Komunikacja werbalna i niewerbalna.
(opisać czym jest? O co chodzi?)
Każdy wyrażony bodziec czy to w postaci słowa, gestu czy mimiki twarzy powoduje u drugiej osoby pojawienie się myśli i odpowiedniej reakcji emocjonalnej zwanej intencjami. Intencje mogą być uświadomione lub nieuświadomione. Czasami mamy problem z rozpoznaniem uczuć drugiego człowieka. Aby odebrać źle informacje od mówcy może się to stać przez czynniki:
„komunikat niewerbalny nie jest dość jasny
istnieje sprzeczność pomiędzy komunikatem niewerbalnym a komunikatem werbalnym
indywidualna interpretacja komunikatu przez odbiorcę
Poziomy komunikacji interpersonalnej:
poziom faktyczny - na tym poziomie jednostki rozmawiają na tematy neutralne, które nie wywołują zbyt dużego zaangażowania uczuciowo - emocjonalnego
poziom instrumentalny - na tym poziomie jednostki operują "instrukcjami", nadawca komunikatu oczekuje od jego odbiorcy konkretnych zachowań i działań
poziom afektywny - na tym poziomie jednostki angażują się w komunikację emocjonalnie i uczuciowo, często wyrażają swoje poglądy, postawy i wartości”.[1]
Aby być dobrym mówcą jak i odbiorcą trzeba brać w pełni udział w rozmowie. Ważną rzeczą jest także słuchanie.
„Komunikacja interpersonalna dzieli się na komunikację werbalną i komunikację niewerbalną. Komunikacja werbalna (słowna) charakteryzuje się tym, że w wymianie komunikatów używamy wypowiadanych słów, które za pomocą określonych reguł gramatycznych są przekształcane w zdania. Natomiast komunikacja niewerbalna (bezsłowna) opiera się na mowie ciała (np. gestach, mimice)”.[1]
„Nawet w przypadku, gdy jednostka uświadamia sobie, że jej ciało przekazuje otoczeniu dane sygnały, to najczęściej nie jest w stanie tego kontrolować. Przykładem niech będzie drżenie rąk, które występuje często w sytuacji niepokoju i zdenerwowania. Jednostka zdaje sobie sprawę z tej przypadłości, ale nie jest w stanie nad tym zapanować. Kolejnym przykładem może być zmiana wielkości źrenic, nad którą także nie mamy kontroli. Podobnie trudno jest zapanować nad własnym głosem i bardzo często jest tak, że nie potrafimy zapanować nad własną ekspresją głosową, która może wyrażać smutek, przygnębienie lub radość. Nieco inaczej wygląda sprawa z twarzą. Twarz - często nazywana "niewerbalnym kłamcą" - dużo łatwiej podlega naszej kontroli. Jednostka w większości sytuacji potrafi wywołać na twarzy uśmiech, oburzenie bądź zdziwienie. Istnieją dwa rodzaje kanałów komunikacji niewerbalnej. Są to ruchy ciała (np. gesty, dotyk, mimika, kontakt wzrokowy) oraz zależności przestrzenne (dystans, jaki istnieje pomiędzy rozmówcami)”. [1]
Typy ekspresji niewerbalnej:
mimika - odzwierciedla określone stany emocjonalne oraz postawy, główne stany emocjonalne, które są wyrażane za pomocą mimiki to szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda
proksemika - określa wzajemny wpływ relacji przestrzennych między rozmówcami na proces komunikacji, proksemika dostarcza wiedzy na temat sposobu strukturyzacji i wykorzystania określonej przestrzeni przez rozmówców, na proksemikę wpływają dwie sprzeczne potrzeby - potrzeba prywatności i potrzeba afiliacji
kinezjetyka - zajmuje się postawami ciała, np. gestami, ruchy ciała są niezwykle istotne, gdyż można przestać komunikować się w sposób werbalny, ale nie da się zapanować nad ciałem, które nieustannie wysyła określone sygnały i informacje, np. określona postawa, gest, napięcie, wysyłanie informacji za pomocą ciała może być intencjonalne lub nieintencjonalne
parajęzyk - podczas mówienia pojawiają się znaki świadczące o naszych uczuciach i emocjach, np. ton głosu, tempo mówienia, wysokość i natężenie głosu
Dużą paletę ekspresji można wyrażać za pomocą brwi:
całkowite uniesienie do góry - niedowierzanie
uniesienie brwi do połowy - zdziwienie
stan normalny - uczucia neutralne
obniżenie do połowy - zakłopotanie
obniżone w sposób całkowity - złość
Kolejnym przejawem komunikacji niewerbalnej jest dotyk. Dotyk charakteryzuje się bardzo dużą siłą oddziaływania. Często jest powiązany z seksem lub agresją i dlatego społeczeństwo wykształciło pewne normy, które określają zakres i obszar dotyku. Akceptowany zakres i obszar dotyku jest wyznaczany przez charakter zaistniałego związku międzyludzkiego. Istnieją sytuacje, w których trudno uniknąć kontaktu cielesnego, ale w których dotyk zostaje zaakceptowany. Takie sytuacje pojawiają się w sporcie, podczas wizyty u lekarza, podczas tańca czy w trakcie składania życzeń bądź gratulacji. Każda z tych sytuacji charakteryzuje się innymi regułami, ale w żadnej z nich nie zachodzi związek pomiędzy dotykiem a poczuciem intymności. W każdej z wyżej wymienionych sytuacji mamy do czynienia z dotykiem funkcjonalnym. Do najważniejszych funkcji komunikacyjnych dotyku możemy zaliczyć: pocieszenie lub wspieranie drugiej osoby, funkcję afiliacyjną i funkcje władzy. Komunikacja za pomocą dotyku pełni ważna rolę w pocieszaniu osób, które potrzebują psychicznego wsparcia. Za pomocą dotyku możemy wyrazić naszą sympatię bądź współczucie. Dotyk jest niezwykle ważny w kontaktach pomiędzy rodzicami a dzieckiem, gdyż kształtuje bliskie relacje. Przekaz, który chcemy przekazać za pomocą dotyku jest uzależniony od rodzaju relacji. W przypadku bliskich związków może oznaczać sympatię i życzliwość, ale w kontaktach służbowych może komunikować władzę, dominację i określony status społeczny.
Rodzaje gestów:
emblematory - niewerbalne zastępniki określonych wyrazów, np. znak słuchawki oznaczający, że rozmawia przez telefon
afektatory - niewerbalne zachowania, które świadczą o odczuwanych emocjach bądź uczuciach, np. opuszczenie głowy może być oznaką wstydu lub onieśmielenia)
ilustratory - gesty pozwalające w sposób plastyczny podkreślić daną wypowiedź, np. podczas opisu małego dziecka gestykulujemy w charakterystyczny sposób, aby podkreślić małe rączki
regulatory - gesty, które służą synchronizacji przebiegu wymiany zdań, np. skinienie głowy oznaczające akceptację
adaptatory - gesty, które mogą posłużyć jako zaspokojenie pewnych potrzeb, np. obgryzanie paznokci podczas odczuwanego zdenerwowania
Można przytoczyć tu pewną ciekawostkę - otóż przeprowadzone badania wykazały, że w przypadku, gdy jednostka opowiada o swoich wewnętrznych stanach i przeżyciach, to najczęściej dotyka lewej strony swojego ciała, natomiast, gdy czuje niepewność związaną z nawiązaniem kontaktu z nieznaną wcześniej osobą, to najczęściej dotyka prawej strony ciała.
Funkcje komunikacji niewerbalnej:
a) funkcja informacyjna:
Komunikacja niewerbalna jest istotnym źródłem wiedzy i informacji. Dzięki niej można dowiedzieć się o samopoczuciu rozmówcy, jego pewności siebie, stanie uczuciowo - emocjonalnym, a także postawie wobec drugiej osoby. Zapoznanie się z ta wiedzą umożliwia lepiej i skuteczniej panować nad przebiegiem procesu komunikacji. Wszelkie sygnały niewerbalne są niezwykle istotne również dlatego, że często bywają nieuświadomione, a danej osobie trudno jest nad nimi zapanować.
b) wspieranie wypowiedzi słownej:
Za pomocą komunikacji niewerbalnej jednostka może "dopowiedzieć" komunikat przekazywany przy użyciu słów. Dzięki temu następuje pełniejsze zrozumienie wypowiedzi. Wspieranie komunikatu słownego przybiera kilka form:
powtarzanie komunikatu słownego - jest stosowane w celu objaśnienia lub podkreślenia wypowiedzi słownej, np. wskazywanie drogi nie tylko poprzez mowę, ale także poprzez gesty
zaprzeczanie - mamy z nim do czynienia wtedy, kiedy jednostka zapewnia słowami, że wszystko jest dobrze, ale jej mimika, głos czy nerwowe ruchy wskazują na coś zupełnie innego
uzupełnianie - komunikat niewerbalny uzupełnia wypowiedź słowną, np. podczas wyznawania uczuć mamy tez do czynienia z miłym głosem, bliskim dystansem, kontaktem wzrokowym
zastępowanie - niektóre sygnały niewerbalne mogą zastąpić wypowiedź słowną, np. machanie ręką na pożegnanie
akcentowanie - służy podkreśleniu pewnych aspektów wypowiedzi, np. pauza w określonym miejscu, odpowiedni akcent
c) wyrażanie postaw i emocji:
Komunikacja niewerbalna służy głownie wyrażaniu stanów uczuciowo - emocjonalnych. Do wyrażania emocji służą głownie dotyk, mimika, gesty czy dystans. Można to zauważyć na podstawie wyrażania przyjacielskości lub wrogości. Wyrażaniu sympatii służą uśmiech, bliskość fizyczna, kontakt wzrokowy, dotyk, natomiast postawa wrogości charakteryzuje się przeciwstawnymi komunikatami niewerbalnymi. Podobnie jest w przypadku postaw dominacji i podporządkowania. Postawa dominacji charakteryzuje się brakiem uśmiechu, donośnym głosem i rękoma założonymi na biodrach
d) definiowanie relacji:
Ta funkcja komunikacji niewerbalnej może służyć do określenia poziomu poufałości i zażyłości pomiędzy uczestnikami komunikacji. Przy użyciu sygnałów niewerbalnych jednostki mogą zakomunikować własną bliskość. Osoby, które są ze sobą w bliskim kontakcie utrzymują kontakt wzrokowy, zmniejszają dzielący ich dystans fizyczny, pochylają się ku sobie i dotykają się wzajemnie. Do wyrażenia własnej dominacji służy określona postawa, sposób nachylenia sylwetki, napięcie mięśni.
e) kształtowanie wrażenia:
Stosowane przez nas sposoby komunikacji niewerbalnej umożliwiają stworzenie określonego wizerunku. Do najbardziej efektywnych strategii należą te, które opierają się na atrakcyjności i zaufaniu.
Komunikacja werbalna (słowna) polega na przekazywaniu rozmówcy za pomocą słów określonej ilości informacji. Na komunikację werbalną wywierają wpływ następujące czynniki:
akcent - niektóre badania dowiodły, że znaczenie akcentu jest większe, niż sama treść wypowiedzi
płynność wypowiedzi - płynność mowy, która nie jest zaburzona może świadczyć o odpowiedzialności i właściwych kompetencjach
treść wypowiedzi - na zawartość wypowiedzi wpływa władza, stosunki międzyludzkie oraz określony system kulturowy
Komunikacja werbalna opiera się na wypowiedziach słownych. Do przekazywania określonych komunikatów jednostka używa wyrazów i zdań. Podczas dialogu z innymi osobami używamy słów. Kiedy czytamy książkę, to zapoznajemy się z komunikatem, który dany autor chce nam przekazać za pomocą zapisanych słów. Gdy piszemy list lub wypracowanie, to my - przy użyciu słów - przekazujemy określony komunikat.
W celu uniknięcia nieporozumień podczas komunikacji jednostki powinny wykazywać się umiejętnością aktywnego słuchania. Można to osiągnąć za pomocą następujących technik:
odzwierciedlenie - przekazujemy rozmówcy komunikat o tym, jak zostały przez nas zrozumiane jego intencje i odczucia
parafrazowanie - przekazany nam komunikat powtarzamy innymi słowami w celu przekonania się, czy został dobrze zinterpretowany
klaryfikacja - to prośba skierowana do rozmówcy, aby skupił się na jednym wątku wypowiedzi lub wyjaśnił to, co nie jest zrozumiałe
potwierdzenie - podczas przekazywania komunikatu staramy się dopowiedzieć kilka słów, aby pokazać zainteresowanie wypowiedzią drugiej osoby
Na podstawie wyżej wymienionych tez można odebrać informacje iż komunikacja werbalna jest komunikacją słowną która może zostać źle zrozumiana przez odbiorce np. z powodu złej wypowiedzi mówcy lub braku zainteresowania. Kierując tą samą wypowiedz słowną dołączając gesty za pomocą komunikacji niewerbalnej można bardziej przekazać informacje które będą bardziej zrozumiała dla odbiorcy a nawet mogą rozwinąć bardziej rozmowę w długą dyskusje.
BIBLIOGRAFIA:
Praca semestralna DSBHP. Semestr I. Łukasz Klupieć. 4-4