DEFINICJE NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANYCH POJEĆ
BIOLOGICZNY CZYNNIK CHOROBOTWÓRCZY- żywe organizmy, głównie drobnoustroje chorobotwórcze (zarazki), robaki lub stawonogi bądź produkty ich przemiany materii, rozpadu lub autolizy, które mogą powodować chorobę u człowieka lub zwierzęcia.
CHOROBA ZARAŹLIWA- choroba wywołana przez biologiczny czynnik chorobotwórczy, mogący przenosić się od osoby zakażonej do zdrowej.
CHOROBOTWÓRCZOŚĆ (PATOGENNOŚĆ)- zdolność danego drobnoustroju (czynnika) do wywołania pewnych zmian patologicznych lub określonej choroby.
CHOROBOWOŚĆ- liczba chorych na określoną chorobę w stosunku do liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym dniu lub określonym przedziale czasu (przeważnie w okresie roku), wyrażana współczynnikiem. Chorobowość dotycząca części populacji, np. grup płci i wieku nazywa się szczegółową lub specyficzną.
CZYNNIK ETIOLOGICZNY- biologiczny, chemiczny, fizyczny lub inny czynnik wywołujący chorobę; czynnikiem etiologicznym może być również nadmiar, brak lub niedobór np. składnika pożywienia lub składnika otaczającego środowiska.
ENDEMIA- występowanie zachorowań na daną chorobę wśród ludności na danym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie.
ENDEMICZNY OBSZAR- obszar, na którym zachorowanie wśród ludzi na daną chorobę występuje w podobnej liczbie przez wiele lat.
ENZOOCJA- występowanie zachorowań na daną chorobę wśród zwierząt na określonym terenie i w liczbie utrzymującej się na podobnym poziomie przez wiele lat.
EPIDEMIA- wystąpienie zachorowań na daną chorobę wśród ludności na określonym terenie i w określonym czasie w liczbie wyraźnie większej niż w poprzednich latach.
EPIDEMIOLOGIA- dział medycyny, nauka zajmująca się badaniem czynników i warunków związanych z występowaniem i szerzeniem się chorób oraz stanów patologicznych o różnej etiologii , a także z występowaniem różnych stanów i cech fizjologicznych w zbiorowiskach ludzkich.
EPIDEMII OGON- pojedyncze zachorowania występujące w okresie wygasania epidemii.
EPIDEMII SZCZYT- okres wystąpienia najwyższej liczby zachorowań w czasie epidemii.
EPIDEMIOLOGICZNY NADZÓR (ang. surveillance)- gromadzenie, analizowanie, opracowywanie a także rozpowszechnianie informacji dotyczących występowania choroby oraz czynników warunkujących szerzenie się choroby.
EPIDEMIOLOGICZNY WYWIAD- zbieranie informacji o czynnikach mogących mieć wpływ na wystąpienie choroby u poszczególnych osób.
EPIDEMIOLOGICZNA SYTUACJA- zachorowania, zgony oraz (lub)stan zagrożenia zdrowia ludności na określonym terenie i w określonym czasie z uwzględnieniem czynników osobniczych i środowiskowych.
NOSICIEL- osobnik, w którego organizmie bytuje i rozmnaża się zarazek nie wywołując u niego objawów chorobowych; zarazek może być wydalony poza organizm nosiciela i być przyczyną zachorowania wrażliwych osób. Rozróżnia się nosicieli stałych i krótkotrwałych.
NOŚNIK ZARAZKÓW- powietrze, woda, żywność, produkty biologiczne lub inne substancje albo przedmioty oraz nosiciele żywi, którzy pośredniczą w przenoszeniu zarazków ze źródła zakażenia na osoby wrażliwe.
OGNISKA EPIDEMICZNE (EPIZOOTYCZNE)- chory człowiek lub zwierze wraz z jego otoczeniem, w którym istnieją warunki do przenoszenia czynnika chorobotwórczego na osobniki wrażliwe.
OKRES WYLĘGANIA CHOROBY- czas od wniknięcia do organizmu biologicznego czynnika chorobotwórczego do wystąpienia pierwszych objawów choroby.
OKRES ZARAŹLIWOŚCI (ZAKAŹNOŚCI)- okres, w którym osobnik zakażony (człowiek lub zwierze) może być źródłem zakażenia.
OKRESOWOŚĆ EPIDEMII- występowanie epidemii niektórych chorób w charakterystycznych odstępach czasu.
OKRESOWOŚĆ ZACHOROWAŃ- występowanie okresowych (najczęściej, co kilka lat) wzrostów i spadków rejestrowanych liczb zachorowań, zwykle charakterystycznych dla określonych chorób.
PANDEMIA- epidemia obejmująca kilka krajów lub kontynentów.
PRZENOSICIEL (WEKTOR)- najczęściej stawonogi, które przenoszą zarazki ze źródła zakażenia bezpośrednio na osobnika wrażliwego, bądź pośrednio zakażając żywność lub inne przedmioty, z którymi ma kontakt wrażliwy osobnik. Rozróżnia się przenosicieli czynnych i biernych.
REZERWUAR ZARAZKA- naturalne, biologiczne środowisko dla danego zarazka; gatunek (człowiek, zwierze, roślina) lub wyjątkowo inne środowisko, np.: gleba, w którym latami żyje i rozmnaża się zarazek.
ŚMIERTELNOŚĆ- liczba zgonów z powodu danej choroby w stosunku do liczby chorych na tę chorobę, przeważnie określana w odsetkach.
UMIERALNOŚĆ OGÓLNA- liczba zgonów w stosunku do ogólnej liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym przedziale czasu (miesiąc, rok): wyrażana współczynnikiem; umieralność dotycząca części populacji np. grup płci lub wieku lub określonej choroby nazywamy szczegółową lub specyficzną.
ZAKAŻENIE- wniknięcie i rozwój biologicznego czynnika chorobotwórczego w organizmie żywym, termin odnosi się również do zanieczyszczenia drobnoustrojami powierzchni ciała, przedmiotów, wody, żywności i powietrza.
ZAKAŻENIE BEZOBJAWOWE (UTAJONE)- zakażenie przebiegające bez widocznych objawów choroby.
ZAKAŻENIE PRZEZ STYCZNOŚĆ (KONTAKTOWE)- w wyniku bezpośredniej lub pośredniej styczności z zakażonym człowiekiem lub zwierzęciem.
ZAKAŻENIE KROPELKOWE- wskutek wdychania powietrza wraz z kropelkami śliny lub śluzu wydalanymi przez zakażonego człowieka podczas mówienia, kaszlu czy kichania.
ZAKAŻENIE MIESZANE- jednoczesne zakażenie różnymi drobnoustrojami.
ZAKAŻENIE POZAJELITOWE (PARENTERALNE)- zakażenie z pominięciem przewodu pokarmowego, zwłaszcza przez naruszenie ciągłości tkanek.
ZAKAŻENIE POKARMOWE- zakażenie przez przewód pokarmowy drobnoustrojami chorobotwórczymi znajdującymi się w żywności lub wodzie.
ZAKAŻENIE PORONNE- o łagodnym, nietypowym i przeważnie krótkim przebiegu.
ZAKAŻENIE POWIETRZNE- wskutek wdychania powietrza, zawierającego drobne cząstki pyłu lub kropelki obarczone zarazkami.
ZAKAŻENIE SZPITALNE- choroba wywołana przez drobnoustroje, specyficznie powiązana ze środowiskiem szpitalnym, która powstaje i rozwija się w czasie pobytu chorego w szpitalu lub rzadziej po jego wypisaniu.
ZAKAŻENIE PYŁOWE- zakażenie powietrzne pyłem zawierającym zarazki.
ZAPADALNOŚĆ (ZACHOROWALNOŚĆ)- liczba nowych zachorowań na określoną chorobę w stosunku do liczby ludności w określonym przedziale czasu ( miesiąc, rok), wyrażana współczynnikiem, może być szczegółowa - specyficzna.
ZARAŻENIE- przeniesienie czynnika chorobotwórczego od osobnika zakażonego na wrażliwego.
ZJADLIWOŚĆ (WIRULENCJA)- zdolność drobnoustroju chorobotwórczego do wniknięcia, rozmnażania się i wywołania objawów chorobowych w zakażonym ustroju.
ZOONOZA (ANTROPOZOONOZA)- choroba zakaźna zwierząt, która może przenosić się na ludzi.
ŹRÓDŁO ZAKAŻENIA- człowiek, zwierze, roślina lub materia nieożywiona, z której zarazek lub inny biologiczny czynnik chorobotwórczy został przeniesiony na osobę wrażliwą.