CUKRZYCA JAKO CHOROBA GENETYCZNA
Cukrzyca jest to zaburzenie w przemianie cukru. Jest to choroba układu hormonalnego wywierająca ogromny wpływ na cały organizm, a zwłaszcza na układ krążenia. W wyniku niedoboru, braku insuliny, lub braku reakcji na ten hormon dochodzi do podwyższenia cukru we krwi, a także do zaburzeń gospodarki lipidowej. Cukrzyca ma wiele postaci, obecnie dzieli się ją na cztery grupy. Jedną z nich jest cukrzyca powstała na wskutek różnych defektów genetycznych. Ryzyko, że wystąpi cukrzyca jest wielokrotnie większe u osób, gdzie w rodzinie ktoś chorował na tę chorobę.
Jak sama nazwa wskazuje cukrzycę powoduje cukier w organizmie. Związek ten znajduje się w pożywieniu. Dzieli się go na cukry proste i złożone, które są składnikami niezbędnymi podczas przemiany węglowodanów, a w wyniku przemiany materii zamieniają się w produkt końcowy - glukozę. Jest ona wchłaniana w jelicie cienkim, skąd przez błony komórkowe przedostaje się do krwi. Kiedy glukoza dostaje się do krwi, wewnątrzwydzielnicza część trzustki uwalnia hormon zwany insuliną, która ma wpływ na transport cukru do miliardów komórek ludzkich, czyli dostarcz im energii.
Podstawowe pojęcia niezbędne do zrozumienia węglowodanowej przemiany materii:
Glukoza - dostarcza energii podczas wytwarzania adenozynotrifosforanu w skrócie ATP, który jest materiałem energetycznym dla wszystkich komórek ludzkich. Z tego względu stężenie glukozy we krwi, czyli poziom cukru, jest istotnym czynnikiem w procesie przemiany materii. Poziom cukru jest uwarunkowany z jednej strony zużyciem energii komórkowej, a z drugiej tworzeniem glukozy.
Glikoliza - to tlenowy lub beztlenowy rozkład cukru z wytworzeniem energii w postaci ATP. Produktem końcowym procesu beztlenowego jest także kwas mlekowy.
Glikogen - jest wysokoenergetycznym węglowodanem, występującym prawie we wszystkich komórkach organizmu, a przede wszystkim w mięśniach i wątrobie, gdzie jest węglowodanem rezerwowym. Jeżeli komórki organizmu potrzebują cukru, komórki mięśni i wątroby uwalniają glikogen i przetwarzają go na glukozę. W ten sposób zachowana jest równowaga w poziomie cukru.
Glikogenoliza - jest to rozkład glikogenu rezerwowego w mięśniach i w wątrobie do glukozy. W wyniku tego procesu, niezależnie od spożycia pokarmu, zagwarantowane jest, zgodnie z wymaganiami organizmu, równomierne zaopatrzenie komórek w energię niezbędną w przemianie materii.
Glukoneogeneza - jest to tworzenie glukozy z niecukrów, czyli na przykład z białek i głównie z kwasu mlekowego, który powstaje w wyniku przemiany białkowej.
Lioliza - jest to rozkład tłuszczów, przy czym powstaje między nimi wolne kwasy tłuszczowe.
Litogeneza - to proces tworzenia tłuszczo czyli magazynowania w komórkach tłuszczowych.
Głównym narządem produkującym enzymy trawienne jest trzustka. Enzymy trawiące białka to proteazy, tłuszcze - lipazy i węglowodany - amylazy, rozkladające pożywienie w jelicie cienkim. Wewnątrzwydzielnicza część trzustki produkuje hormony. Insulina wytwarzana w komórkach reguluje przemianę węglowodanową i powoduje zwiększenie produkcji glikogenu, a tym samym obniża poziom cukru we krwi. Ma także wpływ na przemianę tłuszczową i białkową. W innych komórkach wytwarzany jest glukagon, który oddziałuje na przetwarzanie glikogenu zmagazynowanego w wątrobie oraz mięśniach na glukozę i podnosi poziom cukru we krwi. W ten sposób wspólnie z insuliną reguluje przemianę cukrową w komórkach.
Jednym z hormonów odpowiedzialnych za uwalnianie wystarczającej ilości energii jest glukagon, który składa się z dwudziestu aminokwasów, czyli cząsteczek białka. Podobnie jak insulina jest magazynowany i uwalniany. Głównym bodźcem powodującym wydzielanie glukagenu jest niedocukrzenie krwi lub nadmiaru aminokwasów. Do wydzielania glukagenu prowadzi też ogólne pobudzenie układu współczulnego oraz obniżenie stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Glukagon nie jest produkowany tylko przez komórki trzustki, ale także przez komórki znajdujące się w ścianie żołądka i jelita cienkiego. Dzięki temu po wycięciu trzustki poziom glukagonu nie obniża się, a nawet nieco wzrasta. Ma on działanie mobilizujące i zapewnia uwalnianie wystarczającej ilości energii.
Innym bardzo ważnym hormonem jest insulina. Składa się z pięćdziesięciu jeden aminokwasów i jest odpowiedzialna za transport cukru do komórek. Normalne uwalnianie insuliny wymaga niezakłóconej przemiany cukrowej. Głównym bodźcem powodującym jej wydzielanie jest podwyższenie poziomu cukru we krwi. Także glukagon i hormony układu trawiennego pobudzają wydzielanie insuliny. Insulina ma działanie tkankotwórcze i obniżające poziom cukru we krwi.
Powoduje następujące zmiany we krwi:
obniża stężenie cukru przez zwiększone wchłanianie i przetwarzanie cukru w tkankach tłuszczowych i mięśniach oraz obniżenie tempa uwalniania glukozy z wątroby;
obniża stężenie kwasów tłuszczowych przez obniżenie tempa uwalniania kwasów tłuszczowych z tkanek tłuszczowych i wzmożone wchłanianie ich przez mięśnie;
nieznacznie obniża stężenie białek przez zwiększone wchłanianie białek przez mięśnie oraz przez zmniejszenie zapotrzebowania wątroby na białka do tworzenia węglowodanów;
Innym hormonem wydzielanym przez trzustkę jest somatostatyna. Ma działanie hamujące. Na przykład spowalnianie uwalnianie hormonu wzrostu STH, hormonów tarczycy TSH, hormonów trawiennych i hormonów trzustki, insuliny oraz glukagonu. To wszechstronne działanie powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi.
Objawy cukrzycy są bardzo różne i zależą od jej typu. Są to między innymi: wzmorzone pragnienie i łaknienie, częste oddawanie moczu, nadciśnienie, świąd, nastroje depresyjne i inne.
Cukrzyca przez to, że powoduje nadciśnienie jest czynnikiem miażdżycogennym. Źle leczona prowadzi do ślepoty.
Leczenie cukrzycy jest bardzo złożone. Najważniejsze to przestrzeganie zaleceń lekarza. Cukrzyca to przede wszystkim choroba ludzi otyłych dlatego chory powinien pilnować wagi ciała. I co jest rzeczą najważniejszą to trzymanie się diety. Cukrzyk powinien niektórych potraw i płynów się wystrzegać. Do tego dochodzi częste badanie poziomu cukru we krwi.
3