Metody badawcze w 

psychologii

Problem badawczy

Jest osadzony w teorii psychologicznej 

jako:

• Replikacja istniejących badań,
• Rozszerzenie istniejących badań,
• Nowy obszar badawczy opierający się 

na znanych teoriach,

• Nowy obszar badawczy, na podstawie 

którego powstanie nowa teoria.

Problem badawczy

• Problem badawczy służy opisaniu 

zakresu badań, tj. określeniu ich celu, 
przedmiotu i metod.

Hipotezy i pytania 

badawcze

• Hipoteza jest zdaniem twierdzącym, 

w którym zawiera się stwierdzenie o 

pewnej zależności. Jest określony 

kierunek zmiany czynników 

wchodzących w skład hipotezy.

• H – osoby o wysokim poczuciu 

własnej wartości są mniej podatne na 

sugestie osób trzecich

Hipotezy i pytania 

badawcze

• Pytania badawcze odnoszą się wprost 

do hipotez, stanowiąc ich 
uzupełnienie (zwracają uwagę na 
większą liczbę szczegółów).

• PB – Czy osoby o wysokim poczuciu 

własnej wartości będą mniej podatne 
na sugestie w sytuacjach stresowych?

Zmienne

Istnieją dwa podstawowe rodzaje 

zmiennych:

• Niezależne,
• Zależne.

Oprócz tych zmiennych wyróżniamy jeszcze:
• Zmienne pośredniczące,
• Zmienne przeszkadzające (dystraktory).

Zmienne

• Zmienna zależna jest tym, co 

badamy. Jest to zmienna nieznana, 
którą poznamy dzięki analizie 
wyników badania. W naszej 
przykładowej hipotezie to podatność 
na sugestię.

Zmienne

• Zmienna niezależna jest tym, na 

podstawie czego określać będziemy 
zmienną zależną. Jest ona stała, 
kontrolowana przez badacza. W 
przykładowym badaniu jest to 
wysokie poczucie własnej wartości.

Wskaźniki zmiennych

Wskaźnikami zmiennych nazywamy 

opis konkretnych zachowań 
świadczących o natężeniu badanej lub 
określającej przedmiot badania cechy, 
czy innej właściwości psychicznej. W 
przykładowym badaniu może to być 
np. częstotliwość ulegania reklamom – 
jako widoczny i mierzalny efekt 
ulegania sugestiom.

Osoby badane

Typy doboru osób do badania:
• Celowy – badamy określoną grupę 

osób, np. uczniów 3 klasy liceum,

• Losowy – badamy przypadkowe osoby, 

bez żadnego klucza,

• Zrandomizowany – badamy grupę osób, 

które są odbiciem w mikroskali naszego 
społeczeństwa (jak robi to np. OBOP).

Grupy badawcze

Dwa rodzaje grup:
• Eksperymentalna – poddawana 

oddziaływaniu eksperymentalnemu,

• Kontrolna – grupa nie poddawana 

oddziaływaniu, do której porównuje 
się grupę eksperymentalną.

Miejsce badania

Badacz określić także musi warunki, w 

których przeprowadzane będzie 
badanie. Są to:

• Warunki laboratoryjne,
• Warunki naturalne z elementami 

kontroli,

• Warunki naturalne.

Metody badawcze

• Eksperyment – metoda polegająca na 

manipulacji zmiennymi niezależnymi 
i warunkami badania w celu 
sprawdzenia określonych zależności 
między zmiennymi niezależnymi a 
zmienną/zmiennymi zależnymi 
(najczęściej sprawdza się tą metodą 
określone zachowania – patrz: 
eksperyment więzienny).

Metody badawcze

• Eksperyment więzienny miał 

następujące zmienne:

• Niezależne – rola strażnika i więźnia, 

wytyczne dla strażników (nie bić 
więźniów), całokształt stworzonego 
środowiska więziennego.

• Zależna – wchodzenie w role 

więźniów i strażników.

Metody badawcze

• Eksperymenty mogą być naturalne (np. 

robione na ulicy) lub laboratoryjne. 

• Eksperyment naturalny daje lepszy obraz 

rzeczywistości, bo uczestnicy nie wiedzą, że 

uczestniczą w badaniu a ich naturalne 

środowisko sprawia, że czują się bezpiecznie.

• Eksperyment laboratoryjny daje badaczowi 

pełniejszą kontrolę nad zmiennymi 

niezależnymi, ale osoba badana czuje się 

oceniana i często nie zachowuje się w 

sposób naturalny.

Metody badawcze

• Badanie kwestionariuszowe – badacz 

konstruuje kwestionariusze, które w 
rzetelny i trafny sposób badają określone 
części psychiki ludzkiej. Jest to badanie 
polegające na samoopisie robionym 
przez osobę badaną, tak więc jest 
obarczone ryzykiem, że wyniki nie będą 
zgodne z rzeczywistością (samoopis 
stwarza możliwość koloryzowania).

Metody badawcze

• Wywiad – jest to ustrukturalizowana 

rozmowa, podczas której badacz 
zadaje przygotowane wcześniej 
pytania. Pytania te są tak 
skonstruowane, że badacz, na ich 
podstawie, może wnioskować o tym, 
co bada (czyli stworzone są 
wskaźniki).

Metody badawcze

• Badanie korelacyjne – jego celem jest 

sprawdzenie wpływu jednej zmiennej 
na drugą – w jakim stopniu jedna 
zmienna zależy od drugiej (np. blond 
włosy i inteligencja).