WSPÓŁCZESNE LEKI PRZECIWDEPRESYJNE dr hab. n. med. Ewa Obuchowicz
Częstość rozpoznawania depresji w populacji 1 mln mieszkańców:
w latach 50 - 0,01%
w latach 90 - 10-15%
15% pacjentów z depresją popełnia samobójstwo!
Do największych osiągnięć farmakoterapii należy zaliczyć:
wydatne skrócenie okresu utrzymywania się ciężkich zaburzeń depresyjnych
możliwość ambulatoryjnego leczenia większości chorych
możliwość zapobiegania nawrotom zaburzeń depresyjnych
ograniczenie wskazań do elektrowstrząsów
Słabe strony farmakoterapii:
25-40% chorych nie reaguje adekwatnie na leki
efekt przeciwdepresyjny pojawia się po dłuższym czasie (po 2 tygodniach lub później)
u części chorych z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi obserwuje się zwiększenie liczby nawrotów lub szybki cykl zmian fazy choroby
Mechanizm działania przeciwdepresyjnego?
Zmiany adaptacyjne dotyczące receptorów błonowych, które prowadzą do zwiększenia („up” - regulacja) lub zmniejszenia („down” - regulacja) wrażliwości (aktywności) danego układu neuroprzekaźnikowego:
α1 - adrenergiczna „up” - regulacja
α2 - adrenergiczna „down” - regulacja
β - adrenergiczna „down” - regulacja
5-HT - „up” i „down” - regulacja
dopaminergiczna “up” - regulacja
Inhibitory wychwytu zwrotnego monoamin
hamowanie wychwytu 5-HT i NA = poprawa nastroju
Nieselektywne inhibitory wychwytu 5-HT - NA
Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD) i leki pokrewne
AMITRYPTYLINA /Amtryptylinum/
IMIPRAMINA /Imipramin/
DEZYPRAMINA /Petylyl/
DIBENZEPINA /Noveril/
DOKSEPINA /Doxepin, Sinequan/
KLOMIPRAMINA /Anafranil/
MAPROTYLINA /Ludiomil/
Wskazania do stosowania TLPD:
depresje typu endogennego, szczególnie ciężkie zespoły depresyjne z dużym ryzykiem samobójstwa lub depresje nie reagujące na inne leki
depresje psychogenne, depresje występujące w chorobach somatycznych, schorzeniach organicznych OUN, uzależnieniach, w przebiegu schizofrenii
depresja przewlekła (dystymia)
zapobieganie nawrotom jednobiegunowych zaburzeń depresyjnych
lęk napadowy - KLOMIPRAMINA, IMIPRAMINA, DEZYPRAMINA
moczenie nocne u dzieci - IMIPRAMINA
zespoły natręctw - KLOMIPRAMINA
ból psychogenny - KLOMIPRAMINA, AMITRYPTYLINA
zespoły hiperkinetyczne u dzieci z zaburzeniami uwagi - IMIPRAMINA
nerwice pourazowe - IMIPRAMINA, AMITRYPTYLINA
Objawy niepożądane leczenia TLPD:
Objawy somatyczne
tachykardia, zmiany ciśnienia krwi, arytmia
suchość błon śluzowych
zaburzenia akomodacji
utrudnione oddawanie moczu (głównie u mężczyzn z przerostem prostaty)
osłabienie lub zwiększenie apetytu
poczucie niestrawności, nudności, zaparcia
drżenie rąk, napady drgawkowe, mioklonie, zespoły parkinsonowskie, napadowe dyskinezy
odczyny skórne (świąd, pokrzywka)
Objawy psychiczne
zaburzenia snu
niepokój, lęk, podniecenie psychoruchowe
zaburzenia koncentracji uwagi
upośledzenie pamięci
zaostrzenie objawów psychotycznych
zmiana fazy depresyjnej w maniakalną
Przeciwwskazania bezwzględne do stosowania TLPD:
jaskra (z zamkniętym kątem przesączania)
znaczna arytmia, ostra niewydolność naczyń wieńcowych, okres bezpośrednio po zawale
znaczne nadciśnienie lub hipotensja
znaczna nadczynność tarczycy
choroba Addisona
ciężkie uszkodzenia narządów miąższowych oraz układu krwiotwórczego
depresje z zaburzeniami świadomości
konieczność stosowania niektó®ych leków
nadwrażliwość na lek
zatrucia, np. alkoholem, barbituranami, narkotykami
Leki hamujące wychwyt 5-HT i NA (SNRI)
MILNACYPRAN /Ixel/
WENLAFAKSYNA /Efectin/
Selektywne inhibitory wychwytu 5-HT (SSRI)
CITALOPRAM /Cipramil, Cital/
FLUOKSETYNA /Prozac, Deprexetin)
FLUWOKSAMINA /Fevarin/
PAROKSETYNA /Seroxat/
SERTRALINA /Zoloft, Asentra/
Wskazania:
leki pierwszego rzutu w mniej nasilonych zespołąch depresyjnych
przypadki do przeciwwskazań do stosowania TLPD lub lekooporności na TLPD (skuteczność w 45% chorych)
zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
bulimia
Terapia skojarzona:
SSRI + pindolol /antagonista rec. 5-HT 1A i β-adrenergicznych/
SSRI + TLPD lub mianseryna lub mirtazapina
Lepiej tolerowane od TLPD
Objawy niepożądane (u 40% chorych):
zaburzenia snu
lęk, niepokój, akatyzja (FLUOKSETYNA)
pogorszenie lub utrata łaknienia, nudności, biegunki
osłabienie potencji seksualnej
umiarkowana bradykardia
zaburzenia pozapiramidowe
drgawki
ZESPÓL SEROTONINOWY: zaburzenia świadomości, niepokój, mioklonie, pocenie, dreszcze, gorączka, drżenie mięśniowe, akatyzja.
Interakcje z innymi lekami:
SSRI są inhibitorami cytochromu P450
▲ działania: KARBAMAZEPINY
NEUROLEPTYKÓW
BENZODIAZEPIN
TLPD
SOLI LITU
Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO)
Selektywne odwracalne inhibitory MAO-A
TOLOKSATON
CIMOKSATON
AMIFLAMINA
MOKLOBEMID /Aurorix, Mocloxil/
Wskazania:
zespoły depresyjne z apatią
depresje o różnym stopniu nasilenia
depresja przewlekła (dystymia)
depresje u osób w wieku podeszłym
choroba afektywna dwubiegunowa
depresja w przebiegu choroby Parkinsona, padaczki, SM, udaru mózgu
zespół lęku społecznego
Zalety MOKLOBEMIDU:
Objawy niepożądane są istotnie słabsze w porównaniu z TLPD i podobne w nasileniu do SSRI:
bóle i zawroty głowy
bezsenność
drżenia
TIANEPTYNA /Coaxil/
nasila wychwyt neuronalny 5-HT
działa neuroprotekcyjnie wobec neuronów hipokampa w stresie
skuteczna w depresjach o umiarkowanym nasileniu
działanie przeciwlękowe
Zalety: nie działa cholinolitycznie
nie wpływa na układ krążenia
nie daje silnej sedacji
ułatwia uczenie się
DEPRIM /wyciąg z dziurawca zwyczajnego/
Składniki wyciągu: HIPERFORYNA
HIPERYCYNA
KWERCETYNA
KAEMPFEROL
mechanizmu działania przeciwdepresyjnego?
ocena kliniczna (20 lat. ok. 30 badań kontrolowanych)
w depresji łagodnej i umiarkowanej przewaga nad placebo lecz efekt słabszy niż po lekach przeciwdepresyjnych
Objawy niepożądane (<10% chorych):
zaburzenia żołądkowo-jelitowe
reakcje alergiczne
nadwrażliwość na światło słoneczne
Interakcje (indukcja enzymów cytochromu P450):
▼ działania: DIGOKSYNY
TEOFILINY
WARFARYNY
DOUSTNYCH LEKÓW ANTYKONCEPCYJNYCH
Stosowanie leków przeciwdepresyjnych w okresie ciąży
TLPD:
nie powinny być stosowane w I trymestrze ciąży - wady wrodzone (fokomelia/amelia, rozszczep podniebienia, przepuklina przeponowa, stopa szpotawa, deformacja kończyn, niedorozwój żuchwy)
podawane w III trymestrze - u noworodków (sinica, arytmia, wahania ciśnienia krwi, drgawki, drżenia mięśniowe, niedrożność jelit)
IMIPRAMINA, AMITRYPTYLINA, DEZYPRAMINA - kategoria D
DOKSEPINA, KLOMIPRAMINA - kategoria C
MAPROTYLINA - kategoria B
MOKLOBEMID - kategoria B
SSRI (fluoksetyna, citalopram, paroksetyna) - kategoria C
Nie podawać w okresie karmienia piersią!