ORTOPEDIA- nauka o schorzeniach i obciążeniach narządu ruchu a w języku greckim oznacza „wychowanie we właściwej postawie ciała.
Kategorie schorzeń ortopedycznych
Wrodzone
Nabyte (rozwojowe)
Genetyczne
Urazowe
Inf-zap
Metaboliczne
Nowotworowe
Wada wrodzona jest obecna przed lub w chwili urodzenia. Rehabilitacja w wadach wrodzonych nie istnieje, nie można przywrócić sprawności, której nie ma.
Metody leczenia w ortopedii
Leczenie zachowawcze
Leczenie operacyjne
Leczenie rehabilitacyjne
Rehabilitacja w ortopedii dzieli się na trzy okresy
okres unieruchomienia całkowitego- (łóżko) chorzy najczęściej pozostający w łóżkach przy tym unieruchomieniu mogą umrzeć na skutek chorób układu oddechowego (zapalenie płuc) czy też układu krążenia (zator tętnicy płucnej), stosujemy wówczas ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia przeciwzakrzepowe (dystalnych części ciała, najczęściej KKD, palce, stopy, staw skokowy, pośrednio kolanowy i biodrowy). W profilaktyce ważne jest stosowanie pończoch uciskowych lub bandaży elastycznych na KKD przed przystąpieniem do pionizacji. Ważne by bvyła ona jak najszybciej. Podawane są również odpowiednie leki.
okres unieruchomienia odcinkowego- (gips, zespolenie)- gdy pacjent ma gips należy wykonywać ćwiczenia synergistyczne, ćwiczenia z obciążeniem, ćwiczymy zakresy ruchów wolnych od unieruchomienia. Może pojawić się zespół Sudecka gdy dojdzie do ucisku i niedokrwienia kończyny zbyt ciasnym gipsem (kościsty zanik kostny)
okres po zakończeniu leczenia ortopedycznego- pacjent wstaje z łóżka, wzmacniamy KKG i KKD, rozciągamy stawy unieruchomione min poprzez ćwiczenia redresyjne
leczenie zachowawcze poprzez unieruchomienie zewnętrzne:
- gips
- szyna Kramera
- Opatrunki plastikowe
- gorsety, kołnierze
- szyny wyciągowe
WYCIĄGI
BEZPOŚREDNI- mocowany do kości
POŚREDNI- mocowany do skóry
WYCIĄGI BEZPOŚREDNIE
na kończynie DOLNEJ najczęściej zakładane na: guz piętowy, powierzchnie kostek, guzowatość piszczeli, powierzchni nad kłykciami kości udowej, w osi szyjki kości udowej.
składają się z drutu KURSCHNERA, (zakładanym w znieczuleniu poprzez przebicie kości), łączy się go z klamra wyciągową i linką (sznurkiem), który przechodzi przez co najmniej jeden bloczek, na końcu linki obciążenie w kilogramach, które zależy od części ciała na którą działa wyciąg i im bardziej umięśniony jest dookoła staw tym większy musi być ciężar obciążenia
na kończynie GÓRNEJ najczęściej zakładany za: płytki paznokciowe, wyrostek łokciowy, siła ciągu jest dużo większa niż siła wyciągu pośredniego
KONTRAWYCIĄGIEM jest ciało pacjenta, można go zwiększyć poprzez uniesienie kończyn do góry np. do pozycji Trendelenburga
wyciągi czaszkowe- za blaszki kości ciemieniowej lub skroniowych, aby była większa siła ciągu pod nogi łózka od strony głowy pacjenta podkładamy klocki
POWIKŁANIA WYCIĄGU BEZPOŚREDNIEGO
OGÓLNE- związane z unieruchomieniem pacjenta, w układach oddechowym (niedodma, zapalenie płuc), krążenia (zakrzepica, zatorowość), mięśniowym (zanik mięśni), zaniki tkanki kostnej (osteoporoza), zaburzenia widzenia, orientacji, zawroty głowy, problemy z wydalaniem moczu lub kału.
MIEJSCOWE- stany zapalne wokół drutów lub osteoporoza miejscowa
7. CELE- nastawienie złamań i zwichnięć
WYCIĄGI POŚREDNIE
w kończynie dolnej- but derotacyjny, kamaszek, podwieszka, przylepcowy
w kończynie górnej- wyciąg przyklejając przyklejając do biustonosza, na podwieszki i do nadgarstka
w złamaniach kości ramiennej opatrunek gipsowy, Tutor z metalowym hakiem i ciężarkiem
na kręgosłup szyjny- pętla Glissona
POWIKŁANIA- OGÓLNE (takie same jak przy wyciągach bezpośrednich), MIEJSCOWE (są mniejsze niż w wyciągach bezpośrednich)
CELE- do likwidacji przykurczu tkanek miękkich (torebek i mięśni), nie ma odciągania torebek stawowych chyba że u dzieci.
REDRESJE- służą do korekcji ustawienia stawu, rozciągania przykurczonych mięśni, torebek, stawów. Mamy redresję:
- jednostopniowe- przy znieczuleniu lub bez- manipulacyjne zrywanie zrostów
- stopniowe- wyciągi lub gipsami
- ćwiczenia redresyjne
BLOKADY I NAKŁUCIA
BLOKADA- wprowadzenie środków leczniczych lub znieczulających do chorej okolicy
NKŁUCIE- może być diagnostyczne (uzyskanie materiału do badań), lub lecznicze (podawanie leku, opróżnienie krwiaka lub ropnia)
Leczenie czynnościowe- stosowane do leczenie uszkodzonych stawów i założenie wyciągu szkieletowego (nastawienie i odciążenie). Stosowane przy chorobach stawu kolanowego i biodrowego- szyna Grucy lub Telaua, w złamaniach panewki szyjki kości udowej,
Pierwsze 2-3 dni ćwiczenia ogólnokondycyjne, ćwiczenia oddechowe i izometryczne
3-5 doba- ćwiczenia bierne uszkodzonego stawu
7-10 doba- ćwiczenia czynne uszkodzonego stawu
6-8 tydzień rtg kontrolne, usuniecie wyciągu, dalsza rehabilitacja
Wyciąg bezpośredni- szyna Grucy (dynamiczna), poprzez naprzemienne ciągniecie za sznurki
LECZENIE OPERACYJNE
ZABIEGI NA KOŚCI
ZABIEKGI NA STAWACH
ZABIEGI NA TKANKACH MIĘKKICH
1. ZABIEGI NA KOŚCI
OSTEOTOMIA- przecięcie kości
OSTEOSYNTEZA- zespolenie kości (łączenie za pomocą metalowych płytek, śrub lub gwoździ zewnętrznych lub wewnętrznych
OSTEOKLAZJA- nadłamanie kości
RESEKCJE- wycięcie fragmentu kości
TRANAPLANTACJE- przeszczep kości
AUTOGENICZNY- od tego samego człowieka
HOMOGENCZY- od innego człowieka
HETEROGENICZNY- od zwierzęcia
ALLOPLASTYCZNY- z tworzywa, metalu, ceramiczna
2. ZABIEKGI NA STAWACH
ARTROTOMIA- otwarcie operacyjne stawu
SYNOWEKTOMIA- usuniecie błony maziowej
ARTROSKOPIA- wziernikowanie i operowanie stawu za pomocą endoskopu (bez otwarcia stawu) najczęściej w stawach kończyn dolnych. Przy uszkodzeniu stawu z krwawym wysiękiem możemy oczyścić powierzchnie stawowe np. przy zwyrodnieniu stawu , usunąć stwardnienie bo osteofit oderwany w środku stawu drażni
ARTROPEZA - operacyjne usztywnienie
ARTRORYZA- częściowe zablokowanie stawu klinem kostnym
HONDROMALACJA RZEPKI- spluszowienie chrząstki rzepki od strony wewnętrznej, które przenosi się na zagłębienie między kłykciowe
WYCIECIE CZĘŚCI ŁĄKOTKI LUB CAŁEJ ŁĄKOTKI
ZESZYCIE ŁĄKOTKI
USUNIĘCIE PRZEROSNIĘTEJ ŁĄKOTKI
3. ZABIEGI NA TKANKACH MIĘKKICH
CAPSULOTOMIA- przecięcie torebki stawowej
TENOTOMIA- przecięcie ścięgna i usunięcie martwicy- w mózgowym porażeniu dziecięcym-ścięgno Achillesa
LIGAMENTOTOMIA- przecięcie więzadeł
MIOTOMIA- przecięcie mięśni
NEKROTOMIA- wycięcie tkanek martwych
Pamiętać o badaniu narządu ruchu!!!!!!!!!!!!!
Przedmioty ortopedyczne- to przyrządy niezbędne osobom w przypadku trwałego inwalidztwa, w okresie choroby, usprawnianiu leczniczym. Przysługują one bezpłatnie lub częściowo odpłatnia raz na 2,3,4 lub 5 lat.
Wyroby medyczne
- środki pomocnicze- to takie środki, które ułatwiają w znacznym stopniu, bądź wręcz umożliwiają funkcjonowanie osobom niepełnosprawnym w środowisku społecznym (są nimi np. pomoce optyczne dla niewidzących, aparaty słuchowe, cewniki, pielucho majtki, protezy)
- sprzęt ułatwiający poruszanie się i likwidujące bariery architektoniczne jak kule, balkoniki, wózki, parapodia, schody
PRZEDMIOTY ORTOPEDYCZNE
STATYCZNE- łuski i stabilizatory
ŁUSKA- to statyczny przyrząd ortopedyczny, podtrzymujące i zapewniające ustawienie kręgosłupa
STABILIZATOR- to statyczny przyrząd ortopedyczny okalający, ustalający i wspomagający anatomiczną część ciała
DYNAMICZNE- ortezy, aparaty
ORTEZY- dopasowane, okalające ciało przyrządy ortopedyczne umożliwiające fizjologiczny ruch
APARATY- przyrządy o znacznej konstrukcji dopasowane do ciała wykonane z mas plastycznych w większości wykonywane indywidualnie
Osobom ubezpieczonym lub pozostającym pod opieką innych przedmioty te są przyznawane na własność , a ponowne przyznanie może nastąpić po upływie czasu jego zużycia zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Kryteria, które musi spełnić medyczny wyrób seryjny, aby był dopuszczony do obrotu w UE
- zgłoszenie do rejestru wyrobów medycznych i bakteriobójczych
- certyfikat CE
ETYKIETA WYROBU MEDYCZNEGO:
Nazwa
Opis
Zastosowanie
Sposób użytkowania
Skład surowcowy
Sposób konserwacji
Dostępność rozmiarów
Różnego rodzaju uwagi
Kolor
Producent
Inspektor
Okres gwarancji
Wpis do rejestru
Znaczek bezpieczeństwa
WYRÓB MEDYCZNY
- seryjny
- indywidualnie na zamówienie (rozmiar i kształt kończyny, stopień niestabilności, rodzaj aktywności sportowe, przewidywany czas noszenia gorsetu). MAJĄ ZASTOSOWANE W KAŻDEJ DZIEDZINIE
PODZIAŁ ZAOPATRZENIA ORTOPEDYCZNEGO
Profilaktyczne
Lecznicze
Miękkie
Twarde
TERMINOLOGIA TECHNIKA UŻYWANA PRZY OPISIE
SEWHO- Shoulder Elbow Wrist Hand Ortho- orteza obejmująca całą KG
HO- Humeral Orthosis- orteza Ramienna
EWHO- Elbow Wrist Hand Otrhosis- orteza obejmująca łokieć, nadgarstek I dłoń
WHO- Wrist Hand Orthosis- orteza obejmująca nadgarstek I dłoń
HO- Hand Orthosis- ortzeza dłoni
HKAFO- Hip Knee Ankle Foot Orthosis- orteza obejmujaca całą KD ze stawem biodrowym
KAFO- Knee Ankle Foot Orthosis- orteza obejmująca całą KD
KO- Knee Disarticulation (Orthosis)- orteza stawu kolanowego
AFO- Ankle Foot Orthosis- orteza obejmujaca staw skokowy i stopy
DAFO- Dynamic Ankle Foot Orthosis- dynamiczna orteza obejmujaca staw skokowy I stopy
FO- Foot Orthosis- orteza stopy-- wkładki ortopedyczne
PROTEZY INNYCH NARZADÓW I SRODKI POMOCNICZE
PERUKI- uzupełnienie kosmetyczne i psychiczne
PROTEZY PIERSI- po mastektomii zachowanie wewnętrznego wyglądu i kształtu, leczenie pomocnicze- radioterapia, dopasowane protezy silikonowe - wiernie odtwarzające naturalną pierś, nakładki silikonowe
APARATY SLUCHOWE- zauszne, wewnątrz małżowinowe, wewnątrz kanałowe, dobierane indywidualnie
PROTEZY KRTANI- urządzenie elektro wibracyjne do sztucznego wytwarzania głosu
ZAOPATRZENIE STOMIJNE- petoki jelitowe, zbiorniki zewnętrzne na kał i mocz, worek z przylepcem,
UROLOGICZNE- pieluchy, podpaski, cewniki zewnętrzne połączone drenem z workiem zbierającym mocz
PIELUCHY- mocz i kał
POŃCZOCHY ELASTYCZNE- żylaki KKD, zespoły pozakrzepowe, profilaktycznie najczęściej w okolicy kostek zmniejszający się ku górze
KKG- za burzenia odpływu żylnego i limfatycznego- uciskowe rękawy lub rękawiczki, dobierane indywidualnie, materiały przepuszczające powietrze, pochłaniające pot, włókna gumowe, bawełna
POMOCE DO PIONIZACJI
- STÓŁ PIONIZACYJNY- chory leżący tetraplegia, osoby w podeszłym wieku, amputacja w obrębie KKD. Kąt nachylenia stołu i czas pionizacji zależy od samopoczucia pacjenta, dążymy do kąta 90 stopni na czas 1 godziny (czas zależy od oczuć pacjenta). Stosujemy pasy: na kolana, na miednice, na klatkę piersiową.
WÓZKI INWALIDZKIE:
- DLA DZIECI- dobrze zabezpieczone- klin, pasy stabilizujące, podparcie głowy, możliwość regulacji oparcia, wytrzymałość, mały ciężar
- WÓZKI POKOJOWE- poruszające się po mieszkaniu i po twardych, gładkich powierzchniach. Wyjmowane ścianki boczne, łatwiejsze przemieszczanie się z wózka na łóżko
- WÓZEK DO JAZDY PO NIERÓWNYM TERENIE- bardziej trwałe materiały, koła napędowe, wzmocnione obrecze i opony do jazdy terenowej
- WÓZEK Z PODWYŻSZONYM OPARCIEM- stabilizuje głowę i tułów, chorzy z rozległymi porażeniami, bardzo duża możliwość regulacji podnóżka, siedziska i oparcia
- WÓZKI AKTYWNE, SPORTOWE- lekkie, z bardzo wytrzymałych materiałów, bez ścianek bocznych, niskie oparcia, poduszka przeciwodleżynowa, kątowe ustawienie kół, zmniejszenie tarcia, ograniczenie wysiłku energetycznego, łatwe do składania. Dopasowane do danej dyscypliny sportowej
-WÓZKI KORBOWE- napędzane za pomocą ręcznego łańcucha na przedni koło, przeznaczenie terenowe
- WÓZKI Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM- pacjenci w podeszłym wieku, z dużymi niedowładami, na zakupy, terenowe
-WÓZKI DO JAZDY PO SCHDACH- gąsienicowe lub trójkołowe na tylnej osi
Dodatkowo wózki mogą być wyposażone w osłony lecznicze, przeciwsłoneczne, przeciwdeszczowe, cieplne
- WÓZKI SANITARNE- pozwalają na toaletę w pozycji siedzącej, załatwianie czynności fizjologicznych przez otwór w siedzisku do pojemnika zamocowanego pod spodem
PARPODIA
Dynamiczne- kroczące- orteza umożliwiająca samodzielne przemieszczanie się osób z tetra- i para-plegią. Ruch parapodium następuje w wyniku zmiany środka ciężkości chorego, który łagodnie pochyla górną część tułowia powodując naprzemienne unoszenie się płóz i kroczenie ortezy. Duży wydatek energetyczny.
LASKI, TRÓJNOGI, CZWORONOGI
Podstawowe pomoce do chodzenia zwiększające płaszczyznę podparcia. Materiały- drewno, aluminium, regulacja wysokości, zakończenie gumkami
KULE- pachowe, łokciowe, specjalne, dla reumatyków, zawsze trzymana po stronie zdrowej.
Chodzenie o kulach- na raz obie kule, na dwa noga chora na trzy noga zdrowa.
zakręcanie przez ramię po stronie zdrowej, noga chora na obwodzie- na zewnątrz.
Schody- w górę- KULA, NOGA ZDROWA, NOGA CHORA, w dół- KULE, NOGA CHORA, NOGA ZDROWA
BALKONIKI
Zapieniają szerokie podparcie, dają poczucie bezpieczeństwa, osobom w podeszłym wieku. Mogą mieć podparcie na gumach, kółkach, kombinowane. Mogą być trójkołowe, czterokołowe, wysokie, niskie, z koszykiem na zakupy i półka do siedzenia.
RODZAJE ENDOPROTEZ- ALLOPLASTYKA
CAŁKOWITE- panewka, głowa, szyjka (trzpień).
cementowa- zazwyczaj po 65 roku życia- można obciążać po zabiegu bo szybko następuje jej wiązanie jeszcze na stole operacyjnym.
bez cementowa- do 65 roku życia, musi się obrosnąć pod wpływem nacisku osiowego. KRYTERIUM DOBORORU JEST NIE SAM WIEK ALE PRZEDE WSZYSTKIM STOPIEŃ KOSTNIENIA
CZĘŚCIOWE-panewka, lub głowa i szyjka. Kapoplastyka- nakładka na głowę po ścięciu osteofitów
CHOROBA ZWYRODNIENIOWA (Arthrosis, asteroarthritis)- dominuje destrukcja chrząstki, odczyn zastoinowy tkanki kostnej, wtórny proces zapalny (głównie błony maziowej), utrwalenie zmian wytwórczych i postępujące zniekształcenia
REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW
Zapalenie błony maziowej, uszkodzenie chrząstki stawowej i tkanki kostnej, zniekształcenia stawów
USPRAWNIANIE
- endoproteza bez powikłań, pionizujemy
- klin między nogi, 30 stopni odwiedzenia (5-7 dni)
- drut detoracyjny lub przywiedzenie poza linię centralną i nie można zrobić rotacji zewnętrznej
- może dojść do uszkodzenia nerwu kulszowego a od tyłu nie wolno robić przywiedzenia rotacji wewnętrznej.
- pionizujemy pacjenta od razu po odleżeniu przez niego 24 godzin bo przy zabiegu ma znieczulenie dordzeniowe.
- pionizacja czynna- siad ze spuszczonymi nogami jest dużo lepszy niż siad prosty
- o balkoniku-
- przy łóżku
- kule (chód trójtaktowy, później czterotaktowy i na końcu z naprzemienna pracą rąk.
- BIODRO- przy zgiętym kolanie- krótka dźwignia, zginanie i prostowanie, napinanie pośladków i mięśnia czworogłowego
- siadzanie na WC o nodze prostej
- w lekkim odwiedzeniu i zerowej rotacji
- lezenie na boku nogi zdrowej- wkładamy coś między nogi
- leżenie na boku nogi chorej- nic nie wkładamy między nogi