K. Ablewicz: „ Hermeneutyczno- fenomenologiczna perspektywa badan w pedagogice” Pkt. 2 - strony 7-38

Pedagog- występuje w roli badacza , który aby pomagać musi na samym początku wiedzieć z kim pracuje. Wiedza o tym „ z kim” musi poprzedzać wiedzę „nad czym”.

Sytuacja wychowawcza- miejsce gdzie rozgrywa się proces wychowania i gdzie wychowawca i wychowanek obcują ze sobą i łącza swe myśli i działania.

Najważniejsze zdaniem K. Ablewicz jest sensowne życie wychowanka, który między innymi dzięki kontaktom z wychowawcą nauczy troszczyć się o sens własnej egzystencji (mądre słowo :) ).

Filozofia marksistowska- preferowała nauki pozytywnie wspierające się na „materii” a nie na „duchu” człowieka.

J. Tischner, Wł. Stróżewski, T. Gadacz- filozofowie pod wpływami fenomenologii i hermeneutyki.
O.F. Bollow- filozofia egzystencjalna, najwięcej uwagi poświecił w swych pracach antropologii pedagogicznej.

Różnica między naukami przyrodniczymi a humanistycznymi:
Dotyczy sposobu poznawania rzeczywistości oraz prawa posługiwania się terminem naukowości.
Z punktu widzenia nauk przyrodniczych wyłączony poza zasięg naukowości jest ten przedmiot który nie został poddany pewnym kryteriom metodologicznym.
Nauki przyrodnicze nastawione są na objaśnianie prawidłowości funkcjonujących w przyrodzie w sensie najobszerniejszym, zaś nauki humanistyczne poznają podstawowe struktury natury historycznej i antropologicznej.
Związki w dziedzinie nauk przyrodniczych są kazualne ( po przyczynie oczekiwany jest skutek), nauki humanistyczne maja do czynienia ze związkami sensownymi.
Nauki przyrodnicze zajmują się martwym nie zmieniającym się przedmiotem.


PRZEDMIOT + METODA = NIEROZERWALNY ZWIĄZEK
T.Litt- obiekt jest przedmiotem gdy w jakimś stopniu uformowany jest przed metodę. Zaś metoda jest metodą gdy formułuje się na obiekcie. Jedno bez drugiego jest niczym.

METODY HUMANISTYCZNE:
- hermeneutyka - metoda rozumiejąca i historyczna
- fenomenologia
- dialektyka

METODY EMPIRYCZNE:
- obserwacja
- ankieta
- eksperyment
- tekst
- statystyka

Nurty te różnią się między sobą, jednak łączy je uwaga poświęcona pewnemu wycinkowi rzeczywistości, mianowicie rzeczywistości wychowawczej.
Nie da się jednego nurtu zastąpić drugim i na odwrót. W pewien sposób się uzupełniają.


„Pedagogika humanistyczna”- zaliczana do rodziny nauk humanistycznych oraz badania jej
przedmiotu badaniami dla niej typowymi. Wg Diltheya jest nauka o
„duchu” człowieka ( zrozumienie procesu duchowego rozwoju
człowieka i kształtowanie siebie jako indywidualności).
Pedagogika ta wyrosła na gruncie filozofii niemieckiej.

ROZWAZANIA O „NAUKOWOSCI” PEDAGOGIKI:
Pierwsza czynnością aby dowieść tego jest sprecyzowanie jej przedmiotu- obszar wychowywania odnoszący się do człowieka. PEDAGOGIKA ZAJMUJE SIĘ WYCHOWANIEM !!!
Źródłem nauki i refleksji jest doświadczenie życia. Nasza obecność w świecie jest obecnością doświadczająca.
Obszar wychowania jest obszarem dosw. Bliskich i znanych tylko człowiekowi i w których bierze udział- wyraz wewnętrznego JA.
Fenomen wychowania- ruch w czasie ku przodowi, ku temu co nieznane.
Wychowanie nastawione jest na trwanie, właściwie jest przygotowaniem człowieka do jego trwania. Człowiek nie kieruje się instynktem , o przekazanie życia biologicznego lecz o TRWANIE życia duchowego.
Wychowanie przedstawia się jako wycinek rzeczywistości który należy poddać badaniu określonej perspektywy. Jako ze jest wycinkiem rzeczywistości oznacza to ze możemy pedagogikę zaliczyć do nauk szczegółowych i nauk spoleczno-humanistycznych.
Pedagogika będąc nauka realna bada wycinek świata doświadczalnego, natomiast filozofia zajmuje się strona empiryczna.
W centrum tego badanego wycinka znajduje się CZŁOWIEK. Antropologia poszczególnych nauk przedstawia człowieka w sposób biologiczny, psychologiczny, społeczny, medyczny.


S. Palka- zadaniem badacza-teoretyka jest poszukiwanie zjawisk i prawidłowości wspólnych dla rożnych faz rozwoju społecznego, kulturowego, politycznego, oświatowego społeczeństw- w rożnych krajach i kręgach kulturowych.

CZŁOWIEK JAKO PRZEDMIOT BADAŃ:
Może być rozpatrywany w dwóch aspektach. Z jednej strony- jako część natury, wówczas pojmowany jest z perspektywy ogólnej i wyjaśnia perspektywę związków przyczynowo- skutkowych.
Z drugiej- jako istota duchowa, uwzględnione to co szczególne, to co zostaje włączone do nauk humanistycznych. To dzięki duchowi i jego obecności człowiek staje się sobą, zajmuje w swoim życiu jakieś stanowisko, podejmuje decyzje, kształtuje własny styl i kieruje się ku wybranym wartościom i jakościom.

KRYTERIA wg H. DANNER'A:
1. Historyczność człowieka- człowiek posiada ustalona historie ale również sam jest historia.
Człowiek żyje dziki swojej historii i zarazem ja tworzy.
2. Jednorazowość i indywidualność- pedagog nie pracuje z człowiekiem znormatywizowanym lecz
za każdym razem z indywidualnością.
3. Całość i struktura- ma się do czynienia z całym człowiekiem jako jednością myśli, woli, uczuć.
Każda zaistniała sytuacja wychowawcza zostaje w związku z tym co
historyczne i całościowe.
4. Celowość wychowanka- każde wychowanie kontynuuje jakieś cel, wraz z posiadaniem celu dąży się jednocześnie do określonego obrazu człowieka, a to zawsze jest kierowane sensem życia.
5.Pedagogika humanistyczna- zadaniem jej uzasadnienie pedagogiki jako nauki co jest w scislym związku z empiria pedagogiczna będącej dla niej źródłem refleksji i teorii.

WNIOSKI do powyższego:
Pedagogika jest nauka szczegółowa, posiadający odrębny obszar badan, nieredukowalny do przedmiotów badan innych nauk szczegółowych. Jej związek z tymi naukami polega na współpracy w PŁASZCZYŹNIE POZIOMEJ.
Ze względu na specyfikę pedagogika leży w polu zainteresowań nauk spoleczno- kulturowych.

Słowo „hermeneutyka”- pochodzi z języka greckiego, związane jest z osoba Hermesa (posłaniec
bogów Olimpu, pośrednik między nimi a ludźmi)

Pojęcie „ hermeneutyka” wg Coretha- wypowiadanie, oświadczanie, obwieszczanie, ogłaszanie,
zwiastowanie, zapowiadanie, oznajmianie. Wszystkie te

pojęcia maja na celu doprowadzenie do zrozumienia.

HERMENEUTYKA- dotyczy interpretacji tekstu, będąc technika jej objaśniania. Można jednak
interpretować rożne obszary rzeczywistości które można poddać
zrozumieniu np. gesty, zachowania, dzielą literackie, obrazy, architektura itp.
Hermeneutyka jako technika objaśniania tekstów była wykorzystywana
głównie przez teologów żydowskich i islamskich przy tłumaczeniu tekstów
Pisma Świętego.
Hermeneutyka była inspirowana tęsknota człowieka do zrozumienia sensu
jego antropologicznego przesłania.

Hermeneutyka wg Heideggera- jego zdaniem to „fenomenologiczna ontologia”, rozumienie jest
fundamentalnym sposobem bycia człowieka, zaś egzystencja
ludzka wyrasta z rozumienia siebie i świata.

Hermeneutyka wg Schleiermachera- od jego czasów wykształciła się jako odrębna metoda
badania historii człowieka. Z czasem przekształciła się z nauki
o sztuce rozmienia w proces naukowy.

Hermeneutyka wg Diltheya- jego zdaniem punktem centralnym jest związek jaki zachodzi między
życiem, ekspresja i rozumieniem. Obejmował on gesty, mimikę ale
również psychofizyczna jedność życia.
Takim wewnętrznym indywidualnym procesem jest związek
przezywania, ekspresji i rozumienia, dzięki którym ludzkość staje się
dla człowieka przedmiotem nauk humanistycznych. Tak więc punktem
wyjścia jego zdaniem jest doświadczenie życia każdej osoby, która
stara się zrozumieć w jego jedności i powiązaniach. Wszystko co
spotyka człowieka w jego życiu tworzy jego własna historie życia
i kształtuje jego przebieg.

RODZAJE HERMENEUTYKI:
- hermeneutyka teologiczna
- hermeneutyka biblijna
- hermeneutyka filologiczna klasycznego językoznawstwa
- hermeneutyka romantyczna
- hermeneutyka humanistyczna
- hermeneutyka filozoficzna




ROZUMIENIE:
Rozumienie jest dla człowieka doświadczeniem bezpośrednim i podstawowym, dzięki niemu odnajduje swe miejsce w środowisku.
Podstawowym warunkiem porozumienia między ludźmi jest wzajemne zrozumienie. Rozumienie przeobraża się z procesu przebiegającego nieświadomie w przedmiot zamierzonej, uważanej obserwacji, dzięki której budowana teoria ukazuje jego strukturę, możliwościowi i komplementarność.
Diltheyowi zależny na utworzeniu hermeneutyki życia , czyli hermeneutyki życia duchowego człowieka- wytwór jego Ducha. W ten sposób kształtuje się proces POZNAWANIA.
Występuje zasadnicza różnica między „ rozumieniem” a „wyjaśnianiem”, WYJASNIC- oznacza przyczynowe sprawdzanie pojedynczych zjawisk, zaś ROZUMIENIE - oznacza intelektualne pojmowanie tego co jednostkowe w jego swoistości i właściwym znaczeniu.
W procesie rozumienia zasadnicza sprawa jest NADANIE SENSU.

Definicja „rozumienia” wg Diltheya- jest to proces, w którym poznajemy to co wewnątrz po znakach danych zewnętrznie zmysłowo. Znaki maja dwa aspekty: wewnętrzny i zewnętrzny. Rozumienie polega na tym by poprzez to, co zewnętrzne poznać to co wewnętrzne, by wykorzystując wszystkie siły intelektualne i duchowe wniknąć poza sferę zmysłową danego przedmiotu i dotrzeć do tego co niezmysłowe.

HEREMENEUTYCZNE KOŁO:
Definicja wg Coretha- to wzajemny stosunek w jakim pozostaje wobec siebie część i całość oraz szczegół i ogol. Z wiedza kompletna mamy do czynienia wszędzie tam gdzie, każdy szczegół może zostać zrozumiany tylko w ogółu, którego jest częścią.

Definicja wg Droseya i Diltheya- rozumienie części zakłada pewne przedrozumienie całości, w ramach której jest rozumiane. Rozumienie całości wyrasta ze zrozumienia pojedynczych elementów, które składają się na całość.

























K. Ablewicz- „Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej”.

ANTROPOLOGIA:
Antropologia stanowi klucz systemu pedagogicznego, ponieważ historie pedagogiki traktujemy jako rozwój pojedynczych, doskonalonych poglądów, lecz jako nieustanne przeobrażanie i odnawianie koncepcji człowieka. → Otto Friedrich Bollow.

Bruno Hamann- teoria pedagogiczna i praktyka pedagogiczna są uzależnione od antropologicznych teorii i antropologicznej wiedzy. Związek między pedagogika a antropologia jest bardzo ścisły, można powiedzieć ze się uzupełniają nawzajem (komplementarność).
Z jednej strony antropologia przedstawia wyniki badan pedagogice. Z drugiej zaś strony pedagogika stara się poznać wybrany aspekt wiedzy o człowieku.

DOSWIADCZENIE NATURALNE:
Antropologia - nauka o człowieku.
Człowiek uczestniczy właściwie w kilku światach : przyrody i kultury. To ludzkie uczestnictwo aktualizuje się w polu indywidualnego doświadczenia naturalnego człowieka, potwierdzeniem tego jest jego życie. Człowiek może dostrzec własne uczestnictwo w świecie poprzez możliwość poznania przedmiotu , który w jego świadomości pojawia się przed nim.
Człowiek w sposób intuicyjny określa pewne warunki sensowności świata i własnego w nim istnienia.
Człowiek doświadcza rzeczywistość w sposób APOSTERIOTYCZNY i APRIORYCZNY. Doświadcza życie całościowo, główna cecha jest intuicyjność.
Wiedza zmysłowa jest namacalna wzrokiem, węchem, dotykiem i również poprze zmysły mierzalna, wiedza rozumowa zaś jest opracowana językiem i logika.

PEDAGOGIKA JAKO NAUKA ANTROPOLOGICZNA:
Człowiek jest inicjatorem , przedmiotem prowadzonych badan i ogląda, opisuje siebie z perspektywy obszaru zainteresowania wszystkich nauk. Człowiek obok przyrody stawia w polu badan zobiektywizowane wytwory swojego ducha, ale również samego siebie. Doświadczenie życia jest „ALFA I OMEGA” na zasadzie kolistego powrotu. Człowiek odchodzi w świat nauki i jej badawczych praw, by moc wrócić bogatszy o jej doświadczenie.
Rozumienie i wyjaśnienie to nie ambiwalentne sposoby pojmowania rzeczywistości. Wyjaśnienie jest procesem poznawczym biologicznej strony ludzkiej natury. Wychowanie które daje się poznać jako fenomen ludzkiej egzystencji skłania człowieka do refleksji. Wychowanie jest więc dane człowiekowi w jego potocznym byciu w świecie.
Jeśli traktować pedagogikę jako naukę antropologiczna to jest ona również nauka szczegółowa i uniwersalna. W pole jej zainteresowań wkracza dziecko, które staje się faktycznym przedmiotem badan zarówno antropologii biologicznej, kulturowej, filozoficznej.













K. Ablewicz; (red) Adamski „Poza kryzysem tożsamości”
Pkt. 3.

PEDAGOGIKA PER SE:
Zasada per se nie dotyczy samej realizacji wartości, lecz stanowi warunek ich realizacji. Jest wobec wartości pierwotna można powiedzieć ze wręcz podstawowa, choć z oceny aksjologicznej ona sama stanowi wartość istotna dla całego bytu ludzkiego. Sprzeciwienie się tej wartości unicestwia ludzka możliwość istnienia.
Jest ona zakorzeniona w doświadczeniu życia każdego człowieka oraz postrzegania człowieka jako istoty doświadczającej.
Rola pedagoga jest postrzeganie siebie oraz innych ludzi jako istoty samodzielnie doświadczające życie bez niczyjej pomocy. Podmiotem pedagogiki per se jest doświadczenie naturalne człowieka. Należy je rozróżnić od doświadczenia mistycznego i empirycznego.

Zdaniem Bollnowa charakterystycznym dla doświadczenia empirycznego jest uznanie siebie za jedyna uprawniona formę nauki pedagogicznej, traktowanie innych kierunków jako form nienaukowych. Nauki empiryczne określają siebie jako nauki badające fakty pedagogiczne.
Tak więc doświadczenie związane z naukami humanistycznymi czyli związane bezpośrednio z człowiekiem, musi pozostać w obszarze zainteresowań przednaukowych.

DOSWIADZCENIE NATURALNE:
z niemieckiego → doświadczać to „erfahren” czyli jeździć ( szersze znaczenia: poruszania się, przemieszczania, wędrowania, pokonywania jakiejś czynności, wytrwanie do końca, dotarcie do celu danego ruchu).
Poznając trzeba przebyć pewna drogę, odbyć jakaś podroż, by następnie osiągnąć cel końcowy podroży co związane jest z przebywaniem.
Doświadczenie wymaga naszej informacji, informacja nie. Doświadczenie jest czymś indywidualnym dla każdego z Nas każdy odczuwa to na własnym ciele w sposób absolutnie własny i osobisty. O dokonywanym doświadczeniu możemy kogoś poinformować jednak nie ma możliwości jego przekazania drugiej osobie → w sensie zastępowalności. Każdy musi je powtarzać na własna rękę, odczuć je na własnym ciele i przejść przez nie samodzielnie. Nie ma możliwości zastąpienia drugiej osoby w jego doświadczaniu.
Występuje znaczna różnica między DOSWIADZCENIEM a PRZEZYCIEM. Przeżycie występuje w silnym związku z przedmiotem, ogrania go, stapia się z nim i wypełnia go całkowicie. Przeżycia nie uczą niczego człowieka jedynie istnieją same dla siebie pozostawiając po sobie tylko pamięć. Człowiek z doświadczenia czerpie naukę, i to właśnie ono wywołuje w nim trwale zmiany. Doświadczenie bardzo związuje się z rzeczą doświadczaną i jednocześnie ja obiektywizuje.
Doświadczenie jest procesem przytomnym, trzeźwym w którym ważną role odgrywa uwaga zwrócona na przedmiot doświadczany. W każdych kolejnych doświadczeniach człowiek buduje charakterystyczne dla siebie doświadczenie życiowe.

ODMIANY DOSWIADCZENIA:
1. Doświadczenie na końcu którego zawsze dochodzi do zmęczenia i rezygnacji. Jest ono złożone z podobnych do siebie za każdym razem wydarzeń które powodują ze zostaje zahamowana spontaniczność i twórczość człowieka. Zaangażowanie jest tłumione przez lek niepowodzenia.
Wg Rogge w trakcie nabywania doświadczenia wykształcają się przyzwyczajenia które automatyzują życie, przez nie człowiek tępieje i nie jest w stanie zainicjować niczego nowego i atrakcyjnego. Takie doświadczenie zdecydowanie zawęża krąg życia twórczego.

2.Doświadczenie w który, chodzi o pewien rodzaj komunikacji, więzi powstały między osoba a rzeczą. Wskazuje dla długotrwałe obcowanie z przedmiotem w rożnych sytuacjach.

3. Doświadczony praktyk (mówi się doświadczony lekarz, doświadczony pedagog). Posiada pewna wiedzę która znacznie wykracza poza zakres nauk studiowanych. W doświadczeniu tym dochodzi do wielokrotnego wykorzystywania w rożnych sytuacjach swojej wiedzy oraz ciągle doskonalenie swoich umiejętności wsparte obiektywizująca refleksja.
Doświadczony człowiek zachowa otwartość poglądów wobec tego co nowe i nieprzewidywalne. Każde doświadczenie wzbogaca nie tylko wiedzę lecz ujawnia się w jakiejś nowej zdolności. Człowiekiem doświadczonym możemy nazwać tego kto pozostaje otwarty na nowe aktualizujące doświadczenia i nie powołuje się nigdy na dawne doświadczenia.

DWA OBLICZA DOSWIADCZENIA NATURALNEGO.
Doświadczenie to posiada dwa oblicza jedno POGODNE, drugie POCHMURNE. Oba z nich ukazują człowiekowi pewne możliwości. Jedno daje szanse wyjścia naprzeciw toczącym się wydarzeniom życiowym i wydobycia z siebie odwagi, niezbędnej do podejmowania decyzji w życiu „otwartym”.
Drugie zaś jest przeciwieństwem pierwszego, wzbrania się przed taka postawa, unika tego co nieprzewidywalne i wymykające się rutynie, w konsekwencji daje posłuch PRZYZWYCZAJENIU.
Doświadczenie ludzkie prowokowane jest przez zdarzenia losu, które wkraczają jego życie przypadkowo, poza jego wola i wbrew przewidywaniom.
Człowiek jednak nie jest kimś wolnym od swojego doświadczenia, ponieważ rozwija się ono w nim spontanicznie.

PRZEKAZYWALNOSC DOSWIADCZEN:
Będąc zakorzenionym we własnych doświadczeniach każdy człowiek, więc wychowawca i wychowanek posiadają już w sobie pewne rozumienie uczuć, odczuć ( strach, zaufanie, rozczarowanie...). Posiadanie pierwotnej wiedzy nie jest czymś co faktycznie ma się w formie gotowej. Istotne jest jednak , by uchwycić „pierwsze rozumienie” by je wyłożyć i objaśnić, bo odsłonić horyzont wartości w jakim się ono dokonuje. Bollnow wskazuje tu na medium jakim jest JĘZYK. Formułuje się on i rozwija w oparciu o doświadczenia ludzkiej generacji.
Aby zrozumieć to co zostało wyrażone słowami, należy samemu być uczestnikiem opisywanych doświadczeń. Inaczej rozumienie pojęć przekazywanych językiem pozostanie puste i bez sensu.

WYCHOWANIE:
Przybiera formę kontaktów międzyludzkich. Tym co je odróżnia w sferze kontaktów pośrednich i bezpośrednich to ODPOWIEDZIALNOSC. Człowiek podejmując się wychowaniu bierze na siebie odpowiedzialność, stara się działać w sposób odpowiedzialny i godzi się na to by zostać pociągniętym do odpowiedzialności.
Wychowawca staje się tym który sam jest odpowiedzialny, ale jednocześnie jest odpowiedzialny za doświadczenie wychowanka oraz refleksje z nich wypływające. Uczestniczenie w sytuacji wychowawczej ( dydaktycznej) jednocześnie wychowanka i wychowawcy powoduje utworzenie się między nimi więzi: odpowiedzialności i zaufania. Więzy te są podstawowe i niezbywalne, gdy zostaną przerwane, zostaje również przerwany proces wychowania.

ZOBOWIAZANIA WYCHOWACY:
1. Wychowawca musi być zdolny do tworzenia nowych doświadczeń wzbogacających horyzont jego pedagogicznej wiedzy o człowieku. Zdolność przesuwania własnego horyzontu zakłada odwagę podejmowania ryzyka.

2.Bycie odważnym w przyjmowaniu nowego wiąże się z nieustannym rewidowaniem własnych poglądów, nawyków, przesądów.

3.Rewizja własnych poglądów musi odbywać się zawsze w łączności z podświadomym sensem bądź bezsensem wydarzeń, które maja charakter jednostkowy i przedstawiają niemożliwą do powielenia jakość.

4. Potrzeba zaaranżowawszy sytuacji, w której jest możliwe pokazanie wychowankowi sensu analizowanego doświadczenia.

5. By zrozumieć innych trzeba samemu przejść przez trud pojmowania odbity we własnej duszy śladem znaczącym i ten slad-nauke płynąca z doświadczenia przekazać innemu.
Przekazać znaczy wprowadzić w świat danego doświadczenia, i zrobić wszystko aby świat ten stal się dla wychowanka jego własnym, bo on sam mógł je odkryć i odkryć własna drogę.

6. Doświadczenie znaczące są z reguły bolesne.








































Anzenbacher :„Wychowanie do filozofii”
Pkt. 4.

KLASYFIKACJA NAUK SZCZEGOLOWYCH:
1. Nauki realne
a) nauki przyrodnicze - fizyka, chemia, astronomia, medycyna teoretyczna, biologia
b) nauki kulturowe
- nauki humanistyczne- historia, religioznawstwo, lingwistyka, estetyka
- nauki spoleczno-ekonomiczne
2. Nauki formalne- logika, matematyka, nauki strukturalne

NAUKI REALNE
Badają swoje wycinki rzeczywistości w ten sposób iż wykazują ich związki opisowe i przyczynowe.
Trzy charakterystyczne cechy tych nauk:
1.EMPIRYCZNE- ich przedmiot jest wycinkiem świata doświadczalnego. Wykazane związki
opisowe i przyczynowe dają się w tym odcinku potwierdzić i nie wykraczają
poza niego.
„ Empirie” możemy przełożyć jako „doświadczenie”. Empiryczne znaczy
dane w doświadczeniu, są nie tylko wycinki przyrody, ale również fakty
historyczne, określone języki, dzieła sztuki itp.

2. ZREDUKOWANE TEMATYCZNIE- ich temat (przedmiot) zostaje ograniczony do pewnego
określonego punktu widzenia z pominięciem innych
punktów widzenia.

3. METODYCZNIE ABSTRAKCYJNE- ich temat może być tylko badany w taki sposób na jaki
pozwala metoda, to co się nie mieści do tematu nie jest
badane i zostaje pominięte.


FILOZOFIA A NAUKI REALNE:
Postęp tych nauk był możliwy tylko dlatego ze rozwijały się one zgodnie z tymi cechami które przedstawiłam wyżej. „Bycie w świecie” jest punktem wyjścia w filozofii. To samo dotyczy nauk realnych. Filozofia i nauki realne zakładają ten sam punkt wyjścia: przednaukowe, potoczne doświadczenie.

Różnice między filozofia a naukami realnymi na podstawie tych trzech cech:
1. NAUKI REALNE SĄ EMPIRYCZNE- ponieważ za przedmiot maja wycinek świata
doświadczalnego i nie wychodzą poza ten
wycinek; wykazują w nich związki przyczynowe
i objaśniają elementy empiryczne przez inne elementy
empiryczne znajdujące się w ramach tego wycinka.
Natomiast Filozofia wychodzi od doświadczenia ale
nie zatrzymuje się na nim. Pyta o źródła i warunki
doświadczenia bądź doświadczanego świata i jego
wycinków.

2.NAUKI REALNE SĄ ZREDUKOWANE TEMATYCZNIE- ponieważ ograniczają swój temat
do pewnego określonego aspektu. Zaś filozofia
nie dokonuje się w redukcji tematycznej. Pyta ona
całościowo o nieempiryczne elementy świata
empirycznego lub jego wycinków.

3. NAUKI REALNE SĄ METODYCZNIE ABSTRAKCYJNE- ponieważ wycinek którym się
zajmują, o tyle wchodzą w ich zasięg o ile pozwala im
metoda. Filozofia nie jest metodycznie abstrakcyjna,
ponieważ nie zakłada żadnej metody, dzięki której
badała by swój przedmiot. Metoda filozofii jest natomiast
samo życie jej treści , życie przedmiotu który nie jest zdany
na zewnętrzną metodę tylko sam wyznacza jej metodę.
Nauki realne badają swe wycinki pod określonymi
aspektami i przy pomocy określonych metod. Stad wynika
ze nie znają całości, ponieważ nie jest ona tematem ich
badan.
Następnie wynika, ze nauki realne nie znają pełnego
wymiaru swych wypowiedzi.


TROJAKI SPOSOB UJMOWANIA WZAJEMNYCH STOSUNKOW MIĘDZY FILOZOFIĄ A NAUKAMI REALNYMI:
1. Filozofia jest służebnicą nauk realnych- filozofia jest analizą wypowiedzi przesłanek, metod
nauk realnych, a więc analiza logiczna, teoria nauki
i badaniem podstawowych nauk realnych.
Stanowisko to → SCJENTYZM, ponieważ
broni absolutnego autorytetu nauk realnych.
2. Filozofia przyjmuje jako założenia wyniki nauk realnych i przetwarza je w syntezy-
efektami takiego ujęcia są NAUKOWE OBRAZY
ŚWIATA.
3. Filozofia jest autonomiczna w stosunku do nauk realnych i ich metod- badania filozoficzne
są rożne od badan nauk realnych. Filozofia nie
może zapożyczyć bezkrytycznie swego charakteru
naukowego od nauk realnych, ponieważ jej
charakter naukowy jest sam problemem filozoficznym



















w. Cichoń : „Wartości, człowiek, wychowanie”; Kraków 1996; rozdział VII.
Pkt 5.

STRUKTURA PROCESU WYCHOWAWCZEGO:
Pojęcie procesu wychowawczego w problematyce aksjologiczno-wychowczej pokazuje poza pedagogiczne rysy i aspekty. Zawiera odniesie do filozoficznych koncepcji czlowieka jako wychowanka i wychowawcy ale również do teorii wartości, które w sposób istotny tworzą proces wychowania.

Dwa ujęcia pojęcia wychowania:
- w szerszym znaczeniu- wychowaniem jest wszelkie oddziaływanie na człowieka, współtworząc jego osobowa indywidualność. Różnorodne oddziaływania: rodzinne, środowiskowe, szkolne, zawodowe, które wynikają z uczestnictwa jednostki w rożnych grupach społecznych: rodzinnych. Zawodowych, narodowych, państwowych itd.
Oddziaływania te kształtują charakter człowieka, jego psychikę, osobowość, postępowanie, poglądy oraz na konstytuowanie się jego osobistego „ja”.
- w węższym znaczeniu- obejmuje jedynie zamierzone i świadome oddziaływania na wychowanka, podejmowane w określonym celu i w określonej sytuacji. Swoistość wychowania wyraża się przede wszystkim w procesie wychowania moralnego.

PROCES WYCHOWANIA:
Jest jednym w wielu oddziaływań między ludzkich. Jest składnikiem tworzącym cala rzeczywistość człowieka, wpływa decydująco na to kim jesteśmy, na to jaki jest nasz świat w którym żyjemy. Jest elementem trwałym w otaczającej nas rzeczywistości i posiada charakterystyczna strukturę ontyczna.
Z punku widzenia stosunków społecznych proces wychowania staje się również przedmiotem badan teorii społeczeństwa i filozofii społecznej.
Natomiast jako proces rozgrywający się w psychice człowieka, wychowawców i wychowanków, bada go również psychologia jako określony proces psychologiczny.
Rdzeniem podmiotowym wychowania moralnego jest ludzkie osobowe „ja”. Stanowi ona trwale podłoże i źródło z którego wypływa zarówno postępowanie człowieka, jego postawa i uczestnictwo w życiu społecznym, jak i jego przekonania i poglądy.
Proces wychowania łączy ze sobą kilka aspektów mianowicie wychowanie moralne, estetyczne i fizyczne. Człowiek jest całością złożona z wielu składników u jego harmonijny rozwój wymaga jednakowego rozwoju we wszystkich tworzących go czynnikach.

SYTUACJA WYCHOWAWCZA:
Jest to splot warunków, rzeczywistych faktów i wielokształt tworzący im okoliczności, na których podłożu dokonuje się proces wychowawczego oddziaływania. Obejmuje ona zatem nie tylko wychowanka, wychowawce i zachodzące między nimi więzi oddziaływania, ale również konkretne warunki społeczne, w których się to oddziaływanie odbywa.
Sytuacja wychowawcza posiada istotny wpływ na skutki zamierzonych oddziaływań. Jest ona szczególnym środowiskiem , w którym odbywa się proces wychowania.
Proces wychowawczy dokonuje się na podłożu faktycznej sytuacji wychowawczej , a jednocześnie jest integralnym składnikiem, który sam wpływa na te sytuacje, a także ulega jej wpływom
Na rożnych płaszczyznach jednostkowego i społecznego życia człowiek znajduje w okolicznościach, które wywierają wpływ na niego. Jeśli kształtują osobowe „ja” to są to sytuacje o charakterze WYCHOWCZYM. Oddziaływają na człowieka one spontanicznie i żywiołowo.
Skuteczność oddziaływań wychowawczych zależny nie tylko od wychowawcy i jego zabiegów, lecz również od stopnia ich zgodności bądź rozbieżności z wychowawczymi wpływami zależnymi od sytuacji wychowawczej.
Sztuka wychowania polega na umiejętności doboru treści wychowawczych i dostosowaniu ich do sytuacji, w których znajdują się wychowawca i wychowanek.

SAMOWYCHOWANIE:
Początkowo jesteśmy wychowankami, następnie zaś sami stajemy się wychowawcami, ale wciąż ulegamy rożnym wpływom wychowawczym. W tym ciągłym procesie nieustannego wychowania, wywierania wpływu szczególna role odgrywa SAMOWYCHOWANIE.
Proces ten może przynieść trwale efekty, gdy sam wychowanek akceptuje przekazywane w nim treści i gdy dokona sam zmiany swoich własnych nastawień, poglądów, postępowań. Samowychowanie stanowi składnik każdego uświadamiania przez wychowanka procesu wychowawczego.

Samowychowaniem jest tez gdy ktoś samodzielnie dokonuje na sobie zabiegów wychowawczych , nie uciekając od bezpośredniej pomocy wychowawców. Akceptacja określonych zespołów wartości które kształtują cel autoedukacji jest wówczas niezbędna. Samowychowanie jest zawsze samokształceniem, formowaniem własnego wnętrza a przede wszystkim osobowego „ja”.
Wg Romana Ingardeha „ja” stanowić powinno dyspozycyjne centrum.
Warunkiem skuteczności samowychowania jest nie tylko wybór i akceptacja określonych wartości ale również postępowanie zgodnie z nimi.

AKSJOLOGICZNY CHARAKTER PROCESU WYCHOWAWCZEGO:
Wychowanie jest procesem realizowania określonych wartości. Ujecie tych aspektów w ujęciu aksjologicznym wymaga refleksji nad wartościami moralnymi. Podmiotem tych wartości jest człowiek. Wszelkiego rodzaju czyny, zamiary, intencje osobowe „ja” oraz inne składniki człowieka są integralna całością będąca nosicielem rożnych wartości moralnych.
Posiadanie określonych zalet moralnych jest tutaj rozumiane jako niezbędny warunek możliwości realizacji wartości moralnych w czynach i postępowaniu. W inny jeszcze sposób, bardziej trwały przysługuje człowiekowi zespól wartości osobowych i moralnych jako aksjologiczna charakterystyka jego osoby.
Najbardziej pożądane wychowawczo są te wartości moralne które mogą i powinny przysługiwać człowiekowi w sposób trwały i wiązać się twórczo z jego ludzka natura. Jego zalety charakteru i osobowości wytwarzają trwale skłonności i dyspozycje moralne, pobudzają wrażliwość moralna i umożliwiają realizowanie innych pozytywnych wartości.

WARTOŚĆI MORALNE W PROCESIE WYCHOWANIA:
Miejscem gdzie mogą się przejawiać wartości moralne, są wszystkie trzy podstawowe składniki sytuacji wychowawczej: wychowawca, wychowanek oraz proces wychowania.
W procesie wychowawczym wartości te przejawiają się w treściach, metodach i celach.
Treści wychowawcze są tym elementem gdzie wartości moralne przejawiają się w sposób bezpośredni i bardzo widoczny. Obecność ich w treści wychowawczej jest konieczne i podstawowe. Jednak przejawiają się one tez w metodach wychowawczych. Metody mogą być dobre i złe nie tylko w sensie dydaktyczno-wychowawczym ale także w sensie moralnym.
Wartości moralne mogą się tez przejawiać w celach , w sposób pośredni i bezpośredni. Bezpośrednio gdy celem wychowawczym jest wprost urzeczywistnienie jakiejś wartości moralnej lub grup wartości moralnych. Wartości te mogą być współpracować i występować z innymi wartościami np.: z patriotyzmem, służebnością.
NIE MA CELOW WYCHOWACZYCH MORALNIE NEUTRALNYCH !!!

Trzy sposoby występowania wartości moralnych w procesach wychowawczych:
1. w stopniu ogólnym- pojawiają się przy przekazywaniu teoretycznej wiedzy o wartościach, może
się to dokonywać przez nauczanie moralności, wykłady z etyki itp.
2. w mniejszym stopniu ogólnym- przedstawienie wartości moralnych tkwiących w zwartości
przyjmowanych ideałów wychowawczych.
3. w sposób bezpośredni- czyli bezpośredni kontakt z konkretnym światem wartości, poradnie
wychowawcze, których zadaniem jest wspólnie z wychowankiem

analizy jego własnej sytuacji życiowej. Bezpośredni kontakt z
wartości nawiązuje się ze współudziałem emocji. Większą moc

oddziaływania ma wówczas gdy wartości są przedstawione na zasadzie
czynnego przykładu niż słownie.












































T. Gadacz: „ Wychowanie do wolności”
Pkt. 7


Wychowanie do wolności jest sama istota wychowania, ponieważ WOLNOSC jest istota człowieka.

DWIE UWAGI PLATONA:
- Pierwsza dotyczy „nie wychowanej” jeszcze wolności w początkach demokracji. Wszędzie rozbrzmiewa słowo WOLNOSC
- Druga dotyczy duszy despotycznej. Ludzie złe pookładani wewnętrznie, nie potrafią się kontrolować, nie maja żadnej władzy nad samym sobą


WOLNOSC:
Wolność jest źródłem godności każdego człowieka, jego istotą. Na wolności oparte jest większość ustroi państwowych, państwo nowożytne i demokratyczne społeczeństwo obywatelskie.
Wolność wymaga wychowania. Wolność jest tajemnicą. Doświadczamy jej poprzez czynności które robimy w sposób wolny. Kiedy posiadamy poznać jej istotę ona się nam wymyka.

Wolność wg Bergsona- to stosunek naszego JA konkretnego do aktu, który on spełnia. Tego stosunku nie da się określić dlatego ze jesteśmy wolni. Wolność jest faktem, wszystkie trudności i zagadnienia powstają z dążności do oddania pojęcia wolności w języku w którym oczywiście nie da się jej wyrazić.

Wolność wg Nicolai Hartmanna- pozostajemy do wolności woli w takim samym stosunku jak dzisiejsza fizyka do wnętrza atomu. Problem wolności mieści się w szeregu tych faktów , których nie możemy ogarnąć aż do spraw ostatecznych.

DWA WYMIARY BYTOWANIA Z WOLNOSCIA:
- wymiar osobowego określenia i spełnienia
- wymiar relacji społecznych

Wychowawca musi tu odwoływać się do praktycznej mądrości. Wolność przejawia się w TWORCZYM DZIALANIU człowieka. Wychowanie do wolności zakłada więc wychowanie do samookreślenia poprzez twórcze poznawanie samego siebie i wykształcenie zdolności do wolnej ekspresji twórczej.
Poprzez czyn twórczy osoba wyraża siebie i w ten sposób solenia swoja wolność. Po miedzy czynem twórczym a spełniającą go osoba zachodzi podobny związek jak w przypadku artysty i jego dzielą. W swoim dziele artysta wyraża samego siebie. Odkrywa swoja własna osobowa tożsamość i doświadcza, ze jego czyny są wolne, ponieważ są jego własnymi czynami.

Wolność wg Sartre- wyraża przekonanie, ze najgłębsze i najwyższe poznanie wolności ma ten, kto w ekstremalnych warunkach doświadcza utraty wolności. Człowiek przywykły do walki o wolność, często nie jest już zdolny do odpowiedzialnego i twórczego bycia wolnym.


TWORCZA WOLNOSC:
Wychowanie do twórczej wolności nie jest łatwe, ponieważ nie jest łatwo podejmować decyzje i jednocześnie być wolnym. Człowiek, który walczy o wolności, tęskni do niej jak do zakazanego owocu. Kiedy ja jednak uzyska, doświadcza jej ciężaru i samotności i odpowiedzialności.

Wychowanie do wolności mysi być świadome, i musi stwarzać takie warunki aby wychowanek miał możliwość podejmowania własnych decyzji, być odpowiedzialnym za..i wobec, a także w tej odpowiedzialności doświadczyć własnej tożsamości. Własnej tożsamości doświadczamy poprzez własne wybory i decyzje, w których jesteśmy samotni i niezastepialni.
Wychowanie do wolności jest zatem wychowaniem do odwagi BYCIA WOLNYM.
Aby naprawdę być wolnym należy w to wieżyc. Nie wystarczy jeśli jego wolność okaże się bezsilna, niezdolna do twórczego działania. To co podcina możliwości wolności jest NIEWIARA w zdolność i skuteczność własnej wolności. Dlatego wychowanie do twórczej wolności powinno zmierzać do wychowania do WIARY W SWOJA WOLNOSC.

Martin Buber o wychowawcy- Bez pierwotnej afirmacji osoby nie jest możliwe wychowanie, gdyż trwałość maja tylko te akty człowieka i tylko te są ludzkie, które wypływają z jego wolności.

Lek przed wolnością może spowodować niewiarę we własna wolności brak zaufania do wolności wychowanka. Wychowanie musi iść w parze wraz z dojrzewaniem wychowanka do pełnego i świadomego korzystania z wolności
Wolności nie należy się bać tylko ja wychować.
Człowiek wolny jest człowiekiem obliczalnym, Dlatego jego stale, regularne choć twórcze i osobiste postępowanie jest wyrazem jego wolności. Człowiek nieobliczalny nie jest człowiekiem wolnym.
Tym co określa wolność i czyni ja obliczalna jest wspaniałomyślność wobec świata wartości oraz wierność wobec osób i zasad.
Wolności człowiek doświadcza w wyborach. Wybieramy, aby coś urzeczywistnić, a tym co jest urzeczywistnieniem jest zawsze wartość pozytywna bądź negatywna.
Wolność pojawia się w świecie gdzie istnieje prawda i nieprawda, szczęście i nieszczęście, sprawiedliwość i niesprawiedliwość, uczciwość i nieuczciwość.
Wolność zawsze odnosi się do świata WARTOSCI.

Wolność wg Kanta- wartości określają nasza wolność i nadają jej sens. Jedynie dzięki jej wyższej determinacji przez wartości człowiek może być wolny. Z drugiej jednak strony wartości nie mogą determinować człowieka.

Wolność wg Maxa Schelera- określa on relacje wolności jako wspaniałomyślność. Oznacza ona afirmacje wartości dla niej samej, urzeczywistnienie jej ze względu na nią sama. Wspaniałomyślność jest bezinteresownym urzeczywistnieniem wartości. Sens wolności ukazuje się więc tutaj poprzez to co dzięki wolności może być urzeczywistnione, albo tez nie będzie.

Szyderstwo wg Tischnera- szyderstwo jest szczególnym rodzajem niszczącego śmiechu, który nie niszczy bytu w jego istnieniu, lecz w jego wartości. Ale żeby szyderstwo było naprawdę szyderstwem, powinno być uniwersalne. Szyderca kusi do poniewierania wyższymi wartościami. Sugeruje przegrana w najwyższej walce, proponując w zamian dumę.

Wychowanie do wolności zakłada więc świadomość owej antynomii, a wręcz dramatu. Punktem wyjścia wychowania musi być szacunek dla wolności wychowanka. Wartości muszą zostać wybrane przez wolna decyzje. Dlatego wychowanie do wolności musi być wychowaniem autorytarnym
Z jednej strony wychowawca nie może kryć przed wychowankiem dramatu w jaki jest uwikłana wolność ludzkości, Z drugiej zaś strony edukacja nie jest tylko nauka myślenia ale nauka wspaniałomyślności.
Wolności może nauczyć tylko taki pedagog który sam jest wolny. Wychowawca, który jest wspaniałomyślny odsłania wychowankowi świat wartości i nieprzymuszając wskazuje mu kierunki które mogą urzeczywistnić jego wolność.
Wolność nie jest ostatecznym celem. Jest siła, która daje wolne pole budowania, ale nie ona tworzy jego fundament. Wolność odnajduje swój sens w urzeczywistnieniu wartości.

OD PRZYMUSU DO WIĘZI:
Społeczeństwo wolnych ludzi jest nowożytnym społeczeństwem demokratycznym . Tradycyjne społeczeństwo oparte było na autorytarnych instytucjach i czerpały swa moc z obowiązującej tradycji.
Zaś nowożytne społeczeństwo oparte jest na WOLNOSCI każdej JEDNOSTKI. By porządek prawny miał odpowiednie gwarancje musi ostatecznie odwołać się do dojrzalej i odpowiedzialnej ludzkiej wolności, która urzeczywistnia wartości i zachowuje porządek dobra.

Sytuacja paradoksu wg Leszka Kołakowskiego - w pierwszym przypadku państwo nie jest neutralne, ponieważ uważa ono wolność za cel, który nie potrzebuje żadnego wyższego usprawiedliwienia. W drugim przypadku przyznaje się, ze w zależności od uwarunkowania dopuszcza się więcej lub mniej wolności, a czasami także wcale, jeśli w ten sposób mogą być urzeczywistnione najwyższe cele.

Paradoks wg prof. Bockenforda- społeczeństwo demokratyczne opiera się na zasadach, których nie jest w stanie samo sobie zagwarantować. Dlatego demokracja, aby sama w sposób demokratyczny nie ogłosiła własnego kresu, wymaga ufundowania na wartościach. Wartości te muszą jednak być obecne w sposób żywy w dojrzałych etnicznie osobach.

Wolność jest posrodekim, przejściem, szansa ofiarowaną dla tworzenia więzi. Jest kładką po której się przechodzi, ale na której się nie mieszka. Społeczeństwo demokratyczne którego zasada jest wolność nie może istnieć bez wieź.

---