Psychologia- to naukowe badania zachowania i procesów psychicznych, przedmiotem zainteresowania psychologów jest system nerwowy, wrażenia i spostrzeżenia, uczenie się i pamięć, inteligencja, język, myślenie, dojrzewanie i rozwój osobowości, stres i zdrowie, zaburzenia psychiczne i sposób ich leczenia, zachowania społeczne w środowisku pracy itp.
Cele i zadania psychologii
1. DIAGNOZA - poznanie i wyjaśnienie zachowania człowieka, jego reakcje i cechy.
2. TERAPIA - pomoc w prawidłowym rozwoju, jak i w leczeniu zaburzeń.
Metody badawcze => zespół konkretnych czynności za pomocą których stosujemy:
I. OBSERWACJE PSYCHOLOGICZNĄ => Polega ona na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zjawisk i zdarzeń. Ponadto rejestrowanie zjawisk i czynności psychicznych. Może ona być stosowana jako samodzielna dziedzina, lub oparta o inne metody, np. obserwacja testowa. Obserwacja powinna być rejestracją obiektywnych faktów. Badacz (psycholog) może rejestrować dane zachowania, a wyniki badania może porównywać z innymi badanymi osobami.
1. Cechy prawidłowej obserwacji:
celowość -określamy cel, dlaczego i w jakich warunkach występują,
systematyczność i planowość - w jakich odstępach czasowych i w jakich sytuacjach będziemy obserwować,
selektywność - trzeba wiedzieć jakie zachowania obserwować,
2. Rodzaje obserwacji:
I. - bezpośrednia - uczestnicząca, wchodzi do danej zbiorowości,
- pośrednia - nie uczestniczy w zbieraniu danych, wykorzystuje zgromadzone wcześniej dane zawarte w sprawozdaniach, dokumentach, archiwach.
II. - kontrolowana - w oparciu o narzędzia systematyzujące-schemat, kwestionariusz, plan.
- niekontrolowana = nieskategoryzowana - prowadzona swobodnie, w sposób dany we właściwej chwili.
III. - jawna
2. Kategorie obserwacji:
a) fotograficzna (dokładna)
b) dziennik obserwacji
c) próbki czasowe i próbki zdarzeń (np. co pół godziny)
II. EKSPERYMENT => metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (np. uczenie się, agresja, emocje) lub tworzeniu i regulowaniu warunków, w których badane zjawisko może wystąpić.
Eksperyment - Badania danego faktu lub procesu, które są ściśle określone i prowadzone w celowo stworzonych warunkach dających się z reguły powtarzać.
Warunki w jakich przeprowadzamy badanie - zmienne, niezależne.
Zjawisko, które badacz wywołuje - zmienne, zależne.
1. Najbardziej znana cechą eksperymentu =>dzięki pełnej kontroli zmiennych metoda ta jest najbardziej obiektywna.
2. Zmienne są to bardzo precyzyjnie dobierane warunki badania. Wyróżniamy zmienność zależą i niezależną.
3. Eksperyment laboratoryjny => jest to badanie czasu reakcji, kojarzenia oraz obrony percepcyjnej, czyli niespostrzegania bodźców sublimacyjnych o charakterze tabu (nieodbieranie bodźców, gdyż stanowią one pewne tabu). 4.Dlaczego eksperymenty były krytykowane:
a) Opierają się one w dużej mierze o sytuacje sztuczne. Zaczęto zastanawiać się, czy należy sytuacje sztuczne przenosić na życie realne.
5. Ponieważ eksperymenty nie były do końca wiarygodne wprowadzono, tzw. Eksperyment naturalny. Polega on na nieznacznej zmianie warunków, a czasem nawet wywołaniu zjawisk, ale w zasadzie w naturalnej sytuacji (np. warunki pracy, szkoła, itp.)Najsłynniejszym eksperymentem naturalnym jest Eksperyment Zimbardo (studenci w rolach więźniów i strażników).
6. Każdy eksperyment może być przeprowadzony wielokrotnie, dlatego jest metodą dość często stosowaną
III. TESTY PSYCHOLOGICZNE => Najbardziej znana i najbardziej specyficzna metoda badań psychologicznych. Są to wystandaryzowane zadania lub zbiór zadań służących do pomiaru cech indywidualnych człowieka. Przedmiotem badań testowych mogą być wiadomości, zdolności, cechy temperamentalne, a zwłaszcza cechy osobowościowe badanego.(*)Testami nazywamy tylko te próby, które są wystandaryzowane i obiektywne, a ich wynik można ująć liczbowo.
Wyróżniamy dwa rodzaje testów:
1. Psychometryczne => są to testy w ścisłym tego słowa znaczeniu (*)
2. Testy projekcyjne => nie są testami w ścisłym tego słowa znaczeniu. Są to takie zadania, w których wykorzystuje się metodę projekcji, czyli stawianie zadań o niskim stopniu strukturalizacji, zadań wieloznacznych- tak aby osiągnąć rzutowanie na sytuację badania cech podmiotowych (czyli wewnętrznego świata jednostki). Im bardziej jest wieloznaczne zarówno badanie, jak i sytuacji badania, tym większe prawdopodobieństwo rzutowania, czyli projektowania tzw. głębokich cech osobowości.
Przykłady testów projekcyjnych:
a) Test Rorschacha => najbardziej znany test, nazywany również testem plam atramentowych(10 plansz z barwami [a]chromatycznymi)
b) Test Apercepcji Tematycznych
c) Test Zdań Niedokończonych, np. „Najbardziej nie lubię gdy...”, „Najbardziej lubię gdy...”. (jest to projektowanie własnych myśli)
d) Test Rysunku Postaci Ludzkiej
3. Standaryzacja =>polega na ustaleniu norm, które pozwalają na porównywanie wyników uzyskanych w teście przez różnych ludzi. Prawidłowy rozkład wyników można zaobserwować za pomocą „krzywej rozkładu normalnego”, zwanej „Krzywą Gaussa”
a) Jak przeprowadzamy badanie:
- należy przebadać dużą grupę ludzi z różnych grup wiekowych oraz różnych grup środowiskowych
- odrzucamy pytania, które są niezrozumiałe dla żadnej z badanych grup (np. Kiedy zapytamy się Polaka jak nazywa się prezydent USA, bardzo duży procent badanych osób udzieli poprawnej odpowiedzi. Jednakże gdy zapytamy Amerykanina, kto jest prezydentem Polski, odpowiedz będzie znała znikoma liczba osób. Mogą oni natomiast wiedzieć jakiej narodowości był M. Kopernik, czy jakiej jest papież.)
- zapisujemy wyniki
IV.WYWIAD PSYCHOLOGICZNY- zaplanowana i przygotowana wcześniej rozmowa z osobą badaną przeprowadzona w celu uzyskania informacji o życiu jej osoby, o wynikach jej aktywności i czynnikach, które je określają(fakty, zdarzenia, przejawy zachowania).
Przygotowanie wywiadu:
- mieć dokładnie zarysowany Plan, schemat rozmowy,
- nawiązanie odpowiedniego kontaktu emocjonalnego i intelektualnego,
- umiejętne Kierowanie rozmową,
Rodzaje wywiadów:
I. - ustny,
- pisemny.
II. - skategoryzowany, wg kwestionariusza,
- nieskategoryzowany, swobodny.
III. - jawny,
- ukryty.
IV. - indywidualny,
- zbiorowy,
- panelowy.
Panel - kilku pytających, jeden respondent, na co najmniej 2-ch spotkaniach lub jeden pytający, kilku respondentów, rozdzielone w czasie.
Ankieta - może dotyczyć wielu dziedzin życia, zainteresowań, upodobań, poglądów, postaw. Zaletą jest możliwość uzyskania obszernego materiału w krótkim czasie.
Wywiad pisemny, który wypełnia respondent, najczęściej bez badającego. Jest to usystematyzowany zbiór pytań dotyczących jakiegoś stanu rzeczy mającego znaczenie dla wychowania ludzkiego, zamierzonego, aktualnego, minionego.
Kwestionariusz - zbiór specjalnie dobranych pytań lub twierdzeń ułożonych w specjalny sposób. Badany jest proszony o pozytywne lub negatywne ustosunkowanie się do przedstawionego problemu.
Analiza wytworów - pracy ludzkiej, działalności twórczej jednostki.
Analiza dokumentów - dokumentacja lekarska, szkolna, sądowa, dokumenty osobiste, pamiętniki, listy, wywiady.
Metoda studium przypadku - szczegółowe studium jednostki lub pojedynczej całości.
Studium przypadku to wyczerpująca metoda badawcza, polegająca na jednoczesnym stosowaniu wielu metod w celu jak najdokładniejszej diagnozy psychologicznej.
Metody wykorzystywane w studium przypadku, to, np. wywiad, test psychologiczny, kwestionariusz osobowości, obserwacja, test projekcyjny.
Studium przypadku jest przede wszystkim metodą diagnozy klinicznej. Wybór studium przypadku jako jakościowej metody badawczej oznacza stanowisko teoriopoznawcze badacza, czyli wiąże się z założeniem, że wartościowe jest badanie każdego pojedynczego przypadku, a nie poszukiwanie praw ogólnych.
Chcąc wszechstronnie scharakteryzować człowieka, tak by zupełnie niezależna osoba była w stanie sobie wyobrazić jego specyficzność i niepowtarzalność, szukamy odpowiedniej metody. Nie istnieje pojedyncza metoda, która opisuje jednostkę w sposób doskonały.
Studium przypadku jest metodą, którą badacz sam kreuje, na podstawie celu diagnozy (sytuacji, powiązania, przyczyn, potrzeb).