Praca z dzieckiem dyslektycznym

W roku szkolnym 2001/2002 przybył do mojej klasy nowy uczeń. Chłopiec miał ponownie rozpocząć naukę w klasie pierwszej.
Po kilkudniowej obserwacji odniosłam wrażenie, że jest to chłopiec wrażliwy, ale jednocześnie smutny i wystraszony. Po pierwszych zajęciach zauważyłam, że chłopiec ma poważne problemy natury edukacyjnej. Głównymi objawami wskazującymi na istnienie problemu są duże trudności w czytaniu i pisaniu oraz istniejąca u chłopca wada wymowy.

Na podstawie analizy dokumentów przekazanych z poprzedniej szkoły (Szkoła Podstawowa Zakopane), rozmowy z matką ucznia, wywiadu środowiskowego i rozmów z uczniem stwierdziłam, że:

Jakub D to drugie z trojga dzieci - ostatnie z rodzeństwa jest od niego młodsze o 3 lata. Rodzice dziecka nie poświęcają mu wystarczającej ilości czasu, jest to rodzina patologiczna ze względu na nadużywanie alkoholu przez rodziców. Fakt ten dodatkowo jeszcze potęguje istnienie niepowodzeń szkolnych.

Uczeń rzadko wypowiada się o rodzinie, w sytuacjach konfliktowych reaguje agresywnie, często używa "brzydkich słów", co jest odzwierciedleniem sytuacji domowej ucznia. Chłopiec ma trudności w nawiązywaniu kontaktów. Jest nieśmiały, niepewny siebie. Sprawny fizycznie co w znacznym stopniu ułatwiło mu zaaklimatyzowanie się w nowej klasie - koledzy chętnie wybierali go do swojej drużyny.

Geneza i dynamika zjawiska

Na podstawie analizy dostępnych dokumentów z poprzedniej szkoły, wywiadu, rozmowy z matką wynika, że problem edukacyjny istniał od początku nauki szkolnej.
Z moich obserwacji wynika, że:
1. Uczeń podczas pisania:
- ma trudności w zapamiętywaniu liter, drobnych ich elementów,
- opuszcza litery, cząstki wyrazów,
- myli litery o podobnych kształtach(p- b; n- u),
- popełnia błędy ortograficzne,
- tekst pisany przepisuje w miarę prawidłowo,
- ma duże trudności z pisaniem z pamięci i ze słuchu

2. Podczas czytania:
- myli litery,
- przekręca słowa,
- gubi końcówki wyrazów,
- ze względu na istniejącą wadę wymowy(dyslalia, seplenienie), czyta niewyraźnie, niepoprawnie,
- ma trudności z wypowiadaniem złożonych słów,
- popełnia błędy gramatyczne,
- ma trudności z różnicowaniem głosek podobnych, z wydzielaniem sylab,
- wykazuje również pewne trudności z odtwarzaniem wzorów graficznych.

Znaczenie problemu

Na podstawie wiedzy, którą nabyłam podczas form doskonalenia zawodowego:
- 20- godz. warsztatów - "Zaburzenia mowy u dzieci i ich reedukacja"
- 5 - godz. warsztatów - "Dziecko ryzyka dysleksji"

oraz po dokonaniu badań pod kątem ryzyka dysleksji (Skala Ryzyka Dysleksji- zawierająca 24 stwierdzenia, które oceniałam w skali czterostopniowej wg profesor Marty Bogdanowicz, oraz testu badania pod kątem dysleksji otrzymanego od pedagoga szkolnego), stwierdziłam, że Jakub D jest dzieckiem dyslektycznym.

Według Światowej Kongregacji Neurologów- dysleksja to specyficzne zaburzenia manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania mimo stosowania konwencjonalnych metod nauczania.

Uwarunkowania tych zaburzeń są wielorakie. Wskazuje się na:
- dziedziczność,
- zmiany anatomiczne, zaburzenia fiziologiczne układu nerwowego(w okresie ciąży i porodu)
- zaniedbanie środowiskowe,
- brak szybkiej interwencji.

W literaturze europejskiej podaje się, że dzieci dyslektyczne stanowią 10-15% uczniów, w tym 4% to przypadki bardzo nasilonych trudności.

Przypadek niepowodzeń szkolnych Jakuba D dodatkowo potęguje fakt patologicznego środowiska ucznia.

Uznałam, że ten "problem rodzinny" bardzo istotnie wpływa na dotychczasowe funkcjonowanie ucznia w szkole i grupie rówieśniczej.

Wolne tempo nauki czytania i pisania wynikające z problemu dysleksji wymaga dłuższego czasu, większego wysiłku, spokoju i życzliwości ze strony najbliższych - czego Jakubowi bardzo często brakuje.

Prognoza

a) Negatywna

Wiedza nabyta podczas różnych form doskonalenia zawodowego w tym zakresie, oraz analiza własna literatury:
- "Usprawnienie funkcji percepcyjno-motorycznych dzieci dyslektycznych" j. Jastrząb,
- "Praca wyrównawcza z dzieckiem mającym trudności w czytaniu i pisaniu" T. Gąsowska,
- "Trudności w pisaniu dzieci" M. Bogdanowicz,
- "Jeżeli dziecko źle czyta i pisze" B. Sawa,
- "moje dziecko źle czyta i pisze",

pozwala stwierdzić, że nie podejmując dalszych działań diagnostycznych w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej i terapeutycznych w zespole wyrównawczym w procesie lekcyjnym i w domu nastąpi pogłębienie braków w zdobywaniu wiedzy i umiejętności. Uczeń może stracić i tak już bardzo niską (wynikającą z drugoroczności) motywację do nauki i pokonywania trudności oraz wiarę we własne siły i możliwości. Nie leczona i nie ćwiczona wada wymowy powodować będzie, że uczeń unikał będzie wypowiedzi, izolował się, a w krańcowym przypadku wagarował.

b) Pozytywna

Po wdrożeniu działań terapeutycznych w szkole i w domu spodziewam się, że uczeń:
- będzie stopniowo usprawniał technikę czytania i pisania,
- dzięki materiałom, zestawom ćwiczeń przekazanym rodzicom
(ćwiczeniom języka, warg, podniebienia miękkiego i policzków, ćw. oddechowym, słuchowym i relaksacyjnym), uczeń będzie niwelował wadę wymowy,
- podniesie wiarę we własne możliwości,
- ukończy pierwszy etap kształcenia podstawowego-nauczanie zintegrowane z wynikiem pozytywnym,
- w szkole będzie oceniany zgodnie z Ustawą z dn. 7. IX. 1991r. O Systemie Oświaty, która mówi o dostosowaniu treści metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych ucznia, oraz zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dn. 19. IV. 1999r. W sprawie zasad oceniania...", które nakazuje obniżenie wymagań dla uczniów posiadających potwierdzone dysfunkcje,
- poprawie ulegnie sytuacja w domu rodzinnym ucznia,
- uczeń w pełni zintegruje się z klasą do której przybył,

Propozycje rozwiązań

- uświadomienie rodziców, że problemy z czytaniem i pisaniem wynikają z dysleksji dziecka i dlatego należy je przebadać w specjalistycznej placówce ( Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna),
- jak najlepsze poznanie i zrozumienie Jakuba D, jego potrzeb, możliwości i ograniczeń, aby zapobiec wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych,
- podjęcie działań terapeutycznych w domu i w szkole,
- skonsultowanie dziecka z pedagogiem szkolnym i logopedą,
- dostosowanie wymagań i sposobu uczenia do wzorca osobowego ucznia,
- opracowanie indywidualnego programu wymagań wobec ucznia dostosowanego do jego możliwości i wkładu pracy,
- nagradzanie ucznia wysiłek i pracę a nie za jej efekty,
- częściej oceniać na podstawie wypowiedzi ustnych,
- dostrzeganie najdrobniejszych nawet postępów w pracy ucznia - pozytywnie je wzmacniając,
- objęcie ucznia dodatkową pracą w zespole wyrównawczym,
- przekazanie rodzicom ucznia materiału i zestawu ćwiczeń poprawiających wymowę dziecka (do ćwiczenia w domu),
- ustalenie kontraktu pomiędzy mną (nauczycielem), rodzicami i dzieckiem, który określa reguły współpracy: dziecko uczynić odpowiedzialnym za pracę nad sobą, rodziców za pomaganie dziecku, a nauczyciela za bycie doradcą,
- nie odpytywanie ucznia z głośnego czytania przy całej klasie,
- przyczynienie się do poprawy warunków domowych ucznia (skonsultowanie rodziców z pedagogiem, nakłonienie do skorzystania z programu A-A; Al.- Anon)

Uwagi końcowe

Uczeń został objęty przez pedagoga szkolnego. Po przeprowadzeniu badań pod kątem dysleksji przebadany przez Poradnię Psychologiczno - Pedagogiczną w Rabce, gdzie potwierdzono przedstawione w analizie przypadku zaburzenia.

Stwierdzono wadę wymowy, dysleksję uwarunkowaną zaburzeniami percepcji wzrokowej, słuchowej, orientacji przestrzennej.

Wydano odpowiednie zalecenia do pracy dla szkoły i rodziców, które są realizowane na bieżąco.

Objęto ucznia dodatkową pracą indywidualną w zespole wyrównawczym.

Przekazano matce Jakuba zestaw ćwiczeń niwelujących wadę wymowy do systematycznego ćwiczenia w domu.

Poprawie uległy warunki w środowisku domowym - uczeń ma wydzielony kącik do nauki, więcej życzliwości i spokoju (rodzice zobowiązali się do rozwiązania problemu alkoholowego).

Dzięki wszystkim tym zabiegom, stosowaniu wzmocnień pozytywnych, uczeń stał się spokojniejszy, pogodniejszy, chętniej podejmuje nowe wyzwania, polubił nową klasę, odzyskał wiarę we własne siły i możliwości.

---