PSYCHOTERAPIA - MECHANIZMY OBRONNE OSOBOWOŚCI
Mechanizmy obronne osobowości
Każda z wielu reakcji, których osoba uczy się i używa w sposób nieświadomy aby chronić swe wewnętrzne struktury psychiczne przed lękiem, wstydem, konfliktem.
Twórca teorii
Zygmunt Freud (1856 - 1939)
Dojrzała osobowość dysponuje zróżnicowanym zestawem mechanizmów obronnych, umożliwiających radzenie sobie z wewnątrz psychicznymi konfliktami i napięciami.
Nie uświadamiane.
Mechanizmy adaptacji broniące przed czynnikami mogącymi naruszyć równowagę i integrację różnych procesów psychicznych składających się na psychikę.
Zmniejszają napięcie, lęk, frustrację.
MECHANIZMY OBRONNE
Wykształcają się w trakcie dojrzewania, zgodnie z porządkiem faz rozwoju.
Niekiedy pojawiają się tylko okresowo (przemijająca regresja)
Niekiedy podlegają utrwaleniu, stając się częścią osobowości
Utrzymując się (sztywno i nieadekwatnie) prowadzą do wystąpienia zaburzeń/ trudności psychicznych.
MECHANIZMY OBRONNE… CZYLI….. CO KOMUNIKUJE NAM PODŚWIADOMOŚĆ
MECHANIZMY OBRONNE - rodzaje
WYPARCIE
Jest najważniejszym mechanizmem intrapsychicznym
Jego zadaniem jest utrzymaniem poza świadomością nieakceptowanych lub uznanych za niebezpieczne pragnień, myśli, życzeń lub uczuć. Wyparte treści pozostają aktywne na poziomie nieświadomym i dają znać o sobie poprzez projekcję, w zamaskowanej formie (np. w snach).
IDENTYFIKACJA
Proces bezwiednego jednoczenia się z drugim człowiekiem,
upodabniania się osoby będącej wzorem lub do osoby emocjonalnie ważnej
Mechanizm mający ogromne znaczenie w formowaniu się osobowości.
Osobowość kształtuje się poprzez kolejne identyfikacje z różnymi wzorcami. Za każdym razem jednostka asymiluje jakąś cechę, postawę, zachowanie postaci modelowej.
ZAPRZECZENIE
Nie dopuszcza do świadomości (lub akceptacji) takich informacji lub spostrzeżeń, które subiektywnie są nie do przyjęcia
Pojawienie się w świadomości negacji tego przeżycia, które zostało wyparte
„Nigdy nawet przez myśl mi nie przeszło aby zabić teściową !”
TŁUMIENIE
Mechanizm ukrywania emocji i innych nie akceptowanych przeżyć, pojawiających się w świadomości.
Przejaw kontroli nad tymi przeżyciami czy reakcjami, których ujawnienie byłoby szkodliwe lub zagrażające.
Nadmierne i zbyt zgeneralizowane jest dezadaptacyjne
PROJEKCJA
mechanizm polegający na przypisywaniu innym osobom tych cech, postaw czy uczuć, których się w sobie nie aprobuje i których w związku z tym się nie uświadamia
RACJONALIZACJA
Często stosowany mechanizm radzenia sobie z tym, czego się nie rozumie.
Przeżycia i działania wynikające z nie uświadamianych procesów zostają uzasadnione rozmaitymi, racjonalnymi, choć w rzeczywistości pozornymi argumentami.
Efekt: uniknięcie lęku wywołanego przez poczucie, że „coś nami rządzi”, że z czymś sobie nie radzimy.
Naganne i nieakceptowane motywy zachowań oraz postawy zostają zastąpione motywami szlachetnymi i godnymi podziwu
Racjonalizacja :
„Piję, bo miałem takie trudne dzieciństwo …i szef się na mnie uwziął”
ODSZCZEPIENIE
Umożliwia odbieranie siebie i innych jako osób całkowicie dobrych lub całkowicie złych
(idealizacja lub demonizacja)
REAKCJA UPOZOROWANA
przekształcenie impulsów , które nami kierują w tendencje o wprost przeciwnych kierunkach
Tworzenie przeżyć i zachowań stanowiących bezpośrednie zaprzeczenie, „odwrócenie” wypartych, nie akceptowanych pragnień, postaw
Zachowanie kamuflujące treści, które chce się zagłuszyć
INTELEKTUALIZACJA
Zagadnienia wywołujące uczucie cierpienia lub zagrożenia podawane są przemyśleniom,
tłumaczeniom i wyjaśnieniom
Myślenie o uczuciach zamiast przeżywania ich
IZOLACJA AFEKTU
Odłączenie treści myśli od związanych z nią uczuć.
Bez działania tego mechanizmu obronnego uczucia byłyby
bardzo przykre i trudne do zniesienia
(np. spokojne opowiadanie o czymś, co zwykle wywołuje uczucie bólu, upokorzenie, przerażenie).
Substytucja
zastępowanie nieosiągalnych celów celami łatwiejszymi, zmiana obiektu, na który skierowany jest popęd.
główne formy substytucji:
kompensacja
przemieszczenie
sublimacja
Substytucja - KOMPENSACJA
Ukrywanie słabych stron przez podkreślanie cechy pożądanej lub powetowanie sobie frustracji w jednej dziedzinie zaspokojeniem „z nawiązką” w innej.
Funkcje adaptacyjne
Mechanizm uruchamiany w sytuacji powstania poczucia niższości, niedoskonałości w związku z deficytami
bezpośrednia - wysiłki zmierzające do uzyskania tego, czym się nie dysponuje
pośrednia- dążenie do zastąpienia braków w jednym zakresie, sukcesami w innym
Np. Toulouse Lautrec (1864 - 1901)
Substytucja - HIPERKOMPENSACJA
Nie pełni funkcji adaptacyjnej
Wysiłki koncentrują się wokół ukrywania swoich braków poprzez przesadne podkreślania swoich „mocnych stron”
Znaczna hiperkompensacja ma charakter zaburzeń zachowania
Np. agresywny supermacho, seksbomba
Substytucja - PRZEMIESZCZENIE
Kierowanie przeżyć powstających w związku z jakimś obiektem
do innego, zastępczego gdy obiekt jest nieosiągalny lub przeżycia te są zakazane przez
normy kulturowe. Np. wyładowanie tłumionych uczuć, zwłaszcza wrogości, na obiektach mniej niebezpiecznych niż te, które te emocje wzbudziły
Substytucja - SUBLIMACJA
Cele i obiekty, na które ukierunkowane są impulsy id zostają zastąpione przez odmienne cele lub działania, które zyskują społeczną aprobatę, np. taniec
UCIECZKA W FANTAZJOWANIE
Mechanizm ucieczki od przykrej lub uciążliwej rzeczywistości
Funkcje adaptacyjne, np. marzenia na jawie (postać Ani z Zielonego wzgórza)
Dezadaptacyjne gdy świat marzeń zaczyna istnieć równolegle do rzeczywistego świata a nawet nad nim dominować a jednostka żyje tak jak gdyby był to świat prawdziwy
Np. patologiczni kłamcy,
ANULOWANIE
Myśli lub działanie magiczne ma zapobiec nieszczęściom lub innym niekorzystnym następstwom nieświadomych pragnień.
(zachowania rytualne i przesądy)
ODKUPIENIE
Mechanizm zbliżony do kompensacji, polegający na radzeniu sobie z nie uświadamianym poczuciem winy poprzez przesadne dążenie do okazania się dobrym lub nieraz demonstracyjne czynienie dobra
Np. postać Księdza Robaka
REGRESJA
W odpowiedzi na stres lub rozmaite zagrożenia następuje cofnięcie do wcześniejszych form myślenia i zachowania
(np. u dzieci ssanie kciuka gdy na świat przychodzi rodzeństwo)
Powrót do dziecięcych form funkcjonowania jest zazwyczaj mało skuteczny.
SOMATYZACJA
- zamiana impulsów na zaburzenie czynności narządów wewnętrznych
Przeżycie zamienia się w zaburzenie czynności takich narządów wewnętrznych, których czynność jest na ogół niedostępna świadomej kontroli a w ich funkcjonowanie zaangażowany jest układ autonomiczny
Np. wzrost ciśnienia, kołatania serca,
czerwienienie się
drżenie mięśni
KONWERSJA
Zamiana wypartego konfliktowego przeżycia na zaburzenie ruchowe lub czuciowe - dotyczące mięśni prążkowanych lub zmysłów.
Np. czynnościowa afonia zamiast…..?
Lub (czynnościowy niedowład) Porażenie mięśni ręki
zamiast……….?