Podstawy prawa cywilnego z umowami w administracji - wykład 1
(9. 10. 2009r)
Egzamin: 40 minut, test jednokrotnego wyboru, 35 pytań. Być może będzie konkurs lub przedtermin.
Źródła: Wykład + ćwiczenia (zaliczenie na ocenę, punkty do egzaminu).
Podręcznik: E. Gniewek „Podstawy prawa cywilnego” wydanie 2. 2005r (nieaktualne) + KC, KRO
Pojecie prawa cywilnego - 3 elementy:
Podmioty prawa cywilnego - osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki posiadające ułomna zdolność prawną.
Przedmiot prawa cywilnego - stosunki cywilnoprawne, zdolności prawne.
Metoda regulacji - zasada równorzędności stron ( żaden podmiot nie władztwa, ani wpływu na drugi, zasada autonomii woli stron itp.)
Stosunki cywilnoprawne:
Charakter majątkowy
Charakter niemajątkowy (rodzicielski itp.)
Definicja prawa cywilnego w znaczeniu przedmiotowym - gałąź prawa, na która składają się przepisy regulujące stosunki miedzy podmiotami prawa cywilnego na zasadzie równorzędności.
Prawo publiczne (łac. Ius publicum) - zawiera normy prawne, których zadaniem jest ochrona interesu publicznego.
Prawo prywatne (łac. Ius privatum) - ochrona interesu jednostek i regulacja stosunków prawnych miedzy nimi.
Zakres prawa cywilnego:
Zasada jedności prawa cywilnego (również zalicza się do niego KRO i prawo spolek handlowych)
Zasada ochrony własności prywatnej/dziedziczenia.
Zasada ochrony dobrej wiary - usprawiedliwiona niewiedza co do zaistniałego stanu rzeczy. W KC definicja dobrej wiary nie została określona. (przykład przepisu nawiązującego do kwestii dobrej/zlej wiary - art. 169 KC)
Zasada klauzul generalnych np. zasada współżycia społecznego.
Zasada ochrony praw cywilnych przez niezawisłe sądy.
Zasada odpowiedzialności cywilnej za długi.
Zasada odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 415, 491)
Systematyka prawa cywilnego:
- system pandyktowy, prawo cywilne dzieli się na działy:
Prawo rzeczowe
Prawo zobowiązań
Prawo spadkowe
Prawo rodzinne (KRO)
Część ogólna (1.)
Źródła prawa cywilnego:
Prawo stanowione - zasady współżycia społecznego (ZWS)
Zwyczaj
Art. 65 - oświadczenie woli, odwołanie do zwyczajów expresis verbis.
Prawo zwyczajowe to nie zwyczaj i NIE JEST źródłem prawa!
Orzecznictwo sądowe:
- sądy nie mają kompetencji prawotwórczej (odwrotnie jak w common law)
Czy orzecznictwo sądowe jest źródłem prawa cywilnego?
- NIE!
Zasady współżycia społecznego - nie zostały zdefiniowane, podobnie jak dobra wola, służą one indywidualizacji prawa cywilnego do konkretnej sprawy.
Art. 140 - definicja prawa własności.
Najczęściej normy prawa cywilnego zawierają hipotezę i dyspozycję.
Normy prawa cywilnego mają trojakie znaczenie:
Normy imperatywne, bezwzględnie obowiązujące, ius cogens (art. 119)
Normy względnie obowiązujące, ius dispositivum
Normy semi-imperatywne - strony powinny kształtować działania tak jak to jest określone w normie/przepisie. Odstępstwo może być jedynie na korzyść jednej ze stron stosunku prawnego (art. 558)
Definicje legalne - definicja zawarta w przepisie prawnym, która wiążąco ustala rozumienie określonego pojęcia na użytek danego aktu prawnego (art. 45 np.). W polskim prawie sposób używania definicji legalnych zawarty jest w zasadach techniki prawodawczej (ustawa). Zgodnie z nimi definicje legalną zamieszcza się w tekście prawnym, jeśli:
dane określenie jest wieloznaczne
dane określenie jest nieostre, a jest pożądane ograniczenie jego nieostrości
znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe
ze względu na dziedzinę regulowanych spraw istnieje potrzeba ustalenia nowego znaczenia danego określenia
Normy odsyłające (art. 604)
Fikcje prawne (art. 1020)
Stosunek cywilnoprawny:
- więź o charakterze powinnościowym, łączące podmioty prawa cywilnego i wynikające z prawa cywilnego, a polegające na tym, że podmioty te mają względem siebie określone uprawnienie i obowiązki, natomiast ich realizacja jest zabezpieczona przez prawo.
Podmioty - os. fizyczne (ludzie), os. prawne (instytucje posiadające osobowość prawną), art. 33 - instytucje wyposażone w zdolność prawną - ułomne osoby prawne (spółka jawna, komandytowa)
Przedmiot - zachowanie się podmiotu prawa cywilnego.
Treść stosunku - uprawnienia i obowiązki, które mają względem siebie określone uprawnienia i obowiązki
Stosunki:
Proste - jeden podmiot ma tylko uprawnienia, a drugi tylko obowiązki.
Złożone - art. 535, obydwie strony mają względem siebie prawa i obowiązki, ustalone zgodnie z prawem.
Prawo cywilne w zakresie podmiotowym:
- możliwość postępowania wynikającego ze stosunku cywilnoprawnego przyznana przepisami prawa przedmiotowego i tymi przepisami zabezpieczona.
Prawem podmiotowym jest na przykład prawo własności, prawo użytkowe.
Źródła stosunku cywilnoprawnego:
- powstanie, ustanie, realizowanie stosunku cywilnoprawnego.
Zdarzenia cywilnoprawne:
Zdarzenia sensu stricto (narodziny, śmierć, pożar [?])
Działania
Czynność zmierzająca do wywołania skutków prawnych (czynność prawna, orzeczenie sądowe, decyzje administracyjne)
Inne czyny - bezprawne (delikty), zgodne z prawem (zawiadomienia, pewne przejawy woli np. przebaczenie, czynności realne)
Podmioty prawa cywilnego:
- os. fizyczna - człowiek - jest wyposażona w zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.
Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych.
Zdolność do czynności prawnych - zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).
Zdolność prawna osoby fizycznej (art. 8 KC)
Problem dot. nasciturusa - dziecka poczętego, a nie urodzonego. Posiada on tzw. warunkową zdolność prawną (art. 446, 927).
Początek zdolności prawnej - narodziny.
Koniec zdolności prawnej - śmierć, sądowe stwierdzenie zgonu (art. 535 KPC), uznanie za zmarłego (zaginięcie osoby oraz upływ czasu od zaginięcia, szczegóły w art. 29-32)
Zdolność do czynności prawnej osoby fizycznej:
Pełna zdolność do czynności prawnych (>18 lat, uzyskanie pełnoletniości).
Ograniczona zdolność do czynności prawnych (od 13 roku życia do uzyskania pełnoletniości, ubezwłasnowolnienie częściowe) - może dokonywać czynności prawnych, ale za zgodą przedstawiciela ustawowego. Z chwilą potwierdzenia uzyskuje skutek prawny (art. 18). Nie ma sankcji nieważności, chyba, że przedstawiciel powie „NIE!” - do tego momentu czynność prawna pozostaje zawieszona.
Brak zdolności do czynności prawnych (<13 lat, ubezwłasnowolniony całkowicie)