Stefan Szuman
1. SŁÓW KILKA O STEFANIE SZUMANIE…
Urodził się w 1989 rok, zmarł w 1972 roku. Polski pedagog
i psycholog. Ukończył studia medyczne w Monachium
i psychologiczne w Poznaniu, gdzie w 1926 roku uzyskał tytuł doktora, a w rok później habilitację na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza, gdzie 1928 objął Katedrę Psychologii i Pedagogicznej w Uniwersytecie Jagiellońskim. W Uniwersytecie Jagiellońskim zorganizował ośrodek badań psychologicznych, w którym powstało wiele prac naukowych o trwałej wartości.
W badaniach tych koncentrował swoją uwagę na procesach poznawania rzeczywistości przez dzieci, zwłaszcza na rozwoju spostrzegania, mowy i myślenia. Poza problematyką ściśle psychologiczną przejawiał również szerokie zainteresowania zagadnieniami pedagogicznymi, przyrodniczymi i artystycznymi. Napisał wiele prac na temat sztuki dziecka i wychowania estetycznego, jak również motoryki dziecka i fizjologicznych podstaw jego zachowania.
2. NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA
- Sztuka dziecka, Warszawa 1927
- Geneza przedmiotu, Poznań 1932
- Psychologia młodzieńczego idealizmu, Warszawa 1933
- Rozwój pytań dziecka, Warszawa 1939
- Psychologia wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa 1947
- Psychologia wychowawcza wieku szkolnego, Kraków 1947
- Rola działania w rozwoju umysłowym dziecka, Wrocław 1955
- O sztuce i wychowaniu w działaniu estetyczny, Warszawa 1962
3. TALENT PEDAGOGICZNY
Definicja zdolności (talentu) - Cechy wrodzone (zawiązki, dyspozycje) już z przyrodzenia predestynowane do silnej aktualizacji, wyrastające z natężeniem ponad przeciętną normę i umożliwiające osiągnięcie nadprzeciętnych sprawności i rezultatów w dziedzinie życiowego lub zawodowego wykorzystania tych cech.
Talent pedagogiczny- w sensie nieprzeciętnej czyjejś wydolności i sprawności w danej dziedzinie, składa się zwykle cały szereg cech psychicznych ( i fizycznych), które przy wykorzystaniu danej czynności, czy zawodu stoją ze sobą w stosunku do koordynacji.
Dana, realna, faktyczna i efektywna zdolność opiera się więc nie na jakiejś dyspozycji, czy cesze psychicznej, lecz na ich zespole, przy czym o efektywnej sprawności nie decyduje suma i samo natężenie tych cech, lecz ich koordynacja funkcjonalna, czyli ich organiczna współpraca przy wykonywaniu jakiejś czynności, którą się wykonuje z talentem.
„[…]Jeśli chodzi o talent pedagogiczny to z całą pewnością nie istnieje jakaś jedna, odrębna, wrodzona cecha, która byłaby swoistym i zasadniczym dyspozycyjnym podłożem tego talentu… Zdaniem moim , każdy człowiek utalentowany, w tym, czy w innym kierunku, przynosi ze sobą na świat tylko pewien zespół warunków, pewien zespół naturalnych cech, które warunkują to, że talent powstanie[…]”
Szuman dowodził, że nie istnieją żadne wrodzone uzdolnienia, które warunkowałyby dobrego pedagoga, natomiast mogą zostać rozwinięte pewne cechy umysłu, osobowości i charakteru, które umożliwiają aktywność nauczającą i wychowującą na dobrym poziomie.
Uważał, że nie ma wszechstronnie uzdolnionych nauczycieli, a każdy jest na swój sposób dobry.
3.2 CO DECYDUJE O TALENCIE (ZDOLNOŚCIACH) W UJĘCIU STEFANA SZUMANA
-posiadanie pewnej cechy psychicznej w natężeniu silnym,
-posiadanie cech życia emocjonalnego i usposobienia( temperamentu) np. flegmatyczność lub tkliwość uczuciowa (cechy przydatne dla sprawnego wykonywania danego zawodu)
- posiadanie cech, rozumianych jako wrodzone dyspozycje duszy ludzkiej
3.3 TAKT PEDAGOGICZNY
Do zasadniczych cech talentu pedagogicznego należy takt pedagogiczny, na który składają się:
- Intuicja psychologiczna
- Znajomość własnych możliwości
- Opanowanie właściwych środków działania.
3.4 PODSTAWOWE MOMENTY W ZAGADNIENIU TALENTU PEDAGOGICZNEGO
- jak postępuje utalentowany pedagog?
- jakie są cechy osobowości nauczyciela?
Wybitny pedagog to taki, który osiąga wybitne rezultaty.
Należy zbadać zatem: jaką drogą osiąga takie rezultaty, to znaczy-
- Jak uczy?
- Jak postępuje?
- Jak potrafi zainteresować swoich uczniów?
- W jaki sposób obcuje z nimi poza szkołą- czy dużo, czy mało?
- Czy kontroluje często prace uczniów?
- Czy polega na nich i wierzy im na słowo?
- Czy interesująco i ładnie wykłada?
- Czy przedstawia swój przedmiot zwięźle i jasno?
- Jak postępuje z opornymi, niegrzecznymi i leniwymi uczniami?
- Czy dąży do stworzenia w klasie nastroju wesołego i swobodnego w czasie nauki, czy stwarza atmosferę skupionej uwagi?
- Czy budzi raczej entuzjazm dla przedmiotu, czy też dba przede wszystkim o wyrobienie w wychowankach poczucia obowiązku i koniecznej sumiennej, wytrwałej pracy?
Nauczyciel z pewnością nie jest:
„Bezdusznym zbiornikiem wiedzy, mówionym podręcznikiem, naczyniem, w którym zostaje mechanicznie zdeponowana i nagromadzona, aby ją stąd niejako rozlewano znów mechanicznie do - na razie- jeszcze mniej pojemnych naczyń, którymi są umysły uczniów”
„Jako wychowawca - nauczyciel nie jest też zbiorem norm i przepisów etycznych i wychowawczych, nie jest bezosobistym prawem i kodeksem wychowania. Nie jest tylko pośrednikiem między wiedzą i uczniem, między programem nauczania a jego wykonaniem, między społecznymi celami i normami wychowania, lecz autonomiczną jednostką wychowująca, która uczy i wychowuje zawsze swoim stylem i swoją manierą, osobowością, a wychowuje dobrze, tylko w miarę udoskonalenia swojego stylu, swojej maniery, swojej osobowości, na usługach pedagogicznego powołania.”
3.5 CECHY NAUCZYCIELA/PEDAGOGA:
- Człowiek, który po to zdobywa wiedzę, aby ją przekazywać drugim;
- Uczony, naukowiec, kieruje się bardziej bezinteresownym głodem poznania, walczy z samą rzeczywistością, aby z niej wyrwać tajemnice;
- Aktywność pedagoga przygotowuje drugich do życia, ale stoi bardziej na uboczu, nie walczy w swoim osobistym interesie;
3.6 Typy temperamentów a cechy pedagoga:
Flegmatyczny- może być nauczycielem doskonałym, gdyż jego spokój, zachowanie równowagi, niezbyt szybkie tempo oraz zdolność taktownego reagowania może być bardzo przydatne w pracy z dziećmi;
Sangwinik- swą lekkością, bystrością i ruchliwością będzie mógł ożywić tok lekcji i podtrzymać wartki jej bieg, będzie jednak mniej gruntownym i pogłębionym od melancholika, mniej stanowczy niż choleryk;
Choleryk- ten typ temperamentu umożliwia wytworzenie w sobie stanowczości pedagogicznej, uzyskanie posłuchu bez konfliktów i starć;
Melancholijny- spokojny, aczkolwiek stanowczy, w swoim postępowaniu rzetelny i gruntowny.
Zdaniem Szumana każdy z typów temperamentu może ułatwić pedagogowi pracę, ponieważ…
„Wszystko zależy od tego, jak dany profesor umie użytkować przysposobienie, które posiada do celów pedagogicznych”
Stefan Szuman uważał, że jest korzystne, gdy w szkole pracują osoby o różnych osobowościach, gdyż taką bogatą różnorodność można wykorzystać dla rozwoju szkoły, w każdym razie nie należy dążyć do ich ujednolicenia.
4. DZIAŁALNOŚĆ PEDAGOGICZNA A TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA
„Artysta wyciska na swym dziele piętno swojej osobowości. Wychowawca, swą osobowością formuje i kształtuje osobowość wychowanków. Pozbawione stylu i wyrazu twórcy dzieło sztuki, byłoby bezosobowe i tym samym, nie byłoby dziełem sztuki... Wychowawca podobnie, jak artysta, ma swój osobisty styl działania, modelowania i kształtowania wychowanków, swoją manierę pedagogiczną: jego metody i sposoby oddziaływania są osobiste. Wychowawca nie widzi w sobie modelu, według którego pragnąłby ukształtować wychowanka, lecz modeluje go według pewnego ideału, ku któremu potencjalne możliwości wychowanka same grawitują.„
5. STOSUNEK PEDAGOGICZNY MIĘDZY WYCHOWAWCĄ A WYCHOWANKIEM
„Polega przede wszystkim na tym, że pierwszy daje, a drugi odbiera, że pierwszy obdarza, a drugi jest obdarzany, że poziom osobowości pierwszego tak istotnie przewyższa poziom osobowości drugiego, że wychowanek żyje i rozrasta się, jak płód w łonie matki, rozrasta się i dojrzewa, dzięki jej własnej krwi, którą ona go karmi.”