METODOLOGIA ĆWICZENIA

SEMESTR DRUGI.

ĆWICZ.13

1. Wymień i krótko omów wady bezkrytycznych reform.

Wady:

1. Stronnicze przecenianie lub niedocenianie faktycznego rozmiaru zmiany.

Prowadzi do przeceniania słuszności reform. Wiąże się to z słabościami danych sprawozdawczych, zwykle statystycznych oraz z uwzględnianiem tylko doraźnych i krótkotrwałych następstw reformy. Na krótką metę prawie każda reforma daje skutki oczekiwane. Reformatorzy sterują systemem priorytetów i początkowo są w stanie zapewnić reformowanej instytucji sprzyjające reformie warunki działania. Wraz ze zmianą priorytetów załamuje się reforma. Otoczenie reformowanego systemu działa zgodnie z zasadą homeostazy i po pewnym czasie neutralizuje reformę, jeśli tylko nie była ona dość gruntowna. Tak więc skupienie się na doraźnych skutkach prowadzi do przeceniania jej słuszności. Niektóre reformy okazują się skuteczne dopiero po pewnym czasie, gdy ostaną zaburzenia związane z ich wprowadzeniem.

2. Tendencyjne przypisywanie stwierdzonych zmian pozytywnych reformie, a negatywnych czynnikom od reformatora nie zależnych.

Zmiany zaobserwowane po wprowadzeniu reformy nie muszą być jej skutkiem.

Reformator zainteresowany pozytywną oceną swego przedsięwzięcia łatwo zapomina, że zmiany zaobserwowane po wprowadzeniu reformy nie muszą być jej skutkiem, lecz mogą być wynikiem działania czynników zbieżnych z reformą.

Czynniki:

•wykresy zjawisk społecznych mają tyko kształt regularny. Skoki w górę i w dół są wynikiem działania licznych, drobnych i zwykle trudnych do wyodrębnienia okoliczności: zmian składu zbiorowości, błędów pomiaru, warunków zewnętrznych. Są one przypadkowe i nazywa się je niestabilnością.

•w czasie działania reformy w środowisku dokonują się różne zmiany zew. Wiele z nich jest obojętnych dla reformy, niektóre jednak działają w kierunku zgodnym lub sprzecznym z jej oczekiwanym wpływem.

• przemilczenie zmian z reformą zbieżnych pozwala przecenić jej dobroczynne skutki

• wyeksponowanie zmian z reformą sprzecznych pozwala reformatorowi zachować twarz wobec niepowodzenia jego przedsięwzięcia.

•wpływ reformy może też nałożyć się na istniejące niezależnie od niej trendy i cykle (wynik wewnętrznej dynamiki systemu lub wydarzeń wcześniejszych)

•regresja- powrót do stanu wyjściowego(samoczynny) po ostrym odchyleniu się wartości zmiennych społecznych od norm. Pojawia się wtedy, gdy odchylenie wywołały czynniki wyjątkowe i gdy sprawne są mechanizmy samoregulujące systemu.

•ogłoszenie wyników pomiaru refowanego stanu rzeczy może wpłynąć również na zmianę. Chodzi tu przede wszystkim o intensywne kampanie informacyjne i propagandowe- to wpływa na działanie ludzi.

Jeśli żaden z wymienionych czynników nie wywołał zmiany zauważonej po wprowadzeniu reformy, wolno stwierdzić, że wywołała ją sama reforma.

3. Stronnicze skupianie się na pozytywnych skutkach reformy, a pomijanie skutków negatywnych.

Przemilczenie lekceważy się szczególnie łatwo wtedy, gdy skutki ujemne nie są bezpośrednimi konsekwencjami reformy i dotyczą innych dziedzin życia społecznego niż właśnie reformowana.

Ćwicz. 14

1.Wymień i krótko omów okoliczności, które wpłynęły na rozpowszechnienie się badań ankietowych w socjologii.

Wiek XIX- przyczyny powstania tych badań.

1.Badania nastawione na ulepszanie czegoś, promowane przez społeczników reformatorów. Survey- badanie ludności z danego terenu. Wtedy zaczęto się zastanawiać nad tym jak budować próbę, jak konstruować pytania.

W Europie Zachodniej badania wykorzystujące ankiety pojawiły się jako reakcja na społeczne problemy rodzącego się kapitalizmu.

2.Badania w Stanach Zjednoczonych (przeprowadzone w miastach)-sondaże społeczne,, ich idea pojawiła się w odpowiedzi na potrzeby zgłaszane przez nurty reformatorskie i administrację miejską w pewnym okresie rozwoju miast amerykańskich. Przeprowadzono wówczas sondaże dotyczące problemów pracy, edukacji, służby zdrowia i szpitalnictwa.

3. Badania przedwyborcze (Gallup- przewidział wybory prezydenta, bo dobrał reprezentatywną próbę)- przewidywanie wyników wyborów.

4. Badania konsumenckie- na rozwój badań ankietowych wywarła wpływ również potrzeba opisania prawidłowości zachowań konsumenckich i konieczności projektowania skutecznych kampanii reklamowych. Zaczęło się to rozwijać razem z powstaniem wolnego rynku.

5. Ponownie do głosu dochodzi pozytywizm-badania otrzymują poparcie ze strony teoretycznej.

2. Wymień znane ci techniki ankietowe.

Techniki ankietowe:

- ankieta pocztowa(kwestionariusz jest wysyłany i zwracany pocztą)

- ankieta prasowa(kwestionariusz jest publikowany w prasie)

- ankieta audytoryjna(szczególny rodzaj- ankieta socjometryczna)

- ankieta telewizyjna i radiowa

• ankieta internetowa(wysyłana na skrzynkę bądź ta , która otwiera się gdy wchodzimy na stronę)

• ankieta dołączona do produktów

• ankieta rozdawana

• ankieta ogólnie dostępna

4. wymień cech badań ankietowych.

1) Badania ankietowe przeprowadza się zawsze na próbie reprezentatywnej, dobieranej losowo, kwotowo, bądź losowo- kwotowo.

Dobór próby: Próba losowa-każda osoba z populacji ma taką samą szansę wyboru, dlatego wartości zbadanych parametrów w próbie bliskie są wartościom parametrów w całej populacji. Dobór próby losowej to kilku stopniowy proces1)losowanie jednostki terytorialnej(gmina, miasto) 2) w ich obrębie osoby lub tylko adresy, 3) na miejscu ankieter dobiera badanych wg . klucza. Dobór kwotowy- na podstawie wiedzy o strukturze populacji badacz formułuje parametry, jakimi powinna się charakteryzować próba by została uznana za reprezentatywną, ankieter na tej podstawie szuka respondentów. Dobór losowo- kwotowy- losuje się np. obwody wyborcze, a w ich obrębie ankieterzy poszukują osób o określonych cechach społecznych.

2)W badania tego typu wykorzystuje się kwestionariusz wywiadu lub kwestionariusz ankiety w wysoce standaryzowanych wersjach- przez to, że badamy próbę a chcemy powiedzieć coś o całej populacji- to jest to obarczone błędem( błąd standardowy próby).

+/- 2%

za 51% 49-53

przeciw 49% 47-51 przeniesienie wyników z próby na populację

Prawdopodobieństwo wystąpienia błędu - przedział ufności

0,95-w 95 przypadkach na 100 prawdziwe odpowiedzi będą mieściły się w tych przedziałach

Im dokładniej chcemy coś zbadać tym przedział będzie szerszy.

Próba jest reprezentatywna zawsze ze względu na jakieś cechy

Stosuje się metody standaryzowane;

-techniki ankietowe

-wywiady kwestionariuszowe

Standaryzacja- ujednolicenie wszystkich środków i sposobów badania

W wywiadach o najwyższym stopniu standaryzacji zakłada się, że ankieter jest przedłużeniem kwestionariusza( nic nie poprawia, nic nie zmienia, nie wpływa na badanego, nie ma dodatkowego bodźca)

Wywiady kwestionariuszowe cztery typy::

-zwykły

• ze wspomaganiem komputerowym (CAPI)

• przez telefon

• przez telefon ze wspomaganiem komputerowym(CATI)

3) Materiały zebrane w badaniu ankietowym (odpowiedzi udzielone przez respondenta i zapisane przez niego samodzielnie bądź przez ankietera) są opracowywane w sposób ilościowy, dzięki zastosowaniu odpowiednio oprogramowanych komputerów (pakiety statystyczne SPSS,SAS, Stargraph).

Cechy dodatkowe:

Kontakt ankietera z badanym jest bezpośredni, jednorazowy, krótkotrwały

Kontakt badacza z badanym- nie jest bezpośredni, odbywa się za pośrednictwem ankietera, kontaktu tego prawie nie ma.

Błąd standardowy nie jest jedynym błędem jaki się popełnia

Grupy błędów:

Związane z ankieterem ( np. źle odczyta pytanie, źle zapisze odpowiedź) związane z jego cechami osobowości bądź cechami społeczno- demograficznymi

Sam respondent( np. jego poziom wykształcenia bądź cechy osobowości) to jakimi kieruje się wartościami np. uważa że zawsze należy mówić prawdę, czy jest podatny na wpływ ankieciarski

Sam kwestionariusz np. sposób ułożenia pytań

Miejsce przeprowadzenia wywiadu( gdzie przeprowadzamy wywiad, obecność osób trzecich )

Główne nurty krytyki:

• traktowanie człowieka w sposób mechanistyczny

• nie powinny być stosowane w każdym przypadku ( np. przemoc w rodzinie)

• nie są to badania społecznie neutralne( zmieniają ludzi, rzeczywistość społeczną, powodują zmiany społeczne)

• nie są to badania uniwersalne, bo zastosowanie ich w innym kręgu kulturowym nie ma sensu, na wywiad wpływają warunki kulturowe

• nie mamy pewności czy respondenci rozumieją pytania w ten sam sposób co badacz- stąd wieloznaczność pytań

• nie uwzględnia się zależności między ludźmi, różnych hierarchii

• wywiad kwestionariuszowy nie jest naturalny- nie przypomina naturalnej rozmowy, nierówność ról respondenta i ankietera

• krytyka etyczności badań- co badany dostaje w zamian, brak zapłaty

4.Gdzie najczęściej stosuje się badania ankietowe?

• Badania opinii publicznej - badanie ankietowe prowadzone przed i po wyborach, badanie nastrojów społecznych

• Badania marketingowe (zachowań konsumenckich)- by efektownie projektować kampanie reklamowe, by przewidywać zachowania konsumenckie.

• Badania akademickie- służą weryfikacji hipotez, ulepszaniu technik badawczych

• Badania zachowań ludzkich( badania wiktymizacyjne, badania związane z opieką zdrowotną)

• Wieloletnie programy badawcze-służące do opisu zmian większych grup społecznych, bada się procesy, w Polsce PGSS- Polski generalny sondaż społeczny- prowadzony od 1992 do 1997 co dwa lata (duża próba osób 1200), z bazy PGSS może korzystać każdy, PGSS dotyczy wielu kwestii, w badaniu tym jest wkładka tematyczna, którą przeprowadza się w 32 krajach.

• Międzynarodowe analizy porównawcze- trudno jest ułożyć kwestionariusz który byłby identycznie rozumiany we wszystkich krajach.

5. O jakich sposobach poprawy jakości badań surveyowych pisał Gostkowski?

• staranne przygotowanie ankiet i kwestionariuszy do badania

• odpowiednio dobrana do tematu próba

• autoweryfikacja (możliwość poprawienia odpowiedzi przez respondentów )

• badania próbne (prowadzone na małej próbie w celu sprawdzenia czy narzędzie badawcze przynosi odpowiedzi na pytania z problematyki )

• badania pilotażowe ( wykonuje się z grupą celowo dobranych respondentów o najniższym poziomie wykształcenia, w celu sprawdzenia czy narzędzie badawcze jest zrozumiałe i nie za długie )

• wprowadzenie zwiadów badawczych( przeprowadzenie kilku wywiadów swobodnych)

Ćwicz 15

1. Jakie pytania nazwiesz: otwartymi, zamkniętymi, dychotomicznymi, z kafeterią, dialogowe, półotwartymi, prekategoryzowanymi, filtrującymi, pustymi, kontaktowymi?

Pytania otwarte- nie narzucają wariantu odpowiedzi, umożliwiają respondentowi sformułowanie odpowiedzi w jego własny sposób ( jedne pytania wymagają krótkiej odpowiedzi, inne mogą być pytaniami żądającymi narracji, inne wręcz długiego opowiadania- przedstawiającego pewne wydarzenia z życia respondenta) np. W którym roku się Pani urodziła? Dlaczego Pan tak sądzi? Z czym się pani kojarzy określenie Matka Polka?

Pytania zamknięte- to pytanie z góry wyznaczonymi możliwymi wariantami odpowiedzi, spośród których respondent ma dokonać wyboru- pytanie skategoryzowane( pytania o prawdę i fałsz). Pytanie zamknięte składa się z dwóch części: podstawowej i rozwijającej. Część podstawowa wywołuje temat, czyli wskazuje na przedmiot pytania. W części rozwijającej są przedstawiane możliwe alternatywy, na przykład w postaci kafeterii lub skali służącej ustaleniu typu postawy wobec przedmiotu pytania.

Pytania dychotomiczne- pytania oparte na skali dwubiegunowej ( odpowiedź- tak lub nie, za lub przeciw) np. Czy jest Pan za czy przeciw wejściu Polski do Unii Europejskiej?

Pytania z kafeterią- podajemy możliwe warianty odpowiedzi, ale poszczególne odpowiedzi nie wykluczają się, dopuszcza się możliwość, że respondent zaznacza więcej, niż jedną odpowiedź, czasami wybór jednak bywa ograniczony np. proszę wymienić odpowiedzi trafne, istotne, prawdziwe, itp. Np. Jaka powinna być Pana zdaniem, reklama? Które z cech wymienionych na karcie powinny, według pana, ją charakteryzować? ( nie więcej niż trzy odpowiedzi)

• informacyjna, fachowa

• humorystyczna

• zajmująca

• uczuciowa, emocjonalna

• oryginalna

• wiarygodna

• interesująca

• naturalna

Pytania dialogowe- pytania, którym towarzyszy zawsze karta respondenta-osobna kartka z przedstawioną na niej listą możliwych odpowiedzi, na przykład z wyobrażeniem skali, za pomocą uporządkowanego ciągu liczb lub odpowiedniego rysunku. Respondent ma się przychylić do jednej z dwóch odpowiedzi wypowiadanych przez różne osoby. Np. który z poglądów przedstawionych na tej karcie wydaje się Panu trafniejszy?

Islam podbije Islam zostanie zmuszony

wszystkie kontynenty do powrotu

Pytania półotwarte- dopuszcza się w nich możliwość odpowiedzi „nie wiem”, „trudno powiedzieć”,

Pytania prekategoryzowane- otwarte dla respondenta, zamknięte dla ankieterów. Kafeteria służy tylko do zapisu.

Pytania filtrujące- pytania za pomocą których wyłaniamy grupę respondentów, której będą zadawane następne pytania, występują przed blokami pytań, występują reguły przejścia instrukcje dla ankieterów jakie pytania zadać lub nie, występują reguły sekwencyjne reguły zadawania pytań np. zadaj pytanie nr . 17, 18, 19, 20. Np. Proszę sobie przypomnieć czy w ciągu ostatnich 10 lat była pani bezrobotna?

Tak- zadać pyt. 12a i 12b

Nie-przejść do pyt. 13

Pytania puste - nie można na nie udzielić odpowiedzi

Pytania kontaktowe- pytania znajdujące się na samym początku, zadawane w celu poprawienia kontaktu ankietera z respondentem, powinny być łatwe

2 Jakie znasz rodzaje pytań ze skalami? Daj przykład ( 1,2 - biegunowe z oznaczeniami).

Pytania ze skalami:

Ze skalami numerycznymi- na liście dopełnionej skalą numeryczną, poszczególne liczby są przypisane odpowiednim określeniom słownym, to znaczy każda kategoria odpowiedzi ma opis słowny i liczbowy np.

Czy zdarza się panu prywatnie dyskutować o sprawach osobistych z którymś z sąsiadów?

3 2 1

często czasami nigdy

Ze skalami graficznymi- określeniom słownym są podporządkowane odpowiednie punkty lub odcinki na rysunku, to znaczy każda kategoria odpowiedzi ma tu opis słowny i rysunkowy jednocześnie

• z opisem każdego punktu na skali

Czy jest pani zainteresowana polityką:

● ● ● ● ● ●

--------- --------- ------- ------- ----------

b. słabo słabo średnio mocno b. Mocno

• z opisem jedynie punktów skrajnych na skali- słowny opis uzyskują tylko pozycje skrajne, podczas gdy pozycje pośrednie są oznaczone numerycznie lub graficznie( bądź jednocześnie na oba sposoby). Wyjątek stanowić może punkt środkowy. Oznaczenia numeryczne mogą być liczbami całkowitymi (dodatnimi, ujemnymi albo zerem) mogą też wyrazić procenty czy stopnie np. w tak zwanym termometrze uczuć lub opinii.

• - bez skal graficznych.

Ze skalą jedno biegunową- przy niektórych pytaniach możliwe alternatywy układają się w skalę jednobiegunową, np. w skalę od maximum do zera w występowaniu danej cechy lub zjawiska Np. Jak często P. poglądy różnią się od poglądów P. krewnych?

Zawsze 1

Bardzo często, często 2

Od czasu do czasu 3

Bardzo rzadko, rzadko 4

Nigdy 5

• Ze skalą dwu biegunową- np. ze skalą postawy od bieguna dodatniego, czyli „za” ( aprobuję, całkowicie się zgadzam) do bieguna ujemnego, czyli „przeciw”( odrzucam, całkowicie się nie zgadzam). Na skali mogą ponadto występować różne stopnie aprobaty i odrzucenia. Np. „ Czy ogólnie rzecz biorąc popiera P. zmiany polityczne zachodzące w Polsce w ostatnich latach:

Zdecydowanie P. popiera 1

Popiera P. 2

Jest P. przeciw tym zmianom 3

Jest P. zdecydowanie przeciw tym zmianom 4

Na wyobrażeniu skali dwubiegunowej są także oparte pewne pytania o natężenie cechy lub zjawiska Np. Jak określiłby P. stosunek do religii swojego ojca? Czy P. ojciec jest (był)?:

Głęboko wierzący 1

Wierzący 2

Niezdecydowany 3

Przeciw religii 4

Są także pytania, przy których nie prezentuje się wprost, ale zakłada się milcząco istnienie pewnej skali, np. skali starszeństwa lub skali trudności wychowawczych. Oczekują one wówczas wskazania, kto jest jedyny, na danej skali zajmuje pozycję najstarszego w rodzinie lub najtrudniejszego do wychowania. Dotyczy to również wszelkich pytań żądających określenia najlepiej pasującego do opisu danej sytuacji, do wyrażenia własnego stosunku do niej (milczące założenia o istnieniu skali)

Pytania z kafeteriami- możliwe warianty odpowiedzi nie wykluczają się, dopuszcza się zatem, że respondent wybierze spośród nich tyle, ile uzna za właściwe, Przy niektórych tego typu pytaniach wybór jest ograniczony- wybierz trzy odpowiedzi z możliwych. Np. Jak P. sądzi, jaki jest w małżeństwie najlepszy sposób na przeprowadzenie swojej woli w sporze (Wręczyć kartę 41) Proszę wybrać z karty dwie odpowiedzi.

Rozmowa, dyskusja

Płacz

Obrażanie się

Ciche dni

Szantaż

Dowcip, żart

Przymilanie się

Zrobienie awantury

Użycie siły

Nie ma żadnego

• Pytania tabele- np. W jakie dni i o jakiej porze ogląda P. na ogół program telewizyjny/ Wstawić krzyżyk w odpowiednie kratki.

W:	rano	Popołudniu	wieczorem	W nocy
1 dni powszednie
2. w soboty
3 w niedzielę i święta

3. Co to jest karta respondenta i do czego służy

Karta pomocnicza dla respondenta, drukuje się na niej materiały pomocnicze

Nie drukuje się na niej pytań, tylko listę i kafeterię, nie drukuje się możliwości ”trudno powiedzieć” itp., alternatywy formułuje się bezosobowo lub w pierwszej osobie liczby pojedynczej, drukuje się zdjęcia, rysunki( tabele), same odpowiedzi czy też tylko długie pytania.

4. Co to jest blok pytań?

Blok pytań utworzony jest z regułą „ zestaw pytań tylko dla...” - wprowadzeniem do bloku pytań są pytania filtracyjne. Bloki pytań wyodrębnione są za pomocą tytułów. Zaczynają się od pytania wprowadzającego, potem następują pytania rozwijające temat, po nich są pytania przejściowe- pytania łączniki, które pozwalają na płynne przejście od tematu do tematu. Blok pytań dotyczących danych osobowych, czyli cech społeczno- demograficznych to metryczka.

5. Jakie informacje uzyskuje się za pomocą metryczki?

Metryczka zawiera pytania o dane osobowe respondenta: wiek, pleć, stan cywilny, wykształcenie, miejsce zamieszkania itp.

6. Co to są omnibusy?

Omnibusy- są to pytania w skład których wchodzi wiele pytań z różnych działów.

7.Jakie pytania nazwiesz drażliwymi?

Pytanie drażliwe- wywołujące zakłopotanie, zawstydzenie itp., zamiast wywołać proces umożliwiający udzielenie odpowiedzi. Nie ma uniwersalnego pytania drażliwego, istnieje natomiast grupa pytań które mogą zostać uznane za prawdziwe np. pytanie o sprawy intymne, o zarobki, o poglądy polityczne, rodzinne- kłopoty, choroby, związane z seksem,

8.Co to jest pytanie trudne? Z czego wynika jego trudność?

Pytanie trudne—respondenci nie są wstanie wykonać operacji o które prosimy, bądź nie potrafi sobie przypomnieć sobie danej informacji.

Z czego może wynikać trudność;

• sposób redagowania pytania( skomplikowany język)

• zadania które stawiamy przed respondentem

zadanie pytań zbyt trudnych wymaga dodatkowego wysiłku ze strony ankietera, który musi uzyskać odpowiedź.

9. Jakie pytanie nazwiesz sugerującym?

Pytania sugerujące- badacz formułując pytanie, przez błędy jakie popełnił sugeruje odpowiedź np. Czy kontrowersyjna wypowiedź polityka była dla P. słuszna?

10. Czym jest wywiad pilotażowy, co sprawdza?

Wywiadem pilotażowym jest połączeniem zwykłego wywiadu z obserwacją uczestniczącą oraz z wywiadem o wywiadzie. Wywiad ten polega na obserwowaniu procesów społeczno- psychicznych występujących u respondentów przy udzielaniu odpowiedzi na pytania. Obserwujemy jak przebiega rozmowa, sprawdzamy zachowanie respondenta, które pytania są dla niego drażliwe, czy się denerwuje, czy wywiad go nie męczy. Celem wywiadu jest sprawdzenie wartości uzyskiwanych informacji- tego czy odpowiedzi respondentów są istotne i trafne. Sprawdzamy również narzędzie badawcze- kwestionariusz: sprawdzamy pytania( sposób sformułowania pytań, czy respondenci nie mają problemów z wyborem jednej odpowiedzi, czy ułożenie pytań jest odpowiednie, czy respondent wie czego od niego oczekujemy), sprawdzamy instrukcje dla ankietera ( czy zawarliśmy wszystkie dyspozycje), sprawdzamy kartę respondenta, warunki zewnętrzne (w jakich przeprowadza się wywiad), obserwacja zachowania respondenta( czy pytania nie są drażliwe, czy respondent nie czuje się znużony), zachowanie ankietera( czy nie ma problemów z zapisywaniem odpowiedzi respondenta). Wszelkie uwagi umieszcza się po prawej stronie kwestionariusza. Wywiad przeprowadzamy z osobami najmniej wykształconymi w grupie, którą chcemy badać.

11. Z jakich części składa się instrukcja wywiadu pilotażowego?

1. instrukcja merytoryczna- ułożona przez autora kwestionariusza, stanowi część badanego narzędzia, jest ona później dołączona do właściwego wywiadu

2. instrukcja metodologiczna- wszystkie dyrektywy na temat tego, jak przeprowadzić wywiad, o co pytać. Oprócz pytań, które są w wywiadzie , należy zadawać pytania dodatkowe (pilotażowe): takie które wymyślił badacz, ankieter może zadać swoje własne pytania jeśli czuje taką potrzebę.

12.Co wchodzi w skład narzędzia badawczego w wywiadzie kwestionariuszowym?

1. Kwestionariusz do wywiadu- jest to uporządkowana, zwykle też wydrukowana lista pytań na jeden lub na wiele tematów. Kwestionariusz bywa często używany w różnego rodzaju badaniach socjologicznych. Są to przede wszystkim pytania kwestionariuszowe ułożone w określonej kolejności, które zadaje się badanemu.

Budowa i sposób przeprowadzania:

-strona tytułowa

-na pierwszej stronie powinny pojawić się:

• firma która realizuje badanie

• miejsce do wpisania kolejnego numeru ankiety

• tytuł( napisany prostym językiem, nie socjologicznym, ogólnym- krótki i zachęcający, nie mówiący dokładnie czego dotyczy badanie)

• formuła aranżacyjna

-wprowadzenie do wywiadu

• wywiad najlepiej przeprowadzić jest od razu, a nie umawiając się na inny termin

• następnie ankieter powinien powiedzieć jakieś zdanie wprowadzające, żeby respondent wiedział, że zaczyna się wywiad

• zadawanie pytań

• koniec wywiadu

• na końcu na ogół znajduje się metryczka, czyli pytania o dane osobowe respondenta. Zdarza się tak iż metryczkę umieszcza się na początku lub w samym wywiadzie kwestionariuszowym

• podziękowanie za rozmowę

• odpowiedzi na ewentualne pytania respondenta

• wyjście z miejsca przeprowadzenia wywiadu

• podpisanie się pod wywiadem

• wypełnienie aneksu(ankiety) dla ankietera

1. Instrukcja dla ankieterów-składa się z dwóch części:

1. część ogólna- tu omawiane są wszystkie sprawy dotyczące całości danego badania i jego problematyki, a więc cele badania, rodzaj próby, charakterystyka danej zbiorowości, ogólne omówienie problematyki w poszczególnych częściach kwestionariusza, wyjaśnienie ogólnych stosowanych w wywiadzie pojęć, problem aranżacji wywiadu. Badacz powinien tutaj wyjaśnić i sformułować główne zasady zadawania pytań kwestionariuszowych i zapisywania odpowiedzi np. czy można powtarzać pytanie, czy nie, czy można wyjaśniać pytanie, czy nie, czy wybrane w kafeteriach odpowiedzi zakreślać kółkiem).

2. część szczegółowa- zamieszcza się tu dyrektywy dotyczące sposobów zadawania poszczególnych pytań kwestionariuszowych.

1. Materiały pomocnicze:

1. Materiały służące do aranżacji wywiadu- wprowadzenia są często drukowane na początku kwestionariusza do wywiadu. Zasadniczo jednak powinny one znajdować się na osobnej karcie, a nawet w instrukcji dla ankieterów. Ankieterzy muszą nauczyć się wprowadzenia na pamięć i wygłaszać je na wstępie rozmowy z każdym respondentem. Wprowadzenie powinno być uzupełnione dodatkową informacją dla ankieterów, którą umieszcza się w obrębie instrukcji. Trzeba bowiem podać ankieterom jak mają odpowiadać na ewentualne pytania respondentów. We wprowadzeniu do wywiadu ( formule aranżacyjnej) powinny znaleźć się następujące informacje dotyczące wywiadu:

-Przedstawienie się

• dla jakiej firmy, instytucji prowadzi się badania

• co to są za badania (np. badanie opinii na jakiś temat)

• dlaczego przychodzi się akurat do tego respondenta

• ogólne poinformowanie respondentów o naukowym celu badań

• zapewnienie o konfidencjalności (dane dostarczane przez respondenta posłużą do sporządzenia zestawień statystycznych i nikomu poza badaczem nie będą ujawnione)

• prośba o udział w wywiadzie, o udzielenie szczerych i wyczerpujących odpowiedzi.

Listy zapowiednie- wysyłane są przed planowanym wywiadem, ale niezbyt wcześnie. W liście tym na ogół zawarte jest wprowadzenie do wywiadu. Niekiedy znajduje się też telefon, gdzie respondent może zdobyć dodatkowe informacje lub np. odmówić wywiadu lub ustalić termin tegoż wywiadu. W liście prosi się, aby respondent zachował list i oddał go ankieterowi ( kontrola ankietera, również może on powołać się na ten list ).

2. materiały stanowiące pomoc dla respondenta:

Karta respondenta- jest niezbędna w pytaniach długich lub wielo alternatywnych- badany nie był by w stanie ich zapamiętać, musi je mieć przed sobą.

Rysunki zdjęcia- pomagają w prowadzeniu wywiadu, najczęściej występują w pytaniach marketingowych.

3. materiał kontrolujące pracę ankietera.

Końcowe oświadczenie- ankieter na końcu kwestionariusza oświadcza, że przeprowadził wywiad osobiście i ze wskazanym respondentem, co poświadcza swoim podpisem. Gdy ankieter zostanie przyłapany na oszustwie, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

Ankieta do ankietera- powinna być wypełniona jak najszybciej po wyjściu. Ankieta ta mówi o;

• o atmosferze wywiadu

• o warunkach i sytuacji społecznej w jakich przeprowadzony był wywiad.

• Informacje na temat respondenta

• O tym, czy odpowiedzi respondenta były szczere i pełne

• O tym czy podczas przeprowadzania wywiadu były osoby trzecie

• O tym czy pojawiły się pytania drażliwe dla respondenta

Celem tej ankiety jest również kontrola przebiegu procesu badawczego ze szczególnym uwzględnieniem pracy ankieterów.

4. materiały służące do zbierania dodatkowych informacji:

testy psychologiczne- najczęściej wypełnianie są przez samego respondenta. Mają one na celu stwierdzenie cech osobowościowych respondenta.

Karta realizacji wywiadu- dotyczy wywiadów niezrealizowanych. Ma on na celu wyjaśnienie dlaczego wywiad nie został zrealizowany. Jest to również kontrola ankietera.

1. jakie informacje powinna zawierać formuła aranżacyjna?

Formuła aranżacyjna jest częścią informacyjną listu zapowiedniego który wysyła się do respondenta ( w przypadku próby losowej- adresowej) nie wcześniej niż 1-2 tygodnie przed badaniem.

Formuła aranżacyjna- zawiera informacje: imię i nazwisko ankietera, o przyjściu ankietera, o badaniu, o temacie badania, dlaczego został wybrany ten respondent a nie inny- informacja o sposobie doboru respondentów, prośba o udzielenie pomocy, numery telefonów, godziny dyżurów-dodatkowe informacje. Od wygłoszenia formuły aranżacyjnej powinno zaczynać się badanie.

Ćwicz. 16

1. Rodzaje zależności między zmiennymi.

W analizie danych surveyowych należy zbadać zależności między dwiema zmiennymi.

Mogą zachodzić trojakiego rodzaju zależności:

1. zależność SYMETRYCZNA - żadna ze zmiennych nie wpływa na drugą

1. obie zmienne są alternatywnymi wskaźnikami tego samego pojęcia (np. pocenie dłoni i łomotanie serca są symptomami strachu) są zatem zależne ale na siebie nie wpływają i jedna nie jest przyczyną drugiej

2. obie zmienne są skutkami tej samej przyczyny (np. w krajach o wysoko rozwiniętej medycynie, rozwinięta jest także dobrze komunikacja lotnicza - jest to skutkiem postępu technicznego)

3. zmienne są elementami jednej funkcjonalnej całości

4. zmienne są częściami wspólnego „systemu” kulturowego (współistnieją w zakresie normatywnym, są wymiennymi elementami „systemu” np.: styl życia i wzory kulturowe)

5. zależności są wyłącznie przypadkowe

2. zależność WZAJEMNA - obie zmienne wpływają na siebie nawzajem

• w zależnościach wzajemnych nie można wykazać jednej ze zmiennych jako przyczyny, a drugiej jako skutku - jednak siły przyczynowe tu działają (np.: wzajemna zależność między alienacją a niską pozycją społeczną)

3. zależność ASYMETRYCZNA - jedna ze zmiennych wpływa na drugą

• ustalenie tych zależności jest rodzajem analizy socjologicznej

• ustala się związek przyczynowy

• kryterium zależności i niezależności jest podatność na wpływ ( zmienna niezależna nie jest podatna na wpływ i następuje pierwsza w czasie)

• o kierunku wpływu decyduje porządek czasowy i stałość lub zmienność czynników

• z dwu zmiennych ta jest przyczyną, która jest pierwsza w czasie i mniej wrażliwa na zmiany

Rodzaje zależności asymetrycznych:

1. zależności między bodźcem (zmienną niezależną) a reakcją (zmienną zależną) - (bodziec jest siłą z zewnątrz np.: badany wpływ telewizji na poglądy)

2. zależności między dyspozycją a reakcją (dyspozycja - tendencja do reagowania w pewien sposób w określonych warunkach: postawy, zdolności, odruchy, nawyki, wartości, cechy osobowości, popędy np.: związek między wartościowaniem sukcesu a uzyskiwaniem dobrych stopni w szkole)

3. zależności między własnością a dyspozycją w znaczeniu reakcji (własność - nie potrzebuje szczególnych okoliczności do ujawnienia się tak jak dyspozycja: płeć, wiek, wyznanie, stan cywilny np.: zależności wieku i preferencji politycznej)

4. zmienna niezależna jest zasadniczo niezbędnym warunkiem danego skutku (np.: zależności między poziomem technologii w danym kraju a posiadaniem przez ten kraj broni atomowej - rozwój technologii nie czyni automatycznie takiego skutku, ale jest warunkiem jego zaistnienia)

5. związek między zmiennymi ma charakter immanentny (zależność ta wynika z tego, że jakości tkwiące w samej naturze systemu rodzą pewne konsekwencje np.: prawo oligarchii i jej skutki)

6. związek między celami a środkami (np.: praca i sukces ; inwestycja i zysk)

• jeżeli cele stawia sobie sam działający i dobiera do nich środki to cele są zmiennymi niezależnymi, a środki zależnymi

• jeżeli badacz wykrywa niezamierzone skutki to są one zależnymi, a działania czyli środki są wtedy niezależnymi

Socjologia wybiera jako zmienne niezależne pewne grupy, zbiorowości i kategorie społeczne, a jako zmienne zależne społecznie istotne opinie, postawy, wartości i działania.

2.Jakie czynności wykona po kolei badacz, aby sprawdzić czy zależność początkowa między dwoma zmiennymi jest zależnością prawdziwą?

1.krok

Sprawdzenie czy istnieje zależność początkowa między zmienną niezależną i zależną

2.wybór do analizy trzeciej zmiennej, pełniącej funkcje zmiennej kontrolnej

3.dzieli się zbiorowość na podgrupy wyróżnione względem zmiennej kontrolnej

4. sprawdzenie co stało się z zależnością początkową w wyróżnionych podgrupach

5. Zależność początkowa może zniknąć lub wyraźnie się osłabić, może się nie zmienić, może się pojawić lub może się zmienić jej kierunek.

3. Co to jest zmienna kontrolna (rodzaje ?

Zmienne kontrolne

W badaniach sondażowych możemy stwierdzić pewne zależności. Możemy je opisać, ale nie możemy ich wyjaśnić. Wyjaśnienie zaobserwowanych zależności jest możliwe na drodze teoretycznej spekulacji, ale wszelkie pomysły należy poddać systematycznej kontroli przez wprowadzenie do analizy trzeciej zmiennej zwanej ZMIENNĄ KONTROLNĄ. Zmienna kontrolna pozwala na nie przyjęcie fałszywej hipotezy i zapobiega odrzuceniu prawdziwej?

Przykład

Zadano pytanie: Czy chce Pan/ Pani przystąpienia Polski do UE ? Odpowiedzi podzielono ze względu na zmienną niezależną - miejsce zamieszkania ( miasta, wieś ). Zmienną zależną były poglądy na ten temat ( TAK, NIE )




(pytanie)	Miejsce zamieszkania
		Miasto	Wieś
TAK	90	11
NIE	10	89
Razem	100	100

Ad.1 Tabela pokazuje, że istnieje zależność między miejscem zamieszkania a udzieloną odpowiedzią na pytanie ( zdecydowanie więcej osób mieszkających w mieście odpowiedziało TAK )

Ad.2 i 3 Wprowadziliśmy zmienną kontrolną T ( płeć ) i podzieliliśmy badaną zbiorowość na dwie grupy

(pytanie)	KOBIETY Miejsce zamieszkania			(pytanie)	MĘŻCZYŹNI Miejsce zamieszkania
		Miasto			Wieś			Miasta		Wieś
TAK	90	10			TAK	89		12
NIE	10	90			NIE	11		88
Razem	100	100			Razem	100	100

Ad.4.a) Zależność nie zmieniła się

(pytanie)	KOBIETY Miejsce zamieszkania			(pytanie)	MĘŻCZYŹNI Miejsce zamieszkania
		Miasto			Wieś			Miasta		Wieś
TAK	50	49			TAK	48		50
NIE	50	51			NIE	52		50
Razem	100	100			Razem	100	100

Ad.4.b) Zmienna zależna znikła, zatem zależność początkowa była zależnością pozorną

(pytanie)	KOBIETY Miejsce zamieszkania			(pytanie)	MĘŻCZYŹNI Miejsce zamieszkania
		Miasto			Wieś			Miasta		Wieś
TAK	10	90			TAK	11		88
NIE	90	10			NIE	89		12
Razem	100	100			Razem	100	100

Ad.4.d) Zależność zmieniła kierunek

Gdybyśmy otrzymali wyniki - brak zależności początkowej między miejscem zamieszkania a odpowiedzią na pytanie - i wprowadzilibyśmy zmienną kontrolną jak wyżej, mogłaby się ta zależność ujawnić.

(pytanie)	Miejsce zamieszkania
		Miasto	Wieś
TAK	50	49
NIE	50	51
Razem	100	100

(pytanie)	KOBIETY Miejsce zamieszkania			(pytanie)	MĘŻCZYŹNI Miejsce zamieszkania
		Miasto			Wieś			Miasta		Wieś
TAK	90	10			TAK	89	12NIE1090NIE1188Razem100100Razem100100

Ad.4.c) Zależność pojawiła się, wcześniej była pozorna niezależność

Rodzaje zmiennych kontrolnych

• zmienne UBOCZNE (zewnętrzne)

• pozwalają wykryć zależności pozorne (chronią przed uznaniem fałszywej hipotezy)

• nie jest powiązana z żadną ze zmiennych. Jeśli wprowadzi się taką zmienna, to można wykryć zależność pozorną.

• zmienne SKŁADOWE

• zawsze są częścią zmiennej niezależnej

• jeżeli po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej zależność początkowa zniknie to znaczy, że wprowadzona zmienna była zmienną składową, jeśli zależność się tylko osłabi znaczy to, że oprócz tej są jeszcze inne zmienne składowe

• zmienne GLOBALNE

• zmienna zależna jest składową zmiennej globalnej

• jeżeli uda nam się znaleźć zmienną w skład której wchodzi zmienna niezależna i po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej zależność zniknie lub osłabi się znaczy to, że ta zmienna była zmienną globalną

• zmienne INTERWENIUJĄCE

• są następstwem zmiennej niezależnej i wyznacznikiem zmiennej zależnej

• muszą istnieć trzy rodzaje zależności

X*T*Y 1) X*Y 2) X*T 3) T*Y

gdy po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej zależność zniknie lub zmaleje to mamy do czynienia ze zmiennymi interweniującymi

• zmienne POPRZEDZAJĄCE

• poprzedza badanie

• wszystkie zmienne muszą być ze sobą powiązane T*X*Y

• jeśli przy kontroli zmiennej zależnej zależność nie znika, a przy kontroli zmiennej niezależnej znika to mamy do czynienia ze zmienną poprzedzającą

• zmienne TŁUMIĄCE

• zależność ujawnia się dopiero po wprowadzeniu zmiennej (istnieje pozorny brak zależności)

• zmienne ODWRACAJĄCE

• zmieniają znak zależności początkowej

Dwa błędy;

• przyjęcie hipotezy fałszywej

• odrzucenie hipotezy prawdziwej

• Wprowadzenie zmiennych kontrolnych chroni nas przed popełnieniem błędu.

Zmienna uboczna chroni nas przed przyjęciem hipotezy fałszywej

Zmienna tłumiąca przed odrzuceniem prawdziwej

Zmienna odwracająca przed jednym i drugim

Zmienne składowe specyfikują zależności przyczynowe (rozbijają je na podkategorie)

Zmienne interweniujące pozwalają na wyodrębnienie ogniw pośrednich

Zmienne poprzedzające- pozwalają cofnąć się w interpretacjach (rozciągnąć łańcuch przyczynowy wstecz)

4 Co to znaczy, że zależność jest zależnością pozorną?

Zależność pozorna- istnieje zależność początkowa a po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej znika. Jest to taka zależność, która początkowo była asymetryczna a po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej stała się symetryczna.

5. Co to znaczy, że między dwoma zmiennymi występuje pozorna niezależność?

Pozorna niezależność- nie ma zależności początkowej po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej ona się pojawiła. Na początku zależność była symetryczna po wprowadzeniu zmiennej kontrolnej- asymetryczna.

Ćwicz 17.

Badania procesów społecznych

PROCES SPOŁECZNY - zmiana wartości zmiennej w czasie

Aby badać ten proces korzysta się z danych ankietowych i statystycznych.

1. Na jakich założeniach opierają się badania dynamiczne?

Badania dynamiczne- opierają się na danych charakteryzujących ten sam obiekt w różnych momentach czasowych, pomiary badanych cech muszą być rozciągnięte w czasie i dokonywane w momentach istotnych ze względu na przebieg badanego procesu ( dla określenia momentów istotnych potrzebna jest teoria). Procesy społeczne badane są na podstawie danych charakteryzujących ten sam obiekt w różnych momentach, tak więc badania te wymagają wielokrotnego ich przeprowadzenia na opisanych obiektach przy użyciu tego samego narzędzia. Może to być zaledwie dwukrotna obserwacja, ale wówczas można stwierdzić jedynie stałość lub zmianę- przyrost lub ubytek opisywanych własności. Procesy jednak rzadko polegają na jednostajnej zmianie wartości zmiennej- dlatego konieczne są pomiary wielokrotne.

2. Na jakich założeniach opierają się badania pseudo dynamiczne?

Badania pseudo dynamiczne -

• wykonuje się je gdy badany proces społeczny jest długi i nie posiadamy informacji o nim z wielu lat

• badania wykonuje się w jednym momencie czasowym

• bada się różne jednostki (obiekty) takim samym narzędziem

• zakłada się, że obiekty są jednakowe ze względu na sposób zmieniania się i wszystkie przechodzą przez te same fazy; każdy z badanych obiektów reprezentuje różne stopnie zaawansowania tego samego procesu

3.Czym różnią się badania dynamiczne od pseudo dynamicznych?

Badania dynamiczne Badania pseudo dynamiczne

Opierają się na danych charakteryzujących ten sam obiekt w różnych momentach czasowych	Opierają się na danych charakteryzujących różne obiekty w tym samym momencie czasu
Badania wykonuje się wielokrotnie	Badania wykonuje się raz
Nie ma tego typu zakłóceń	Może się okazać, że założony jednotorowy rozwój danego procesu społecznego będzie błędny - wystąpią pewne nie oczekiwane okoliczności

4. jakie znasz rodzaje badań dynamicznych, opisz na jakich założeniach się opierają?

badania DYNAMICZNE

1. analiza szeregów czasowych (inaczej analiza trendu)

• badanie wykonujemy co najmniej w dwóch momentach czasowych

• obiekty badania (ludzie) są różni, ale muszą pochodzić z tej samej zbiorowości

• narzędzia są takie same

• możemy zbadać tylko zmianę netto

badanie I (XII 2000) badanie II (I 2000)

TAK 9 10

NIE 91 90 od wyników z II badania odejmujemy Razem 100 100 wyniki z I badania (uwzgl 1 wiersz)

Zmienna NETTO - jak grupa zmieniła się jako całość (kierunek i wielkość zmiany)

(odnośnie przytoczonych danych zmienna netto wynosi 1%)

2. badania panelowe

• badanie wykonuje się w dwóch momentach czasowych (zawsze są to momenty przełomowe)

• narzędzia są takie same

• bada się tych samych ludzi (w różnych momentach)

• problemem w tych badaniach jest śmiertelność próby - ubytek z próby między I a II badaniem (wtedy dobieramy inne jednostki o takich samych kryteriach lub podajemy wyniki tylko dla części próby)

• możemy zbadać zmienną netto i brutto

Zmiana BRUTTO - zmiany na poziomie jednostek (ile ludzi zmieniła swoje zdanie)

Przykładowa tabela wyników badań panelowych

Religijność		1973
				Głęboko wierzący	Wierzący	Niezdecy- dowani	Niewie- rzący	Zdec. nie-wierzacy	Razem
1972	Głęboko wierzący	29	20	2	1	0	52
		Wierzący	26	309	63	11	1	413
		Niezdecy- dowani	2	46	87	35	7	177
		Niewie- rzący	0	7	20	71	30	128
		Zdec. nie-wierzacy	0	1	4	28	125	158
		Razem	57	583	176	146	166	928

Zmiana brutto (od liczby osób badanych odejmujemy liczbę tych, którzy nie zmienili swojego zdania - w tabeli zaznaczona linia przekątna liczb)

928 - (29 + 309 + 87 + 71 + 125) = 307 czyli 33,08%

Zmiana netto (od liczby osób pod linią przekątną - dotyczy drugiego pomiaru- odejmujemy liczbę osób, które są nad przekątną - dotyczy pierwszego pomiaru)

(26 + 2 + 46 + 0 + 7 + 20 + 0 + 1 + 4 + 28)-(20 + 2 + 1 + 0 + 63 + 11 + 1 + 35 +7 +30) = - 39 czyli - 4,2%

Analiza uzyskanych wyników: 33,08% badanych osób zmieniło swoje nastawienie do religii w badanej grupie o 4,2% zmalała religijność

• zmiana brutto jest zawsze liczbą nieujemną (jakakolwiek zmiana jednostek daje wynik dodatni)

• zmiana netto jest zawsze mniejsza od zmiany brutto (grupa nie może zmienić się bardziej niż jednostki)

Badania panelowe dla trzech momentów czasowych

Można badać zmianę danej zmiennej w trzech momentach czasowych. Wyniki przedstawić można w jednej tabeli.

Niech badaną zmienną będzie:

• kupowanie mięsa wołowego X

• nie kupowanie mięsa wołowego ~X

analizowaną w trzech kolejnych miesiącach

• T1 - grudzień 2000

• T2 - styczeń 2001

• T3 - luty 2001

T1	T2			T3			Ra- zem
								X		~X
	X	X		20			0	20
		~X		10			0	10
	~X	X		0		25		25
		~X		30		15		45
Razem		60			40		100

Wyniki z tabeli można rozbić i zapisać je w trzech tabelach zależności między pierwszym a drugim badaniem, drugim a trzecim i pierwszym a trzecim.

T1

T2

R

T3

T2

R

T1

T3

R

X

~X

X

~X

X

~X

X

20+0 20

10+0 10

30

X

20+0 20

10+30 40

60

X

20+10 30

0+0 0

30

~X

0+25 25

30+15 45

70

~X

0+25 25

0+15 15

40

~X

0+30 30

25+15 40

70

R

45

55

100

R

45

55

100

R

60

40

100

T1 a T2 T2 a T3 T1 a T3

Zmiana brutto Zmiana brutto Zmiana brutto

100 - 65 = 35% 100 - 35 = 65% 100 - 70 = 30%

Zmiana netto Zmiana netto Zmiana netto

25 - 10 = 15% 40 - 25 = 15% 30 - 0 = 30%

Na podstawie wyników z badań panelowych można prowadzić badania konsekwentności w odpowiedziach. Z takich tabel wyników nie wylicz się zmian brutto i netto.

1) konsekwencja we wszystkich badaniach T1 T2 T3

X X X } 35%

~X ~X ~X

2) konsekwencja między drugim a trzecim badaniem T1 T2 T3

X ~X ~X } 0%

~X X X

4) konsekwencja między pierwszym a drugim badaniem T1 T2 T3

~X ~X X } 30%

X X ~X

5) całkowity brak konsekwencji T1 T2 T3

~X X ~X } 35%

X ~X X

Wstawiając wyniki do tabeli odnosimy się do wyników z tabeli ogólnej dla badań panelowych w trzech momentach czasowych.

		T2 / T3
				Konsekwencja	Niekonsekwencja
T1 / T2	Konsekwencja	20+15 35	0+30 30
		Niekonsekwencja	0+0 0	10+25 35

Badania macierzy przejść

Jest to kolejny sposób analizy tablic panelowych. Z wyników wylicza się tzw. prawdopodobieństwo przejść. Tabelę zawierającą takie prawdopodobieństwo nazywamy macierzą przejść. W zależności od tego czy liczymy prawdopodobieństwo w wierszach czy w kolumnach otrzymujemy różne informacje:

1. prawdopodobieństwo wyliczone w wierszach (w grupach wyróżnionych ze względu na wartość w T1 - wcześniejsze w czasie) informuje o dalszych losach jednostek czyli o przyszłości

Dziadkowie	Ojcowie
		pracownicy umysłowi	prac. rzemiosła i usług	robotnicy	chłopi	Razem
pracownicy umysłowi	89	7	4	0	100
prc. rzemiosła i usług	23	57	17	3	100
robotnicy	12	20	64	4	100
chłopi	11	10	21	57	100

3. prawdopodobieństwo liczone w kolumnach (w grupach wyróżnionych ze względu na wartości w T2 - późniejsze w czasie) informuje o przeszłości badanych obiektów

Dziadkowie	Ojcowie
		pracownicy umysłowi	prac. rzemiosła i usług	robotnicy	chłopi
pracownicy umysłowi	38	3	1	0
prc. rzemiosła i usług	3	8	1	0
robotnicy	33	60	76	7
chłopi	26	28	22	93
Razem	100	100	100	100

Analizując takie tabele możemy przypuszczać jak obiekty będą zmieniały się w przyszłości i jak zmieniały się do taj pory.

5.Czym badania panelowe różnią się od badań szeregów czasowych.

Badania panelowe Badania szeregów czasowych

Bada się za każdym razem te same jednostki	Nie trzeba badać cały czas tych samych jednostek, osoby badane muszą jedynie pochodzić z tej samej- badanej zbiorowości
Możliwe jest wypowiadanie się nie tylko o całej zbiorowości, ale także o poszczególnych jednostkach- można obliczyć zmianę netto i brutto.	Wnioski z badań dotyczą tylko całej zbiorowości- można obliczyć jedynie zmianę netto
Działa czynnik zakłócający „śmiertelność osób badanych”	Nie działa czynnik zakłócający „śmiertelność osób badanych

6. O czym informuje nas zmiana netto i brutto?

Zmiana netto- to wielkość która informuje nas jak zmieniła się grupa jako całość, jest to syntetyczna miara trendu.

Zmiana brutto - zmiany na poziomie jednostek (ile ludzi zmieniła swoje zdanie) jest to syntetyczna miara przepływu.

Ćwicz 18.

1. Scharakteryzuj badania monograficzne społeczności lokalnych?

• przedmiotem badań jest grupa ludzi zamieszkująca dany teren. Badacz musi poznać kontekst kulturowy, opisując poszczególne części składowe, trzeba opisać jakie pełnią funkcje dla całości

• dwa sposoby:

• W ujęciu statystycznym- opisujemy istniejący stan rzeczy

• W ujęciu dynamicznym 9 opisujemy proces, zmianę)

• Zbiorowość traktowana jest jako całość

• Badania terenowe

• Badania długotrwale -wymagają długiego przebywania w terenie -czasami ludzie przeprowadzają się na dany teren

• Wielość stosowanych technik badawczych- pozwalają na dotarcie do rożnych aspektów, pozwalają na uzupełnianie się:

• Obserwacje(zewnętrzne, uczestniczące)

• Wywiady swobodne( najczęściej z liderami danej społeczności, którzy najwięcej wiedzą)

• Analiza dokumentów( urzędowych, osobistych)

• Wywiady kwestionariuszowe, ankiety

Metoda ta nie wyklucza stosowania metod ilościowych, choć nie są one dominujące

Czasami badania takie podejmuje się aby rozwiązać jakiś problem.

• Wniosków nie możemy uogólniać, jeśli badacz mieszka długo w danej społeczności to traci obiektywność.

2.Co to jest autoteliczne, instrumentalne, zbiorowe, instruktażowe case- study?

Case- study - mamy do czynienia z kilkoma indywidualnymi przypadkami: bada się typowy przypadek,(jeden z nich)

Case- study autoteliczne- opis jednego, konkretnego przypadku

Case- study instrumentalne- badamy przypadek aby wykorzystać go potwierdzenia teorii by lepiej zrozumieć dane zjawisko

Case-study zbiorowe- opisuje się przypadek, który jest reprezentacją innych

Case- study instruktażowe- stosowane w częstym nauczaniu, by zilustrować stan rzeczy, przypadek, przykład pewnego rodzaju zjawisk

Aby dobrze przeprowadzić case- study należy uwzględnić kilka komponentów:

• rodzaj przypadku

• tło historyczne

• tło fizyczne (otoczenie fizyczne)

• inne konteksty (ekonomiczne, polityczne, prawne)

• inne przykłady zjawisk, z których nasz przypadek się wyróżnia

• opisać osoby które dostarczają nam informacji

• wielokrotnie te same rzeczy bada się przy użyciu różnych technik badawczych- trangulacja metod.

3. Zalety obserwacji-wymień, opisz?

• obserwacja pozwala dotrzeć do zjawisk, a nie do relacji na ich temat

• docieramy do komunikatów werbalnych i niewerbalnych

• nie wyłączamy człowieka z jego naturalnego środowiska

• w obserwacji uczestniczącej i quasi- uczestniczącej, przy znajomości systemu kulturalnego, możemy lepiej zbadać interesujące nas zjawiska.

• W badaniach długich możemy obserwować procesy(jak zmienia się zachowanie) nasza interpretacja i nasze przypuszczenia są pewniejsze.

4. Wymień rodzaje obserwacji uwzględniając różne kryteria?

Kryterium 1

Uczestnictwo badacza w badanych zjawiskach:

Obserwacja uczestnicząca- zachowania badacza wchodzą w skład zachowań badanych

Częściowe uczestnictwo ( obserwacja quasi uczestnicząca)obserwator zna grupę badanych, ale do nich nie należy, jego zachowania nie podlegają obserwacji

Obserwacja z zewnątrz( brak uczestnictwa)- badacz jest widzem

Kryterium 2

Jawność obserwacji( czy ludzie wiedzą, że są obserwowani):

• wszyscy wiedzą, że są obserwowani

• kierownictwo grupy wie o badaniu

• nikt nie wie, że jest obserwowany

Kryterium 3

Jawność celów obserwacji-Czy ujawniamy cel obserwacji.

• mówimy co obserwujemy, jaki jest cel

• mówimy częściowo

• nie mówimy nic

• używamy informacji maskujących( wprowadzamy w błąd i podajemy fałszywy cel

Kryterium 4

Czas trwania obserwacji

• jednorazowa ( krótkotrwała)

• jednorazowa (długotrwała)

• wielokrotna(długotrwała)

Kryterium 5

Zasięg interpretacji

- ograniczona do jednego zjawiska

- holistyczna- cały zbiór zjawisk

Ćwicz 19

1. Krótko opisz na czym polega badanie z wykorzystaniem zogniskowanego wywiadu grupowego.

Badanie jakościowe

W wywiadzie zajmujemy się jednym tematem.

Badamy grupy jednorodne pod względem cech istotnych dla badania, powinny być również jednorodne pod względem płci( np. w dyskusjach o samochodach nie należy łączyć kobiet i mężczyzn), wskazane jest podobieństwo pod względem dochodów czy wykształcenia.

Grupa- od 6 do 12 osób, najlepiej jak jest 8 osób. W razie za małej grupy lider mógłby zdominować całość, w razie za dużej- ludzie mogliby się przekrzykiwać oraz podzielić na podgrupy. Zazwyczaj zaprasza się więcej osób, na wypadek gdyby ktoś zrezygnował ( grupa rezerwowa)

Poszczególne grupy badane mogą się różnić między sobą

Uczestnicy grupy dobierani są celowo, a nie losowo, konstruuje się kwestionariusz, który pomaga dobrać podobnych uczestników- kwestionariusz rekrutacyjny. Czasami szuka się bardzo specyficznych osób, o szczególnych cechach.

Osoby do badania znajduje ankieter(łapacz), przeprowadza on wstępne rozeznanie, umawia się z nimi, potwierdza spotkanie.

W badaniu nie mogą brać udziału osoby:

• które znają zasady badań

• nie mogą się znać nawzajem

• nie mogą brać udziału kilka razy, najlepiej tylko raz.

Uczestnicy dostają pieniądze za badanie

Informacje od badanych uzyskiwane są w drodze bezpośredniego komunikowania się

Jeśli w kolejnym Focusie nie uzyskujemy żadnych nowych informacji to nie dobieramy już więcej grup i kończymy badanie. Zazwyczaj wystarczy przebadać około 8 grup. Drugim czynnikiem są pieniądze robimy tyle badań na ile nam starczy pieniędzy

Badania przeprowadza się w specjalnie do tego przygotowanych salach- owalny stół(ludzie muszą się do siebie zbliżyć), lustro weneckie, nagrywanie na video i magnetofon( badani muszą na to wyrazić zgodę ), badani podczas badania dostają poczęstunek.

4. Kto bierze udział w badaniach z wykorzystaniem zogniskowanego wywiadu grupowego?

• od 6 do 12 osób- każdy w grupie może wyrazić swoje opinie oraz nie ma ryzyka tworzenia się podgrup

• zawsze zaprasza się większą ilość respondentów (grupa rezerwowa

• osoby o cechach wspólnych( podobny wiek, płeć, status społeczny) żeby nie było podziału na gorszych i lepszych

• osoby asertywne, nie mogą być nieśmiałe

• osoby które nie zajmują się badaniem rynku, reklamą lub nie pracowały w branży zajmującej się tego typu badaniami

• osoby nie mogą się nawzajem znać

• nie zaprasza się osób które biorą udział często w focusach- prowadzi się komputerową bazę danych.

3. Na czym polega rola moderatora?

Modelator prowadzi badanie- musi być odpowiednio przygotowany, wysokie kwalifikacje zawodowe, predyspozycje osobiste.

Moderator kieruje rozmową,

włącza poszczególne wątki,

uaktywnia osoby milczące, ucisza osoby które mówią zbyt dużo,

tworzy scenariusz( bierze udział w fazie wstępnej), a jeśli go nie tworzy to musi się go nauczyć

Rodzaje scenariuszy:

• otwarte( niewiele pytań, są one bardzo ogólne, od moderatora zależy jakie będzie zadawał dalsze pytania)

• zamknięte( dużo szczegółowych, sprecyzowanych pytań, są one bardzo dopracowane, moderator musi przestrzegać czasu przeznaczonego na odpowiedź)

pisze raport,

wprowadza techniki projekcyjne

4. Do czego wykorzystuje się techniki projekcyjne?

Techniki projekcyjne pozwalają dotrzeć do nie uświadomionych opinii, pełnią funkcję rozrywkową, pozwalają na ożywienie.

Rodzaje technik projekcyjnych:

► Kolaż-grupowe rysowanie, wyklejanie, potem należy o tym opowiedzieć

► Personifikacja- wyobrażamy sobie jaka osobą mógłby być produkt

► Animalizacja- jakim zwierzęciem byłby produkt

► Technika party- na jaką imprezę idzie nasz produkt

► Train- nasz produkt wsiada do pociągu i pytamy się dokąd jedzie?

► Technika family - rodzina naszego produktu

► Technika nekrologu- stosowana w Wielkiej Brytanii, np. nekrolog gumy do żucia

► Technika niedokończonych zdań

Ćwicz. 20

1. Sposoby wykorzystania danych urzędowych.

Dane urzędowe:

Badacz nie wpływa na ich powstanie, są zawsze utrwalone spisane, są produktem działalności instytucji- mogą je tworzyć instytucje do tego powołane np. GUS lub mogą być ubocznym produktem działalności instytucji np. komendy policji.. Mogą dotyczyć wydarzeń trwających ciągle( np. liczba urodzeń), mogą dotyczyć wydarzeń, które mają miejsce systematycznie (rozliczenie podatkowe) lub dotyczą zdarzeń pojawiających się nie systematycznie( powszechny spis ludności, liczba ludzi na koncertach danego zespołu).Mogą dotyczyć jednostek lub zbiorowości

Do czego służą:

-na ich podstawie możemy formułować hipotezy

• obserwacja zjawisk społecznych- pozwala nam to obserwować ukryte zjawiska, skalę badanych zjawisk

• mogą służyć do opisu procesów społecznych- jak zmieniały się zjawiska w czasie

• sprawdzanie hipotez o zależnościach między zmiennymi np. zależność między miejscem zamieszkania a zażywaniem leków psychoaktywnych

• Mogą służyć do opisu normatywnych ram życia społecznego

1. Wymień i opisz trudności jakie napotyka badacz korzystając z danych urzędowych.

• brak istotnych danych urzędowych

• wielokrotnie badacze nie znają danych urzędowych

• niedostępność danych urzędowych- utajnione, nieosiągalne

• urzędowy charakter kategoryzacji danych- wynika to z rozbieżności między rzeczywistym zapisywaniem danych a wyobrażeniem badaczy

• nieznajomość okoliczności zapisu ( nie wiadomo kto je stworzył, w jakich warunkach, nie wiemy czy są wiarygodne)

• selektywny charakter danych- nie wiemy czy opisane jednostki są reprezentatywne

• problem z rzetelnością danych urzędowych- twórcami danych są osoby których badacz nie może sprawdzić, niektóre dane się zawyża inne się zaniża

• ograniczona porównywalność danych urzędowych

• agregatowy charakter danych- dane dotyczą grup , a badacza interesują dane o poszczególnych osobach.

1. Omów dwa znaczenia wiarygodności informatora.

1. Autor danych jest ekspertem, dostarczył wiele informacji i większość z nich została zweryfikowana i uznana za prawdziwe, na tej podstawie pozostałe też są uznawane za prawdziwe.

2. Wiarygodny jest ten informator który świadomie dąży do przekazania informacji, robi to rzetelnie i nie ma czynników zakłócających tą rzetelność, informator ten miał bezpośredni dostęp do informacji.

Ćwicz. 22 ( nie mam pytań do tych ćwiczeń)

Metoda biograficzna

• jako badanie dokumentów osobistych znajdujących się w archiwach lub badanie materiałów z pamiętników( ogłasza się konkurs na pamiętnik np. nauczycieli, najlepszy pamiętnik się publikuje- nagroda)

• jako badanie historii życiowych

wywiad narracyjny (twórcą tej metody jest Schütz)

Wywiad narracyjny jest metodą badawczą a nie techniką, gdyż zawiera szereg technik: techniki prowadzenia wywiadu, techniki opracowywania wywiadu

Wywiad narracyjny składa się z pięciu części:

1. wprowadzenie do wywiadu-przedmowa, mówimy badanemu w czym będzie uczestniczył, oswajamy go z magnetofonem

2. stymulacja do narracji - tłumaczymy badanemu o jaki rodzaj wypowiedzi nam chodzi, interesuje nas opowieść o życiu tego konkretnego człowieka, mówimy że nie powinien od nas oczekiwać pytań

3. Faza właściwa wywiadu, faza narracji- narrator opowiada o swoim życiu, badacz podtrzymuje rozmowę środkami poza werbalnymi np. przytakiwanie głową, badacz powinien rozładować emocje. Faza ta kończy się, gdy narrator nie ma już nic do powiedzenia

4. Faza zadawania pytań

Dwa rodzaje pytań:

• dotyczące samej narracji, tego czego badana osoba nie dokończyła

• pytania teoretyczne, pytania które badacz ma przygotowane przed przeprowadzeniem wywiadu, o opinie, motywacje, typowy przebieg zdarzeń.

6. faza zakończenia wywiadu- w tej fazie sami staramy się odpowiedzieć na pytania badanego, wyciszamy respondenta, normalizujemy sytuację.

Po przeprowadzeniu wywiadu dokonujemy jego transkrypcji- przepisujemy podkreślając słowa które badany zaakcentował.

Przygotowany materiał podlega analizie.

Sposoby analizowania wywiadu:

Struktury procesualne- szuka się ich w wywiadzie, struktury te odpowiadają poszczególnym zdarzeniom:

• biograficzny plan działania - fragmenty które dotyczą formułowania planów i realizacji tych planów, środki, które wykorzystał do osiągnięcia celów.

• Wzorce instytucjonalne- mówią o działaniach, które wynikają z przynależności jednostki do określonej instytucji i na działania te człowiek się godzi np. mówią o zdobywaniu przez człowieka wykształcenia, działania związane z przynależności do rodziny.

• Trajektoria- wszelkiego rodzaju zdarzenia traumatyczne, które są nie planowane, zewnętrzne, przychodzą znienacka. Człowiek nie ma w takich sytuacjach wykształconego planu działania Takie wydarzenia powodują, że człowiek zaczyna zmieniać swoje życie

• Metamorfozy-wszystkie pozytywne zmiany jednostki, rodzą się nowe możliwości np. spadek

Inny sposób analizy:

Analizowanie narracji poprzez wyszukiwanie fragmentów mówiących o tym, jak się coś opowiada

▪ szukamy komentarzy teoretycznych

▪ szukamy przesłonięć - luk w opowieści, luki mogą być związane z narastaniem emocji, przesłonięcia związane wyparciem przykrych zdarzeń. Dobrze sprawdza się badanie przesłonięć w różnego rodzaju badaniach o uprzedzeniach

▪ konstrukcje w tle- narrator uściśla jakiś fragment, ubarwia, opowiada ze szczegółami

▪ komentarze argumentacyjne- najczęściej umieszczane są na końcu kiedy narrator chce coś podsumować.

▪ koda- zamknięcie narracji- związanie przeszłości z teraźniejszością

U podstaw wywiadu narracyjnego leży założenie, że to co ludzie przeżyli będzie odzwierciedlane w ich narracji

Ćwicz. 23

1. Wymień i krótko omów problemy etyczne w badaniach społecznych.

Problemy etyczne w badaniach społecznych. Badania te dotyczą ludzi i etyka jest bardzo ważna.

Kilka sfer etyczności:

- badacz musi działać etycznie już w momencie wyboru problematyki

- postuluje się etyczność na poziomie wyboru miejsca badania

• kogo będziemy wybierać do badań ( dobór osób)

• dobór metod i narzędzi pomiaru

• dobór manipulacyjności czyli procesów badawczych(to w jaki sposób manipulujemy bodźcem)

• poinformowanie badanych o celu badania- badani muszą wyrazić zgodę na udział w badaniu, a także na to czy zgadzają się być nagrywani. Po przeprowadzeniu badania nagranie trzeba zniszczyć( można oddać kasetę badanemu), nie można umieszczać na materiałach imion, nazwisk czy informacji, które ułatwiłyby identyfikacje badanych. Jeśli chcemy robić badania panelowe, to ludzie muszą dwa razy zgodę na badania.

• Informowanie badanych o konfidencjalności( o tym, że ich dane nie zostaną udostępnione, a ich odpowiedzi posłużą do zbiorowych zestawień)listy adresowe po badaniu trzeba zniszczyć.

Kodeks Esomar:

Badani mają prawo do zapewnienia anonimowości

Szczególną ochroną objęte są dzieci i ludzie młodzi

Badani muszą mieć możliwość sprawdzenia badacza.

Powinności badacza:

• prowadzić badania zgodnie z wszelkimi zasadami nauki, najlepiej jak potrafi

• nie może wykonywać badań szkodzących i jemu i innym badaczom- pozostawienie po sobie dobrego gruntu.

• Badacze nie powinni źle się wypowiadać o swojej konkurencji

• Wszystkie dane badacz musi zabezpieczyć

• Może formułować wnioski tylko na podstawie tych danych które posiada

• Nie można łączyć roli badacza z żadną inną rolą

• Badacz ma obowiązek poinformować zleceniodawcę, jeśli jego badanie będzie łączone z jakimś innym padaniem, bądź będzie prowadził je ktoś inny.

• Nie wolno informować kto jest zleceniodawcą jeśli on sobie tego nie życzy. Właścicielem materiałów badawczych jest klient . Inne informacje umieszcza się w raporcie a inne w sprawozdaniach umieszczanych w prasie.

• W prasie należy podać następujące informacje:

Nazwa firmy wykonującej badania

Określenie populacji

Rozmiar próby

Data badania

Metoda doboru próby

Metoda zbierania informacji

Podane pytanie- tam gdzie wkrada się wieloznaczność

Trzeba podać odsetek odpowiedzi: nie wiem, trudno powiedzieć, nie chcę brać udziału w badaniach

Jakie informacje powinien zawierać raport z badania przedstawiony zleceniodawcy:

• Informacje podstawowe: kto prowadził badania, dla kogo, jaki był cel badań

• Jeśli korzystaliśmy z pomocy konsultantów należy ich wymienić

• Informacje na temat próby: opis populacji, wielkość próby założonej i zrealizowanej, metody doboru próby, sposób rażenia wyników, stopień realizacji próby, ewentualne skrzywienia- jeśli próba przestaje być reprezentatywna to w którą stronę

• Proces zbierania danych- metoda zbierania informacji, sposób szkolenia i kontroli ankieterów, sposób rekrutacji badanych

• Czas badań w terenie

• jeśli korzystamy z danych urzędowych trzeba określić ich rzetelność

• Przedstawienie wyników- przedstawia się faktyczne, znaczące wyniki

• Trzeba zaprezentować podstawę oprocentowania

• Podaje się błąd standardowy

• Powinno się podać podstawowe miary statystyczne i poziomy istotności

• Powinno się umieszczać narzędzia badawcze

---