Wolpe; Wolni od lęku
ćwiczenia nr 5

Strach
- uczucie odczuwane w sytuacjach zagrożenia, zakłopotania etc.
- pierwotnie powodowany bólem (strach małego dziecka przed wzniesioną ręką rodzica - zapowiedź klapsa); tym co nieznane (twarze obcych ludzi)
- strach trwający przez wiele lat skutkiem depresji, nerwic, obsesji

Strach wyuczony:
- skłania do odpowiedniego działania
- reakcja na konkretne zagrażające niebezpieczeństwo lub jego następstwa jest prawidłową reakcją (np. czujemy ból w klatce piersiowej - idziemy zaniepokojeni do lekarza),

Strach pożądany:
- pojawia się w sytuacji rzeczywistego zagrożenia (idziemy parkiem i spotykamy tygrysa :P )
- sygnalizuje zagrożenie, podpowiada reakcje , kieruje naszą uwagę na ryzyko

Strach niepożądany:
- pojawia się gdy zagrożenie nie występuje
- przeszkadza
- np. niepokój w miejscu pracy obniża wydajność; lęk w sytuacjach towarzyskich uniemożliwia czerpanie z nich przyjemności

Strach ukryty:
- czasem następstwa (obsesyjne myślenie, natrętne czynności, jąkanie etc.) przysłaniają sam strach i jego źródło

Ludzie podatni na lęki:
1. Osoby nadpobudliwe emocjonalnie
2. Wcześniej doświadczający już doznań lękowych

znaczące dla człowieka doświadczenia mogą pojawiać się w każdym wieku; podatność na odczuwanie strachu nie ma związku z inteligencja, siłą fizyczna czy zdolnościami.

Strach wywołany pojedynczym zdarzeniem:
- na bazie pojedyńczego zdarzenia
- wszystko co towarzyszy w sytuacji lękowej będzie później kojarzone z uczuciem strachu

Strach wywołany szeregiem zdarzeń:
- na skutek wielokrotnego wywołania go przez szereg zdarzeń zasadniczo podobnych do siebie; np. długa seria przykrych dla danej osoby wydarzeń (powodem może być np. zbyt surowymi wymaganiami ze strony rodziców, nieustanną krytyką z ich strony)

***
Jeśli wydarzenie, które powoduje u nas lęk wystąpiło we wczesnym dzieciństwie, możemy nie pamiętać samego zdarzenia, ale odczuwać strach

Nawyk
- zespól reakcji konsekwentnie wywoływanych przez te same okoliczności
- większość słabnie i zanika, gdy przestaje służyć interesowi jednostki

Typy:
a. ruchowe
- od drobnych ruchów, na ogół ich nie zauważamy (rysowanie w czasie rozmowy przez telefon; uprzątnięcie pokoju przed wyjściem z domu) do złożonych;
- każda czynność składa się z łańcucha nawyków (jazda samochodem, jedzenie, gra w koszykówkę)
b. emocjonalne
- powtarzające się sytuacje wywołują takie same reakcje emocjonalne
- zależny od wcześniejszego uczenia: od tego zależy czy czyjś uśmiech (!) wywoła u nas uczucie przyjemności, a czyjś grymas uczucie trwogi itd.
c. myślowe
- obejmują skojarzenia miedzy słowem, a obrazem
- różnice między ciągami myślowymi u różnych ludzi: np. podczas oglądania meczu jeden widz skupia się na strategii, stara się przewidzieć kolejne zwroty akcji. Drugi widzi namiastkę wojny

Interakcje:
- nasze reakcje współzawodniczą, silniejsze dominują (poważne martwienie się słabymi ocenami w szkole odbiera przyjemność ze spotkania z przyjaciółmi) - to tzw. wzajemne hamowanie.

Tworzenie nawyków:
- zależne od utworzenia się nowych dróg w układzie nerwowym (jest to związane z procesem uczenia się)
- motywuje nas nagroda - ona decyduje czy nawyk zyska czy straci na sile

- wygaszanie - proces eliminowanie nawyków; wpływa na niego współzawodniczenie ze strony innych reakcji

Nawyki lękowe:
aby go osłabić w życiu musi pojawić się reakcja rywalizująca razem z lękiem (przykład: student medycyny bojący się widoku krwi i organów, uczestnicząc w operacjach stawał w pewnym oddaleniu. Jednak w miarę zdobywania wiedzy odczuwał coraz większe zainteresowanie wykonywanymi na stole operacyjnym czynnościami i stawał coraz bliżej niego. W końcu strach zniknął).

---