Antykoncepcja (anti conceptio - przeciw poczęciu) to:
„zapobieganie poczęciu przez: unikanie dni płodnych, umieszczenie mechanicznej bariery między nasieniem a komórką jajową, stosowanie środków plemnikobójczych lub uniemożliwienie uwalniania się komórek jajowych z jajników”*;
„metody postępowania zapobiegające ciąży bez konieczności powstrzymywania się od współżycia płciowego”**.
Najskuteczniejszą metodą antykoncepcyjną dostępną na polskim rynku są środki hormonalne
Skuteczność antykoncepcji - indeks (wskaźnik) Pearla
Prawdopodobieństwo zajścia w ciążę w grupie 100 kobiet (ok. 1200 cykli), stosujących daną metodę antykoncepcji w ciągu roku
Brak metody antykoncepcji - indeks Pearla = 85
Idealna metoda antykoncepcji - indeks Pearla = 0
W praktyce wszystkie metody których skuteczność jest poniżej 1 uważane są za bardzo skuteczne
Doustna antykoncepcja hormonalna
Przy systematycznym i umiejętnym stosowaniu skuteczność tabletek według indeksu Pearla może wynosić nawet od 0,0 do 0,3 w przypadku tabletek dwuskładnikowych, oraz od 0,0 do 0,8 w przypadku tabletek jednoskładnikowych
Zalety
Mają najwyższą skuteczność wśród środków legalnie dostępnych w Polsce.
Nie zakłócają stosunku płciowego (nie trzeba wykonywać specjalnych czynności przed lub po).
Są całkowicie odwracalne (po zaprzestaniu stosowania powraca się do płodności).
Znoszą u kobiet i mężczyzn lęk przed nieplanowaną ciężą,
Zmniejszają objawy napięcia przedmiesiączkowego
Zmniejszają krwawienia miesięczne (obfitość i czas).
Regulują gospodarkę hormonalną co prowadzi np. do zmniejszenia zmian trądzikowych lub zmniejszenia owłosienia.
Zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworów jajnika i trzonu macicy. Tabletki zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jajnika o ponad 2/3 w porównaniu do kobiet ich nie stosujących. W przypadku nowotworów trzonu macicy (endometrium) zmniejszenie ryzyka zachorowania u kobiet stosujących tabletki sięga 50% wartości ryzyka w stosunku do kobiet nie stosujących.
Wady
Stosowanie tabletek może być uciążliwe.
Zasady stosowania tabletek mogą wydawać się trudne. A jeżeli będą źle przestrzegane, skuteczność tabletek spada.
Tabletki obniżają swoją skuteczność w przypadku choroby lub stosowania innych leków.
Kobieta biorąca tabletki antykoncepcyjne zobowiązana jest do wykonywania badań co pół roku lub co rok.
Czasami kobiety stosujące tabletki antykoncepcyjne tyją. Spowodowane jest to reakcją organizmu na hormony. Po ok. 2-4 cyklach wszystko powinno wrócić jednak do normy. Obecnie stosuje się już pigułki, które nie zatrzymują wody w organizmie i nawet pozornie zmniejszają wagę na początku ich stosowania.
Tabletki mogą powodować obniżenie libido (popędu seksualnego).
Po odstawieniu pigułek antykoncepcyjnych zwiększa się płodność kobiety
Zbyt wysoka cena.
Kobiety stosujące tabletki są bardziej narażone na raka szyjki macicy (najczęściej występujący w Polsce nowotwór w obrębie dróg rodnych).
U kobiet stosujących tabletki antykoncepcyjne wzrasta ryzyko nowotworu sutka. Dotyczy to kobiet przed 35 rokiem życia. U młodych kobiet takie ryzyko wzrasta od 0,2% do 1% w stosunku do kobiet nie stosujących tabletek.
Czy tzw. antykoncepcja po stosunku (np. Escapelle, Postinor) jest środkiem wczesnoporonnym? Nie
Zalety
Nie wpływa negatywnie na płód, gdy jest używany do 72 h po stosunku. Nie powinien być jednak stosowany przez kobiety w ciąży.
Jest jednym z niewielu rozwiązań dostępnych przy zawiedzeniu innych metod antykoncepcji (w Polsce) np. pęknięciu prezerwatywy lub złemu wyliczeniu dni niepłodnych przy metodach okresowej abstynencji.
Jest środkiem antykoncepcji, który można użyć w przypadku gwałtu.
Wady
Nie zaleca się stosowania Postinoru kobietom, które ze względów zdrowotnych nie mogą zażywać tabletek antykoncepcyjnych.
Nie zaleca się stosowania tej metody kobietom z zaburzeniami wątroby.
Nie mogą być stosowane jako rutynowa metoda antykoncepcji.
Nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży (hormony zawarte w Postinorze przenikają do mleka matki).
Po stosowaniu Postinoru czasami pojawiają się objawy niepożądane
Może wystąpić przemijające zaburzenie cyklu miesiączkowego, jednak u większości kobiet następne krwawienie miesięczne występuje w określonym czasie.
Stosowanie tego rodzaju antykoncepcji wymaga konsultacji lekarskiej
Większość niepowodzeń w stosowaniu prezerwatywy wynika z wadliwości produktu
Prezerwatywa
Skuteczność zmienia się w zależności od postaw wobec tej metody
U osób całkowicie akceptujących tę metodę indeks Pearla kształtuje się od 3,1 do 4,8. „Jeżeli zaś prezerwatywy stosują osoby w wieku powyżej 35 lat, gdy płodność kobiet spada, a doświadczenie wzrasta, indeks Pearla wynosi aż 0,7”*
Średnio w badaniach skuteczność prezerwatywy określa się na poziomie 8 do 11 według indeksu Pearla.
Zalety
Stosowanie prócz uczulenia na lateks (wg szacunków 8% społeczeństwa) i ewentualne środki plemnikobójcze, nie ma wpływu na zdrowie stosującego.
Są metodą znacznie zmniejszającą ryzyko zakażenia wieloma chorobami przenoszonymi drogą płciową np. HIV czy rzeżączką.
Łatwe w stosowaniu oraz tanie i prawdopodobnie najbardziej dostępne spośród wszystkich środków.
Są dobrą metodą antykoncepcji dla par, które nie współżyją regularnie lub potrzebują antykoncepcji na krótki czas
Są jedyną metodą antykoncepcji dostępną na polskim rynku, którą mogą stosować mężczyźni.
Powodują zmniejszenie doznań
Wady
Największą wadą prezerwatywy jest obniżenie przyjemności i spontaniczności współżycia seksualnego
Stosujący prezerwatywę może być uczulony na gumę, co uniemożliwia mu używanie tego rodzaju antykoncepcji.
Prezerwatywy nie mogą być stosowane przez mężczyzn z zaburzeniem wzwodu.
Prezerwatywy nie są akceptowane przez niektóre kultury czy religie np. kościół katolicki, dlatego często użytkownicy nie chcą ich stosować
Globulki mogą zwiększać ryzyko zakażenia HIV
Środki plemnikobójcze (globulki)
Indeks Pearla waha się w granicach od 10 do 30 na sto kobiet w ciągu roku.
Zalety
Są stosunkowo łatwe w stosowaniu.
Są dobrym środkiem zwiększającym skuteczność innych metod antykoncepcji.
Mogą służyć jako dodatkowe nawilżacze dla kobiet z dużą suchością pochwy.
Wady
Niska skuteczność w zapobieganiu nieplanowanej ciąży.
Nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, wręcz przeciwnie czasami przy dłuższym stosowaniu mogą prowadzić do podrażnień śluzówki zarówno u kobiety jak i mężczyzny, co powoduje zwiększenie ryzyka zakażenia się STI
Podrażnienie śluzówki przy częstym stosowaniu może powodować dyskomfort i np. jałowe, chemiczne stany zapalne.
Zdarza się, że osoby są uczulone na nonoksynol zawarty w spermicydach.
Mogą powodować zmniejszenie doznań seksualnych
Niektóre kobiety nie lubią manipulacji z aplikowaniem ich do pochwy.
Wkładka wewnątrzmaciczna
Indeks Pearla w przypadku wkładek wynosi około 0,5-2, zaś wraz z długością stosowania wkładki, skuteczność może wzrosnąć nawet do wskaźnika wynoszącego 0-03.
Metody okresowej abstynencji (tzw. naturalne)
Według indeksu Pearla skuteczność dla metod naturalnych wynosi: dla Kalendarzyka od 10 do 40 (najczęściej podawany 14), dla metody termicznej od 6 do 20, dla metody badania śluzu od 7 do 20.
Zalety
Dla wielu małżeństw metody naturalne są jedynymi metodami, jakie mogą stosować ze względów światopoglądowych.
Metody naturalne są metodami o niograniczonej dostępności, oraz braku ograniczeń finansowych.
Nie ma przeciwwskazań medycznych do stosowania tego rodzaju metod (chociaż problemy zdrowotne mogą utrudniać obliczanie faz płodności), choć nie dają one też żadnych korzyści (jak np. tabletka hormonalna).
Stosowanie naturalnych metod wymaga zaangażowania obu stron (mężczyzna nie może współżyć w dni płodne). Sytuacja taka może wiązać ze sobą partnerów i oduczać egoizmu, wpływać na wzajemne zrozumienie.
Wady
Wymagają bardzo dużego zaangażowania podczas obliczeń i stosowania, oraz dobrego instruktażu i monitorowania przez pierwszy okres obserwacji cyklu.
Już przy niewielkim błędzie w stosowaniu danej metody, diametralnie spada jej skuteczność antykoncepcji, która i tak jest niska.
Nadają się głównie dla stałych, zżytych ze sobą partnerów, którzy potrafią ze sobą współpracować.
Nie mogą być stosowane przez osoby, które współżyją bardzo spontanicznie i często.
Nie mogą być stosowane przez kobiety mające nieregularne cykle np. w okresie przekwitania, lub przez kobiety zmieniające miejsce pobytu, często podróżujące.
Nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Pomiary w przypadku metody termicznej będą zakłócone np. w czasie przeziębienia (podwyższenie temperatury).
Stosunek przerywany
Według indeksu Pearla wynosi ona od 15 do 28 na sto kobiet w ciągu roku.
Zalety
Jest metodą, która nie wymaga wkładu finansowego
Wady
Jest metodą o bardzo niskiej skuteczności antykoncepcyjnej.
Stosunkowi często towarzyszy nerwowe napięcie, wynikające z tego by przerwać w odpowiednim momencie, który jest przyjemny dla partnerów.
Częste posługiwanie się tą metodą może (w wyniku napięcia) prowadzić do nerwic i do pojawienia się bólu przy stosunkach.
Metoda ta nie może być stosowana przez mężczyzn mających problemy z przedwczesnym wytryskiem.
Wymaga od kobiety dużego zaufania do partnera, a od niego umiejętności koncentracji i opanowania
Bibliografia
Południewski G., Mentlewicz A., Antykoncepcja czyli świadome macierzyństwo
Sokoluk W. Wychowanie dożycia w rodzinie. Podręcznik dla nauczycieli
Szarewski A., Guillebaund J. Wszystko o antykoncepcji
Woynarowska B. Oblacińska A. Zdrowie subiektywne, zadowolenie z życia i zachowania zdrowotne uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Polsce