wiadomospoeczna2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia



Świadomość społeczna

Definicja

W jaki sposób myślimy? Znaki, symbole, język i jego funkcje

Od świadomości jednostkowej do społecznej

Ośrodki krystalizowania się świadomości społecznej

Składniki świadomości społecznej

Patologie świadomości społecznej

Badanie świadomości społecznej - funkcje sondaży opinii

Definicja

Świadomość społeczna to podzielane w zbiorowości, zewnętrzne wobec każdej jednostki i narzucające się jej idee

Idee te nie zawsze są naszymi prywatnymi pomysłami, często czerpiemy je z kultury

Kultura programuje nasze umysły, nasz sposób myślenia

W jaki sposób myślimy?

Przy pomocy znaków

związek miedzy znakiem, a tym, co oznacza, jest naturalny: wynika z obiektywnych prawidłowości

Przykłady:

błyskawica jako zapowiedź gromu,

niska liczba czerwonych ciałek krwi jako oznaka choroby

W jaki sposób myślimy?

Przy pomocy symboli

Związek pomiędzy symbolem, a tym, co oznacza, nie jest naturalny, lecz jest w pełni konwencjonalny (umowny)

Przykłady:

słowo „student”, określające kogoś, kto zdobywa wiedzę w szkole wyższej

formuła E = mc² (E dla oznaczenia energii, m - masy itp.)

Symbol to coś innego niż przedmiot, sytuacja, zdarzenie, relacja, których doświadczamy lub do których go odnosimy

W jaki sposób myślimy? Odmiany symboli

Przedmioty materialne, które mają sens użytkowy, ale obdarzone są też sensem symbolicznym

Przykłady: luksusowy samochód, zegarek Rolex czy buty Gucci są w pewnych środowiskach symbolem sukcesu i zamożności

W jaki sposób myślimy? Odmiany symboli

kolory: czarny jako symbol żałoby, czerwony jako symbol komunizmu, zielony jako symbol wolnej drogi, różowy jako symbol dobrego nastroju

W jaki sposób myślimy? Odmiany symboli

gesty: skinienie głowa, machniecie ręka, pogrożenie pięścią, pukanie się w czoło. Mówimy wtedy o języku gestów

W jaki sposób myślimy? Odmiany symboli

pozy, jakie przybieramy, zwane czasem językiem ciała

Przykłady:

skłon korpusu do przodu, czyli ukłon, jest symbolem szacunku lub - gdy dzieje się to na scenie czy estradzie - wyrazem wdzięczności za aplauz.

odwrócenie się tyłem sygnalizuje obrazę i zakończenie rozmowy.

zmarszczenie czoła - głęboki frasunek.

podskakiwanie, fikanie koziołków albo szybki sprint w stronę trybun - symbolizują euforię piłkarza po zdobyciu gola.

W jaki sposób myślimy? Odmiany symboli

piktogramy, uproszczone obrazki w pewnym stopniu podobne do tego, co mają oznaczać

Przykłady: rysunek samolotu wskazuje drogę na lotnisko, rysunek widelca i noża oznacza restaurację, obrazek walizki - przechowalnię bagażu, a listu - pocztę

W jaki sposób myślimy? Odmiany symboli

Słowa: mówione i pisane to najważniejszy typ symboli

są już tylko i całkowicie konwencjonalne, a dzięki temu nieskończenie bogate,

pozwalają oznaczać wszelkie, najbardziej subtelne ludzkie doświadczenia i wszelkie, najbardziej szczegółowe cechy otaczającego świata

W jaki sposób myślimy?

Przy pomocy języka

język w ścisłym tego słowa znaczeniu, mówiony lub pisany, to złożony zbiór słów (słownik) oraz schematów ich wiązania w większe całości, w zdania, teksty itp.(gramatyka)

W jaki sposób myślimy? Odmiany języków

język naturalny (narodowy), wytworzony w sposób spontaniczny w długiej historii wielkiej, terytorialnej wspólnoty i używany przez jej członków

W jaki sposób myślimy? Odmiany języków

języki grup czy środowisk zawodowych: prawniczy, naukowy, kościelny, polityczny, wojskowy, sportowy, dziennikarski

języki konstruowane celowo dla pewnych celów technicznych i stosowane w pewnych grupach: np. język komputerowy, lotniczy, alfabet Morse'a, pismo Braille'a, sygnalizacja okrętowa itp.

język imion, przezwisk, haseł, powiedzonek, zwrotów może powstać w rodzinie czy wśród grona przyjaciół

Funkcje języka

umożliwia rejestrację spostrzeżeń i doświadczeń, zapis wiedzy i informacji oraz ich przekazywanie kolejnym pokoleniom

jest podstawowym medium kontaktów i interakcji

stanowi czynnik wytwarzający wewnętrzną solidarność zbiorowości i zarazem jej separację od zbiorowości zewnętrznych (ośrodek tożsamości)

umożliwia rożne formy realizacji typowych dla człowieka dążeń prospołecznych, towarzyskich

Od świadomości jednostkowej do społecznej

Nie wszystkie poglądy, idee, przekonania formułowane za pomocą języka stają się od razu elementami kultury

Aby zyskały taki status, muszą być publicznie ujawnione

Muszą być zaakceptowane, uznane przez innych członków zbiorowości

Gdy przekonania przejmowane są i akceptowane przez innych, staja się ponadjednostkowymi wzorcami, schematami myślenia, zwrotnie oddziałującymi na myślenie jednostkowe jednostkowe treści świadomości stają się „świadomością społeczną”

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Społeczeństwo globalne

Naród

Klasy społeczne

Grupy zawodowe

Grupy religijne

Inne zbiorowości

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Społeczeństwo globalne:

stało się pewna całością realną w erze globalizacji

Treścią świadomości globalnej staje się troska np. o losy całej planety (przeludnienie, wyczerpanie surowców, zniszczenie ekosfery, ocieplenie klimatu)

świadomość globalna jest udziałem elit intelektualnych, naukowych, politycznych, studentów

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Naród

Świadomość narodowa ma pewną swoistość stylistyczną: wyróżnia ja bogactwo symboli, mitów, stereotypów i przesądów.

·      jest mocno nasycona emocjonalnie, mieszcząc uczucia patriotyczne czy nacjonalistyczne.

·    łatwo ulega dogmatyzacji, tracąc racjonalny dystans do własnej zbiorowości i opierając się krytyce czy korekcie.

·   obejmuje przekonania o własnej zbiorowości etnicznej: jej genealogii, dziejach, tradycji, heroicznych momentach, traumatycznych klęskach, bohaterach, ale także o jej dzisiejszej kondycji i potencjale lub jutrzejszych perspektywach.

·    Mieści powszechne niepokoje, dostrzegane problemy i krytyczne opinie o aktualnej polityce, a także programy naprawy

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Klasy społeczne

Świadomość klasowa to poczucie wspólnej sytuacji w społeczeństwie, wspólnego losu, wspólnej niedoli i perspektyw

Zawiera definicje innych klas i ich definicje jako wrogów lub sojuszników

Zawiera wyobrażenia na temat strategii walki o swoje prawa w społeczeństwie

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Grupy zawodowe

Przykładami świadomości społecznej takich grup mogą być etosy: inteligencki, nauczycielski, lekarski, mentalność urzędnicza

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Grupy religijne

Treścią świadomości społecznej tych grup są różne teologie, symbolika i metafory często wymagające wiedzy niedostępnej dla wiernych rola kapłanów, księży jako krzewicieli świadomości religijnej

Ośrodki formowania się świadomości społecznej

Inne zbiorowości

świadomość społeczną odnosić można i do zbiorowości mniejszej skali: stowarzyszenia, klubu, wspólnoty lokalnej, kręgu towarzyskiego, rodziny

świadomość społeczna tych grup zawiera treści uboższe w porównaniu do treści płynących z szerszych grup, do których członkowie rodziny, sąsiedztwa czy przyjaciół równocześnie należą

Składniki świadomości społecznej

Myślenie potoczne

Idee na temat świata nadnaturalnego

Ideologie

Opinia publiczna

Wiedza naukowa

Sztuka, literatura, muzyka

Składniki świadomości społecznej

Myślenie potoczne

to rozpowszechnione w danej zbiorowości, spontaniczne, intuicyjne przeświadczenia.

stanowią zapis różnorodnych doświadczeń, jakie w życiu codziennym napotykają członkowie społeczeństwa.

nie są uporządkowane ani usystematyzowane, nie wynikają logicznie jedne z drugich, często mają wzajemnie sprzeczne implikacje.

nie są poparte systematyczną argumentacją.

wynikają z pochopnego uogólniania jednostkowych doświadczeń lub jednostronnej interpretacji zdarzeń - nie znaczy to, ze nie wyrażają czasem trafnie jakichś prawd o świecie

Składniki świadomości społecznej

Idee na temat świata nadnaturalnego

ich przedmiot to sfera sacrum, tajemnicza, budząca respekt, podziw i strach, a rożna od sfery profanum, obejmującej przyziemne, zwyczajne zjawiska i zdarzenia

przykłady: mit, magia, religia

z założenia nie poddają się sprawdzeniu ani zakwestionowaniu, ponieważ opierają się na wierze

odpowiadają na uniwersalne zapotrzebowanie wynikające z niepewności, nieprzewidywalności, nieprzejrzystości ludzkiej egzystencji, a w szczególności powszechnego i budzącego grozę doświadczenia śmierci

Składniki świadomości społecznej

Ideologie

zbiory czy systemy idei, które dostarczają uzasadnienia,

legitymizacji, wsparcia jakimś partykularnym interesom

grupowym, lub utwierdzają grupową tożsamość

zbiorowości legitymizowane przez ideologię mogą być najrozmaitsze, od narodów czy grup etnicznych wytwarzających ideologie nacjonalistyczne, poprzez klasy społeczne, ruchy społeczne, warstwy i środowiska społeczne, kategorie zawodowe, aż po mikroskalę - ideologie firm czy nawet rodzin (arystokratycznych na przykład)

Składniki świadomości społecznej

Opinia publiczna

charakterystyczny dla danej zbiorowości kompleks poglądów

na sprawy publiczne, a wiec polityczne, ekonomiczne,

społeczne, międzynarodowe itp.

termin wprowadzony w latach trzydziestych XX w przez publicystę

Walter Lippmana (dostrzegł rosnącą rolę prasy w zwiększaniu widoczności sceny publicznej: dostarczaniu obywatelom informacji o problemach ponadlokalnych oraz pewnych schematów czy standardów oceniających)

poczucie wspólnoty opinii skłania do zbiorowego działania czy partycypacji politycznej, co jest niezwykle istotne dla społeczeństw demokratycznych

Składniki świadomości społecznej

Wiedza naukowa

przekonania i poglądy, które oceniamy w kategoriach prawdziwości i fałszywości, żądając ich uzasadnienia przy pomocy systematycznie stosowanej metody, w toku badań naukowych

Myślenie współczesne jest pod przemożnym wpływem nauki, a naukowość - rzeczywista lub pozorowana - traktowana jest jako najwyższa nobilitacja idei

Wiedza naukowa przenika do świadomości społecznej poprzez rozmaite formy popularyzacji (dodatki do gazet codziennych, czasopisma, stacje i programy tv, internet)

Także koncepcje paranaukowe - działalność szarlatanów podszywających się pod naukę

Składniki świadomości społecznej

Sztuka, literatura i nauka

odpowiadają na ludzką potrzebę kreacji, ekspresji, eksternalizacji swoich przeżyć emocjonalnych i estetycznych

wyrażają obraz świata, natury, ludzi, przeżyć psychicznych i estetycznych widziany oczyma twórcy

mogą bardzo silnie wiązać się z innymi składnikami świadomości (postulat uprawiania tzw. „sztuki zaangażowanej” głoszony przez partię komunistyczną wiązał sztukę, literaturę z ideologią)

Patologie świadomości społecznej

Treści świadomości społecznej zniekształcone poznawczo, fałszywe, a także szkodliwe społecznie (prowokujące napięcia, destrukcję, wrogość)

stereotypy

przesądy

szowinizm

myślenie grupowe

Patologie świadomości społecznej

Stereotypy

uproszczony, jednostronny, przejaskrawiony obraz zbiorowości,

traktujący wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany,

niezależnie od ich przymiotów indywidualnych

wykluczają a priori możliwość, ze ktoś należący do zbiorowości mógłby mieć inne cechy

najczęstszym tematem stereotypów są cechy zbiorowości etnicznych, narodowych i rasowych

powstają zwykle na podstawie jakichś jednostkowych doświadczeń z reprezentantami zbiorowości, które zostają następnie uogólnione w sposób nie uprawniony na całą zbiorowość

Patologie świadomości społecznej

Przesądy

Inaczej negatywne stereotypy, zawierające negatywną ocenę

jakiejś grupy: Żydzi są z natury oszustami i lichwiarzami,

dlatego też nie należy im ufać. Polakom nie należy powierzać

żadnych trudnych zadań, gdyż są nieodpowiedzialni itp.

Szowinizm

Rodzi się wtedy, gdy przesądy sprzęgają się z jednostronnie

pozytywną oceną własnej grupy etnicznej (np. szowinizm

narodowy)

Patologie świadomości społecznej

Myślenie grupowe

Syndrom całkowitej utraty przez grupę poczucia

rzeczywistości, dzięki izolacji i zamknięciu się we

własnym świecie

Składniki syndromu)      

złudzenie siły i bezkarności

lekceważenie zagrożeń i sygnałów ostrzegawczych

niezachwiana wiara we własną wyższość moralną - słuszność własnych celów

traktowanie przywódców grup zewnętrznych jako słabych lub głupich

nacisk na lojalność wobec grupy jako najwyższą cnotę

autocenzura powstrzymująca przed wygłaszaniem poglądów przeciwstawnych dominującym w grupie

złudzenie pełnej jednomyślności w wyniku zakazu opozycyjnego działania i krytyki

Badanie świadomości społecznej. Sondaż opinii

Badania sondażowe polegają na zadawaniu pytań losowej próbie osób

i analizowaniu uzyskanych odpowiedzi

Pojawiły się w ukształtowanej demokracji w odpowiedzi na potrzebę przewidywania wyników wyborów

W latach 30tych George Gallup wynalazł metodę przewidywania wyników wyborów (survey - sondaż na próbie reprezentatywnej)

Wynalazek Gallupa rozszerzono na inne typy problemów

W Polsce sondaże pojawiły się po 1956 roku; dziś są przykładem badań najczęściej kojarzonych z socjologią

Funkcje sondażu

Poznawcze:

dotyczą „produkcji wiedzy” - za pośrednictwem badań opinii publicznej zarówno politycy, jak i obywatele modyfikują własne obrazy społeczeństwa

członkowie społeczeństwa dowiadują się, iż nie jest ono monolitem

że opinia publiczna i postawy stale się zmieniają

ugruntowują przekonanie, że w społeczeństwie dominują poglądy umiarkowane, a nie skrajne

Funkcje sondażu

Perswazyjne

Polegają na celowym urabianiu przekonań i ocen za pomocą doboru

interpretacji treści sondażu

Gazety (inne media) zawsze wybierają tylko część z dostępnych wyników badań sondażowych zgodną z polityczną orientacją redakcji/właściciela

Gazety podkreślają za pomocą środków stylistycznych treść sondaży przychylnych dla reprezentowanej linii politycznej (miejsce druku wyników, czas druku, wielkość czcionki, wykresy itp..)

Gazety zamieszczają wypowiedzi ekspertów (znanych socjologów np.) w celu uwiarygodnienia lub osłabienia wiarygodności wyników badań

Funkcje sondażu

Praktyczne

Sondaż = instrument polityki w ustroju demokratycznym

Sondaże wyborcze w kampaniach przejmują niektóre zadania polityki (sondażowe procenty jako argument o szansach koalicji)

Wspomagają proces racjonalizacji polityki - umożliwiają politykom uwzględnienie faktycznego stanu opinii w ich własnych działaniach i programach

Pozwalają poznać opinie przed ich materializacją w postaci działań (protestów, manifestacji, decyzji przy urnie wyborczej itp..)



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Socjalizacja2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Socjologicznerozumieniekultury2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Strukturaspoecznaw4, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Klasarednia2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Socjologia i antropologia, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia
dynamikaspo, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Zrnicowaniekulturowewprzedsibiorstwie, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
globalizacja, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Teorieklas, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Pocztkikapitalizmu, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Socjalizacja2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
Socjologicznerozumieniekultury2, Psychologia, psychologia stosowana I, socjologia, Socjologia
konformizm, Psychologia Społeczna i Socjologia
UWAGA, psychologia pedagogika socjologia
Psych - metody badawcze, psychologia pedagogika socjologia

więcej podobnych podstron