziedzina pomiarowa , na bazie której badac mo_na ró_nice miedzy

populacjami. Jest to metoda badawcza u_ywana w antropologi. Zajmuje sie gromadzeniem

www.pandm.prv.pl

3

informacji które beda wykorzystane w rozwiazywaniu ró_nych problemów w licznych

dziedzinach naukowych.

Antropometria dzieli sie na działy :

1. Kraniometrie - pomiar czaszki

2. Osteometria - pomiar szkieletu

3. Cefalometria - pomiar główy i tkanek miekkich

4. Somatometria - pomiar całego ciała

Antroposkopia - jest to badanie wzrokowe pewnych cech jakosciowych.

Tymi cechami moga byc :

- ocena koloru skóry

- ocena koloru oczu - za pomoca skali Schulza

- ocena koloru włosów - za pomoca skali Fischera

Podczas badania u_ywa sie ró_nych wyznaczników - skal z którymi mo_na porównac cechy z

cechami jakosciowymi.

Antroposkopia dzieli sie na działy :

1. Kranioskopia - pomiar cech jakosciowych czaszki

2. Osteoskopia - pomiar cech jakosciowych szkieletu

3. Cefaloskopia - pomiar cech jakosciowych głowy i tkanek miekkich

4. Somatoskopia - pomiar cech jakosciowych ciała

METODY POMIARÓW

-antropometryczne

-antroposkopijne

Przykłady przy_adów u_ywanych w pomiarach

1. antropometr - słu_y do mierzenia odległosci miedzy punktami antropometrycznymi,

głównie u_ywany do pomiarów wysokosciowych.

2. cyrkiel liniowy - słu_y do mierzenia odległosci miedzy dwoma punktami

3. cyrkiel kadłubkowy du_y - słu_y do mierzenia odległosci miedzy punktami

sferycznymi głównie na tułowiu

4. cyrkiel kadłubkowy mały - słu_y do mierzenia odległosci miedzy punktami

sferycznymi głównie na twarzy

5. tasma antropometryczna - słu_y do pomiarów linijnych ; głównie obwodów

6. goniometr - słu_y do mierzenia zakresu ruchów w stawach

7. fałdomierz - słu_y do oceny grubosci tk.tłuszczowej

8. spirometr - słu_y do badania pojemnosci _yciowej płuc

9. siłomierz - słu_y do badania siły miesnia

Proporcje ciała:

Kobiety:

- Dłonie i stopy we_sze ni_ me_czyzni

- krótsze kd i kg

- dłu_sze palce w rekach

- najdłu_szy jest palec srodkowy zas palec wskazujacy jest nieznacznie dłu_szy ni_ palec

serdeczny co pomaga w precyzyjnych czynnosciach (kobiety z mocniej zaznaczonym,

dłu_szym palcem wskazujacym czesto sa to kobiety po mastektomii)

- waskie barki z bardziej wygietym obojczykiem obojczykiem kształcie litery S

- szeroka miednica

Me_czyzni:

- Szersze dłonie i stopy, stopy dłu_sze

- długie kd i kg

- palce w rekach sa krótsze i grubsze

- najdłu_szym palcem jest srodkowy nastepnie serdeczny a potem wskazujacy

www.pandm.prv.pl

4

- szerokie barki, wydłu_ony obojczyk

- waska miednica

I Czynniki endogenne - wewnetrzne:

a) czynniki genetyczne - determinanty rozwoju (zestaw genów)

Zmiennosci:

- Fenotypowa (wyglad) - mo_na zmienic

- Genotypowa - dziedziczna (rekombinacyjna i mutacyjna - chromosomowa, genowa)

b) czynniki niegenetyczne i paragenetyczne matki - stymulatory rozwoju

- wewnetrzne (dla matki)

- zewnetrzne (dla płodu)

II Czynniki srodowiskowe - egzogenne - zewnetrzne

a) czynniki biogeograficzne - modyfikatory naturalne

- Klimat - budowa somatyczna - im zimniejszy klimat tym budowa bardziej zaokraglona,

im cieplejszy tym sylwetka wydłu_ona, smuklejsza i ni_szy poziom przemiany materii.

Klimat równie_ wpływa na tempo rozwoju - im cieplejszy tym szybszy rozwój,

dojrzewanie płciowe jest najszybsze w klimacie sródziemnomorskim.

- Ukształtowanie terenu - na du_ych wysokosciach jest krepa niska budowa ciała, du_a

objetosc klatki piersiowej gdy_ jest du_a pojemnosc płuc, wiecej hemoglobiny,

czerwonych krwinek i mioglobiny, małe wykorzystanie tlenu przy du_ych wysiłkach

ADAPTABILNOSC (zjawisko) zdolnosc przystosowania cechy do srodowiska ---

ADAPTACJA skutek adaptabilnosci - przystosowanie sie cechy do srodowiska, jest

trwała- dziedziczenie. ADJUSTACJA - chwilowe, odwracalne przystosowanie sie cechy

na zasadzie fizjologicznej np. sportowcy trenujacy w górach zwiekszaja swoje mo_liwosci

przed zawodami.

- Fauna i flora, paso_yty i bakterie

- Zasoby mineralne i wodne na terenie - mikro i makroelementy

b) czynniki społeczno - ekonomiczne - modyfikatory kulturowe

c) tryb _ycia (dochody, stopien urbanizacji, poziom kulturalny, tradycje rodzinne)

Ad I

1. Dziedziczenie proste - jedna para genów o tym samym lotus wystepuja w całej populacji,

małe zró_nicowanie w populacji. Cechy ilosciowe

2. Allele wielokrotne - na dana ceche w populacji jest kilka par genów np. grupa krwi. Cechy

ilosciowe.

3. Dziedziczenie wielogenowe - nie tylko w jednej populacji u jednego osobnika na dana

ceche wystepuje wiele genów o ró_nym lotus - cechy ilosciowe, zmiennosc w populacji.

Krzywa Gaussa - krzywa rozkładu normalnego

Ad II

1. Dziedziczenie niegenetyczne - du_a ilosc cytoplazmy w kom. Jajowej matki

wyznacza stosunek genów matki w stosunku do genów ojca (np. kształt czaszki,

rozkład pigmentu)

2. Wiek rodziców - jako producentów gamet. Im starsi tym wieksza mo_liwosc

wystepowania uszkodzen genetycznych

3. Liczba przebytych cia_ i z której cia_y sie pochodzi.

4. Metabolizm matki w czasie cia_y.

Reguły ekologiczne:

www.pandm.prv.pl

5

Reguła Bergmana - im cieplejszy klimat tym wieksza powierzchnia ciała w stosunku do jego

masy - lepsze parowanie, termoregulacja

Reguła Allena - im cieplejszy klimat tym wszystkie odstajace czesci ciała sa dłu_sze

Reguła Glogera - im cieplejszy klimat i wieksze nasłonecznienie tym barwa skóry

ciemniejsza

Reguła Tompsona - zwiazek miedzy szerokoscia geograficzna, stopniem nawilgocenia

powietrza i szerokoscia nosa

Włosy:

Rasa _ółta - przekrój włosa okragły, włosy sztywne wychodzace ze skóry pod katem prostym

Rasa biała - włosy o przekroju owalnym, lekko faluja, wychodza ze skóry pod małym katem

Rasa czarna - włosy o przekroju nerkowatym, spre_ynki, ju_ w skórze sa pokrecone

Zjawisko trendu sekularnego - (tendencja przemian) Ciag długowieczny - ukierunkowane

zmiany pewnych cech trwajace przez kilka pokolen mimo krótkotrwałych fluktuacji. Dotycza

proporcji ciała - wiekszy stopien leptotyzacji, wysmuklona, poszerzaja sie barki i zwe_a

miednica, spłaszcza sie klatka piersiowa, długono_enie.

Zjawisko akceleracji - przyspieszenia, formowanie sie cech nastepuje wczesniej

Zjawisko retardacji/ desakceleracji - opóznianie kształtowania sie pewnych cech.

(Te 2 zjawiska charakteryzuje heterochromia - przesuniecie w czasie)

Antropomotoryka

www.sciaga.pl

Etymologia= antrops(z grec. człowiek) modio (z łac. ruch)

Nauka o ruchach człowieka

Wg Szopy to dziedzina wiedzy, badajaca stan i rozwój motoryki człowieka ,prawidłowe jej

powstanie i rozwoj w zale_nosci od rozwoju nauki, kultur.

Podstawowa definicja zrywa z fenomenologicznym ujmowaniem nauk o ruchach człowieka,

które badało” poruszanie sie człowieka w przestrzeni na skutek zmian poło_enia całeg ciała,

jego czesci wzgledem siebie”.

Nowa interpretacja ujmuje zjawisko motoryki holistycznej, w szerokim kontekscie wielu

dyscyplin nauk, uznajaca _e człowiek to kreator działan ruchowych, powinnien znalezdz

nale_ne mu miejsce.

U podstaw takieg ujmowania problematyce uległy osobowosciowe kierunki w psycholologii,

akcentujac swiadomosc i celowosc sterowania procesem pamieciowym, poznawczym,

sensorycznym.

Uznano te_ _e w motorycznosci człowieka nie mo_na pomijac uwarunkowan energetycznych.

Motorycznosc- potencjał,efektywnosc (ró_nych form ruchowych).

Współczesna koncepcja antropomotoryki pociaga za soba koniecznosc uwzgledniania w

charakterze motorycznym biologicznych podstaw efektów ruchowych.

Przedmiotem naukowych rozwa_ antropomotoryki jest interpretacja ruchu na najwy_szym

poziomie jego kompleksowosci , z uwzglednieniem takich determinantów ludzkieg działania

jak aspekt biologiczny, psychiczny,fizjologiczny, biomechaniczny, neurologiczny,

chemiczny, fizyczny.

Morfologiczna struktura uwarunkowan motorycznych człowieka

1.Dyscyplina nauk zajmujaca sie morfologicznym uwarunkowaniem motorycznosci

człowieka jest kinantropometria-> zajmuje sie relacjami pomiedzy ludzkimi strukturami i

ruchem.

www.pandm.prv.pl

6

2.Istnieja scisłe zale_nosci pomiedzy wielkoscia ciała człowieka, a jego mo_liwosciami

motorycznymi.

Zjawisko to ilustruje wzór na siłe wzgledna-jest to iloraz siły absolutnej do masy ciała.

Siła mm jest proporcjonalna do kwadratu wymiaru liniowego (przekroju przecznego mm)

Cie_ar jest proporcjonalny do ciała, do szescianu jego wymiar liniowy.

3.Wyró_nia sie 4 grupy czynnika decydujacego o spadku siły wzglednej u osobników o du_ej

masie

a)stosunek tłuszczu do masy ciał- szczupłe LBM jest zawsze wy_sze u osób cie_szych.

b)uwarunkowania biomechaniczne (charakter dzwigni) i biochemiczne (lepkosc tkanek)

powoduje to, _e znaczna czesc siły zostaje zu_yta na pokonanie oporów zew. i wew.

c)moc i siła skocznosci jest proporcjonalna do kwadratu przekroju poprzecznego mm.

(W swiecie zwierzecym bardziej skoczne sa mniejsze zwierzeta)

d)reakcji fizjologicznych (szybkosc utraty ciepła, zaopatrywanie tkanek w tlen w du_ym

stopniu koreluje z kwadratem przekroju poprzecznego mm.

4.Do okreslenia typu budowy ciał słu_y wskaznik Roherastosunek

cie_aru ciała(g) do szescianu jego wysokosci(cm) x 100.

Znaczenie poziomu odtłuszczenia ciała dla sprawnosci motorycznej.

1).Do oceny zawartosci tk.tłuszczowej w ustroju stosuje sie 3 algorytmy:

a)LBM-masa ciała szczupłego, wia_e sie z nim wskaz. Rovera przy pomocy którego szacuje

sie aktywnosc tkankowa ,czy miesniowa.

Potrzebne jest to aby wyliczyc wiek metrykalny.

LBM =Y-wsp RxX

Y -masa ciała(kg),wspR-wsp. regres dla okreslonego wieku,X-suma 3 fałdów skórnotłuszczowych,

Wiek morfologiczny =>w kalendarzu,w LBM z tabeli,w wzrost= suma , wiek podzielony

przez trzy(sred arytmet) daje w.morfologiczny.

b)BMI-wskaznik mas ciał BMI=msa(kg) dzielone prze kwadrat wzrostu(m2) x100% w

normalnym odniesieniu do BMI: 10-40% poni_ej normy wystepuje du_a patologiczna

anoreksja, powy_ej otyłos, normy te okreslaja granice patologiczne.

Im wiekszy wskaznik BMI tym wieksze ryzyko zachorowania na choroby, ró_ne schorzenia.

Uwa_a sie _e BMI obni_a sprawnosc ukł. kra_enia i oddychania, zmniejsza wydolnosc

fizyczna oraz inne parametry fizjologiczne.

c)wsk Rohera -mas(g) x100 dzielone przez wzrost(cm3).

Z punktu widzenia sportu jest najwa_niejszy.

d)Pomiar składu ciała w oparciu o analizator impealiacyjny tk.ciała.

Urzadzenie wykorzystuje program komputerowy porównuje wartosc rezystencj Rx i wartosc

reaktancji Xc wyznaczonej w procentowej wartosci tk.aktywnej.

2)Wyró_nia sie 2 grupy przyczyny nadmiernej ilosci tk tłuszczowej

a)wewgenetyczna,

hormonalna,nerwowa

b)zewilosc

spo_ywania pokarmów,brak aktywnosci sportowej.

3)Z badan wynika _e otyłosc dodatnia koreluje z siła statyczna, w inny parametrach

sprawnosci motorycznej przewa_a u dzieci o szczupłej budowie ciała. Parametr który nie

ró_nicuje grup to gibkosc.

4)Spadek tk.tłuszczowej poni_ej 10% jest niekorzystnym zjawiskiem. Tłusz dostarcza

znacznej ilosci energii, jest materiałem bioracym udział w syntezie hormonów,witamin, i

innych biologicznie czynnych zwiazków. Jest istotnym czynnikiem metabolizmu tlenowego i

beztlenowego.

www.pandm.prv.pl

7

Z masa tłuszczów negatywnie koreluje zdolnosc wytrzymałosciowa ,co potwierdza

współzale_nosc VO2max z proporcja tk.aktyw.

Sprawa motoryczna, a poziom rozwoju somatycznosci.

1) Silne powiazanie niezale_ne od płci posiada poziom siły statycznej z wielkoscia LBM

komponentu ciała najlepiej wyra_ajacego mase mm. Zwiazek zaznacza sie u chłopców w

okresie pokwitu.

Mniejszy korelat dotyczy zwiazku wysokosci i masy ciał.

2) W zakresie energretycznym typu beztlenowego (test skok w dal z miejsca) ,okazało sie _e

najlepsze rezultaty były w udziale osobników wysokich o relatywnie du_ym udziale LBM,

wysocy o typie leptosomatycznym odnotowywali rezultaty słabsze.

3) Zdolnosc wytrzymałosci (bieg na 100m) negatywnie koreluje z masa tłuszczowa co

potwierdza współzale_nosc VO2max z proporcja tk.aktywn w składzie ciała.Nieznacznie

dodatnie tendencje zaobserwowano w korelacji ze wzrostem.

4) Widoczne sa zwiazki gibkosci (głeboki skłon w przód) ze wzrostem i poziomem tk.

tłuszczowej. Znaczace korelacje dotycza zwiazków LBM a wiec krepa budowa ciała co łaczy

sie z aktywnoscia ruchowa badanych uczniów.

5) Odmiennie prezentuje sie zale_nosc miedzy cecham somatycznymi , a testami

koordynacyjno- ruchowymi (szybki ruch,czas reakcji koordynacja wzrok-ruchowa ,

równowaga) .Wniosek cechy morfologi nie wpływaja na KZM w rozwoju osobniczym.

Sprawa motorycznosci jako funkcji zaawansowanej rozwojem.

Wiek morfologiczny znaczaco ró_nicuje sie w poszczególnych rocznikach kalendarzowych.

Wiek morfologiczny w kształtceniu efektów motorycznych zaznacza sie wyraznie w

energetyce typu beztlenowego wiec w ró_nych parametrach siłowych i jest charakterystyczna

dla populacji chłopców. Czynnik ten ma mało znaczace korelacje z energtyka typu tlenowego

i gibkoscia jako własciwoscia aparatu ruchowego.

Dane te dotycza progresów rozwoju zdolnosci motorycznych, wynikajacych z badan _e wsród

czołowych zawodników sa zawodnicy pózniej dojrzewajacy, mo_e to oznaczac _e dłu_szy

okres dojrzewania biologicznego sprzyja w pełni rozwoj całego spektrum zdolnosci

motorycznych.

Gibkosc -własciwosc aparatu ruchu.

gibkosc-własciwosc aparatu ruchu do wykonywania ruchów z du_a amplituda.

Zwiekszony zakres ruchów szczególnie równowaga gibkosciowa i gibkosciowo-siłowa mm

antagonistycznych sprzyja płynnosci i dynamice ruchów w sportach .

Cw.gibkosci obni_aja tarcie sródmiesniowe, zwiekszaja szybkosc skracania sie mm.

Znaczenie gibkosci

a)wysoki jej poziom sprzyja rozwojowi techniki i sprawnosci specjalnej w zespołowych grach

sportowych w sytuacji niekonwencjonalnej.

b)du_a elastycznosc sciegien i mm, opóznia proces zmeczenia w dyscyplinie wytrzymałosiłowej,

wytrzym-szybkosciowej odsuwajac w czasie zaburzenia koordynacyjne

c)cw gibkosci w koncowej czesci treningu sprzyja obni_eniu napiecia miesniowego,

dotlenieniu komórek, mm przyspieszajac procesy restytucyjne

d)podkresla sie wzajemna relacje pomiedzy napieciem psychicznym i mm, sugeruje

relaksacyjne, tonizujace i przyspieszajace procesy odnowy działania p cw gibkosciowych

e)wiele wad i zmian posturalnych wymagajacych interwenci fizjoterapeuty jest efektem braku

odpowiedniej gibkosci okreslonych grup mm,ich dysproporcji i asymetrii rozwojowych.

Wyró_niamy gibkosc:

a)czynna-umiejetnosc uzyskiwania znacznych amplitud ruchów w dowolych stawach przy

pomocy aktywnosci grup mm.

b)bierna-działanie sił zew. np.przyrzadów,współpartnera, stosuje sie 2 rodzaje pomiarów

gibkosci:miara katowa,liniowa.

www.pandm.prv.pl

8

Metody kształtowania gibkosci

1)M.dynamiczna-stosuje sie krótkotrwałym bodzcem rozciagajac , powtarzana od kilku do

kilkunast x na dana cz.ciała. Okreslony zakres ruchu osiaga sie dzieki sile grawitacyjnej.

Współczesnie ten rodzaj cwiczen jest rzadko stosowany w sporcie wyczynowym ze wzgledu

na ograniczona efektywnosc oraz urazowosc. Krótkotrwałym dynamicznym bodzcom

rozciagajacym towarzyszy odruch neurofizjologiczny polegajacy na: włókna czuciowe

przekazuja impuls do neuronu ruchowego powodujac skurcz rozciaganego m.

2)M.statycznna-lepsza efektywnie, poniewa_ niewywołuje odruchu na rozciaganie.

Polegajaca na powolnym, stopniowym zwiekszaniu zakresu ruchu z wytrzymaniem pozycji

koncowej od kilk do kilkunast sekund. Towarzyszy temu rozkurcz czyli odwrócony odruch na

rozciaganie. Mechaniz neurofizjologicz jest nastepujacy: receptorem jest narzad sciegnisty

Golgiego, poło_ony wsród wiazek sciegna posiada szybko przewodzace włókna czuciowe

typu Ib. Pobudzanie ich doprowadza do powstania postsynaptycznych potencjałów

hamujacych w neuronach ruchowych. Pozwal to na pełne kontrolowanie zakresu ruchu,

wspomaga koncentracje, mo_e słu_yc łaczeniu cw gibkosciowych z treningiem mentalnym

(odruchy inhibicyjne obni_aja napiecie rozciagajac grupy mm)

3)M.PNF-okresla proprioceptywne torowanie nerwowo-miesniowe, polegajace na

wzajemnych kinestatycznych napieciach mm agonistycznych i antagonistycznych. Celem jest

wywołanie odruchów inhibicyjnych, które pozwalaja na zmiejszenie napiecia mm.

4)HR hold relax-po zajeciu pozycji przy współudziale ,partner napina izometryczny mm

dwugłowy uda przez 10s po czym zwieksza zakres ruch wytrzymuje 10s.Czynnosc ta stanowi

jedno pełne powtórzenie po której nastepuje 20-30s przerwy na rozluznienie, procedure

powtarzamy 3-4x.

5)AC-agonist-contract-stosuje przykł jw. Rozciagnieciu podlegaja grupy mm

antagonistycznych (m.dwugłowowy) natomiast grupa agonistyczna(m.czworogłowy uda)

poddana jest napieciu izometrycznemu.

Wykorzystuje sie tu zjawisko wzajemnych unerwien zwrotnych. Skurcz mm agonistycznych

wywołuje hamowanie postsynaptyczne neuronu ruchowego mm.antagonistycznych, dzieki

czemu dochodzi do obni_enia napiecia. Czas trwania poszczególnych faz jw.

6)HR-Ac-to kombinacja dwóch omówinych metod, nale_y pamietac _e intensywne napiecia

powinny wahac sie w granicy od 70-90%

Wytrzymałos a wydolnosc.

Wydolnosc- współczesne okreslenie to --> pełny zakres wysiłkowy, jest pojeciem

nadrzednym,

Wytrzymałosc-to zdolnosc motoryczna, stanowi niezbedny element ka_dej aktywnosci

ruchowej. Pozwal na wykonywanie wysiłku fiz. w ró_nych warunkach srodowiskowych i

klimatycznych oraz w stanach napiec psychicznych człowieka, współdecyduje o wartosci

bilogicznej człowieka. Biologicznym podło_em wytrzymał jest wydolnosc.

Wydolnosc-to zdolnosc do wykonywania wysiłku przy rozwinieciu najbardziej

ekonomicznych i efektywnych reakcji ustroju.

Wydolnosc okresla potencjał ustroju, wytrzymałosc charakteryzuje stopien jego

wykorzystania (w zwiazk z innymi zdolnosciami motorycznymi, umiejetnosciami

technicznymi,predyspozycjami psychicznymi) fizjologicznym podło_em wydolnosci sa:

-metaboliczne zabezpieczenie pracy fizycznej,

-zdolnosc transportu tlenu i substanci energetycznych,

-zdolnosc usuwania produktów przemiany materii,

-termoregulacyjna wydolnosc organizmu,

-funkcja nerwowa miesni,

-gospodarka wodno-elektrolitowa

zatem wytrzymałosc jest pojeciem szerszym od wydolnosci.

www.pandm.prv.pl

9

Wytrzymałosc jest uwa_ana za zdolnosc srednio uwarunkowana genetycznie , a dziedzicznosc

jej składowych jest ró_na. Wytrzymałosc i wydolnosc uwa_ane sa za pojecia imanentnie

zwiazane z podło_em pracy długotrwałej. Wydolnosc w przedłu_onym sprincie

uwarunkowana jes pojemnoscia glikolityczna tolerancja kwasów mlekowych.

MMA-metoda oceny siły, wytrzymałosci siłowej

Jest miara sił badanych, jest wielkoscia obcia_en (cie_ar sztangi) z jakim cwiczacy jest w

stanie wykonac jedno cwiczenie (1-RM)

Moc jest produktem pracy= sił(kg) x droga(m) podzielone przez czas.

Wytrzymałosc siłowa jest to max.liczba powtórzen z cie_arem 75%(1-RM) np. dla

zawodników o 1-RM=100kg bedzie to cie_ar o masie 75kg

Moc generowana- przez mm szkieletowe człowiek jest efektem siły mm (Po) i szybkosci

skracania m(Vmax)

Siła izometryczna-zale_ od ilosci sakramerów uło_onych równolegle do siebie tzn do

przekroju poprzecznego mm.

Wielkosc max. siły izometrycznej to 80N/cm2 przekrój poprzecz m.

Włókna typu IIa IIb osiagaja znacznie wy_sze wartosci siły izometrycznej od włókien typ I.

Szybkosc skracania miesni- (Vmax) wykazuje silne zró_nicowanie we włóknach IIb w

efekcie one osiagaja 10 krotnie wieksza moc od włókien typu I.

Trening siłowy wywołuje zmiany ilosciowe ni_ jakosciowe. Wzrost liczb sarkomerów

wywołuje wzrost długosci miesnia i przyrost V max. W wyniku treningu siłowego nie

nastepuje transformacja włókien typ I we włóknach typu IIb. Trening sprinterski nieznacznie

zwieksza mo_liwosc produkcji ATP.

Diagnostyka wysiłk długieg czasu-test Astrand

Metodologiczne uwarunkowanie diagnostyki sprawnosci fizycznej.

Diagnostyka w wiekszosci dyscyplin sportowych wia_e sie z ocena;

Całosciowej struktury potencjału (właczajac motywacje,proces psychiczny,wymiary

osobowosci i temperamentu, mo_liwosci motoryczne)

Struktury zdolnosci motorycznej ,współzale_nosci miedzy nimi,ustalenia okresów

sensytywnych rozwoju tych zdolnosci na ró_nych etapach ontogenezy.

Struktury tylko jednej z grup zdolnosci np. KZM.

4 grupy komponentów (predyspozycji) np. sensomotorycznych, intelektualnych, wnoszacych

optymalny zasób informacji o wyniku sportowym w danej dyscyplinie sportowej.

Struktury zdolnosci koordynacyjnych wykazuja pewne zró_nicowania miedzypłóciowe.

W wiekszosci stosowanych testów wykazano, _e uwydatniajaja one zadawalajaca trafnosc.

Ani wiek, ani zró_nicowane umiejetnosci ruchowe nie zaburzaja naturalnie wrodzonych

powiazan miedzy poszczególnymi predyspozycjam. Dostrzec mo_na te_ istotne

koordynacyjne zdolnosci dla praktyk WF i spotru.

Ich rola rosnie w miare wzrastajacych wymagan postepów cywilizacyjnych.

Rodzaje,pojecia,zasady i fazy uczenia sie motorycznego.

*aspekt poznawczy= akcentuje znaczenie przyrostu indywidualnej wiedzy,uczenie

nastawione jest na proces mentalnosci.

*uczenie afektywne= emocje,uczucia, podkreslaja role postawy zrozumienia ,znaczenia i

wartosci.

*psychomotoryczne uczenie= jest skoncentrowane na samym rozwoju i poprawie

motorycznych umiejetnosci.

Rodzaje uczenia motorycznego

a)u.kierunkowe -imanentna cecha tego proces jest relacja nauczajacy-uczacy sie.

b)u.mimowolne przez nasladownictwo- wzorowane na stylu ruchowych zachowan innych

osób, głównie bohaterów widowisk sportowych.

www.pandm.prv.pl

10

c)metoda prób i błedów- rozbudza wyobraznie motoryczna i kreatywnosc własnych

rozwiazan,dotyczacych jej przybli_en i poprawki, pora_ki i sukces.

Zasad i fazy uczeni sie ruchu.

Swoistym celem fizycznego kształcenia jest wywołanie zmian w zachowan ruchowym

człowiek.

Wg Meinela efekty nauczania motoryczneg polegaj na zdobywaniu,doskonaleniu,utrwalaniu

i stosowaniu noweg ruchu.Oprócz techniki ruchu uczeniu motorycznemu podlegaja zdolnosci

motoryczne: siła, wytrzymałos,szybkos,KZM. Kształtowanie tych własciwosci okresla sie

mianem treningu. W procesie treningu stosuje sie metody ciagłe,przerywane a w ich obrebie:

jednostajne, zmienne, interwałowe,powtórzeniowe. W nauczaniu ruchów charakterystycznym

sa metody:

-analityczne,

-syntetyczne,

-mieszane.

Optymalizacja procesu nauczania wia_e sie z aplikacja ogólnodydaktycznych zasad

indywidualizacji, systematycznosci,stopniowania trudnosci, pogladów, swiadomosci,

trwałosci efektów. Wg psychologicznych teorii nauczania i uczenia sie Skinnera zachowania

wzmacniane zostaja wyuczone, zachowania niewzmacniane ulegaja wygaszeniu, a

zachowania karane zostaja stłumione.

3 podstawowe fazy uczenia i nauczania ruchu:

1.F.koordynacji ogólnej- zaczyna sie od kształtowania wyobra_enia ruchu, a konczy na

opanowaniu go w grubych zarysach. Kluczowy tu jest pokaz,a ni_eli instrukcje

słowne.Preferowa metoda tu jest m.syntetyczna.

2.F.koordynacji precyzyjnej- polega na poprawianiu, doskonaleniu i ró_nicowaniu ruchu,a_

do osiagniecia po_adanej jego formy.Stosuje sie metody syntetyczno-analityczne (mieszane).

Znaczenia nabieraja metody informacyjne natychmiastowe,przekaz werbalny, srodowisko

audiowizualne.

3.F.stabilizacji i adaptacji-opanowanie czynnosci staje sie nawykiem, który mo_e wchodzic

w skład ró_nych przejawów zachowania motoryczneg.

Doskonalenie sie skutecznosci i precyzji ruchu, a znaczenie nabiera cel działania ruchoweg.

Po zakonczeniu tej fazy nastepuje wzbogacenie umiejetnosci, a wiec proces uczenia trwa

nadal.

Dymorfizm płciowy a sprawnosc fizyczna.

1.Cykliczne obcia_enia treningowe powiny byc zsynchronizowane z cyklicznym

funkcjonowaniem organizmu kobiety

2.Gwarancja prawidłoweg rozwoju funkcjonalnego (zdolnosci motoryczne) jest

wykorzystywan jako potencjał ruchowy w okresie przedpokwitaniowym.

Wiek ten stwarza optymalne warunki biologiczne i psychologicze.

3.Intensywny trening u dziewczat powoduje wzrost ste_enia hormonów i beta-endorfiny,

melatoniny, prolaktyny, która opóznia proces dojrzewania płciowego, sprzyja to rozwojowi

potencjału ruchoweg, głównie rozwoju wytrzymałosci i KZM. Zjawikso to ogranicza

nadmierny przyrost tk.tłuszczowej.

4.W treningu sportowym powinna wystepowac du_a liczba cwiczen koordynacyjnych,

technicznych , szybkosciowych, nie nale_y zaniedbywac treningu siłowego z niskim

obcia_eniem (40-50% max). Liczba powtórzn od 12-20 korzystnie wpływa na adaptacje

wysiłkowa stawów i wiazadeł.

5.Kształtowanie wytrzymałosci w wieku 12-16 powinno opierac sie o prace tlenowa z

intensywnoscia 60-80% max. W niektórych dyscyplinach etap ten wystepuje znacznie

wczesniej. Rewelacyjne rezultaty u młodych pływaków potwierdzaja efektywnosc wczesnego

kształtowania wytrzymałosci.

www.pandm.prv.pl

11

6.Gibkosc jako własciwy aparat ruchu u kobiet rozwija sie w wiekszym tempie ni_ u

me_czyzn.Uzyskana plastycznosc i elastycznosc mo_na wykorzystac w modyfikacji techniki

sportowej w tzw.kobiecych sportach.

7.Siła konczyn górnych wynosi 54% wartosci notowanych u me_czyzn, a konczyn dolnych

odpowiednio 72%. U kobiet na bodzce siłowe reaguja lepiej konczyn dolne. Zaleca sie

obcia_enie na poziomie 70-80 % co wia_e sie ze skłonnosciami kobiet do urazów stawów

kolanowych.

8.Trening siłowy wywołuj u kobie stosunkow niewielkie przyrosty masy miesniowej, czego

przeczyna jest niski poziom androgenów. Metodycznie korzystniejsze jest u kobiet nasycenie

treningu (na bazie pracy tlenowej) wysiłkam io charakterz beztlenowym.

Morfostrukturanyl aspekt dymorfizmu.

1.Pod wpływem estrogenów _enskich u dziewczat konczy sie proces wzrastania 2-3 lata

wczesniej co daje me_czyznom wieksze wymiar ciał o 8-10%.

2.Znamienna dla kobiet jest silnie zaznaczona lordoz ledzwiow-krzy_owa, tak_e kat

pochylenia miednicy oraz koslawosc stawów kolanowego i łokciowego.

3.Serc kobiet stanowi 80% wielkosci serca me_czyzny. Jego pojemnosc w przypadku kobiet

nietrenujacych =600cm3, a u me_czyzn=770cm3.

4.Pojemnosc płuc jest u kobiet ni_sza o 10% co nie ogranicza ich mo_liwosxi wysiłkowych.

5.Przecietna dorosła kobieta posiad 20-25% tk.tłuszczowej, M-12-15%.

Około 10-12% tłuszczu w org. kobiety zwiazane jest z funkcja rozrodcza.

6.Najni_sza wartosc tk.tłuszcz 10-13% u kobiet obserwuje sie w biegu i skokach LA ,

kulturystyce i siedmioboju. Wysokie jej wartosci wystepuja u pływaczek 25%.

U me_czyzn trenujacych dyscypliny wytrzymałosciowe wartosc tk.tłuszczowej waha sie w

granicy 3-10%, u kobie spadek poni_ej 12% mo_e zaburzyc cykl menstruacyjn.

7.Ró_nice w składzie włókien miesniowych sa bardzie ewidentne miedzy sportowcami

uprawiajacymi dyscypliny wytrzymałosciowe i szybkosciowe. W populacji nietrenujacych K

i M posiadaja oni ok. 52% włókie typu ST.

8.Istotne ró_nice obserwujemy w obrebie parametrów hematologicznych.Kobiety posiadaja

ni_sza koncentracje hemoglobin,hematokrytu,wieksza ilosc gestych lipoprotein HDL oraz

wy_szy poziom estrogenów, a ni_szy androgenów.

---