POWIAT

Struktura administracji państwowej na poziomie powiatu jest analogiczna do struktury gminy (zobacz temat podział administracyjny, podtemat gmina). Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym stanowi w arL l, że przez powiat należy rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Występują dwa rodzaje powiatów: zasadnicza jednostka podziału terytorialnego, która obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin - powiat ziemski albo cały obszar miasta - miasto na prawach powiatu. Powiat powinien obejmować obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny oraz więzi społeczne i gospodarcze, zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych.

Powiaty tworzy, łączy dzieli oraz znosi Rada Ministrów, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, w drodze rozporządzenia określającego gminy wchodzące w skład powiatów oraz nazwy powiatów i siedziby ich władz.

W Polsce jest aktualnie 373 powiaty, w tym: 308 ziemskich; 65 miast na prawach powiatu.

Zadania powiatu określa art. 4 ustawy powiatowej, według którego powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze

ponad gminnym w zakresie:

• infrastruktury technicznej (up.: transport i drogi publiczne);

• infrastruktury społecznej (np.: edukacja publiczna, kultura fizyczna i turystyka, promocja powiatu);

• porządku i bezpieczeństwa publicznego (ochrona przeciwpowodziowa, przeciwpożarowa);

• ład przestrzenny i ekologiczny (geodezja, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany);

Ponadto ustawy mogą określać inne zadania powiatu. Powiat wykonuje ustawowe zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Podmiotami upoważnionymi do rozstrzygania w sprawach powiatu są, zgodnie z ustawą powiatową, władze powiatu.

Głównym organem władz powiatu jest wspólnota samorządowa, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy powiatu. Wspólnota ta podejmuje rozstrzygnięcia bezpośrednio w głosowaniu wyborczym oraz w referendum, a także poprzez organy powiatu. W referendum mogą brać udział wszyscy mieszkańcy gminy uprawnieni do głosowania. Ustawa powiatowa przewiduje wyłączność referendum w sprawie odwołania rady powiatu przed upływem kadencji. W powyższej sprawie referendum może być przeprowadzone nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów lub od dnia ostatniego referendum w sprawie odwołania rady powiatu przed upływem kadencji i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji. Może ono być ponadto przeprowadzone w innej sprawie z zakresu właściwości powiatu. Decyduje o tym rada powiatu, jeżeli ma ono zostać przeprowadzone z jej inicjatywy. O przeprowadzeniu referendum mogą zdecydować również obywatele, jeżeli z inicjatywą wystąpi co najmniej 1/10 uprawnionych.

Zgodnie z art. 12 ustawy powiatowej, do wyłącznej właściwości powiatu należą sprawy:

• organizacyjne (np.: uchwalanie statutu powiatu);

• planistyczne (uchwalanie budżetu powiatu);

• finansowo - majątkowe (np.: podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach
  określonych ustawami, emitowanie obligacji oraz określanie zasad ich zbywania);

• osobowe (wybór i odwołanie zarządu powiatu, powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty sekretarza oraz
  skarbnika powiatu);

• kierowniczo - kontrolne ( np.: rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowania uchwały w
  sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi z tego tytułu),

• inne (podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu).

Wyliczenie to nie jest zamknięte, ponieważ do wyłącznej właściwości rady powiatu mogą być przekazywane w drodze ustawowej także inne sprawy.

Rada powiatu wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz l lub 2 wiceprzewodniczących. Jej obrady mają charakter sesyjny, a sesje są czasowo ograniczone. W związku z szerokim zakresem zadań rady istnieje potrzeba przekazywania części jej zadań innym organom do rozstrzygania - z wyłączeniem spraw zastrzeżonych do wyłącznej właściwości rady; do zaopiniowania, bądź opracowania projektu rozstrzygnięcia - we wszystkich sprawach.

Ważną rolę odgrywają komisje - organy wewnętrzne rady. Ich istnienie, przedmiot działania oraz skład osobowy zależy od uznania rady, która może powoływać zarówno komisje stałe (z których jedna ma charakter obligatoryjny - komisja rewizyjna dla kontroli zarządu i powiatowych jednostek organizacyjnych) jak i komisje doraźne (dla wykonania zadań nadzwyczajnych).

Organem wykonawczym powiatu jest zarząd. W jego skład wchodzi starosta jako przewodniczący oraz pozostali członkowie w liczbie od 3 do 5 wybranych przez radę powiatu ze swego grona lub spoza składu rady. Jeśli rada powiatu nie wybierze zarządu w terminie 3 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów - ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Po rozwiązaniu rady powiatu z powyższej przyczyny, wojewoda zarządza przeprowadzenie nowych wyborów w terminie 3 miesięcy od dnia rozwiązania rady. Jeżeli nowa rada nie wybierze zarządu, ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Do dnia wyboru rady powiatu na kolejną kadencję oraz wyboru zarządu powiatu zadania i kompetencje rady i zarządu powiatu przejmuje komisarz rządowy, ustanowiony przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek wojewody.

Zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania powiatu określone przepisami prawa. Zarząd podlega wyłącznie radzie powiatu, która decyduje o kierunkach działania zarządu.

Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu, które razem tworzą powiatową administrację zespoloną. Organizację i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu powiatu.

Przewodniczącym zarządu powiatu i kierownikiem starostwa powiatowego jest starosta. Staroście przysługuje kompetencja podejmowania działań o charakterze doraźnym, w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne, z wyłączeniem możliwości wydawania przepisów porządkowych. Jeżeli w takiej sytuacji, zarząd powiatu nie może zebrać się na czas, starosta powinien podjąć odpowiednią czynność w zastępstwie zarządu. Wymaga ona przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu Taryadu.

Ustrój Powiatu

Mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową. Powiat ma osobowość prawną która podlega ochronie sądowej. O jego ustroju stanowi statut. Wzorcowy statut powiatu określa właściwy minister do spraw administracji publicznej. Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje obszary graniczących z sobą gmin albo obszar miasta na prawach powiatu. Przy tworzeniu, znoszeniu, łączeniu powiatów (w drodze rozporządzenia Rady Ministrów) należy brać pod uwagą możliwie największą jednorodność układu osadniczego i przestrzennego oraz więzi społecznych zapewniających zdolność wykonywania zadań publicznych.

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

• edukacji publicznej

• ochrony zdrowia

• pomocy społecznej

• wspierania osób niepełnosprawnych

• transportu

• dróg publicznych

• kultury i ochrony dóbr kultury

• kultury fizycznej i turystyki

• geodezji, kartografii i katastru

• gospodarki nieruchomościami

• zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego

• gospodarki wodnej

• ochrony środowiska i przyrody

• rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego

• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

• ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia
  ludzi oraz środowiska

• przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy

• ochrony praw konsumenta

• utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych

• obronności

• promocji powiatu

• współpracy z organizacjami pozarządowymi

Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Powiat może przekazać zadania gminie na jej uzasadniony wniosek. Powiat może wykonywać zadania publiczne z zakresu administracji rządowej na podstawie porozumienia. Nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym - poprzez wybory i referendum powiatowe - lub za pośrednictwem organów powiatu (rada i zarząd powiatu).

RADA POWIATU

Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym. Jej kadencja trwa 4 lata. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Odwołanie rady powiatu przed upływem kadencji może nastąpić w drodze referendum powiatowego.

Zadania rady powiatu:

stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu

wybór i odwoływanie zarządu

powoływanie i odwoływanie sekretarza i skarbnika powiatu

stanowienie o kierunkach działania zarządu i rozpatrywanie sprawozdań

uchwalanie budżetu powiatu, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu i udzielanie absolutorium dla zarządu

podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu (dotyczących nieruchomości, obligacji, pożyczek, kredytów,

inwestycji, remontów)

Uchwały rady powiatu zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady (z wyjątkiem przyjęcia i zmiany budżetu, które wymagają bezwzględnej większości głosów ustawowego składu rady). Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Wyłącznym zadaniem przewodniczącego jest organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Sesje rady zwołuje przewodniczący co najmniej raz na kwartał. Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewwodniczącego następuje na wniosek co najmniej V* ustawowego składu rady. Radny powiatu Radny przed objęciem mandatu składa ślubowanie. Obowiązany jest kierować się dobrem powiatowej wspólnoty samorządowej. Nie jest związany instrukcjami wyborców. Mandatu radnego powiatu nie można łączyć z mandatem radnego gminy i radnego województwa.

ZARZĄD POWIATU

Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie zarządu.

Wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu:

• przygotowywanie uchwał rady

• wykonywanie uchwał rady

• wykonywanie budżetu powiatu

• gospodarowanie mieniem powiatu

• zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu

W wykonaniu tych zadań podlega radzie powiatu. Starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego. Kieruje bieżącymi sprawami powiatu i reprezentuje powiat na zewnątrz. Jest kierownikiem starostwa powiatowego i zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa, zwierchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Zatrudnia wszystkich kierowników organizacyjnych powiatu.

FINANSE POWIATU

Powiat prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu powiatu uchwalonego przez radę powiatu na dany rok kalendarzowy. Uchwała budżetowa powiatu powinna być uchwalona przed rozpoczęciem roku budżetowego. Jeżeli budżet nie jest uchwalony przed tym terminem, to regionalna izba obrachunkowa ustala go do 30 kwietnia roku budżetowego. Do tego momentu podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu.

Dochody powiatu stanowią:

udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

subwencje z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiat

dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiatowe służby

dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz wpłaty innych powiatowych jednostek organizacyjnych

dochody z majątku powiatu

subwencje wyrównawcze z budżetu państwa

dotacje z państwowych funduszy celowych

dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej

dotacje celowe z budżetu województwa Za prawidłowe wykonanie budżetu odpowiada żarząc, powiatu. Obrót środkami powiatowymi jest jawny. Regionalna izba obrachunkowa kontroluje gospodarkę finansową.

---