4. Wybrane instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwa (i porządek publiczny)
a) Organizacja i funkcje Policji
Podstawowym dokumentem prawnym regulującym organizację, zadania i działania Policji jest Ustawa o Policji z dn. 6 IV 1990 roku z późniejszymi poprawkami.
Policja jest organizacją państwową, która ma charakter paramilitarny i została stworzona do służby społeczeństwu. Jest to formacja umundurowana i uzbrojona przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i ich mienia oraz utrzymania porządku publicznego.
W ramach podstawowych zadań znajdziemy:
ochrona życia ludzi oraz ich mienia, zapewnienie spokoju
w miejscach publicznych, środkach transportu, w ruchu
drogowym, na wodach, zapobieganie przestępstwom,
wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich
sprawców, kontrola przestrzegania przepisów.
Policja składa się z następujących służb (struktura):
Kryminalnej
Prewencyjnej
Wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym
Ponadto:
Policja sądowa
Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne
Wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne (np. poniżej)
Jednostki badawczo - rozwojowe
Biuro Spraw Wewnętrznych
SPAP, czyli Samodzielny Pododdział Antyterrorystyczny
Policji
Grupy Realizacyjne, zwane również Grupami Wsparcia
lub Grupami Szybkiego Reagowania
Centralne Biuro Śledcze utworzone 15 kwietnia 2000 roku. W jego skład weszły powołane wcześniej Biuro do walki z przestępczością zorganizowaną i Biuro do spraw narkotyków.
W centralnej strukturze Biura istnieją wydziały do zwalczania zorganizowanej przestępczości
kryminalnej, narkotykowej, ekonomicznej, zwalczania aktów terroru, wywiadu kryminalnego,
nadzoru i spraw ogólnych, a także zarządy do spraw ochrony świadka koronnego i operacji
specjalnych.
Funkcje Policji
Operacyjna:
Interwencyjna
Wykrywania
Kontrolno-orzekająca
Egzekucyjna
Wychowawcza
b) Organizacja i zadania Straży Granicznej
Straż Graniczna to uzbrojona i umundurowana formacja, powołana do obrony granicy państwowej na lądzie i na morzu oraz do kontroli ruchu granicznego. Organizację oraz zasady funkcjonowania określa ustawa z dnia 12 października 1990 roku o Straży Granicznej.
Struktura:
Komendant Główny Straży Granicznej, Komenda Główna Straży Granicznej (rozbudowana struktura)
W terenie organami Straży Granicznej są komendanci oddziałów Straży granicznej, a także komendanci
placówek i dywizjonów Straży Granicznej.
Do zadań ustawowych Straży Granicznej
należy między innymi:
ochrona granicy państwowej
organizacja i dokonywanie kontroli ruchu granicznego,
zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej,
gromadzenie i przetwarzanie informacji z zakresu ochrony granicy państwowej i udostępnianie ich właściwym organom państwowym,
zapobieganie przemieszczaniu (bez wymaganego zezwolenia) przez granicę państwową środków odurzających, substancji psychotropowych, a także broni, amunicji i materiałów wybuchowych,
zapobieganie transportowaniu (bez wymaganego zezwolenia) przez granicę państwową odpadów, szkodliwych substancji chemicznych, materiałów jądrowych i promieniotwórczych,
zapobieganie zanieczyszczaniu wód granicznych.
Powyższe zadania Straży Granicznej zostały rozszerzone zmianą do ustawy o Straży Granicznej z dnia 13 kwietnia 2007, w związku z wejściem Polski do strefy Schengen (21 grudnia 2007 roku).
c) Organizacja i zadania służb specjalnych
ABW - Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Podstawą prawną działania ABW jest ustawa z dn. 24 maja 2002r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. z 2002r., Nr 74, poz. 676). Zgodnie z art. 3 tejże ustawy Szef ABW jest centralnym organem administracji rządowej, zaś sama ABW jest urzędem administracji rządowej (ust.1). Szef ABW podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów (ust.2), natomiast działalność ABW podlega kontroli Sejmu (ust.3).
Funkcje ABW:
Wewnętrzna - identyfikacja zagrożeń ze strony państw obcych, instytucji funkcjonujących w kraju, szczególnie groźnej przestępczości.
Zewnętrzna - identyfikacja zagrożeń oraz zabezpieczenie interesów
politycznych, gospodarczych i innych za granicą.
Zadania ABW:
1) rozpoznawania, zapobiegania i zwalczania zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne
2) rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw:
a) szpiegostwa,
b) terroryzmu,
c) naruszenia tajemnicy państwowej,
d) innych godzących w bezpieczeństwo państwa,
e) godzących w podstawy ekonomiczne państwa,
f) korupcji osób pełniących funkcje publiczne,
g) w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa,
h) nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym oraz ściganie ich sprawców,
3) realizowania, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych,
4) uzyskiwania, analizowania, przetwarzania i przekazywania
właściwym organom informacji mogących mieć istotne
znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego
państwa i jego porządku konstytucyjnego,
5) podejmowania innych działań określonych w odrębnych
ustawach i umowach międzynarodowych.
Agencja Wywiadu (AW), jest urzędem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony zewnętrznego bezpieczeństwa państwa i obsługującym Szefa Agencji Wywiadu.
Ustawowo określone zadania Agencji Wywiadu są przez nią realizowane POZA GRANICAMI KRAJU, zaś jej działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona tylko w ograniczonym zakresie - wyłącznie w związku z jej zagraniczną działalnością.
Do zadań Agencji Wywiadu należy m.in.. :
uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego;
rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospolitej Polskiej;
zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej;
rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanej;
rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia;
rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych
prowadzenie wywiadu elektronicznego;
Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA) - zostało powołane ustawą z dnia 9 czerwca 2006 r. jako służba specjalna do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.
Zadania: Centralne Biuro Antykorupcyjne będzie zwalczać korupcję poprzez:
1. Ściganie karne przestępstw przeciwko:
a. działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego,
b. wymiarowi sprawiedliwości, wyborom i referendum, porządkowi publicznemu, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa,
c. finansowaniu partii politycznych, jeżeli pozostają w związku z korupcją,
d. obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa,
2. Kontrolę, mającą na celu:
a. ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne;
b. ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych;
c. kontrolę prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne,
3. Działalność analityczną: zjawisk występujących
w obszarze właściwości CBA oraz informowanie w tym
Zakresie Prezesa Rady Ministrów, Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejm i Senat.