Psychologia skrypt
Mietzel -„ Wprowadzenie do psychologii”. Rozdział V - „Rozwiązywanie problemów” Cz. I str. 187 - 207
_______________________________________________________________________________
Edward Thorndike i Wolfgang Kӧhler - rożne punkty widzenie, ale obaj próbowali dociec jak zwierzęta docierają do miejsc do, których dostęp nie jest łatwy ( pewnie było o tym w poprzednim rozdziale ).
Zwierzęta Köhlera odtwarzały ( reprezentowały ) przypuszczalnie `wewnętrznie' , to znaczy poznawczo, elementy sytuacji problemowej. Uważał on, że rozwiązanie sytuacji problemowej przez szympansy było możliwe dzięki myśleniu.
Edwart Tolman - prekursor psychologii poznawczej - uważał, że wszystkie organizmy ( także zwierzęta ) mogą myśleć. ( Sprzeciwił się poglądom ówczesnych behawiorystów).
Mózg człowieka, a tym samym jego zdolności poznawcze, jest lepiej rozwinięty niż u jakiegokolwiek innego zwierzęcia, to zachodzić w nim mogą o wiele bardziej skomplikowane procesy myślenia. Przewaga jest widoczna w wypadku tworzenia pojęć - element rozwoju mowy i procesów rozwiązywania problemów. Człowiek dopiero gdy rozumie pojęcia, może sobie przyswoić wiedzę.
Istoty żywe mają szanse na rozwiązanie problemu tylko wtedy, gdy dysponują istotnymi dla jego zrozumienia pojęciami.
5.1 Powstawanie i zastosowanie pojęć
Człowiek porządkuje wydarzenia i zjawiska tworząc kategorie. W każdej z nich ujmuje obiekty i zjawiska, które mają przynajmniej jedną, ale przeważnie więcej wspólnych cech.
Zadanie ---> polegało na uporządkowaniu figur geometrycznych. Najpierw dziecko wybierało takie cechy figur, według których chciało posortować np. „okrągły”, „mały”, „kanciasty”. Każda cecha tworzy kategorię do której trzeba przyporządkować wszystkie figury charakteryzujące się ustalona, zdefiniowana cechą.
U człowieka tworzenie pojęcia następuje wtedy, gdy zareaguje on na wspólne ( to znaczy tworzące kategorię ) cechy zjawisk, różniących się poza tym od siebie.
Przedmioty służące do siedzenia ----> krzesła - choć mogą one wyglądać bardzo różnie i nie posiadać żadnej innej cechy wspólnej, niż właśnie ta możliwość siedzenia na nich.
5.1.1.2 Porządkowanie pojęć poprzez porównanie z przykładami typowymi.
Elenore Rosch ( 1973)
Nie wszystkie przedmioty czy zjawiska dają się jednoznacznie sklasyfikować np. pomidor to owoc czy warzywo? Osiemnastolatek to dorosły czy młodzież?
Eksperyment Rosch ---> zadawała ludziom pytania o owoce i ptaki i pewne przykłady ( pomarańcza, jabłko, wróbel ) padały częściej niż inne ( melon, pingwin ). Podczas procesu tworzenia pojęcia powstają „przykłady typowe” ( prototypy ). Przykład typowy jest wizerunkiem kategorii, jest jej najbardziej typowym reprezentantem.
Podczas uczenia się uwaga nie jest w jednakowym stopniu skierowana na wszystkie cechy . Bardziej zwraca się uwagę na cechy występujące najczęściej i odróżniające .
Ptak - latanie, pióra.
5.1.1.3 O wartości informacyjnej pojęć.
Po sklasyfikowaniu tego co zostało odebrane jako przykład znanego pojęcia, udostępniane zostają dalsze informacje. Jest to możliwe, ponieważ zachowane w pamięci pojęcia są ze sobą wzajemnie powiązane.
Allan Collins i Ross Quillian - badania o związkach pomiędzy przechowywanymi w pamięci pojęciami reprezentującymi zjawiska i przedmioty.
Mierzyli czas odpowiedzi z zakresu wiedzy ogólnej. Badany miał odpowiadać czy dane stwierdzenie jest prawdziwe czy nieprawdziwe.
np. „ryba to zwierzę”, „rekin to ryba”.
Okazało się, że na niektóre odpowiadali szybciej, a na inne wolniej.
Na podstawie wyników stworzyli hierarchię. Rozróżniano tam pojęcia nadrzędne i podrzędne. Wszystkie pojęcia scharakteryzowano na podstawie określonych cech.
[ Warto przeczytać ten fragment o eksperymencie str. 191-192 ponieważ, jest tam narysowany schemat, i chcąc wytłumaczyć ten eksperyment musiałabym dokładnie przepisywać słowo w słowo, a i tak bez rysunku do zrozumienia sensu ciężko dojść ]
5.2 Dygresja: porządek i kontrola dzięki pojęciu własnej osoby.
Ludzie przypisują sobie różne cechy. Nie zawsze jednak to przypisywanie cech - z różnych źródeł - jest zgodne. Z tego powodu człowiek bardzo różnorodne cechy przypisywane komuś przez innych oraz rezultaty własnych obserwacji musi sobie uporządkować. Na podstawie tego porządkowania stwarza sobie pojęcie o samym sobie.
Cechy które sobie przypiszemy są względnie stałe. Człowiek z biegiem lat przezywa siebie jako tę samą osobę. Pojęcie własnej osoby ma decydujący wpływ na zachowanie.
np. ktoś kto uważa się za niezdarę może unikać kontaktów z ludźmi.
Ludzie mogą zbierać doświadczenia sprzeczne z własnym postrzeganiem siebie i mimo to dalej niezmiennie je podtrzymywać. Zdarzenia które nie są zgodne z własnym „ ja” ( powiało pedagogiką) są traktowane jako wyjątki.
np. ktoś kto uważa się za nieudacznika odnosi sukcesy to przypisuje je szczęściu, szczęśliwemu trafowi losu itp.
[ RAMKA 5.1 - Czy człowiek może mieć dwie lub więcej osobowości?
lata 50. Do psychiatry Corbetta Thipgena przychodzi 25letnia kobieta. Okazało się ze miała ona dwie osobowości - Ewę Biała ( nieśmiała, skromna, ułożona, sumienna, konserwatywna) i Ewę Czarną ( niespokojna, beztroska, wyzywająca, ruchliwa). Ewa czarna była świadoma swojej osoby ale znała tez uczucia i myśli Ewy Białej, nie uznając ich za własne. Natomiast Ewa Biała nie wiedziała nic o Czarnej - tym można było wytłumaczyć zaniki pamięci, które miewała pacjentka. Okazało się, że kobieta cierpi na mnogą osobowość przez zdarzenie z dzieciństwa. Po 8 miesiącach terapii kobiecie udało się zjednoczyć osobowości jako Jane.
Ludzie tacy jak Ewa czarna i biała różnią się zachowaniem, tętnem, miesiączką, poglądami, orientacja seksualną, prowadzą jakby dwa oddzielne życia.
Osoby cierpiące na mnoga osobowość ponieważ maja jakieś nierozwiązane konflikty i związane z nimi obciążenia emocjonalne.
Osoby te w wieku około 3 lat doświadczyły jakiś doświadczeń typu: zaniedbanie, molestowanie seksualne, maltretowanie fizyczne. Stworzenie drugiej osobowości sprawia, że ludzie ci mogą łatwiej poradzić sobie z tym problemem - przełożyć ciężar swojego problemu.]
5.3Przystosowanie się do warunków środowiska poprzez rozwiązywanie problemów.
Sytuacja problemowa - gdy danej osobie mimo widocznych starań nie udaje się osiągnąć określonego celu.
Na początku każdej sytuacji problemowej są dwa pytania:
Co jest ?
Co należy osiągnąć?
Aby zrozumieć sytuacje problemową należy przeprowadzić dokładna analizę
sytuacji
celu
Po zrozumieniu sytuacji można już rozpocząć szukanie sposobów usunięcia niepożądanych właściwości.
Eksperci w danej dziedzinie zawsze szybciej wpadają na pomysł rozwiązania problemu niż nowicjusze, ponieważ uwagę ekspertów przykuwają sprawy zasadnicze, nowicjuszy natomiast cechy powierzchowne.
----> PROBLEM POCIĄGU I PTAKA ---> wielu osobom udaje się rozwiązać zadanie jednak ale zajmie im to trochę czasu i przysporzy trudności, ponieważ na początku nie wypracowali sobie najkorzystniejszej formy przedstawienie. [ Warto zerknąć str. 199 ! ]
Poszukiwanie możliwych rozwiązań.
algorytm
metoda heurystyczna - w sytuacjach gdy istnieje więcej niż jedno rozwiązanie
analiza środka i celu ( na każdym etapie rozwiązywania problemu szuka się środków, które mógłby skrócić odległość pomiędzy istniejącą sytuacją a pożądanym celem)
porównanie reprezentacji obrazowych ( coś na wzór czegoś już istniejącego )
[ ramka 5.2 Jaką rolę odgrywa logika przy podejmowaniu codziennych decyzji kupna?
Daniel Kahnemann i Amos Tversky - badania codziennych decyzji kupna.
np. Klient chce kupić kalkulator. W sklepi kosztuje on 20 zł. Wie, że w sklepie gdzieś dalej kosztuje on 10 zł. Dwie trzecie klientów idzie dalej i oszczędza tym samym 10 zł. W przypadku gdy kalkulator kosztowałby 250 zł a w dalszym sklepie 240 większość klientów stwierdza, że się nie opłaca i kupuje kalkulator za 250 zł. A przecież w obu przypadkach chodzi o 10 zł ( ;D ).
Przykład drugi. Jeżeli ktoś planuje kupić określony samochód, prześledzi statystyki dotyczące auta i wypadną one b. pozytywnie a w drodze do salonu spotka kolegę który powie, że ten samochód jest zły gość się rozmyśli chociaż opinia negatywna pochodzi od 1 osoby a on czytał statystyki oparte na tysiącach opinii.
Przykłady te dowodzą, że w sytuacjach codziennych ludzie nie zawsze podejmują logiczne decyzje