Rozdział II
DEMOKRACJA I PRAWA CZŁOWIEKA W WIELOKULTUROWYM SPOŁECZEŃSTWIE
Demokracja i prawa człowieka jako istota międzykulturowego konsensusu (powtórka z Przybysza;))
Według międzynarodowego prawa publicznego, prawa człowieka określa się jako „te wolności, środki ochrony oraz świadczenia, których respektowania, właśnie jako praw, zgodnie ze współcześnie akceptowanymi wolnościami, wszyscy ludzie powinni móc się domagać od społeczeństwa, w którym żyją” (charakter niezbywalny, powszechny)
- spór między Zachodem, a kulturą muzułmańską, afrykańską, azjatycką i wewnątrz samej kultury zachodniej dot. praw człowieka (PCZ)
Prawa człowieka - wzór zachodniego imperializmu?
-powiązane są niemal ze wszystkimi religiami świata i filozofiami
Zarzuty przeciw uniwersalności PCZ:
- największy zarzut, że PCZ to wytwór Zachodu, opozycyjny do kultury azjatyckiej
- prawa są wyrazem zachodnioeuropejskiej kultury indywidualizmu
- krytyka legitymizacji - bez źródeł obowiązywania i sposobów egzekwowania
- koherencja - werbalny charakter praw (wskazują do czego ktoś ma prawo, bez precyzji kto może je zrealizować)
Argumenty broniące uniwersalności PCZ:
- partykularyzm pochodzenia PCZ nie stanowi argumentu przeciw uniwersalności
- chronią one człowieka bez względu na system polityczny, ekonomiczny, społeczny
- uznanie PCZ musiało być wspólnie wywalczone (przez wszystkie kultury)
- legitymizacji PCZ nie trzeba szukać w państwie, ale w moralności
- ważna jest potencjalność praw, nie potrzeba wskazywać kto miałby spełniać te prawa, jednak najczęstszym adresatem jest państwo (arg. przeciw koherencji)
- powszechne uznanie PCZ przez państwa, te „cywilizowane”
- źródło władzy kosmopolitycznej, stojącej ponad państwem
Podstawa prawa człowieka - ludzka godność
- człowiek zasługuje na miano osoby, cel sam w sobie, (nie środek). Kant
- godność nierozerwalnie związana z każdym człowiekiem (też świętość osoby ludzkiej), jest przyrodzona, niezbywalna, niestopniowalna
Pluralizm kulturowy jako wyzwanie dla uniwersalności praw człowieka
- istnieje przekonanie, że nie ma lepszych i gorszych kultur, wysokie są dobre (uszanowanie praw innych - idea tolerancji PCZ), tolerancja - harmonia ponad różnicami, to obowiązek moralny i konieczność polityczna, prawna
- tolerancja nakazuje powstrzymywanie się od narzucania „naszych” ideałów moralnych innym ludziom
- granicą tolerancji jest tolerancja dla nietolerancji (akceptujemy reguły życia innych ludzi, które nie są szkodliwe dla innych), a takie rozumienie tolerancji i praw człowieka prowadzi do stworzenia kulturowo, światopoglądowo i religijnie pluralistycznego społeczeństwa
w wielokulturowym społeczeństwie wymaga się tolerancji, akceptacji kultury politycznej i rozwiązań instytucjonalnych liberalnej demokracji. Zasady konstytucyjne mają być wspólną podstawą tolerancji. W takim społeczeństwie rośnie wzajemna współzależność, co też rodzi liczne konflikty, ale również konieczność ściślejszej współpracy. To prawo, a przede wszystkim prawa człowieka mają być środkiem do rozwiązywania owych konfliktów. Instytucje normatywne powinny być tak ukształtowane, by zapewnić w społeczeństwie pluralizm religijny, światopoglądów i społecznych form życia.
Rawlsa overlapping consensus (OC) a uniwersalność praw człowieka
liberalizm polityczny Rawlsa zakłada pewne podstawowe prawa i wolności, ważne w sprawiedliwości jako bezstronności są:
traktowanie obywateli jako równych, wolnych, idea społeczeństwa regulowanego przez jakąś publiczną, polityczną koncepcję sprawiedliwości
społeczeństwo jest dobrze urządzone, gdy obywateli wiąże częściowy konsensus (overlapping consensus), czyli gdy wyznają tą samą polityczną koncepcję sprawiedliwości, która stanowi element treści rozumu publicznego. OC ma charakter normatywny, liberalna społeczność musi spełniać wymogi demokracji konstytucyjnej. Konsensus charakteryzuje się stabilnością, opiera się na podstawowych ideach, gdzie obywatele dochodząc do porozumienia, dokonują wyrażenia racji w obrębie własnej doktryny, a nie godzą się na kompromis wymuszony okolicznościami
OC jest ważne dla interkulturowego rozumienia praw człowieka, OL stanowi wyraz idei uniwersalizmu praw człowieka, zawiera normatywne przekonanie o konieczności wzajemnego uznania ludzi wyznających różne orientacje i sposoby życia
Pluralizm wartości, religii, światopoglądów może być zaakceptowany, gdy ludzie pomimo występujących różnic, traktują siebie jako równych i wolnych, co stanowi podstawową strukturę wielokulturowych społeczeństw
Olfrieda Hoffe'go argumenty za uniwersalizmem praw człowieka
relatywizacja PCZ opiera się na założeniu, że idea PCZ wiąże się z określonym obrazem człowieka, który jest odmienny w kulturze zachodniej, afrykańskiej, azjatyckiej, chrześcijańskiej, muzułmańskiej, wg Hoffiego legitymizacja praw człowieka powinna być wolna od takiej relatywizacji, to PCZ są niezależne od polityki, społeczeństwa, kultury, historii
w ramach programu etycznego liberalnego państwa, centralną rolę odgrywają PCZ, służące ochronie godności człowieka,
Między pluralizmem a uniwersalizmem praw w koncepcji Johna Gray'a
prawa człowieka nie tworzą koherentnego i harmonijnego systemu, ponieważ służą ochronie ludzkich interesów, które często są sprzeczne
PCZ gwarantują, że odmienne sposoby życia będą traktowane z szacunkiem, ale bez popadania w skrajności (czyli bez aprobaty dla tego, co jest złe)
PCZ są warunkiem pokoju, ale nie posiadają absolutnych, niezmiennych praw moralnych
PCZ są konwencjami, których treść zależy od panujących warunków, to zbiór norm pokojowej koegzystencji społeczeństwa i systemów opierających się na odmiennych wartościach
Nie ma uniwersalnych praw, ale są uniwersalne interesy ludzkie, zasługujące na ochronę, a PCZ są związane z owymi interesami
PCZ nie przeciwstawiają się odmiennym religiom, światopoglądom, itp., ale krytycznie oddziaływają w polityce i prawie w sytuacji, gdy te różne sposoby życia godzą w godność człowieka (którą wszyscy ludzie maja taką samą)
PCZ są podstawą do ukształtowania pluralistycznego społeczeństwa
PCZ maja charakter inkluzywny, ( a nie ekskluzywny), nie maja być traktowane jako element imperializmu zachodniego
Interpretacja PCZ nie może być oderwana od partykularnych kultur, bez ich uwzględnienia prawa te mogą zostać nieodnalezione i przestrzegane w nienależyty sposób
To szacunek dla wielokulturowości, który często jest przedstawiany jako kontrargument do uniwersalności PCZ, może paradoksalnie wymagać zdeterminowanego wprowadzenia tych praw
DEMOKRACJA W ERZE GLOBALIZACJI
Demokracja w XXI wieku
społeczeństwo dobrze ułożone, oparte na overlapping consensus w państwie demokratycznym, najlepiej realizowałoby ideę godności człowieka oraz respektowałoby prawa człowieka
demokracja, podobnie jak PCZ są powszechne i pożądane, jednak zróżnicowanie międzykulturowe ma różne znaczenie z punktu widzenia demokracji. Demokracja pozwala na urzeczywistnienie różnych wartości, czyli w lepszy sposób niż inne ustroje gwarantuje realizację wolności i równości wszystkich ludzi
wspólnotową tożsamość określa aktywne obywatelstwo, zakładające wspólny szacunek ludzi
istnieje pluralizm wartości, a demokratyczna władza jest środkiem pozwalającym odmiennym społecznościom na podejmowanie wspólnych decyzji i na zmianę władz bez użycia przemocy
demokracja funkcjonuje z sukcesem w homo i heterogenicznych kulturowo społeczeństwach, każdy może na równi dążyć do swoich celów aksjologicznych
w społeczeństwach pluralistycznych i wielokulturowych demokracja jest szczególnie potrzebna, ponieważ wtedy różnorodność dochodzi do głosu; demokracja to ścieranie się różnych poglądów, wartości itp.
W tym kontekście pluralizm rozumnych rozległych doktryn (Rawls) jest przez demokrację wzmacniany i generowany (wzrasta wtedy ilość doktryn)
Ważna jest rola aktywnych obywateli(deliberacja), wzmacnia to pluralizm wartości, gdzie wszystkie argumenty przedstawiane są na forum, przy równym tratowaniu wszystkich obywateli
Demokracja deliberatywna wspiera rozumną dyskusję i konsensus, eliminując z życia publicznego nietolerancję, przemoc. Potrzebne są konfrontacje różnych zdań
Konieczne jest wspólne, publiczne kontrolowanie i rozwiązywanie społecznych problemów, czemu ma także służyć państwo
Ważna jest społeczna kooperacja, jako działanie dla wzajemnej korzyści, uwzględniając równość wszystkich jednostek (Rawls i częściowy konsensus)
Czy demokracja i prawa człowieka są kompatybilne?
społeczny interakcjonizm możliwy jest dzięki temu, że jednostka potrafi przyjmować rolę innych osób, tzw. uogólnionego innego
prawa nie są niezależne od społeczności, w której funkcjonują, przy czym muszą być przestrzegane i szanowane. Prawa to wyuczona postawa, której przyjęcie leży w naszym interesie
pluralizm etyczny prowadzi do podkreślenia odrębności określonej wspólnoty, dlatego ważnym jest stworzenie inkluzywnej wspólnoty, której podstawy będą możliwe do zaakceptowania przez wszystkich
także prawa człowieka są efektem interakcji międzyosobowej, dlatego też coraz częściej tworzy się tzw. negocjatywne prawo
PCZ i demokracja wspierają się wzajemnie i są współzależne. Dodatkowo podobne wartości, w szczególności szacunek dla godności jednostki, tworzą podstawę dla PCZ i demokracji. Demokracja to najlepsza forma rządów, chroniąca PCZ
Polityka danego państwa nie powinna gwarantować przeżycia określonej kultury, ale powinna zatroszczyć się o to, by stworzyć możliwości do regeneracji kultury
Kultury są otwarte na obce wartości, wpływy, stanowiąc pole dla pluralistycznej komunikacji z innymi kulturami
PCZ dają możliwość kultywowania własnej religii, tradycji, ale też jej zmianę
To integracja wielokulturowa powinna być receptą na regulowanie różnic etnicznych, kulturowych, religijnych, światopoglądowych, które składają się na współczesne, wielokulturowe społeczeństwo
PCZ i demokracja kształtują granicę tolerancji, nie akceptują dyskryminacji, braku wolności itp.
Idea PCZ powinna być poszerzona z ochrony istoty biologicznej, na ochronę kultury, ponieważ bez niej człowiek nie jest w pełni wartościowy
Wielokulturowość, pluralizm i kosmopolityzm powinny wyznaczyć granicę swojego uznania dla odmienności, wyznaczając jednocześnie granice wierności kulturze
Wielokulturowość dąży do korzeni, rozróżnienia, odmienności