1.
CZĘŚCI SKŁADOWE W OBRĘBIE KAŻDEGO SPOŁECZEŃSTWA
obiektywne warunki bytu danego społeczeństwa (położenie geograficzne i warunki ekonomiczne)
struktura społeczna (zbiorowości i grupy społeczne)
kultura (język, dobra materialne, duchowe, tradycja, prawo, normy)
2.
GRUPA SPOŁECZNA to pewna ilość osób (więcej niż 3) powiązane ze sobą wspólnymi wartościami i celami,
w której stosunki są regulowane przez instytucje i osoby te mają poczucie odrębności
od innych.
3.
RODZAJE GRUP SPOŁECZNYCH
Podział na grupy małe i wielkie
MAŁE - to grupy nieliczne, liczące najwyżej kilkunastu członków są one zazwyczaj połączone więzią
stosunków przyjacielskich.
WIELKIE - jest zbyt liczna, aby wszyscy jej członkowie mogli się znać osobiście, aby wszystkie
styczności między nimi mogły się dokonywać bezpośrednio.
Podział na grupy pierwotne i wtórne
PIERWOTNA - jest nią przede wszystkim rodzina złożona z rodziców i dzieci oraz dziadków. Istnieje
związek uczuciowy i osobisty, zaangażowanie w odpowiedzialności za los innych.
WTÓRNA - zorganizowana, dla realizacji określonego celu, w którym przeważa lub zasadniczą
doniosłość posiadają styczności rzeczowe, najczęściej pośrednie. Oparta na
zinstytualizowanym i uschematyzowanym systemie stosunków, ich działanie jest
uregulowane przepisami.
Podział na grupy formalne i nieformalne
FORMALNE - to te, które rozwinęły instytucje formalne, formalny system kontroli i organizacji.
NIEFORMALNE - to grupa, których więź wewnętrzna polega tylko na organizacji instytucji i kontroli
nieformalnej. Mogą to być grupy małe, pierwotne.
Podział na grupy otwarte i zamknięte
OTWARTE - inkluzywna, członkostwo nieograniczone.
ZAMKNIĘTA - ekskluzywna, członkostwo ściśle ograniczone
PÓŁOTWARTE
4.
ROLA - zadanie, które człowiek pełni na rzecz społeczeństwa.
PRESTIŻ - uznanie, jakim cieszy się osoba w swoim otoczeniu (autorytet).
POZYCJA - miejsce, jakie człowiek zajmuje osoba bądź zawód (w układzie innych pozycji).
5.
RODZINA jest pierwotną grupą społeczną, w której uczestnictwa doświadczają prawie wszyscy ludzie, niezależnie od zróżnicowania kulturowego, terytorialnego i dziejowego, a także - od etapu życia. Rodzina stanowi, więc najbardziej uniwersalną formę społecznych i osobistych kontaktów człowieka, ponieważ obejmuje wiele stref jego życia. Jest definiowana jako naturalna i podstawowa komórka społeczeństwa, a jako taka ma prawo do „ochrony ze strony społeczeństwa i państwa” oraz do „odpowiedniej ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej dla zapewnienia jej pełnego rozwoju”.
Rodzina, której podstawę stanowi małżeństwo - rozumiane jako związek kobiety i mężczyzny - jest konstytucjonalnie chroniona przez państwo.
RODZINA (wg socjologów) to przede wszystkim grupa pierwotna w skład, której wchodzą osoby powiązane więzią osobową i rzeczową, posiadające wspólne wartości (materialne i niematerialne) oraz świadomość odrębności. Wzajemne stosunki małżeńskie i rodzicielskie regulowane są zespołem norm prawa naturalnego i stanowionego, wzorami i normami kulturowymi, a także obyczajami i zwyczajami lokalnymi.
6.
CECHY RODZINY JAKO SPECYFICZNEJ GRUPY SPOŁECZNEJ
wspólnota zamieszkania
wspólnota majątkowa
wspólnota tradycji
wspólne nazwisko
Specyficzny sposób wchodzenia do rodziny nowych członków poprzez małżeństwo urodzenie się, adopcję. Wyraźny przedział pokoleniowy, intymność stosunku, brak formalnego przywódcy.
7.
RODZAJE RODZIN i MAŁŻEŃSTW
RODZINY PATRIARCHALNE - ojciec sprawuje władzę i cieszy się autorytetem. Forma rodziny
występująca w czystej postaci w wielu społeczeństwach. Ojciec sprawował
także władzę polityczną nad członkami i nad służbą.
RODZINY MATRIARCHALNE - władzę w rodzinie sprawuje matka, pokrewieństwo liczy się po linii
matki.
RODZINY EGALITARNE - występują we współczesnych społeczeństwach, których mąż i żona mają równe
prawa.
MAŁŻEŃSTWO MONOGAMICZNE - związek jednego mężczyzny z jedną kobietą.
MAŁŻEŃSTWO POLIGAMICZNE - związek mężczyzny z kilkoma kobietami.
POLIANDRIA - małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami.
MAŁŻEŃSTWO ENDOGAMICZNE - zawierane w ramach własnej zbiorowości np. w ramach jednej klasy
czy kasty.
MAŁŻEŃSTWO EGZOGAMICZNE - zawierane z konieczności między partnerami należącymi do innych
grup.
8.
FUNKCJE RODZINY
Funkcja materialno-ekonomiczna
Zaspokojenie materialnych potrzeb członków rodziny (podfunkcja: zarobkowa oraz usługowo-konsumpcyjna).
Funkcja prokreacyjna i seksualna
Zaspokojenie rodzicielskich i emocjonalnych potrzeb współmałżonków (potrzeba ojcostwa, macierzyństwa); - jako społecznie akceptowaną formę współżycia płciowego.
Funkcja legalizacyjno-kontrolna
Rodzina kształtuje warunkowane kulturowo, ale także przyjęte zwyczajowo i uznane za obowiązujące wzory zachowań oraz działań poszczególnych członków rodziny. Podstawą przyjętych wzorów zachowań są normy obyczajowe, religijne, moralne i prawne.
Funkcja socjalizacyjna i kulturowa
Przekazywanie podstawowych wartości i norm współżycia, przygotowanie do samodzielnego pełnienia ról społecznych poprzez system wzorów zachowań i wzajemnego oddziaływania poszczególnych członków rodziny. Pełni funkcję kulturową, polegającą na wprowadzeniu dziecka w świat kultury materialnej i niematerialnej, ludzkich wytworów i zasobów kulturowych.
Funkcja klasowa
Rodzina wyznacza status społeczny i pozycję swoich członków w hierarchii społecznej (przynależność do warstw lub klas społecznych). Determinuje start życiowy dziecka i ma wpływ na jego karierę.
Funkcja rekreacyjno-towarzyska
Wynika z potrzeby utrzymania różnorodnych osobistych kontaktów z kręgiem osób wewnątrz domu rodzinnego, a także spoza wspólnoty zamieszkania - bliższej i dalszej rodziny, osób spokrewnionych i nie spokrewnionych. Funkcja ta realizowana jest poprzez wspólny wypoczynek, spotkania rodzinne (świąteczne, rocznicowe, imieninowe).
Funkcja emocjonalno-ekspresyjna
Miłość, wzajemne więzi, trwała wymiana uczuć nie mogą być zrealizowane poza rodziną. Z drugiej strony są one podstawą powstania i trwałości życia rodzinnego, pozwalają przezwyciężać różnice zdań czy trudności pojawiające się w bezpośrednich kontaktach, a także nadają sens wspólnocie codziennego życia.
******************************************************************************************
A/ utrzymywanie ciągłości biologicznej społeczeństwa
B/ utrzymanie ciągłości kulturowej społeczeństwa przez przekazywanie dziedzictwa kulturowego następnym
pokoleniom
C/ nadaje pozycję społeczną swoim dzieciom
D/ zapewnia jednostkom zaspakajanie potrzeb emocjonalnych, intymnego współżycia, daje poczucie
bezpieczeństwa, zapewnia równowagę emocjonalną
E/ jest instytucją kontroli społecznej - zapobiega odchyleniu od norm
9.
STRATYFIKACJA SPOŁECZNA - uwarstwienie społeczne; struktura społeczna jako
układ hierarchii złożonych z warstw lub klas.
10.
KLASA SPOŁECZNA - są to zespoły osób o wspólnych interesach ekonomicznych
związanych z posiadaniem dóbr lub zarobkowaniem. Są to
ugrupowania ludzi o jednakowym położeniu rynkowym.
KLASA SPOŁECZNA WG MARKSA - głównym czynnikiem różnicującym ludzi jest ich
stosunek do środków produkcji. Fakt, czy są oni właścicielami tych środków
przesądza o przynależności klasowej
KLASA SPOŁECZNA WG WEBERA - klasy są związane z rynkiem, w związku z tym
mogą istnieć jedynie w społeczeństwie rynkowym. Równie ważne są inne kryteria
różnicujące ludzi, jak władza i prestiż.
11.
WARSTWA SPOŁECZNA - są to zbory ludzi, które uznają siebie i są uznawane przez innych za społecznie
niższe lub wyższe, ze względu na zajmowane pozycje społeczne.
12.
RODZAJE UWARSTWOWIENIA SPOŁECZNEGO WG WEBERA
wyższa - wyższa
wyższa - niższa
średnia - wyższa
średnia - niższa
niższa - wyższa
niższa - niższa
RODZAJE UWARSTWOWIENIA SPOŁECZNEGO WG MARKSA
Dysponenci uspołecznionych środków produkcji
Bezpośredni kontrolerzy pracy
Wykonawczy pracownicy umysłowi
Produkcyjni robotnicy zakładów przemysłowych
pracownicy fizyczni poza produkcją
prywatna inicjatywa
13.
TYPY RELACJI SPOŁECZNYCH WG OSSOWSKIEGO
zależności wzajemne
zależności jednostronne
stosunki dystansu, więzi i antagonizmów społecznych
14.
Ruchliwość społeczna - oznacza zmianę pozycji społecznej, jakiej może dokonać jednostka
w ciągu swego życia. Ruchliwość pionowa i pozioma.
TYPY RUCHLIWOŚCI SPOŁECZNYCH
Ruchliwość pionowa (wertykalna) polega na przechodzeniu z pozycji niższych do wyższych (wówczas mamy do czynienia z awansem) lub z pozycji wyższych do niższych degradacja). Ruchliwość społeczna może objąć całe klasy społeczne i kategorie zawodowe. Ruchliwość społeczną można rozpatrywać również w ramach pokoleń, ruchliwość wewnątrzpokoleniowa (zmiana pozycji jednostki odnosząc jej nową sytuację do poprzedniej i ruchliwość międzypokoleniowa (porównujemy sytuację rodziców i dzieci).
Możliwość ruchu pionowego jednostki zależna jest od typu społeczeństwa, w jakim ona żyje. W społeczeństwie zamkniętym jest w znacznym stopniu utrudniona. W społeczeństwie otwartym nie natrafia na żadne przeszkody formalne.
Ruchliwość pozioma polega na przemieszczaniu się jednostek lub grup w przestrzeni społecznej bez zmian w pozycji społecznej. Występuje wówczas, gdy jednostka lub grupa zmieniła miejsce w strukturze społecznej, ale została na tym samym szczeblu drabiny społecznej. Są to, więc przejścia z grupy do grupy, z zawodu do zawodu - ale bez widocznego awansu. Odmianami ruchliwości horyzontalnej są: fluktuacja (przenoszenie się pracowników z zakładu do zakładu w ramach tego samego lub zbliżonego zawodu z niewielkimi zmianami w warunkach i uposażeniu), przestrzenne ruch ludności (codzienny przepływ ludności między miejscem prac, zamieszkania, zaopatrzenia czy też rekreacji).
15.
Społeczeństwa, w których istnieją ustalone drogi i kanały ruchliwości pionowej, prowadzące od pozycji niższych i od warstw, klas niższych do wyższych nazywamy społeczeństwami o klasach otwartych.
Klasą społeczną zamkniętą kasta gdyż przechodzenie od kasty niższych do wyższych jest uniemożliwione sformalizowanym systemem zakazów.
Ze względu na ruchliwość pionową
wyróżniamy typy społeczeństw
Kastowe nie ma żadnej akceptowanej społecznie możliwości przejścia z jednej do drugiej klasy, np. dawne Indie, Stany Zjednoczone, podział na białych i kolorowych.
Stanowe w feudalnej Europie, ograniczone możliwości zmiany przynależności stanowej, szlachectwo z rąk króla za zasługi.
Klasowe nie ma barier w przechodzeniu z klasy do klasy (mit o pucybucie, który stał się milionerem).
16.
Kategorie społeczne - zbiory ludzi wyróżnione ze względu na posiadanie przez nich
wspólnej cechy.
Status socjoekonomiczny - określa osoby, grupy, które osiągnęły zbliżony poziom bogactwa, zakresu władzy
przywilejów, prestiżu, wykształcenia, statusu zawodowego, prowadzą podobny
tryb życia (czas wolny); mają podobne szanse życiowe na osiągnięcie
wykształcenia, ogólnego stanu życia, itp.
Status społeczny - to pozycja wraz ze związanymi z nią przywilejami lub upośledzeniami
i prestiżem, (szacunek jakim otacza się daną pozycję). Status społeczny
jednostki wyznacza się przez jej pozycję w wymiarach struktury, np.
struktura dochodów, wykształcenia, władzy - pozycje mogą być różne lub
takie same.
17.
TRATYFIKACJA ETNICZNA - niektórzy ludzie z określonym pochodzeniem narodowościowym znacznie częściej należą do określonych klas społecznych
UPRZEDZENIA - są to przekonania na temat członków jakiejś grupy, które przypisują im jakieś pożądane cechy
DYSKRYMINACJA - jest to odmienny sposób traktowania innych ze względu na ich narodowość. Jest to odmawianie członkom jakiejś grupy narodowościowej dostępu do cenionych społecznie dóbr
STRATYFIKACJA PŁCIOWA - status społeczny mężczyzn i kobiet jest niejednakowy. Płeć różnicuje zajmowanie określonych pozycji w strukturze społecznej.
segregacja zawodowa
segregacja w sferze rodzinnej
segregacja w sferze edukacji
określone propagowane wzory kobiet i mężczyzn
18.
KULTURA - jest to konfiguracja wyuczonych zachowań i jej rezultatów, których elementy
składowe są powielane i przekazywane z pokolenia na pokolenie.
19.
CECHY SPOŁECZEŃSTWA MASOWEGO
nie podlega podziałom społecznym i wywodzi się z wszystkich kategorii
jest anonimowe i składa się i składa się z anonimowych jednostek
charakter między jego członkami jest powierzchowny
działa tylko w postaci tłumu
CECHY STYLU ŻYCIA
rozwój postawy „mieć” i dominacja nad postawą :być”
bezstylowość
nieumiejętność panowania nad czasem
brak indywidualnych zainteresowań
niedorozwój indywidualnych uzdolnień
20.
Zwyczaj - forma jednostkowego lub grupowego zachowania się i działania,
przejawiającego się w konkretnej sytuacji, jest ona ustalona i akceptowana w danej
zbiorowości. Jest zasadniczo nie obłożona żadną formalną sankcją społeczną.
Obyczaj - jest to ujednolicona i ustrukturalizowana forma lub schemat zachowania
powszechne akceptowanego w danej zbiorowości społecznej, opartego na obowiązującej w
niej tradycji, której przestrzeganie jest regulowane przez sytuacje społeczne.
21.
ETAPY PROCESU BADAWCZEGO
Sformułowanie problemu
Konstrukcja modelu teoretycznego
selekcja zmienna
ZMIENNA NIEZALEŻNA - zjawisko, które kształtuje inne zjawisko, wpływa
na jego przebieg.
ZMIENNA ZALEŻNA - zjawisko, które ulega wpływowi, jest kształtowane
przez inne zjawisko.
stawianie hipotez
Etap doboru wskaźników do zmiennych (operacjonalizacja pojęć)
Konceptualizacja badań
wybór metody badawczej
określenia zbiorowości próbnej
Przygotowanie narzędzi badawczych.
Zaplanowanie metod analizy statystycznej.
Realizacja badań.
Analiza danych i wyciąganie wniosków.
Przygotowanie raportu z badań.
22.
PROBLEM BADAWCZY - jest to pytanie, na które my poszukujemy odpowiedzi.
HIPOTEZA - stwierdzenie, co, do którego, istnieje prawdopodobieństwo większe od
przeciętnego, iż stanowić będzie ono prawdziwe rozwiązanie postawionego
problemu.
OPERACJONALIZACJA - zabieg metodologiczny polegający na próbie zdefiniowania przedmiotu badań czy
analiz w taki sposób i w takim zakresie aby było możliwe stwierdzenie jego
występowania.
WSKAŹNIK - pewna cecha (zadanie lub zjawisko) na podstawie zajścia, którego
wnioskujemy z pewnością lub z określonym prawdopodobieństwem, iż
zachodzi zjawisko, które nas interesuje.
wskaźnik definicyjny - występuje tożsamość między wskaźnikiem a cecha wskazującą
wskaźnik empiryczny - zarówno wskaźnik jak i cecha wskazywana są obserwowane, ale cech wskazywana jest trudniej dostrzegana
wskaźnik inferencyjny - zjawisko nie może być bezpośrednio obserwowane, lecz o jego zajściu wnioskujemy z faktu zajścia innego zjawiska
24.
RODZAJE OBSERWACJI
OBSERWACJA UCZESTNICZĄCA - badacz staje się uczestnikiem grupy, którą chce
poddać obserwacji, członkowie grupy nie są poinformowani o rzeczywistym celu jego
przynależności. W ten sposób, może się spodziewać większej szczerości ze strony
członków grupy.
OBSERWACJA NIEUCZESTNICZĄCA badacz od razu wchodzi w rolę obserwatora. Musi
on przyjąć rolę, dzięki której pozostanie na zewnątrz grupy, ale która pozwoli mu
uczestniczyć w jej życiu.
OBSERWACJA KONTROLOWANA prowadzona z pewnym przyjętym planem, uwzględnia
szczegółowe zagadnienia, na które chcemy zwrócić uwagę, np. konflikt, wzajemna
pomoc. Niezbędnym elementem prowadzenia obserwacji jest dzienniczek obserwacji.
OBSERWACJA NIEKONTROLOWANA należy mieć przygotowany formularz z podstawowymi
kategoriami danych do zapisu. Notatki powinny być prowadzone na bieżąco w ciągu dnia, a wieczorem
uzupełniane w dzienniczku.
25.
RODZAJE ANKIET
Ankieta rozprowadzana bezpośrednio - pewnej grupie osób rozdajemy kwestionariusze ankiet, a po pewnym czasie zbieramy je.
Ankieta rozprowadzana pośrednio - korzystamy z jakiegoś pośrednika (ankieta pocztowa, prasowa, radiowa).
Ankieta audytoryjna - jest to szczególny przypadek ankiety rozprowadzanej bezpośrednio. Wyróżnia ją to, że przeprowadzana jest w jednym miejscu o jednym czasie wśród grupy ludzi, która wchodzi w skład interesującej nas zbiorowości.
Ankieta telefoniczna - właściwie wywiad prowadzony przez telefon. Jednak ze względu na charakter zdobywanych tą drogą informacji i ograniczoność czasową trwania rozmowy uznano, że jest to sposób bardziej odpowiadający ankiecie.
RODZAJE WYWIADÓW
WYWIAD ANKIETOWY - pytania zamknięte, rola ankietera sprowadza się do odczytywania pytań i podkreślania odpowiedzi wybranych przez respondenta.
WYWIAD SWOBODNY - towarzyszu mu spis dyspozycji do wywiadu. Jest to bardziej rozmowa na określony temat, która ma przynieść pewne informacje związane z konkretnymi zagadnieniami.
WYWIADY POŚREDNIE - kwestionariuszowy o małym stopniu standaryzacji, w którym są pytania półotwarte i otwarte, prowadzący ma spisaną listę potrzebnych mu informacji.
WYWIAD UKIERUNKOWANY na zdobywanie danych o respondencie.
WYWIAD O FAKTACH ALBO OPINIACH.
26.
WADY PYTAŃ KWESTIONARIUSZOWYCH
Wady strukturalne
ogólna niejasność pytania
nieporządne sformułowanie
niejednorodność formy gramatycznej
błędy logiczne
niewyczerpywalność alternatyw
nierozłączność alternatyw
błąd formalny
zbytnia czułość lub jednokierunkowość skal
dwa określenia w jednej alternatywie
błąd multiplikacji (błąd użycia liczby mnogiej)
Wady niedostosowania pytań do zapotrzebowania informacyjnego badacza
nie występują cechy, których dotyczy poszukiwana informacja
otrzymanie przypadkowej i nieprzemyślanej odpowiedzi
Wady związane ze zbytnią trudnością pytania
trudności związane z szykiem
pytania, które stawiają przed respondentem zbyt trudne zadanie
Wady związane z drażliwością pytań
pytanie dotyczące sfery prywatności i intymności
pytania zagrażające poczuciu własnej wartości respondenta
pytania wywołujące zagrożenia społecznej egzystencji
Wady związane z sugerującym charakterem pytań
8